Дебиторлық борыштардың жалпы түсінігі және мәні

Сатылған метериалдық  емес активтер, негізгі құралдар, бағалы қағаздар бойынша дебиторлық борыштардың  пайда болуына «Алынуға тиісті борыштар», «Алынған вексельдер», «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары» деп аталатын шоттардың тиістілері дебиттелініп, оған сәйкес «Материалдық емес активредің есептеп шығарылуынан алынатын кіріс», «Негізгі құралдырдың есептен шығарылуынан алынатын кіріс» деп аталатын шоттардың тиістілері кредиттелінеді.

Сатылған материалдық  емес активтер, негізгі құралдар, бағалы қағаздар бойыншақосылған құн салығы есептелінгенде «Алынуға тиісті борыштар», «Алынған вексельдер», «Сатып алушалр  мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары» деп аталатын шоттардың  тиістілер дебиттелініп, «Қосылған  құн салығы» шоты кредиттелінеді.

Алынуға тиісті айыппұлдардың, өсімақылардың сомаларына «Алынуға тиісті борыштар», «Алынған вексельдер», «Сатып алушалр мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары» деп аталатын шоттардың тиістілер дебиттелініп, «Негізгі емес қызметтен алынған басқадай кірістер» кредиттелінеді [19, б.30].

Сатып алушылар және тапсырыс берушiлермен есеп айырысу операциялары арнаулы ведомостарда есептелiнiп, онда сатылған айналымнан тыс активтер, қаржылық инвестициялар, тауарлы материалды қорлар бойынша фактура - шоттары  немесе басқадай есеп айырысу құжаттары  жинақталып, топтастырылып көрсетiледi. Ведомостардағы жазулар, шоттар, фактуралар немесе олардың орнына қолданатын басқадай құжаттар негiзiнде ақтивтердiң топтары  бойынша жазылады. Ведомостың бiрiншi бағанында сатып алушылар бойынша  ай басындағы қалдықтар көшiрiледi. Екiншi мен оныншы аралығындағы бағандарда бұйымдардың аттары немесе топтары  бойынша сатылған активтердiң сандық мәлiметтерi көрсетiледi. Он бiрiншi «Көрсетiлген шоттар бойынша сомалар» бағанында  ай iшiнде сатылған активтер шоттары  бойынша мәлiметтер енгiзiледi. Ұсынылған фактура шоттарды төлеуге байланысты операциялар 113 және 114 - «Төлемдер жайлы белгiлер» бағанында банктер жiберген шоттардың үзiндi көшiрмесi, кассалық ордерлер мен басқадай ақша құжаттары негiзiнде көрсетiледi. 1210 - «Сатып алушылар мен тапсырыс берушiлер» бас шотының бөлiмше кредитi бойынша операциялардың есебi үшiн №11 ведомості  қолданылады.

Қаржылық есептерде дебиторлық берешектерге қатысты келесiдей  ақпараттар көрiнiс табады:

1. бухгалтерлiк баланста:

а) Ұзақ мерзiмдi дебиторлық берешектер:

1. алынатын шоттар;
2. байланысты тараптардың берешегi;
3. басқа да дебиторлық берешектер

б) Ағымдағы дебиторлық берешектер және алынатын шоттар:

1 аванстық төлемдер;

2 байланысты тараптардың берешегi;

3 басқа да дебиторлық берешеқтер;

4 күдер үзген берешектер.

2.Түсiнiктеме жазбада:

1. алынуы тиiс дебиторлық берешек сомасы;
2. күмәндi берешектер сомасы;
3. күмәндi берешектер бойынша қүрылған резерв сомасы;
4. күмәндi береше<span class="Normal__Char" style=" font-family: 'Times New Roman', 'Arial';