Құқық бұзатын жасөспірімдердің мінез-құлық ерекшеліктерін анықтау

 

• Холерик – 73,3%
• Сангвиник – 20%
• Флегматик – 0%
• Меланхолоик – 13%

 

Кесте 4 – Бақылау тобы бойынша төмендегі көрсеткіштер көрсетті:

№	Аты-жөні	І	ІІ	Темперамент типтері
1	Әсенбек Мұхаммед	13	21	Холерик
2	Бауыржан Мұхаметжан	16	14	Сангвиник
3	Желали Омер-Фарух	17	17	Сангвиник-Холерик
4	Заутбеков Нұрдәулет	10	12	Флегматик
5	Исмагулов Тимур	12	10	Меланхолик
6	Қалибек Санжар	8	20	Холерик
7	Қожамжаров Нұржан
8	Оналбек Арман	10	19	Холерик
9	Сатыбалдиев Бақтияр	16	17	Холерик
10	Сеткәрім Нұрғиса
11	Сураншинов Дәурен	12	19	Холерик
12	Рыскулбеков Нұрдәулет
13	Сағынов Даулетхан	16	15	Сангвиник
14	Айтқабылов Темирлан	12	21	Холерик
15	Мұрат Ердәулет	16	14	Сангвиник

 

• Холерик – 46,6%
• Сангвиник – 26,6%
• Флегматик – 6%
• Меланхолоик – 6%

Алынған нәтижелерді диаграмма түрінде көрсетсек:

          Диаграмма 2 - 1 – Эксперименталды топ;

                                    2 – Бақылау тобының көрсеткіштері.

1. Холерик типі;

2. Сангвиник типі;

3. Флегматик типі;

4. Меланхолоик типі.

 

Зерттелушілер тобына конфликтілі қарым-қатынастағы мінез-құлық стилдерін  айқындайтын Томас әдістемесі жүргізілді. Зерттеу нәтижесінде қоғамдық қылмыс жасаған балалар арасында конфликтілі қарым-қатынастың бәсекелесу, қашу және бейімделу стильдерінің басым екендігі анықталды.

Томас әдістемесінің топтық нәтижесі.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кесте 5 – Эксперименталды топтың көрсеткіші:

№	Аты-жөні	Бәсекелес тік	Серіктес тік	Компро мисс	Қашу	Бейімделу
	Алдабеков Маулен	5	6	4	4	2
	Жақан Диас	10	5	8	9	3
	Әлжан Берік	6	6	6	9	4
	Сағындықов Серік	4	7	5	10	4
	Ғалым Мурат	7	8	5	6	5
	Али Мақсат	6	3	4	3	8
	Берік Санжар	8	2	3	3	8
	Марат Елжан	9	2	2	5	7
	Медетұлы Ислам	7	9	2	5	7
	Есентайұлы Шыңғыс	7	9	2	6	9
	Жанболатұлы Әнуар	6	5	4	2	5
	Құрметұлы Сұлтан	5	4	3	2	5
	Дамир Нұрғанат	5	5	4	8	9
	Серікұлы Бекжан	4	3	6	6	6
	Бағылан Арсен	4	9	6	5	3
	Ʃ	6,2	5,5	4,2	5,5	6,1

 

 

 

 

 

 

 

 

Кесте 6 – Бақылау тобының көрсеткіші:

№	Аты-жөні	Бәсекелес тік	Серіктес тік	Компро мисс	Қашу	Бейімделу
1.	Әсенбек Мұхаммед	9	2	5	10	5
2.	Бауыржан Мұхаметжан	4	10	3	9	4
3.	Желали Омер-Фарух	8	8	7	5	3
4.	Заутбеков Нұрдәулет	7	8	2	8	6
5.	Исмагулов Тимур	9	4	5	10	2
6.	Қалибек Санжар	6	6	2	10	3
7.	Қожамжаров Нұржан	8	4	5	6	3
8.	Оналбек Арман	5	6	7	5	5
9.	Сатыбалдиев Бақтияр	8	5	5	8	9
10.	Сеткәрім Нұрғиса	9	4	5	2	8
11.	Сураншинов Дәурен	3	2	4	5	9
12.	Рыскулбеков Нұрдәулет	10	5	6	7	8
13.	Сағынов Даулетхан	6	2	3	4	8
14.	Айтқабылов Темирлан	5	7	2	3	5
15.	Мұрат Ердәулет	10	5	3	2	10
	Ʃ	7,1	5,2	4,2	6,2	5,8

