Инструментальды ортаның жұмысын сипаттау

Жеке комерциялық аймақтық және халықаралық желілер бір-бірімен өте күшті байланысқан жүйе құрды. Қазіргі кезде Internet “Шнцы” болып табылатын базалық желілер: АҚШ-та MВONE мен ANS net, Eвропада NORDU net , EURJPA net пен EUNET.

Интернет пайда бола бастағанда, оның негізгі сервистерін: электронды почта хабарландырудың электронды тақталары, конференция серверлері мен мәтіндік интерфейстердің басқа да программалары жатты. 1989 жылы Тим Бернерс-Ли HTML-ды өңдеп шығарды, сонымен қатар WEВ-парақтар редакторы коммуникациялық программалар Next жұмыс станциясында Next Step операциялық жүйесін жасады. Бернерс-Ли Женевадағы CERN Европалық институттың элемантар бөлшектер лабароториясында жұмыс жасап жүрген кезінде, 1991 жылы Weв-серверді алғаш рет іске қосты және осы бір жыл ішінде түйіндердің саны 1 млн-ға жетті.

Интернеттегі клиент – бұл Интернет желісіндегі компьютер, яғни басқа компьютер ресурстарына қатынасты (доступ) туғызды, бірігіп іске асыру.

Гипер мәтін – түрлі мәтіндер мен фрагменттер арасында тұрғызылған байланыстардағы (гиперсілтеме) информациялар мен оларға қатнау әдістері, ал байланысты ерекшелеу автоматты түрде мәтінге немесе мәтін фрагментіне катынауды тудырады.

Гиперсілтеме – бұл сөздер мен бір мәтіндегі фрагменттер арасындағы байланыс немесе мәтінде кездескен ұғымдарды нақтылау, фрагменттерді ашу.

Гипер мәтін пайдаланушыға құжаттарды тексеруге, мәтін беттеріндегі өзіне ұнаған мағлұматтарды ретімен қарауына мүмкіндік береді. 20 ғасырдың 70-жылдарында Тед Нельсон әлемдегі барлық информацияны үлкен бір гипер мәтіндік жүйеге біріктіруді ұсынды. Бұл идеяның нәтижесінде WWW (World Wide Weв – бүкіл әлемдік өрмек) – информациялық гипер мәтіндік жүйесі, яғни тараптарда (парақтарда информациялық объектілердің түрлі типтері: мәтіндер, графика, аудио және видео доңғалақтары)бар, ал тараптар болса гипер сілтемелер көмегімен байланысқан. WWW – бүгінде ең әйгілі, интернеттегі ең қызықты сервис.

Интернеттегі мәліметтер ағымының жартысынан көпшіліг WWW үлесіне тиеді. Қазіргі кезде WWW-дағы серверлер санын дәл айту қиын, кейбір есептеулерде олардың саны 30 мыңнан асады. WWW-ның өсу жылдамдығы Интернет желісінің өзінен де жоғары. Бүгінде WWW-Интернеттің алдыңғы қатарл ы технологиясы.

WWW клиент сервер  принципі бойынша жұмыс жасайды. Дәлірек айтсақ, клиент серверге  көп серверлер кіреді, яғни клиент сұрауы бойынша түрлі информациядан тұратын (мәтін, дыбыс, графика, үш өлшемді объект т.б.) гипер мәнділік құжат қайтарылады, олардың әрбір элементі басқа құжаттың сітемесі немесе бөлімі болуы мүмкін. Weв-сервері (WWW) – WWW технологиясын пайдалана отырып клиент сұранысын өңдейтін сервер.

Бұл сілтемелер WWW құжатында мынадай түрде ұйымдастырылады: глобалды әрбір информациялық желісіндегі бір мезгілде жіберіледі және пайдаланушы сол уақытта сілтеуге мүмкіншілігі бар. Мұны пайдаланушы интернет кеңбетігінде барлық информация тен жұмыс жасай отырып байқамайды. WWW сілтемелері тек құжаттарды көрсетпейді, сонымен қатар WWW сервисінің спецификациясын, интернеттің информациялық ресурстарын және басқа да сервистерді көрсетеді.

WWW программа-клиентерінің көпшілігі ( , навигаторлар) МHа сілтемелердің желісі, электронды почталар т.б. программа-клиенті болып табылады. Мұндай жағдайда WWW программалық құралы Интернеттің түрлі сервистері үшін әмбебап болып табылады, ал WWW информациялық жүйенің өзі интегралдаушы роль атқарады.

