Саяси партия ұғымы

74)  Саяси мәдениет  функциялары:реттеушілік, ықпалдастық,  танымдық, коммуникативтік,тәрбиелік  және т.б.Саяси мәдениет қоғамның саяси практикасына айтарлықтай ықпалын тигізеді. Шынайы саяси практика саяси қатынастар субъектілерінің өзара әрекетімен сипатталынады, онда соңғысы белгілі бір рөлдер мен функциялар атқарады.Ықпалдастық–1) жүйенің жекелеген сараланған бөліктері мен атқарымдарының байланыстылық қалпын, күйін, организмнің тұтас нәрсеге айналуын білдіретін ұғым; сондай-ақ осындай күйге жеткізетін үдеріс немесе әрекет; 2) ғылымдардың саралану үдерісімен қатар жүретін жақында .Танымдық — (таным әрекеті, танырлық, танылатын, танып білерлік) танылатын үрдіс; танымдық қызығушылық — ғылым жаңалықтарын; қоғамда болып жатқан өзгерістерді танып білуге деген қызығушылық. Танымдық есеп — жаңа білім іздеуге, оқудағы байланыс, дәлелдерді белсенді пайдалануға түрткі болатын оқу тапсырмасы. Танымдық есеп жүйесі бүкіл оқыту процесінде оқудың мазмұны мен іс-әрекет амалдарын біртіндеп күрделілендіре беретін бірізділікке негізделеді. Сондықтан мұғалім оқушының білімді меңгеруімен қатар, оның оқу-танымдық іс-әрекетін белсендіру жағына да баса назар аударуы керек.

75)ХХ-ғасыр басындағы  Қазақстандағы саяси ойлар. (Ә.Бөкейхановтың,  А.Байтұрсыновтың, М.Дулатовтың, М.Шоқайовтың, М.Тынышпаевтың, Х.Досмухамедовтың,Т.Рыскуловтың  саяси ойлары).Қазақ халқының саясисанасының дамуына Х1Х ғасырдың аяғы ХХғасырдың басында пайқда болған алғашқызиялылар тобы да топ та зор ықпалетті.Оларға: А.Бөкейханов,А.Байтұрсынов, М.Дулатов, М.Шоқай,М:Тынышбаев, М:Жұмабаев, Б.Қаратаев,Досмұхамедовтар және басқаларжатады.Олар Ресейдің отаршылсаясатына қарсы ұлт-азаттыққозғалысын басқарып,қазақ халқыныңұлттық бірлесуін мұрат етті.Олар қазақелінің өзін-өзі басқару,түбінде дербесмемлекет құру,қазақ жеріне ішкі Ресейденқоныс аударуға шек қою,адам құқықтарымен бостандықтарынсыйлау,демократиялық принциптерді қазақжеріне кіргізуді мақсат етті.Алаштыңбілімді де білікті асыл азаматтары қызылимперияның құрбаны болып кетті.Бірақолардың ісі, саяси мұраты өлген жоқ.

76) Салыстырмалы  саясаттанудың объектісі мен  пәні. Саясаттану – саясат туралы, саясаттың адам және қоғам арасындағы қарым-қатынастары туралы жинақталған ғылым. Салыстырмалы әдіс әртүрлі елдердегі саяси құбылыстарды салыстырып, олардың жалпы жақтардың және жеке ерекшеліктерін ажыратуға мүмкіндік береді. Саясаттану обьектісі – билік. Қоғамның саяси өмірі, қоғамның саяси жүйесі, үкімет рөлі, үкімет пен партиялар, қоғамдық ұйымдар мен өзара қатынасы, басқару формасы мен әдісі, саяси тәрбие, демократиялық мәселелері, мемлекеттің сыртқы саясаты, т.с.с.  

