Банктің несиелік саясаты

 

Әлеуетті Қарыз алушыға несие беру туралы шешімді қабылдау мынадай талдауға негізделеді:

• қаржылық жағдайға;
• бизнестің келешегінің барлығына;
• іскерлік атағына;

• ұсынылған қамтамасыз етудің өтімділігіне.

Кәсіпкерлік субъектілерге қолдау көрсету жөніндегі мемлекеттік бағдарламалар бойынша «Цеснабанк» АҚ кәсіпкерлік субъектілерге қолдау көрсету жөніндегі мемлекеттік бағдарламалардың белсенді қатысушысы.

1. Ауыл шаруашылығы министрлігі «Ауыл шаруашылығын қолдау кредиттері бойынша сыйақы мөлшерлемесінің орнын толтыру». Мақсатты топ - ауылшаруашылық өнімін, балық өңдейтін және/немесе дайын тамақ өнімдерін өндіретін жеке, заңды тұлғалар меншік формасына қарамастан, шаруашылық (фермерлік) қожалығын қоса алғанда.

2. «Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы. Мақсатты топ — Қазақстан Республикасы аймақтары үшін экономиканың басым салаларындағы қызметтерін жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері (ШОКС) болып табылатын субъектілер.

Бағдарламаны жүзеге асыру үш бағытта жүргізіледі:

1-бағыт - жаңа және қолданыстағы инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға берілетін жаңа банктік қарызды алу мүмкіндігін көздейтін жаңа бизнес бастамаларды қолдау;

2-бағыт - қолданыстағы қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесінің бір бөлігін қаражаттандыру арқылы кәсіпкерлік секторды сауықтыру.

3-бағыт - кәсіпкерлердің валюталық тәуекелдіктерін төмендету. Осы бағытта валюталық түсімі бар кәсіпкерлерге банктерде бар кредиттері бойынша пайыздық мөлшерлеменің бөлігін қаражаттандыру түрінде қолдау көрсетіледі.

3. Агроөнеркәсіп кешенінің  субъектілеріне көктемгі-дала жұмыстарын  және егін жинау жұмыстарын  өткізу үшін кредит беру жобалары  және инвестициялық жобалар бойынша «ҚАЗАГРО» ҰБХ» АҚ пайдасына банктік кепілдіктер беру.

4. «Даму Аймақтар 2» бағдарламасы. Осы «Даму Аймақтар 2» аймақтық басымдықты жобаларды қаржыландыру бағдарламасын Қазақстан Республикасы аймақтары үшін экономиканың басым салаларында қызметтерін жүзеге асыратын шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің жобаларын қаржыландыру мақсатында «Даму» ШКДҚ» АҚ әзірлеген.Мақсатты топ — Қазақстан Республикасы аймақтары үшін экономиканың басым салаларында қызметтерін жүзеге асыратын Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері (ШОКС) болып табылатын субъектілер [20].

«Цеснабанк» АҚ-ның қарыз алушылар бойынша несие қоржынының құрылымы келесі15–кестеде көрсетілген.

7-кесте

Қарыз алушылар бойынша несие қоржынының құрылымы

 

Экономика секторы	2010		2011		2012
	мың теңге	%-бен	мың теңге	%-бен	мың теңге	%-бен
1	2	3	4	5	6	7
Жеке тұлғалар	30 954 156	20	42 588 609	12	62 318 766	12

15-кестенің жалғасы

1	2	3	4	5	6	7
Заңды тұлғалар	132 371 192	80	307 366 522	88	436 106 055	88
Барлығы (резервтерді(провизияларды) қоспағанда)	163 325 348	100	349 955 131	100	498 318 766	100
Е с к е р т у – кесте [21,22,23] дерек көздері негізінде автормен құрастырылған

 

2012 жылдың 31 желтоқсандағы жағдайы бойынша банктің жиынтық несие қоржынының сомасы 498,1 млрд. теңге болды. Бұл 2011 жылдың көрсеткішімен салыстырғанда 42,4%-ғаартық.

Кестеден байқап отырғанымыздай, соңғы 3 жыл мерзімінде несие қоржынының едәуір үлесін заңды тұлғалар алады.

Қарыз алушыларды таңдаудың жүйеліамалының арқасында банк несие қоржынының сапасы жыл сайын ұлғаюда.

