Бейнелеу өнерінің түрлерімен таныстыру. Батик техникасын жетк меңгеру

Көп ғасырлар бұрын  Қытай сүретшілері жібек маталарда  әуедегі пейзаждарды таң қалатын  сұлулықтарды жасау, ерекше гүлдердің  суретін салды, бамбук, ағаштар, тұрмыс сахнасының суретін салды. Кейбір сүретшілер өз жұмыстарында  тек қана тушьты қолданды. IX ғасырда жаңа көркем стилі пайда болды. Оны сыншылар  бояу декоративтігі деп атады. Түстері керемет корінеді сызықтың азар жақын бояумен көрінетінін ашық түспен жасалғанын тушь пен қылқаламның кең қозғалыстармен  қолданылғанын көруге болады. Азат көркем стилі Қытайда кең тарады және сондай биік белесті бағындырды. ХII соңында академиялық стиль атағына ие болды. Шебер қолындағы қылқалам жібек бетімен азат сырғанады немесе қағаздың бетінде. Мүмкін сондықтан болар қазіргі заманғы жазу қандай да бір резервтің қолнануынсыз еркін жазу деп аталады(7-18).

XX ғасырдың басында  Ресейде жылытуды қажет етпейтің резерв құрамын ойлап тапты. Осының арқасында біздің елімізді Холодный батиктің отаны болды. Мен жиірек мына техникада жұмыс істеймін азат жазумен оны біріктіре  отырып,  сол себепті оның арқасында керемет жасап шығаруға болатынын айта кеткенім жөн.

Батик  ( Индонез әріптерінен » маталарға тамшы «)-  матада жасалатын ерекше техника (сонымен қатар қолымен сәнденген матаның өзін де батик  деп атайды). Орындалу техникасы сурет үйлестіруінде негізі салынған.

Батик Индонезия  халықтарында баяғыдан белгілі (әсіресе  Ява аралында, біздің I ғасырда.), Индияда, содан соң Шумермен ертедегіде, Жапонияда, Перуде, Батыстағы және Орталық Африкада, және  кешірек (XVIII ғ)- Европада, Ресейде 1930 жылдарға қарай көрінді.

Өз уақыты бойынша  батик пайда болуы мен дамуы, әртүрлі елдермен саяхатта және суретшіден суретшіге ұрпақтан ұрпаққа көшіп  акварель, пастельді, графиканы, витражды, бейнелеу өнерінің көптеген қабілеттерін өзіне сіңіріп алды.  артынан және дамудың таяқ бар, әртүрлі елдермен саяхаттай және сүретшіге сүретшіден, ұрпаққа ұрпақтан кешіп өте, сорып алды өзінді көптеген бейнелеу өнерлердің — акварелі көркем қабылдаулары, пастельдің, графиктар, витражды, Бүгінгі дәстүрлі классикалық батиктің маңызы оңайлатылған өрнектің  арнайы құралдарының әр алуандығының арқасында, қолы жеңілдеп, тіпті киім әртүрлі бөлшектерді, ішкі көрініс заттарын тіркеп жазуды рұқсат етіп жатыр.

Батик әр түрлі елдерде  бірсыпыра айырмалық ерекшеліктері  болып жатыр.Мысалы, Индонезияда  Батиктің негізі — индиго тонның —  көк, қызыл қоңыр және піл сүйек  түстің  барлық реңдері  индонезиялық дәстүрлі ою символдары мағынасы әр түрлі және жиі символикалық мағынаға ие, суреттерді және касталық бұйымдарды өздері анықтады сонымен қатар: патшалық және корольдық оюларды қайта қайталауға ешкімнің құқықтары болмады.

Ява аралында әлі  күнге дейін ескілікті дәстүрлерді  көзінің қарашығындай  сақтап жатыр, осы күнге дейін балауыздың ежелгі формалары сақталған. Резервтің бұл жердегі қызметі арнайы салынған паста бамбуктік шыбықтың арқасында жағады. Матаның тек қана қолдан жасалғанын алады,бояу жергілікті өсімдік түбірінен әзірленіп алынады. Осы жолмен бояу тәсілі — өте ұзақ уақытты және көп еңбекті қажет етеді. Пастаны алып тастағаннан кейін  көбінесе жай геометриялық  фигуралар және сирек фигуралық бейнелеулер қалады. Явалық батик қасиетті мата болып есептеледі.