77)  Саяси технологиялар  ұғымы,мәні,құрылымы,типтері,әдістері.Саяси технологиялар - нақты субъектінің белгілі бір уақыт пен белгілі бір жерде мақсаттары мен міндеттерін оңтайлы және тиімді жүзеге асыруға бағытталған, бірінен соң бірі қолданылатын процедуралар, қызмет әдістері мен тәсілдер жиынтығы. Саяси технологиялар мақсатты бағытталған қызметтің әдіс-тәсілдерінің жиынтығы ретінде мақсатқа қол жеткізу құралдарын реттеп қана қоймайды, ол іс- әрекеттің кезектілігін бекітіп, соған сай субъектінің мінез-құлық алгоритмін дайындайды. Саяси технологияның сан алуан түрлері бар. Олардың маңыздылары: саяси маркетинг, саяси жарнама, қоғаммен байланыс орнату саяси консалтинг. Саяси  технологиялардың құрылымы  аналитикалық  мақсатты  жорамалаудың ж\е одан  арғы  жерде  оның қызметін  жекелеген  кезеңдерге, сатыларға, операцияларға  бөлудің, сондай-ақ  балама, тиімді  әдістерді, жүзеге асырылатын  мақсатқа  байланысты  олардың  құралдары  мен  қолданылуын  іріктеп,  таңдап  алудың  көмегімен  жүзеге  асырылады.Сонымен  саяси  технологиялар  бірізділікпен  қолданылатын  процедуралардың, нақты  саяси  субъектілердің  мақсаттары  мен міндеттерін  белгілі  бір уақытта ж\е   неғұрлым  оңтайлы  ж\е  тиімді  түрде  жүзеге  асыруға  бағытталған  қызметтің  әдістері мен  тәсілдерінің  жиынтығын  қамтиды  деуге  болады.Осыған  орай  тұтас  алғанда  субъектінің  билік  арасындағы  нақты  міндеттерді  шешуін  қамтамасыз  ететін  саяси  технологияларды ң  бір  жағынан  саяси  маркетинг  деп те  атауға  болады. 

78)19-29 ғ.идеялар  мен ағымдар:марксизм,либерализм,консерватизм.Марксизм — 19 ғасырдың 40-жылдары Карл Маркс пен Фридрих Энгельс негізін қалаған философиялық, экономикалық және әлеуметтік-саяси көзқарастар жүйесі. Марксизмнің теориялық қайнар көзі — классикалық неміс философиясы (Г. Гегель, Л. Фейербах), классикалық ағылшын саяси экономиясы (А. Смит және Д. Рикардо) және француз утопиялық социализм ілімі (Ш. Фурье, Р.Оуэн және Сен-Симон).Марксизмнің мақсаты, қоғамның негізгі қозғаушы күші ретінде жұмысшы табының маңызын теориялық негіздеу болды. Либерализм - ең жоғарғы құндылық әрі басымдық ретінде жеке еркіндікті ұстанатын идеология. Либерализмнің әлеуметтік-саяси теориясы қоғамдық және мемлекеттік құрылымның демократиялық принциптеріне негізделеді, әлеуметтік, саяси, экономикалық қатынастардың зорлық-зомбылықсыз түрлерін ұстанады, тұлғаның еркін дамуын шектемейтін және әрбіріне мемлекеттік-құқықтық қорғау, адам құқы мен азамат бостандығын сақтау кепілдігін беретін қоғам құруды көздейді. Консерватизм - французша соnservatisme, латынша Conservo - сақтаймын, қорғаймын] - бағдарлардың, ұстанымдардың, қоғамның мемлекеттік-саяси жүйелерінің өміріне қатысты, ондағы адамның орнын анықтауға байланысты құндылықтардың әлеуметтік-философиялық және идеологиялық тұжырымдар жиынтығы. Консерватизм оның жақтастарының қоғамда орнығып қалған дәстүрлер мен құндылықтарды сақтап, түбегейлі өзгерістерден бас тартатындығымен ерекшеленеді.