Несиелер құрылымы соңғы 3 жыл ішінде айтарлықтай өзгеріске ұшыраған жоқ. Бұрынғыдай ең көп үлес сауда –саттық саласына (38,3%), қызмет көрсету (13,3%), құрылыс салаларына (13%) тиесілі.

Жеке тұлғаларға берілген несиелердің жиынтық құрылымындаең көп үлесті ипотекалық несиелер алады: 2010 жылы 17,2 млрд. теңге, 2011 жылы 5,8 млрд. теңгеге ұлғайып, 23 млрд. теңгеге жетті, ал 2012 жылғы жағдай бойынша 33,6 млрд. теңге сомасын құрды.

8-кесте Жеке тұлғаларға берілген несиелер құрылымы мың теңге
Жеке тұлғаларды несиелеу бағдарламаларының атауы	2010 жыл	2011 жыл	2012 жыл
Ипотекалық несиелер	17 245 722	23 017 186	33 673 640
Тұтынушылық мақсаттарға берілетін несиелер (кепіл арқылы)	12 315 155	17 096 571	23 234 035
Экспресс несиелеу (кепілсіз)	783 153	1 225 229	1 206 821
Автокөлікті сатып алуға несиелер	392 154	1 151 352	4 115 217
Несиелеу карточкалары бойынша	217 972	98 271	89 053
Барлығы	30 954 156	42 588 609	62 318 766
Е с к е р т у – кесте [21,22,23] дерек көздері негізінде автормен құрастырылған

 

Жеке тұлғаларға берілетін несиелердің жалпы сомасында келесі үлкен үлеске ие – тұтынушылық мақсаттарға берілетін несиелер. Талданған мерзім ішінде 11 млрд. теңгеге артып, оң динамикасын көрсетті.

Несиелердің жалпы сомасы да талданған мерзім ішінде оң өсімге ие болды. 2010 жылмен салыстырғанда 11,6 млрд. теңгеге ұлғайып, 2011 жылдың ұқсас күнінде 42,6 млрд. теңге болды. Ал келесі жылы 19,7 млрд. теңгеге артып,  62,3 млрд. теңге болды.

Соңғы 3 жыл ішінде «Цеснабанк» АҚ-ның несие қоржынының құрылымында стандартты несиелер үлесінің артуы мен күмәнді және үмітсіз несиелердің азаюы көрініс тауып отыр. Бұл несиені сенімді қарыз алушыға берілгенін дәлелдейді.

17-кестеде банктің жиынтық несие қоржынындағы корпоративті клиенттердің мөлшері көрсетілген. 2010 жылы корпоративті клиенттер арасында ең үлкен үлесті сауда-саттық саласы алған – 55,2 млрд. теңге. 2011 және 2012 жылдары да біріншіорын,сәйкесінше 146,9 млрд. теңге және 191,1 млрд. теңгеосы салаға ие.

9-кесте

Корпоративті клиенттерді несиелеу құрылымы

мың теңге
Корпоративті клиенттерді несиелеу саласы	2010 жыл	2011 жыл	2012 жыл
1	2	3	4
Сауда-саттық	55 284 623	146 987 147	191 139 051
Қызмет көрсету	29 656 646	43 231 675	66 300 793
Құрылыс	13 546 845	32 500 929	64 962 483
Қаржы және сақтандыру	12 468 898	23 364 311	31 475 752

17-кестенің жалғасы

1	2	3	4
Өндіріс	9 408 234	23 000 458	43 404 624
Ауыл шаруашылығы	7 895 341	27 251 469	21 767 206
Білім беру	2 428 108	3 045 586	2 867 052
Транспорт	978 651	7 149 961	13 040 384
Мемлекеттік компаниялар	458 266	49 824	56 218
Өзге  салалар	245 580	785 135	1 092 492
Барлығы	132 371 192	307 366 522	436 106 055
Е с к е р т у – кесте [21,22,23] дерек көздері негізінде автормен құрастырылған

 

Екіншіорында қызмет көрсету саласы. 2010 жылмен салыстырғанда 46 %-ғаұлғайып, 2011 жылғы жағдай бойынша 43,2 млрд. теңге болды. Келесі

жылы бұл көрсеткіш 53 %-ғаартып, 66,3 млрд. теңгені құрды.

Заңды тұлғаларға берілген несиелердің жалпы сомасы талданған мерзім ішінде 303,7 млрд. теңгеге ұлғайды.

