ЖШС «СМАК» сүт өндіретін кәсіпорынға сапа менеджмент жүйесін орнату

 

2.2   Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін талдау

 

      Өндірістік қысқа мерзімдік тиімділікке алып келетін маниторлық ақпараттарға тәуелсіз, көбінесе ол тұрақтылықты талап етеді. Өндірісті басқару- бұл келесі күнге қарағанда бүгінгіні жақсы жасауға, ал ертең болса бүгінгіге қарағанда жақсырақ жасауға мүмкіндік беретін үзіліссіз жүретін үрдіс. Тек бәсекелестік қана, осы үрдістің двигателі болып табылады.Қазіргі замандағы өнімділік кешеніндегі концепсияцының  “кіру”деген түсінігі, тек  еңбек шығыны емес , сондай-ақ сапа мен ресурстардың барлығы.

      Нарық  жағдайындағы кәсіпорынның тиімді жұмысы, экономикалық өсуі мен дамуы оның бағыттайтын стратегиясының дұрыс таңдалуына байланысты, бұл оған потенциалды адам капиталы мен басқа да ресурстарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Өндірістің тиімділігі бұл кәсіпорынның тұрақты экономикалық өсімін, өндірген өнімнің бәсеке қабілеттілігін жоғарлатуға мүмкіндік береді.

 

6-кесте – «Смак» компаниясының айранының көрсеткіштерін қанағаттану / маңыздылық шкаласы бойынша бағалаған респонденттердің саны

№	Респонденттердің жауаптар саны	Қанағаттану бағасы					Маңыздылық бағасы
		1	2	3	4	5	1	2	3
11	Дәм	0	0	8	24	44	1	29	45
22	Орама безендірілуі	1	0	9	40	25	19	42	13
23	Сапа	1	0	11	30	33	1	23	51
24	Орап өлшеу көлемі	2	3	9	40	23	12	47	14
25	Жаңалығы	0	1	12	27	36	2	24	51
26	Баға	2	1	23	28	22	4	32	37

 

Сүт өнімінің сәйкес келу шарт деңгейі неғұрлым жоғары болған сайын соғұрлым оның қанағаттану деңгейі де жоғары болады. Берілген талғамды зерттеу бағыты респонденттермен Лайкерттің 5 баллдық шкаласымен бағаланды, мұнда “1”- өте нашар, “2”- нашар, “3”-қанағаттанарлық, “4”- жақсы, “5”- өте жақсы және 3 балды маңыздылық шкаласымен, мұнда “1”- онша емес, “2”- маңызды, “3”- өте маңызды. Тұтынушылардың сүт өнімдерінің негізгі сипаттамаларымен қанағаттану деңгейі барлық респонденттердің қанағаттану/ маңыздылық шкаласы бойынша мәліметтерімен және әрбір шарт бойынша 5 баллдық шкала бойынша жауаптардың есептелуінен кейін және анкеталық мәліметтерін есептеуден кейін есептелінеді.

Әрбір сүт өнімі үшін орама безендірілуімен, сапасымен, жаңалығымен, орап өлшеу көлемімен және сүт өнімінің бағасымен қанағаттану деңңгейімен орташа мәндері есептелінген болатын. Және әрбір шарт бойынша орта квадраттық ауытқулар есептелінген болатын. Нольдік мәндер респонденттердің берлген шартты сәйкес баллға бағаламайтындығын көрсетеді.

 

 

7 -кесте – Алматы қаласы нарығында 2009 ж сүт өнімдерінің орташа бөлшек бағасы

Өнімнің атауы	Фуд Мастер	Қайсар	Адал	Смак
Айран 1л	190	185	185	185
Сүт 1л	185	180	180	180
Ряженка 500г	175	175	170	175
Қаймақ 200г	165	160	160	162
Сузбелік ақ ірімшік	135	133	130	130
Сүзбе 250г	120	110	110	110
Кілегей 250г	155	150	155	150
Қайтарылған сүт	165	165	160	165
Брынза 1кг	220	-	-	-

   

Орап өлшеу көлемінің маңыздылығын бағалау 8-кестеден 61 (47(маңызды)+14/(өте маңызды))-ге тең. Тауарлардың тұтынушылар сұранысына сәйкестілігін өлшеу үшін, пайыздарда бейнеленген қанағаттану / маңыздылық қатынасын(Қ/М) пайдаланылады. Тұтынушылардың айранды орап өлшеу көлемімен қанағаттану деңгейі (77/61)*100%=126,2%.