Индияда орта ғасырларда матаға сурет салуды  немесе қолдық тәсілмен (қылқаламмен), немесе ағаш штампыларымен жасап отырған. Үнді технологияларының қазіргі кезеңінде бандхана техникасы (бандхей , бандхни , бандан , бандхини , бандхари ),кең таралған. Адамдарды киімде  бейнелеулеуде ұсақ тегіс өрнектерді салғанда  ежедгі үнді храмдарын көруге болады.

Малайзияда , Индонезияда  ұқсас түйінді  техникасын планги деп атайды, Мәнділеп жатыр деген мағынаны білдіреді. Суматрада осындай маталарды моншақпен кестелеумен,Индияда — моншақтармен, Африкада — кестелеумен, інжу моншақтармен және қабыршақтармен толықтырып жатыр.

Ерекше композициялық  құрылымымен  Индиялық өрнек мадхубани ерекшеленеді. Құдайлардың фигуралары адамдар мен жануарлар бир ортақ рамагаорналастырылады, және де бүкіл кеңістік гүлдер мен балықтардың , жылан және діни символдарды бейнелеулермен толтырылған. Бірақ Европада — XVIII ғғ ең тез және көп  тараған үнді кездеме бедері. Еуропаның үнді шыттарына таң қалғаны соншама, олардың даярлау технологиясынын жылдам үйреніп алды.

Қытай жібектің отаны  болып есептеледі (ол б.з.д XII ғасырда  пайда болды), орта ғасырларда озінің керемет Қытай жібектерін өздері де кездеме әдісімен безендіре бастады, (Безендірудің бұл тәсілінің атауы  жанцзені деп аталды). Маталарға  салынған оюларды сұйық бояғышпен  жағып отырды. Тан дәуірінде  бояумен өрнектердің түсірілуі үш әдіс бойынша  қолданды: восковой, блоковой, и узелковый. Дәстүрлі қытай батигі  одақтық және түйінді әдемілеулерінде өзінің индигосы жиі қолданды. Қытай жібек жазуы философиялық мінез — құлықты көрсетеді. Мысалы балықтың бейнелеулері  табысты көбелекті бейнелеуі бақыт пен қуанышты ал лотос гулдерін бейнелеулері адалдықты білдіреді. Дүниеге ең алғаш рет жібек матада көркем көріністі бейнелеу  осы қытайда келді.

Жапонияда мәдениетінің  өзгешелігі арқасында, рокэти батигі дамыды. Уақыт өте XIII ғасырда сәнге елтаңбаның ою өрнегі кіре бастады. Бірақ  XVI ғ.дың соңында жапониялық градусталған қол жазуы оны ығыстырып тастайды. Сонымен жапондықтар сюжеттік өрнекті киномоға арналған матаға да, картиналарға да, толық мәнінде пайдаланды. XVIIғ.дың соңында Миядзани Юдзен салу пастасы көмегімен суретті түсіру техникасын ойлап тапты. Атауы юдзен.

Русьта ең көп  таралған  матаға жазу тәсілі: белоземельная кездеме бедері болды. Баспа суреттердің әдісі.  Мына тәсілдің мәні:тақтайда өрнек кесіліп салынады, содан соң тақтай бояумен суланып және баспа түрге айналдырылады,

Батик – бұл матаның  үстіне ең алдымен воск арқылы суретің  контур сызықтары   салынып, соңынан  боямен суретін салатын өнердің  бір түрі.  Воскты ыстық үтітің көмегімен алынылып тасталғаннан кейін  ғажайып , көркем сурет шығады. Қазіргі  жаңа технологияда батикшілер арнай  авнилин бояуымен тамаша шығармалар жазады.  Бұл техниканың бір ғажабы орындалып жатқан шығармадан қандай нәтиже шығарын болжай алмайсың.  Батиктің әр түрлі орындалу әдістерінің  көмегімен өзің таң қаларлықтай  қиялдағы тамаш көркем шығарма орындайсың(7-29).