79)бұқаралық ақпарат құралдары және саясат.  Бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ) - арнайы лық құралдардың көмегімен, кез келген тұлғаларға әртүрлі мәліметтерді ашық жариялауға арналған әлеуметтік меке- мелер. Сарапшылар олардың мынадай ерекше белгілерін атап көрсетеді: жариялылық, яғни тұтынушылардың шексіздігі; арнайы техникалық құралдардың, аппаратуралардың болуы; ақпарат таратушының (коммутатор) қабылдаушыға біржақты ықпалы; тұтынушы аудиторияның тұрақсыз әркелкілігі. Қоғамның өмір сүруін қамтамасыз етудегі БАҚ-тың рөлі зор. БАҚ-тың атқаратын қызметі әртүрлі, сарапшылардың пікірінше олардың аса маңыздыларына мыналар жатады: ақпараттық, білімдік, әлеуметтендірушілік, мүдделерді тоғыстырушы, саясат субъектілерінің ықпалдасуы, жұмылдыру және т.б. Саяси мүдделер тек БАҚ арқылы ғана емес, сонымен қатар азаматтық қоғамның басқа да институттары (мысалы, партиялар, қоғамдық бірлестіктер) ар¬қылы жүзеге асырылады. Бірақ кейбір жағдайларда тек бүқаралық баспасөз бен теледидар ғана алғашқылардың бірі болып қоғамдағы өзекті мәселелерге назар аударады, ықтимал әлеуметтік және саяси қақтығыстар жайлы дабыл қағып, билік қүрылымдарын жағдайды саралап, арнайы шешім қабылдауына итермелейді.

81)Саяси модернизация  дегеніміз – қоғамның барлық салаларының арта қалған жақтарын дамытуға байланысты бірден өзгеріске әкелтіп, гүлдену процесі. Қазақстан Республикасының Президенті өзінің 2005 жылғы жодауында жақсы атап көрсеткен. Жалпы модернизация қазіргі таңда ұлттық мүддемен тығыз байланысты. Соған байланысты біздің мемлекетіміз біршама шаралар жүргізуде:ақпараттық қауіпсіздік - елдегі іс - әрекет ететін экстремистік топтарды есепке алу және олардың негізгі бағыттары жөнінде толығымен ақпараттанып отыру;әлеуметтік-экономикалық қауіпсіздік - елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайының бұл топтардың таралуына өте жақсы ықпал ететінін ескере отырып, осы салаларды қатаң қадағалау;құқықтық қауіпсіздік - заң тұрғысында терроризмге және эктремизмге толық анықтама бере отырып, оны жоюды және жазалауды толығымен қамтамасыз ету;ұлттық қауіпсіздік – қоғамның тұтастығын сақтау, интеграциялық шаралар жүргізуСаяси модернизация - аумақты кеңейту және әкімгершілік-саяси шекараны реттеу,ұлттық немесе федеративтік мемлекеттердің құрылуы, орталық (заң шығарушы, атқарушы) биліктің күшеюі, сонымен бірге билік бөлінісі;екіншіден, мемлекеттің қоғамның ішкі бірлігін және тұрақтылығын сақтай отырып экономика, саясат және әлеуметтік салалардағы құрылымдық өзгерістерге дайындығы;үшіншіден, саяси үрдіске түрғындардың кеңінен                                      қосылуы төртіншіден, саяси демократияның орнауы немесе билікті заңдастыру тәсілдерін өзгерту.Саяси модернизация теориялары - XX ғ. 50-60 жж. модернизация теориясықоғамдық-тарихи даму теорияларының бір бағыты ретінде қалыптасты. Бұл теорияның басты белгісі -универсалдық, яғни, қоғам дамуын барлық елдер мен халықтар үшін ортақ заңдылықтары мен кезеңдері бар жалпы (универсалды) процесс ретінде қарастыру.

82)Саяси процеспен  қызметі: ұғымы, сипаттамасы, құрылымы, сатылары, типологиясы. Саяси процес түсінігі интегралды және жалпы тұжырымдаушы категория. Оның кең мағынадағы ұғымы саяси жүйенің барлық эдементтерімен түрлі жақтарын, сондай ақ жүйеден тыс құбылыстардыда қамтиды, олардың өз ара әрекеттестігін , қызмет етуін және дамуын сипаттайды.бүгәнгә саяси ғылымда саяси процес туралы әр түрлі ұғымдар кездеседі: кеңістікпен уақытта эволюцияланушы қоғамның саяси жүйесінің қызмет ету формасы. Құқықтық, экономикалық, идеологиялық және т.б. процестерге қарағанда қоғамдық процестің нақтылық типі. Белгілі бір көлемдегі процестің және түпкі нәтижелерінің көрінісі. Саяси жүйені  құрастыру. Саяси жүйенің нышандары мен компоненттерін ұдайы жасап отыру. Саяси басқару шешімдерін қабылдап атқару. Саяси жүйенің даму бағыты мен қызмет етуін бақылау.Саяси процес саяси қатынастардың барлық субьектілерінің саяси жүйені қалыптастыру, өзгерту, қайта құру және оның қызмет етуімен байланысты әрекеттер жиынтығы деп түсінуге болады. Әлеуметтік саяси ғылымдасаяси процестің үш негізгі бабы айқындалған: институтционалдық,бихевиоралды, құрылымды функционалдық.

