Шағын және орта бизнес – экономика тұрақтылығының кепілдігі

8   Сахариева Т.А  "Жаңа кезең экономикалық теориясы ". Алматы – 

2004ж. (50-65б)

9   Ташенов С.  "О проблемах кредитования малого и среднего бизнеса".          «Саясат», 2004ж. (10-15б)

10 Ілиясов Қ. "Қаржы". Алматы – 2003ж.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                         ҚОСЫМША А

 

Қазақстан Республикасының  аймақтары бойынша шағын бизнестің  даму индексі

 

Қазақстанның аймақтары  бойынша берілген статистикалық  мәліметтерді, шағын бизнесті қолдау мен бәсекені қорғау және табиғи монополияны  реттеу жөніндегі ҚР Агенттігінің мәліметтерін пайдаланып, х₁-х₈ көрсеткіштерін есептеп шығарамын. Алдымен, шағын бизнестің даму модельдеріне түсініктеме беру керек. Яғни, х₁-тіркелгендердің ішінде шағын бизнестің ағымдағы кәсіпорындарының үлес салмағы, %. х₂- 1000 тұрғыны бар аймақтағы жұмыс істейтін шағын кәсіпорындар саны; х₃ – жалпы жұмысбастылар санындағы шағын кәсіпорын жұмысшыларының үлес салмағы; х₄ – аймақтағы жалпы өндірілген өндірістік өнім көлеміндегі шағын кәсіпкерліктің үлесі; х₅ – шағын кәсіпкерлік субъектілерінің өндірген өнім көлеміндегі басты бағыттардың үлесі; х₆ – шағын бизнестегі бір жұмысшының өндірген өнімі, млн.теңге; х₇ – шағын бизнесте бір адамға төленетін салық төлемінің көлемі, мың теңге/адам; х₈ – аймақтағы шағын кәсіпкерлікті несиелеудің жалпы көлеміндегі орта және ұзақ мерзімді несиелеудің үлесі;

 

Кесте – Қазақстан Республикасы аймақтары бойынша х₁-х₈            белгілерін есептеу кестесі

 

ҚР-ның аймақтары	Х1	Х2	Х3	Х4	Х5	Х6	Х7	Х8
Солтүстік	76,1	3,34	23,35	3,2	22,0	675,47	54,9	28,3
Батыс	65,2	4,75	28,7	0,9	34,7	330,12	47,4	33,2
Шығыс	32,4	3,04	33,7	3,3	16,7	582,57	46,3	21,7
Орталық	44,8	3,81	21,7	2,5	18,3	508,57	33,3	50,6
Оңтүстік	71,1	5,4	37,7	4,7	11,0	552,1	67,2	53,6
ҚР бойынша барлығы	60,5	4,44	30,6	2,6	15,4	531,5	55,4	48,8

 

Республиканың барлық облыстарын 5 аймаққа топтастырдым. Яғни, Солтүстік  аймақ: Қостанай облысы, Павлодар облысы, Солтүстік Қазақстан облысы; Батыс аймақ: Ақтөбе облысы, Атырау облысы, Батыс Қазақстан облысы, Маңғыстау облысы; Шығыс аймақ: Шығыс Қазақстан облысы; Орталық аймақ: Ақмола облысы, Қарағанды облысы, Астана қаласы; Оңтүстік аймақ: Алматы облысы, Оңтүстік Қазақстан облысы, Жамбыл облысы, Қызылорда облысы, Алматы қаласы.

Кестеден байқалғандай, тіркелгендердің ішінде жұмыс істейтін шағын кәсіпкерліктің басым көпшілігі  Солтүстік (76,1%) және Оңтүстік (71,1%) аймақтарда. 2005 жылдың қорытындысы бойынша, шағын бизнестің өрісінде жұмыс орнын ұсынуда Оңтүстік (37,7%)және Шығыс (33,7%)) аймақтар жоғары процентке ие.Өндірілген өнімнің аймақтық көлемінің жоғарылығы жағынан да Оңтүстік аймақтың шағын бизнесінде байқалды (4,7%), содан кейін Шығыс және Солтүстік аймақтар (3,3 және 3,2%) келеді. Шағын бизнестегі өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының яғни экономиканың маңызды бағыттарының үлес салмағының жоғары болуы Шығыс аймақта (34,7). Ең бастысы бұл Атырау облысындағы өнеркәсіп пен ауыл шаруашылық процентінің жоғары (80,4%) болуымен байланысты. Оңтүстік Қазақстан облысы, республика бойынша салалық маңыздылықты сақтаудан – 57,8% екінші көрсеткішке ие болғанмен Қызылорда облысы 17,9%, әсіресе Алматы қаласының 4,0%, ауылшаруашылығының төмендігінен, республика бойынша Оңтүстік аймақтың нәтижесі ең төмен болып отыр.

Осылайша 2005 жылы жоғары өнім өндіруге Солтүстік  аймақ қол жеткізді (675,47 мың теңге/адам), ары қарай реті бойынша – Шығыс, Оңтүстік, Орталық және Батыс төмендеу. Төлем  төлеу көлемі жағынан Оңтүстік 67,2 мың теңге/адаммен алдыңғы орында. Бұл көрсеткіш Республикалықдеңгейден де 11,8 мың теңге/адамға жоғары.

Біртұтас көпкритерийлі  бағалау аймақтары бойынша шағын  кәсіпкерліктің даму индексін анықтаймын:

1 Солтүстік аймақ – 0,262

2 Батыс аймақ – 0,207

3 Шығыс аймақ – 0,158

4 Орталық аймақ – 0,194

5 Оңтүстік аймақ – 0,37

 

 Сурет - 01.01.2004 ж. ҚР аймақтарындағы шағын бизнестің даму индексі

 

Қазақстан бойынша шағын  кәсіпкерліктің дамуы жағынан алдыңғы  орында – Оңтүстік аймақ (0,37) болып отыр.