Клиент әрекет жасайтын протокол әрі WWW сервері – HTTP (Нуpertext Transfer Protokol) – гипер көмегімен гипер мәтіндік объектілер жеткізуге арналған Интернеттегі гипер мәтін жеткізу протоколы.

Weв-серверлердің  негізгі элементтеріне: серверлік аппараттың қамтамасыз етуі, Weв-сервер қосымшасы кіреді.

1. Аппараттың  қамтамасыз етуі Аппараттық қамтамасыз ету (hardware) – бұл физиаклық жағынан, интернет желісіне қосылған компьютердің Weв-серверін функциональды қамтамасыз ету көбінесе аппарат платформасын таңдау оптимальды аппарат платформасын таңдау оптимальды критерийлер қатарынан іздеу жүйесінің нәтижесінде мыналар, мысалы құны, қолайлылығы (өнімділігі), эксплуатация тиімділігі алынады.

Теория жүзінде аппарат платформасы ретінде кез-келген компьютерлік архитектура қолданылады. Ал практикада веб-серверлердің жалпы мәліметтері үшін, көбінесе Intel corparation және Sun Microsystems аппараттық платформалары қолданылады.

2. Операциялық  жүйе. Көбінесе веб-серверлер тұрғызу үшін көп пайдаланушылар операциялық жүйесі пайдаланылады. “Желілік”-ТСР/Р протоколы қолдайтын операциялық жүйесі, бұлсыз интернетте компьютердің жұмыс жасауы мүмкін емес. “Көп-пайдаланушы” – түрлі ресурстық жүйелерге сәйкес қатынаудың қауіпсіздікті болдырмау мүмкіншіліктерін анықтау құқығы. Көппайдаланушы жүйесінде қатнау құқықтарын операциялық жүйенің әртүрлі объектілеріне байланысты анықталады. Мысалы: жүйелік сервиске, жадқа қатнау, операциялық жүйені басқару және реттеу, ал орамдық жүйе объектісінде файлдар мен каталогтар.

Операциялық жүйе веб-серверлер үшін желідегі жұмыс қауіпсіздігіне жауап беруі керек. Көбінесе операциялық жүйені таңдау пайдаланып отырған аппарат платформасымен тығыз байланысты, сондықтан комплекстік программаның аппараттық платформасы парктикалық маңызға ие. Практикада кейбір аппараттық платформаларүшін алтернативті операциялық жүйені таңдауға болмайды. Мысалы: ( ) серверлері үшін операциялық жүйенің sun solaris-ті пайдалануда реальды алтернативася жоқ. Apple фирмасының серверлері үшін –Mac OC System An Intel платформасының серверлері үшін, экзотикалық операциялық жүйені таңдау кеңінен таралған, бірақ практикада көбінесе үш түрі қолданылады: Unix, WINDOWSNT, және WINDOWS.

3. Веб-серверлер  программаның қамтамасыз ету – бұл операциялық жүйені орындау қоснен компьютерлік жүйелердің көп көлемін тұрғызу болмаса неғұрлым қуатты түріне алмастыру. Сипаттау терминіне масштабталушылық ені стратегиясы кіреді: тереңнен масштабтау және көлденеңнен масштабтау.

Тереңнен масштабтау – бұл традициялық әдістеме. Кішілеу орнына неғұрлым ірі көп процессорлы сервер табу (немесе сервер кластары). Егер бұл жеткірең болса митифрейм, тіпті супер компьютер керек болады. Бұл әдістемеде жетіспеушілік бар – ол көп уақытты қаржылай қорды қажет етеді. Сондықтан тез, қарапайым стандартты серверлік модульдерін сатып алу арзанға түсетін көлденеңнен масштабтауды қолданған ыңғайлы болыа саналады. Веб-серверлер үшін программалық-аппарттық платформаларды таңдағанда масштабтылықтың қажеттілігі мүмкіншіліктері қаралады.

б) Вертуальды серверлерді орналастыру. Бір физикалық серверде бірнеше түрлі адрестегі, веб-серверлерді, директоршыларды, реттегіштерді орналастыру мүмкіншілігі бар.

Интернетте идентификациялау төмендегідей жүзеге асырылады. Әрбір тараптағы компьютердің өздерінің бірегей мекен-жайы болу керек. Интернетте адрестеу үшін (Domain Name, Systems DNS) доменді жүйе әдісі қолданылады. Интернетегі адрес цифр түрінде (IP-адрес) доменді атаумен беріледі, яғни атау түрінде болсын, цифр түрінде болмын бір компьютерге сәйкес келуі керек. Әрбір домен үшін өзінің DWS сервер атауы болуы тиіс. Бұл сервер “домен атау-( “ деп бейнеленгенде барлық домендер үшін сақтайды. Вертуальды веб-серверлерді жасаудың бірнеше техникасы бар:

1. Түрлі IP-адрестер: Бір физикалық серверге бірнеше түрлі IP-адрес (доменді атауы болуы мүмкін) меншіктеледі және әрбір IP-адресті веб-серверде конфигурациялағанда өзінің түбірлік директорийін көрсетеді. Веб-серверге IP-адреске қатысты сұрату түскенде, сол вертуальды веб-серверге сәйкес информация қайтарылады.