Нарық белсенділігінің ең күрделі және қиын болжауданатын элементтерінің бірі –баға саясаты. Көпшілік жағдайда бәсекелестердің іс-қимылына негізделіп, шығарылатын өнімге баға эзгеріп отырады.

8-ші кестеден «Смак» компаниясы ең арзан, ал басқа компаниялар қымбат нарық сегментінде қызмет көрсететіні көрініп тұр. Ең бағалық бәсекелестер «Фуд мастер» және «Адал» болып табылады.

Бәсекелестердің тауарлық саясатын оқып үйрену  тауарлардың ассортименті  мен талдауды бейнелейді. Алматы қаласының  нарығында көрсетілген сүт өңдейтін кәсіпорындардың  негізгі өндірістік  ассортиментіне мынадай дәстүрлі сүт тағамдарын жатқызады: айран, сүт, қайырлған сүт, ряженка, қаймақ, ванильмен және кішміш қосылған сүзбелік ірімшік, сүзбе, сары май.

«Адал» фирмасының ассортиментті саясатының ерекшелігі тек аталған өнімдерді өндірісі болып табылады, оның ішіне сүт пен айран 2,5% және 3.5% майлылығы, ал басқа зауыттардың бұл өнімдерді өндірісінің майлылығы 2,5% ғана, ал «Фуд мастер» зауыты қант диабеті ауруына шалдыққан адамдар үшін майсызданған айран шығаруды жүзеге асырады. Компания 0,9 литр және 0,450 литр көлемді полиэтиленді орама қолданалады. Қазірге сүт өнеркәсібінде республика бойынша лидер болып «Фуд Мастер» компаниясы болып табылады. Есік қаласында «Фуд Мастер» компаниясы үшін бірінші өңдейтін сүт зауыты модерзацияланған және өндіріске енгізілген.

Бірінші уақытта кәсіпорын  бүгінгі өндірісінің 3% көлемінде өндіріп отырады. Өзінің өмір сүру уақытында компания жыл сайын сүт өнімдерін өндіруді ұлғайтты-1999ж 80%-ті құрады, Есіктегі «Фуд Мастер» зауытынан бөлек өңдейтін кәсіпорындар Шымкент, Қордай, Астана қалаларында бар және ашылуға ұсынылған сүт зауыттары Павлодарда, Ақтөбе мен Атыруда бар. Жұмыс атқарып жатқан зауыттар әлемге әйгілі “Тетро-Лаваль”, “Феникс”, “Нимко” компанияларының технологиялық тораптарымен жаңартылған. “Фуд Мастер-Асептик” зауытында компания табиғи сусын мен йогурт-микс өндірісі бойынша жобаны іске асырады. Компанияның айранның жеміс қоспалары мен бірнеше түрлерін шығару жоспарлануда. Бүгінгі күнге “Фуд Мастер” компаниясы күнделікті 35-50 тонна сүт өңдейді. “Фуд Мастер” шикізат өңдеудің бар болғаны 70%-нан Қазақстанның 4 облысында Алматы, Ақмола, Жамбыл, Оңтүстік-Қазақстанда жеке сектордың 70-тен аса сүт қабыдау орталықтары жарақтанған болатын. Әр қызметкер тұлға ретінде бағаланып, оның шығармашылық потенциалын, тұрақты еңбек қызметін, маманды өсу және мансаптың ашылуына жағдай жасалынады. Енді бір компанияның принципті ерекшелігі болып жоғары сапалы өнім шығару болып табылады, сондықтан өнімді дайындау мен өндіруді” барлық кезеңдері мұқият тексеріліп, дүкендер сөресінде пайда болғанша жүргізіледі. Компания республикадағы ИСО- 9000 басқару сапасы жүйесін өзіне ендірушілердің бірі болып табылады.