2.2 Батик техникасының  түрлері,  қажетті құралдар мен   орындалуы технологиясы

Сонымен батикің әр түрлі  орындалу әдістеріне қарай оны суық батик, ыстық батик және еркін  батик  деп бір неше түрге бөлінеді.

Маталар. Шифон сияқты жеңіл маталардан бастап барғыт тәрізді ауыр маталарға да арнай бояумармен матаны көркемдеп өңдейге болады.  Дегенмен таза табиғи жібекте орындалған сурет ерекше әдемі болып көрінеді. Жібектің бірнеше түрі бар. батиктің сәтті шығуы матаның құрлысына да байланысты. матаны көркемдеп өңдеуде оның қалыңдығы да ескеріледі. Жұмысты бастамас бұрын ең алдымен кішкене қиындысына салып көру қажет.   Төмендегі кестеде біз матаның түрлерін және оның ерекшеліктеріне қарай қолдануын қарастырамыз.

Құрал –жабдықтар: Матаны көркемдеп өңдеудің кез-келген түрі үшін кергіш керек (рамка). Батикке арналған кергіштердің бірнеше түрі бар. олардың өлшемдері әр-түрлі. Сонымет қатар жылжылмалы кергіштер бар. Бұндай кергіштер кішігірім поннолар жазғанға қолайлы. Резевтік құрлымды жүргізу үшін қатты шитиндік кисты немес арнайы шыны түтікше керек. Ал аниландік бояулар үшін жұмсақ кисты қолданған жөн. Олырдың өлшемдерінің әр-түрлі болуы жұмысты жазғанға қолайлы. Эскиздерді калька немесе жұмсақ қағазда орындаған дұрыс.

Бояулар. Суық және еркін  батик  үшін спиртке қосылған сұйық  әрі өте ашық, таза  түстерден  тұратын бояулар керек. Бояулар  қою күйге айналып кетпей керек.

Ал ыстық батикке арнайы алдын ала дайындалған резервтік  құрлыммен суреттік контур сызықтарын жүргізіп алады. ол бояулардың бір-біріне жайылып кетпеуі үшін қажет. Резервтік  құрлым  төмендегі заттар мөлшермен  қосылып дайындалады.

Парафин 250 гр

Воск майы 250 гр

Барлығы 500 гр

Бұл қосындыны  шыны ыдыста немесе темір ыдыста  сақтайды. Жұмыс  істеу барысында осы ыдыста тегештегі  қайнап тұрған судың үстіне қоыйп  қыздырып отырып, суреттің контурын салады. Резервті құрлыммен контур сызықтарын жүргізгеннен кейін шыны түтікшелерді тазартып қою қажет себебі келесі жұмыс істеу кезінде ол жарамсыз болып қалуы мүмкін.(9-.96)

Батиктің түрлеріне келетін болсақ орындалу техникасына және эскиздің күрделілігіне қарай батиктің негізігі үш түрі белгілі: суық батик, ыстық батик және еркін батик. (24-83)

Суық батик. Суық батиктің  ыстық батиктен айрмашалағырезерытік қосындыменбірінші салынған контур сызықтары нақты болуы керек. Резервтік қосындыны мата бетін ежүргізу үшін арнайы шыны түтікшелер қажет. Жұмысты баастамас бұрын алдын-ала матаны дайындап, яғни жуып алған жөн. Себебі таза мата бояуды жақсы сіңіреді. Оны жақсылап кергішке керіп дайындауымыз керек. Жұмыс жасаған кезде кергіштегі мата стол бетіне тимеуі керек. Келесі кезең – шаблон дайындау. Суретті матаның бетіне салмас бұрын шаблон дайындап алған жөн. Ол үшін кальканы  немесе жұмсақ қағазды қолдануға болады. дайындалған кальканы матаның астына қойып, суреттің контурын матаның бетіне резервпен жүргізіп алады. кальканы алып матаның бетіндегі контур бойынша резервтік қосындыны шыны түтікше арқылы жүргізіп алады. резервтік қосынды біржола кепкеннен кейін бояумен жүмыс жасай беруге болады. суық батикті орындағанда бояуды жылдам жағу керек.  Суық батикпен гоеметриялық фигуралардан, ою-өрнектерден тұратын композицияны орандаған жақсы. Суық батите бояуды кептіріп отырып бірнеше қабат жағуға болады. тек бояудың таза түсін жоғалтып алмау керек.