Қамтамасыз ету түрі бойынша корпоративті клиенттерге берілген несиелердің құрылымы төмендегі18- кестеде бейнеленген.

 

10-кесте

Корпоративті клиенттердің несиені қамтамасыз ету құрылымы

Экономика секторы	2010 жыл		2011 жыл		2012 жыл
	мың теңге	%-бен үлесі	мың теңге	%-бен үлесі	мың теңге	%-бен
Жылжымайтын мүлік	77 092 284	62	124 559 978	42	131 699 967	31
Кепіл	6 217 120	5	26 362 201	9	64 394 362	15
Астық	-	-	39 859 701	13	57 164 606	14
Айналымдағы тауарлы қорлар	8 703 968	7	29 783 399	10	52 033 806	12
Бағалы қағаздар	2 984 217	2	4 844 392	1	14 554 169	3
Жабдықтар	-	-	7 557 519	3	9 775 999	2
Ақшалай салымдар	16 164 511	13	38 816 903	13	7 035 659	2
Транспорт құралдары	9 947 391	8	4 821 694	1	6 881 034	2
Өзгелер	1 243 424	1	1 858 445	1	409 612	-
Қамтамасыз етілмеген	1 989 478	2	20 204 835	7	79 076 120	19
Барлығы	124 342 393	100	298 669 067	100	423 025 334	100
Е с к е р т у – кесте [21,22,23] дерек көздері негізінде автормен құрастырылған

 

Кестенің «қамтамасыз етілмеген» бабында көрсетілген сомасына толық емес қамтамасыз етілген несиелердің баланстық құны да кіреді. 2012 жылдың 31 қаңтардағы жағдайы бойынша толығымен жабылмаған (бланктің) корпоративтік қарыздардың жалпы сомасы 6,5 млрд. теңге құрады. Бұл несие қоржынының 1,56%-на тиесілі(2011 жылы: 8,7 млрд. теңге, несие қоржынындағы үлесі – 2,94%).

Корпоративті клиенттерге берілген несиелердің құнсыздануынан резерві

6,7 млрд. теңгеге артық болушы еді, егер олар сәйкесінше қамтамасыз етілмеген болса. 2011 жылы бұл көрсеткіш 5,5 млрд. теңге құрған.

2012 жыл бойынша корпоративті клиенттердің несиені қамтамасыз еткен мүліктерін алу арқылы бірқатар активтерге ие болды. Есепті кезеңде бұл активтердің баланстық құны 0,7 млрд. теңге (2011 жылы 0,8 млрд. теңге) болды. Аталған активтерге сомасы 0,63 млрд. теңге болатын жылжымайтын мүлік объектілері(2011 жылы: 0,72 млрд. теңге) және сомасы 0,04 млрд. теңге өзге де активтер (2011 жылы: 0,08 млрд. теңге) кіреді. Банктің саясаты аталған активтерді қысқа уақыт мерзімінде сатуды болжамдайды.

Несие қоржынын бағалаудың ең ыңғайлы, қолайлы әрі тиімді әдісі болып

CАMEL рейтингілік жүйенің коэффициенттер әдісі табылады. «Цеснабанк» АҚ-ның несие қоржынының жағдайын бағалаудаосы әдіс қолданылады.

CАMEL рейтингілік жүйесіарқылы несие қоржынын бағалау үшін 19-кестесінде қажетті мәліметтер берілген.

11-кесте

CАMEL рейтингілік жүйесіарқылы несие қоржынын талдауғаарналған қажетті банк көрсеткіштері

 

Көрсеткіш атауы	2010 жыл, мың теңге	2011 жыл, мың теңге	2012 жыл, мың теңге
Заңды тұлғаларға берілген несие сомасы	132 371 192	307 366 522	436 106 055
Жеке тұлғаларға берілген несие сомасы	30 954 156	42 588 609	62 318 766
Мерзімі өткен несиелер сомасы	16 926 828	18 535 123	30 811 821
Банктің меншікті капиталы	21 334 937	32 764 223	48 435 339
Мүмкін болатын несиелер бойынша шығындарға резерв	10 157 812	21 697 218	48 842 459
Несиелер	153 167 536	328 257 913	449 582 362
Банктің активтері	226 173 879	438989308	621 432 420
Несиелердің жалпы сомасы	163 325 348	349 955 131	498 424 821
Е с к е р т у – кесте [21,22,23] дерек көздері негізінде автормен құрастырылған