2. Бір IP-адресті және түрлі доменді атаулар DWS серверін баптауға сәйкес, бір IP-адрес серверіне бірнеше доменді атаулар сай келеді. Бұл жағдайда веб-сервер қай серверге тек доменді атау бойынша сұрату түсіп тұрғандығын ажырату тиіс. Мұандай әдіс тек 1.1. НТТР протоколын пайдаланушы клиенттерге қатысты, өйткені

1. НТТР протоколында  тек IP-адрес көрсетілген

2. доменді атау  қарастырылмағанъ

3. түрлі номерлі  портты вертуальдық серверлер

Кейбір веб серверлер, мысалы, Apache түрлі порттар сұратуында жауап беруі мүмкін, атап айтқанда әр порт үшін әртүрлі каталогтар түбірін көрсетеді.

Виртуальды директорийлер құру Қазіргі веб-серверлердің стандартты ерекшелігі болып олардың жарияланған каталогтардың ( ) атауларын баптау табылады. Мысалы, egi-bin каталогы (программалық түбірінде емес, администратор көрсеткен жерде болуы мүмкін. Ол веб-сервердің каталогтар түбірінен керекті каталогты жариялағанда көшіру қажеттілігін жүзеге асырмайды.

Айталық бізге құжаттар каталогынан с: /myself/ soft/ docs каталогына пайдаланушы қатынаушы қамтамасыз ету керек болса, онда тек жасырын атау беру жетіп жатыр. Виртуалбды каталогтардың бірнешеуін құру (10, одан да көп) веб-серверлер мүмкіншілігіне негативті әсер етеді, сондықтан жасырын атаулар тізімі мен адрестегі сұратуды салыстырып отыру керке. Көбінесе бұл фактор сервер өкімділігіне әсері шамалы.

Статикалық және диналикалық парақтарды жасау мүмкіншіліктері Серверлік администратор мақсаты үшін статикалық html файлының өзгермейтін информациясы жеткіліксіз, мұндай жағдайда диналикалық парақтар немесе өзгермелі мазмұнды парақтардың жалпы технологиясы қолданылады.

2.2  Ақпараттық жүйелерді  жобалау құралдары

Программалау технологиясының жылдан жылға дамуы келесі функциялардың пайда болуы жол ашты:

● Локальдық құралдар. Бұлар программа құрудың жеке элементтерінің орындалуын қамтамасыз етеді.

● Программа құрушылардың интегралдық ортасы. Жоба құру    барысында өзара байланысқан элементтерді орындайды.

● Ақпараттық жүйені құру құралдары немесе CASE технологиясы. Бұл технология анализ метологиясын, жобалау метологиясының және жобалық жүйені құру анализдеріне арналған. Сонымен қатар АЖ-ның іске асырылуына, құру процесінің автоматтандырылуына арналған.

Жобалау методологияларының локальдық құралдары. Бұл құрылымдар программалау жүйелері мен программалау тілдері, қолданушының құралдық ортасы бар. Программалау тілдері – компьютердегі есеп шешімінің алгоритмін сипаттауға арналған қалыптастырылған тіл. Жобалау иетодологиясының құрылуына қолданылатын қосымшалар деп – программалау жүйелері мен тілдерінің жиынтығы, сонымен қатар құрылатын жобаның әртүрлі программалық комплексі. Программалау тілдерін келесі кластарға бөліп қарастыруға болады:

• машиналық   тілдер   (computer  language)   компьютердің   ақпараттық бөлігімен қабылданатын  (кодтар) программалау тілдері;
• машина-ориентациялық (бағыттық) программалау тілдері – белгілі-бір компьютер құрылымын көрсетуге арналған;
• алгоритмдік программалау тілдері;
• интегралданған программалау тілдері.

Жобалаудың   локальдық   құрылымдары   дамуы   –  жобалаудың барлық технологиялық сатыларында қолданылатын комплексті құралдардың басын біріктіреді. Жобалаушылардың интегралданған программалары болып табылады.