Ыстық батик. Ыстық батикті орындалу ерекшелігіне қарай үш түрге бөлуге болады: қарапайым батик, күрделі батик және «дақтан» батигі.

Батиктің түрлері салынатын  суреттің күрделілігіне байланысты таңдаланады. Мысалы күрделі емес композицияға қарапайым ыстық батикті қолданады. Резервтік қосынды арқылы контурды жүргізіп алғаннан кейін бояудің  түсін бірден тауып, бірақ қабат  жағады. Ал күрделі композициялық  суретке бояу бірнеше қабат болып  жағылады.  Әр қабатқа әр түрлі  шаблон дайындалады.

 «Дақтан» (от  пятна) батигіөте күрделі және қызықты  техника. Егер сурет күрделі болса бірнеше шаблон дайындалады. Жұмыс ашық түстерден күңгірт түстерге дейін орындалады. Ең бірінші калкаға тущпен суреттің негізгі орталық формаларын салып шаблон дайындап дайындап, оны матаның астына қойын резевпен контурын жүргізіп аламыз. әрбір бояудың қабатына әр түрлі шаблон қолданылады.

Эскиз бойынша ақ болып  қалатын жерлергі реезервтік құрлыммен  жүргізіп аламыз яғни бұл біздің ақ дақтарымыз. Соңынан ашық түсті бояулармен эскиз бойынша бояи бастаймыз.  Кепкеннен кейін келесі шоблонмен  келесі этап бойынша жұмыс істейміз.

Еркін батик.  Еркін батик ыстық батик пен суық батиктен айырмашылығы ол акварель техникасына ұқсайды. Ол екі түрлі әдіспен орындалады. Бірінші құрғақ батик екіншісі дымқыл баатик. Құрғақ батикте арнайы дайындалған матаны рамкаға керіп тұзды ертіндімен жүргізіп шығады. Оны кептіргеннен кейін  бояды эскиз бойынша бірден матаның бетіне түсіруге болады. сонда мата боляуды жайылып кетпейтіндей сақтайды. Ал дымқыл батикте керсінше бояу жайылып кеткені дұрыс. Картинадағы сурет монотипия техникасында орындалған композицияны еске түсіреді.

Түйінделген батик  – «Бандан».

Түйінді батик техникасы  Индоқытайдағы ең ежелгі болып есептеледі.

Технологиясы қарапайым: дәл басқа батиктегі сияқты дәл  солай жасалды. Балауызбен жүріліп  өтеді бояудың бір біріне тиюінен  сақтайды, бірақ — құрамда, әл әртүрлі  ширақтар, арқандар болады.Матаны тығыз  орап алып, жиппен байлайды краскаға салынады немесе красканы қылқаламмен жүріп  өтеді. Одан соң матадан жіпті алып тастағаннан кейін жіп тұрған жер боялмай қалады. Матада пайда болған сурет матаны орауына жипти байлауына байланысты болады. Түйіншектер тоқылып немесе қолмен істелетін қаттап салулар немесе инемен бізбен жасалады..

1 кезең: Түйінді батикке мақта маталармен және жібек маталарды және сол маталарға сай келетін краска түрлерін пайдаланады. Мата жалпы ережеге сай дайындалады. Матаны ширатып ораудың алдында мтаға түрлі түсті жолақтар немесе шашырандылар немесе дақтар жүргізіледі.