83) Саяси болжамның  әдістері мен құралдарыСаяси болжам дегеніміз саяси процестер мен құрылымдарды ылыми тұрғыдан талдау ж/е практикалық негізде нақты нәтижелер беретін ғылыми тұжырымдарды қалыптастыру болып табылады. Мақсаты: саяси шешімдердің, болжамдардың дәекті түрде қолдануын қамтамасыз ету ж/е саяси шешімдердің нақтылығын анықтау. Саяси болжам екіге бөлінеді: 1) Ізденушілік болжам-қоғам дамуын өзгертетін ағым-бағыттарды қарастырумен шұғылданады. 2) Нормативтік болжам-мақсатқа жету жолдарын қарастыру. Саяси болжамның кезеңдері: 1)Шұғыл бұл бір айға дейінгі мерзімді қамтиды. 2) Қысқа мерзім 5 жылға дейін. 3)Орта мерзім 5ж 15 жылға дейін. 4)Ұзақ мерзім 30 жылға дейін.  

84)Қоғамдық ұйыдармен  қозғалыстар. Саяси қоғамдық ұйымдарға халықтың белгілі бір тобының мүддесін білдіріп, қорғайтын, алдына қойған әлеуметтік мақсатқа жету үшін ерікті түрде мүшелікке кірген, оған материялдық көмек көрсететін, өзін-өзі басқаратын адамдардың бірлестігі жатады.Саяси қозғалыстар сияқты қоғамдық ұйымдар да адамдардың мүдделерін іске асырудың құралы ретінде пайда болады. Қоғамдық ұйымдар бірлесе амал, әрекет жасау үшін халықаралық, жалпымемлекеттік, аймақтық, ұлттық, жергілікті көлемде ресми және бейресми сипаттағы одақтарға, халықаралық ұйымдарға бірігуі мүмкін.Қоғамдық ұйымдар әр түрлі келеді.Оған партиялар, кәсіподақтар, жастар ұйымдары, кооперативтік бірлестіктер, шығармашылық (творчествалық) одақтар,әр түрлі ерікті қоғамдар (ғылыми,ғылыми-техникалық, мәдени –ағарту, спорттық,қорғаныс және т.б) жатады.Қоғамдық ұйымдар арқылы миллиондаған адамдар өзін-өзі басқаруға белсенді қатысып, өмір мектебінен өтеді.Қазіргі уақыта мынадай саяси қозғалыстар бар:Консервативтік  бағыттағы қозғалыстар: өткенді көксеу, дәріптеу, оны сынсыз қабылдау, сонымен қатарлы дәстүрлі саяси формалар мен институттарға ерекше сенім арту:Реформистік бағыттағы қозғалыстар: олар капиталистік қоғамды бірте – бірте реформалауды мақсат етеді: Демократиялық қозғалыстар: өзекті мәселелерді демократиялық тұрғыда шешуге бағытталған әр түрлі либералдық, діни, бейбітшілік және т.б. ұйымдардың қызметі:Неоконсервативтік қозғалыстар: мемлекеттік капитал мүддесіне бағыну, қызмет ету, жеке- дара белсенділікті, әлеуметтік- теңсіздікті қолдау, дәстурлі моралдық мұраттарды дамытуды көздейді:Революциялық бағыттағы қозғалыстар: бұлар қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымында сапалы өзгерістер жасау арқылы дамудың прогрессифті жолына түсуді көздейтін жұмысшы және коммунистік қозғалыстар.Басқа елдердегі сияқты Қазақстанда да қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдар баршылық.

86)Саяси биліктің түрлері,құрылымы билік институтттары, функциялары,ресуртары. Саяси билік - таптық, топтық, жеке адамның саясатта түжырымдалған өз еркін жүргізу мүмкіндігін білдіреді. Саяси билік адамзат тарихының барлық кезеңдерінде болған. Саяси билік тек мемлекеттік аппарат арқылы ғана емес, сонымен бірге партиялар, кәсіподақтар, халықаралық ұйымдар сияқты саяси жүйенің басқа элементтері арқылы да жүргізіледі. Саяси билік ресурстары - субъекті мақсатына сәйкес билік объектісіне ықпал етуді қамтамасыз ететін барлық құралдар. Олар: экономикалық, әлеуметтік, ақпараттық, күштеу,демографиялық.Экономикалық - қоғамдық және жеке өндіріске және пайдалануға қажетті материалдық құндылықтар, ақша, пайдалы қазбалар, техника, т.б.Әлеуметтік - әлеуметтік құрылымдағы орынды, әлеуметтік мәртебені жоғарылату немесе төмендету қабілеттілігі.Ақпараттық - білім мен ақпарат, сонымен бірге оларды алу және тарату: ғылым және білім институттары, БАҚ, т.б.Күштеу - бүл қару, күшті қолдану аппараты, осы мақсатта арнайы дайындалған адамдар тобы. Мемлекетте оның ядросын әскер, полиция, қауіпсіздік органдары, сот, прокуратурақұрайды.Демографиялық - адамның өзі басқа ресурстарды құрушы әмбебап ресурс ретінде қызмет етеді.

87)Дәстүрлі және қазіргі  саяси жүйелер:өкілетті, модернистік,  постмодернистік.Саяси жүйе - билікті жүргізуші әлеуметтік топтар, таптар, ұйымдар мен мемлекеттер арасындағы өзара қатынастарды реттейтін, қоғамда түрақтылық пен тәртіпті қамтамасыз ететін ұйымдар, мекемелер мен институттар жиынтығы. Оның негізгі элементтеріне мемлекет, саяси партиялар, дін орындары, қоғамдық-саяси ұйымдар және т.б. жатады.Өкілеттілік - бір тұлғаның (өкілдің) басқа тұлға (өкіл мүддесін қорғайтын) атынан келісім жасауға, осы арқылы сол тұлғаныа құқықтары мен міндеттерін құруға, өзгертуге немесе жоюға құқығы. Өкілеттілік сенім хатқа, әкімшілік актіге, заңға негізделуі мүмкін. Модернизм(итал. modernismo, лат. modernus – жаңа, қазіргі) – XX ғасыр басында рухани сана дағдарысы кезінде пайда болған философиялық-эстетикалық ағымдардың жиынтық атауы.Модернизм қаламгерлердің әлемдік соғысқа, адамзат дамуындағы дағдарыстарға көзқарасын білдірді.  Модернизм авангардтық  және декаденттік  сатылардан  өткенімен, олардан айырмашылығы болды. Модернизм жеке тұлға санасын рухани ауытқулармен байланыста қарады. Постмодерн - ғылыми-техникалық және ақпараттық төңкерістердің қазіргі кезеңінің әсерінен саяси қатынастарда және процестерде жүріп жатқан өзгерістер дәуірі. Саяси ғылымдар дискурсында саяси постмодерн мәселесі 1980-ші жылдарда талқылана бастады, бірқатар зерттеушілер саясаттағы постмодерн дәуірінің басталуын 1968 ж.  Франциядағы студенттердің демократиялық қозғалыстары мен толқуларымен байланыстырады. Постмодернистік дәуір мәдени және әлеуметтік алуан түрліліктің күрт өсуімен, бұған дейін үстемдік еткен таза экономикалық мақсаттылықтың принциптерінен алшақтауымен, даму жолдарының көпнұсқалылығының мүмкіндігімен, жалпыға ортақ әлеуметтік әрекеттен бас тартумен, адамдар қызметін ынталандыру мен себептерінің жаңа жүйесін қалыптастырумен, мәдени факторлардың рөлінің артуымен сипатталады.