 

К. Томас әдістемесі бойынша конфликтілі қарым-қатынастағы мінез-құлық стилдерінің таңдалуы:

1. Бәсекелестік стилі  – эксперименталды топта 30%, бақылау тобында  22% яғни бұл стилдегі жасөспірімдер айналадағылармен қарым-қатынас негізі ретінде, өмірлік стратегия желісімен тұлғаның өзгеруін анықтайтын, айналадағыларды оқшаулау және жатсынуға әкеледі (өзінің дұрыстығы мен қателеспегендігіне сенімділік, кез-келген жағдайдағы позицияның моралдық және интеллектуалдық басымдықты қабылдау, қабілеттерін кетіру).

2. Қашу стилі – эксперименталды топта 5%, ал бақылау тобында  7% яғни, бұл стилдегі жасөспірімдер тенденциясының басым болуы өмірлік стратегиясында жеке әрекетсіздікті ақтауға тырысу, әлеуметтік белсенділіктің төмендеуіне, психологиялық қорғаныстың күшеюіне, жеке енжерлықты негіздеуге әкеледі. Осындай стратегия басым адам әрдайым жауапкершілікті өз мойнына алатын партнер іздейді.

3. Бейімделу стилі –  эксперименталды топта 15%, бақылау тобында  16% яғни, жасөспірім өз әрекетінің дұрыс емес екендігін түсінеді, өзінде жетерліктей дәреже не мүмкіндік жоқтығын біліп, өзінің күштірек не жолы болғыш партнер жаққа өтіу арқылы болашақта соның есебінен қиындықтан шығатынын түсінеді.

 

 

 

 

 

Диаграмма 3 - 1 – Эксперименталды топ;

                        2 – Бақылау тобы.

 

 

 

 

 

 

Кесте 7 - Стилдердің таралуының проценттің көрсеткіші:

№	Бәсекелесу		Қашу		Бейімделу
	Эксперимен талды топ	Бақылау тобы	Эксперимен талды топ	Бақылау тобы	Эксперимен талды топ	Бақылау тобы
Гипертим	50%                    43%		-                        13%		34%                     37%
Тұрып қалушы	45 %                  46%		21%                      15%		29%                        27%
Қозғыш	13 %                  -		-                    -		-                    -
Демонстративті	_                   12%				-                     -

 

Гипертимдер арасында бәсекелестік пен бейімделу стилдері анықталғандар басым болды.

Қозғыш типтер арасында бәсекелестік, демонстративті мінез акцентуациялары басым болды (эксперименталды топта анық байқалды). Бейімделу де, қашу стилдері де кездесті.

Келесі, М.Рокичтің құндылықты бағдар әдістемесін қолдандық. Осы әдістің нәтижелерін талдауда, зерттелінушілердің құндылықтар жүйесі бойынша жеке индивидуалды мәліметтері өнделініп, маңыздылық деңгейіне байланысты рангіленді. Зерттелінушілердің жеке индивидуалды мәліметтерін топтастыру нәтижесінде эксперименттік және бақылау топтарының топтық мәліметтерін салыстырып, сапалық талдауын жүзеге асырдық. Осының нәтижесінде біз көрсеткіштердің салыстырмалы жиынтық кестесін жасадық.

 

Кесте - 8. Тұлғалық инструменталды құндылықтар жүйесі бойынша салыстырмалы жиынтық мәліметтері (R-есебімен).

 

Құндылықтар жүйесі		Эксперимен Талды тобы	Бақылау Тобы
1.	Табиғат пен өнер әсемдігі	18	13
2.	Денсаулық	8	3
3.	Рухани даму	12	12
4.	Материалдық қамтамасыз етілген өмір	10	1
5.	Еліміздің тыныштығы	17	6
6.	Танып білу, интеллектуалдық даму	16	4
7.	Өзгелердің пікірімен санаса білу	7	11
8.	Еңбекқорлық	15	14
9.	Өз-өзіне деген сенімділік	2	2
10.	Өз пікірін дәлелдеудегі батылдылық	3	5
11.	Қызықты жұмыс	14	7
12.	Көзқарастың кеңдігі	13	8
13.	Жоғары талаптар	6	17
14.	Қоғамдық беделділік	5	15
15.	Әрекеттер еркіндігі	1	18
16.	Шығармашылық іс-әрекет	11	9
17.	Жауапкершілік	9	16
18.	Рахаттану сезімдеріне ұмтылу	4	10