 

8- кесте – Эталон – айранына қатысты өндіруші фирмалар айранының бәсеке қабілеттілігінің интегралды коэффициенттері

Qі	Фуд Мастер	Смак	Адал	Қайсар
Qп	114,29	1,75	34,95	3,08
Qэ	111,72	2,71	3,49	3,5
К	1,023	0,65	1,002	0,88

 

Бәсеке қабілеттіліктің интегралды көрсеткіштердің экономикалық мағынасы-шығынның бірлігіне тұтынушы К бірлік тиімді эффект алады дегенді білдіреді. Есептеу нәтижесі бойынша компаниялардың бәсеке қабілеттіліктің интегралдық коэффициенттері: “Фуд Мастер”-1,023, “Адал”-1,002, “Қайсар”-088, “Смак” – 0,65. Бәсеке қабілеттілік деңгейі бірден жоғары болса, К1 ол сапа деңгейі шығыннан жоғарылығын білдіріп, К1 тауар белгілі нарықта бәсеке қабілетсіз. Біздің мысалымызда “Фуд Мастер” компаниясының айраны бағалық көрсеткіштер жиынтығы бойынша эталондық үлгіге сәйкес келеді. Бірдей бәсеке қабілеттілігінде К бірге тең  5-кестеде сүт өнімдерінің “Фуд Мастер” компаниясының өнімдеріне салыстырмалы бәсеке қабілеттілік көрсеткіштері келтірілген.

Анкета талдауы компаниямен  зерттелген сүт өнімдерінің бәсеке қабілеттілік көрсеткіштерін бағалауға және олардың тұтынушылар жағдайы есебімен қамтылу факторларын айқындауға мүмкіндік береді.

 

 

9-кеcте – Өндіруші компаниялардың сүт өнімдерінің бәсеке қабілеттілік

коэффициенті

Өнім атауы	Фуд мастер	Смак	Адал	Қайсар
Сүт	0,96	0,99	1,05	0,9
Қаймақ	0,97	0,98	-	-
Айран	0,92	0,93	1,01	0,92
Ряженка	0,92	0,90	0,98	0,88
Кілегей	0,87	-	1,2	0,85
Сүзбе	0,98	0,93	0,99	0,89

 

Сүт өнімдерін бәсеке қабілеттілік параметрлерінің мәнін анықтау және тұтынушылар қанағаттану талдауы респонденттер өнімнің табиғилығы, иісі, түсі, консистенциясы мен дәмдік қасиеттерін анықтайтын өнімнің майлылық критерийі көрсеткіштеріне сезімталдығын көрсетті.

Бәсеке қабілеттілікті жоғарылату “Смак” компаниясының даму стратегиясы болуы керек, тек сонда ғана ол сол нарықта қызмет етумен қатар өз жұмысын кеңейіп, нарықтағы үлесін жоғарылатады. Тауар бәсекестігі бағалық немесе сапа бойынша болуы мүмкін.

Тауардың сапасы мынадай параметрлер мен анықталынады:

• нормативті-техникалық параметрлер-бұл тауардың норма мен стандарттарға сәйкес келуі;
•   сенімділік және қауіпсіздік параметрлері;
•   эргономикалық параметрлер: қолайлы қорабы. Тауардың  адамның физикалық қажеттіліктеріне сәйкес келуі;
•   эстетикалық параметрлер – дизайн және мода;
•   бәсекелестерді білу және классификациялау, яғни бәсекелестер туралы мәліметтер банкасын құру;
•   бәсекелестер қызметінің көрсеткіштерін талдау;
•   бәсекелестердің күшті және әлсіз жақтарын білу.

Жүргізілген талдау бойынша  мынадай қорытынды жасауға болады: компания әртүрлі көрсеткіштерге ие. “Адал” компаниясының бәсеке артықшылығы жоғары деңгейде тауардың сапасы, ол төменгі деңгейде жарнама және өткізуді ынталандыру болып табылады. Бәсеке артықшылықтың біреуі болып, өнімде Алматы тұтынушылары үшін қажетті йодты медициналық көрсеткіштің болуы.

10-кесте – Қазақстанның сүт өнімдер нарығының бәсекелестік ортасы

Бәсеке қабілеттілік көрсеткіштері	Фуд Мастер	Адал	Агропродукт	Қайсар	Смак
1.Ұсынылатын тауар-лардың ассортименті	5	2	4	3	2
2.Тауардың сапасы	5	5	3	3	4
3.Бағалар деңгейі	2	3	5	4	4
4.Тұтынушылар мотивіне  ассорти-менттің сәйкес келуі	5	2	4	3	3
5.Жарнама және өткізуді  ынталандыру	5	4	2	1	1
6.Өнімнің қорабы	5	3	3	2	2