ААЖ-лердің ақпараттық негізі деп логикалық бірізділікте реттелген методикалық әдістер жиынтағын, техникалық құралдарды, ең бастысы, жобалау методологияларын түсінеміз. Жалпы, жобалау, оның базалық сапасы бүкіл АЖ ұғымында үлкен роль атқарады. Жобалау – АЖ құрудың және оның басты компоненті – ақпараттық технологияның жобалануының элементарлы база құрылымы – негізгі технологиялық операция болып табылады. Жобалау, оның методологиясы туралы түсінік АЖ-лерде кибернетиканы қолданудың процесінде анықталады. Берілген процестің автоматтандырылуы – технологиялық жобалардың қалыптасуының қажеттілігін, осы операциялардың өзара байланысқан жобалау процедурасына бірігуін алдын-ала қарастырады. Жобалаушының осындай әдісті қолдануы жобалауды модернизациялау мен проектілеуге кететін уақыттық, іскерлік, қаржылық шығынның азаюына алып келеді. Жалпы жобалау өз барысында 4 циклдық этаптан өтеді:

• жобаалдындағы;
• жобалау;
• жобаны ендіру;
• эксплуатация.

АЖ-лер жобасының  негізгі  мақсаты  –  жобаны  эксплуатация  мен жобаны келесі функционалданына ендірі болып табылады.

Жобаалдыңғы зерттеу – объектінің бүкіл мінездемесін анықтайды, түсіндіреді, объектідегі басқару қызметі туралы, ішкі және сыртқы ақпараттық    ағымы    туралы,    сол    мамандардың    компьютерлік    және профессионалдық даярлығын болашақ жүйе қоолданушылары деңгейінде қарастыру туралы анықтама береді. Жобаалдыңғы зерттеудің нәтижелері  жобаның техникалық  мәселесі  және   техникалық   негізі  деп қарастырылады. Техникалық жобалау кезінде ақпараттық жүйелерді қамтамасыз ететін және функционалдайтын жобалық нәтижелері, шешімдері; сонымен қатар, өндірістік, шаруашылық, қаржылық жағдайлардың үлгіленуі; мәселелердің негізделіп қойылуы; программалардың блок-схемалары мен олардың шешімдері қалыптастырылады. Мәліметтер тасушы мен классификаторлары дайындалады;  ақпараттық мәліметтер қоймысында орналасуы үлгіленеді. Оған қоса сол мәліметтерге енгізу, шығару, арадағы ақпараттық құрылымдар элементтері қарастырылады. Жобалаудың қорғанысы мен бақылау әдістері ойластырылады.

Жобалау кезіндегі жауапкершілікті көп қажет ететін кезең – жобалаудың методологиясы. Себебі методология кезеңінде, методология негізінде жоба модульдері құрылады, программалық жобалауды қамтамасыө етудің техникалық құралдар комплексіне байланысы бөлінеді, сонымен қатар АЖ мен АТ екпіндігін алдын-ала бағалау көрсеткіштері есептелінеді. Кезең – жобаның құжаттанып, технодайындаудан өткізу, жобаны эксплуатацияландыру бойынша инструкциялар жазумен аяқталады.

АЖ-ні  ендіру  кезеңі  –  белгілі - бір  период   кезінде   ұсынылған   жоба  мәселесінің  жаңа   технологиялық  ортада  жұмыс  істеу  әдісін  жете меңгерген деңгейдегі апробациясын ұсынады; бүкіл программа бұтақтарындағы комплекске енгізілген жоба мәселелерін жан-жақты тексеріді,   керек   болған   жағдайда   толық   нәтижелік   түзетуін   өткізуді ұсынады.  АЖ-дің  бағыныңқы  жүйелерінің функциялануын қамтамасыз ететін  апробация  күрделі  деген жағдайларды ескере отырып жүргізіледі.

Енгізу кезеңінен кейін эксплуатациялық режим жұмысы басталады. Бұнда да толық функциялар мен оған кіретін мәселелер параметрлерін түзету жүргізіледі.

Дұрыс, қажетті принциптерді оындаудан басқа құрылған технология кез келген ақпараттық жүйенің жобалаудың классикалық шарттарына сәйкес   келуі,   қанағаттандыруы  шарт. Сонымен қатар, технология немесе проект – функционалды толық болуы керек, дәл керек уақытында қажетті   мәліметтерді   беруі тиіс, техникалық тұрғыдан қарағанда сенімді,   ақпараттық   дәлдікке   ие   болуы   керек.   Жаңа   техникалық және технологиялық шарттар, яғни жаңа ақпараттық технологиялар жобалаудың   жаңа   түрлерінің   пайда   болуына   жол  ашты. Жобалаудың рационалды   жолын   іздеу   келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылады: