қазақстан республикасындағы кәсіпкерліктң қолдау

 

 

 

 

 

 

 

 

3 Қазақстан   Республикасының  кәсіпкерліктің дамуын   жетілдіру  жолдары

 

 

3.1  Кәсіпкерлікті дамытуды  жетілдіру   жолдары 

 

               Кәсіпкерлік   дамумен  басқару   жүйесінің   өзін  де, оның   жеке    элементтерін  де  жетілдіру  қажет. 

             Отандық  алдынғы  қатарлы   кәсіпорындардың   тәжірибесі  және   шетел  компанияларының   істері  кәсіпкерлік  іспен   басқару   жүйесін   жетілдірудің  негізгі   бағыттары  келесідей:

            1. Басқаруды   орталықсыздандыру.  Кәсіпкерлік      ісімен  басқару   жүйесінің  тез   адаптация   арқылы   бизнес   жүргізу  шарттарындағы   болып   жатқан   жағдайларға  , шешімдерді   қабылдауды  орталықтандыру   дәрежесіне   қатысты . Көптеген  денгейлерден   тұратын   құрылыстардың   тиімді   қызметі  кең   ережелер , нұсқаулықтар   және   процедураларды   қажет   етеді  . Қорытындысында  мұның  барлығы   басқаруды   сынғыш , бірақ   иілімді  емес , болып  жатқан   нарықтық   жағдайларға   тез   жауап   бере  алмайтындығын   көрсетті .

           2.Өндірісті   мамандандыру  және   диверфикациялау . Белгілі   болғандай  ,  кәсіпорынды   мамандандыру   оның   нарықтағы   көшбасшылық   позициясын  бейнелейді . Кәсіпкерлік   істің   басқаруы  олардың   дұрыс  қатынастарының   орнауы  кәсіпорын  ресурстарының   өнімділігін , оның  тұрақтылығын  және   экономикасының  өсуін   аңықтайды .

           3. Шаруашылық  механизмін   жетілдіру.  Бұл  басқарудың   ұйымдастырушылық  құрылымын  құру, басқару   мотивациясын  және   әдістерін  жасау,  кәсіпорынға  өзгерістерге  тек   бейімделуге   ғана   тартпайды,  сонымен  бірге   ертеңгі   күні   өзгерістерге  дайын   болу   мүмкіндіктеріне    жол   ашады. Шетелдік   алдынғы   қатарлы  өркендеуші   тәжірибе  көрсеткендей , жетлдіру  негізінде   бизнес  жүргізудің   жаңалықтар   сериясы  және  жаңа   көзқарастары   жатыр. Мақсаты – сатып   алушы   өз   сатып  алушылық  қабілетін   айырбастауға  дайын   өнімді   шығару  тиіс.

           4. Кәсіпорынды   әрдайым   тиімді   жұмыс   істетуге   тырысу. Берілген   бағыттың   дамуының  үш   жолы  бар:

           - « идеалды  бизнес »   моделін  пайдалану  негізінде.

           - кәсіпкерліктің  тез   арада   дамитынын, және  де  одан  да  бас  тартатынын  ашу  арқылы  мүмкіндіктерді  максимальді   пайдалану;

           - шетелдік   тырысулар  және  энергияларының   кәсіпорынға   үздік   нәтежелерін   әкелетін, белгілі  болған   приоритеттерге  бағытталған  ресурстарды   максимальді  пайдалану. 

           5. Кәсіпорын   ісінде   тұрақтылықты   жасау . Тұрақтылыққа  қол   жеткізу , біріншіден , кәсіпорындардың   өз  клиеттерімен  байланыстарын   күшейту ( сатып  алушы , жабдықтаушы  ) , екіншіден, бақталастарды  жақсы   білуіне  байланысты . Кәсіпорынның  тұрақтылығын   айқындаушы   аспекті – корпорация  идеалдарын   аңықтау . Оған  барлық   кәсіпкерлік   негізделген  болатын .

           Кәсіпкерлік   басқаруды   жетілдіру   болып  жатқан   жағдайлардың    жүйелік  талдауынан   пайда   болады , сондықтан   басқаруды   жетілдіру   бағыттарының   бірі – мақсаттармен  басқару  . Ол  процесс  ретінде   бес   ретті   логикалық   қолдамдарын   қосады :

          - жұмыс  талаптарын   талқылау ;

          -  мақсаттар  туралы  ойды   дамыту ;

          - нақты   бағдарларды   аңықтау  ;

         - нәтежелерді   бағалау ;

         - басқару   нәтежелерін  және  жеке  жүйелерін  жетілдіру  .

         Кәсіпкерлік   іспен   тиімді   басқаруда   келесі  принциптер  орын   алады :

• іс - әрекетті  таңдау ;
• клиентке  көңіл  бөлу ;
• дербестік  және   кәсіпкелік  рух;
• адами факторлар арқылы  өнімділік ;
• мақсаттар  басымдылығы ;
• өз кәсібін  ұстану ;
• ұйымдастыру  қарапайымдылығы  мен  басқару   аппараты;
• бостандық  пен   тәртіпті   ұйымдастыру ;

 

 

3. 2 Қазақстан   Республикасында   кәсіпкерліктің дамуын   мемлекеттік   қолдау  бағыттары

 

         Біздің   елімізде   кәсіпкерліктің   рөлі  өсуде. Кәсіпкерлік  қазіргі   Қазақстан   экономикасының   маңызды   мәселелерін  шешеді:

              - маңызды  аса  ірі   емес  капитал   салулары   көптеген   тұтынушылырды   тауар  өндіру  және   қызмет   көрсетуді   жергілікті   шикізат  көздерін   пайдаланумен   кеңейтеді ;

            - ірі  кәсіпорындардан   босаған   жұмыс  күшін  жұмысқа   орналасуына   жағдайлар   жасау  ;

            - ғылыми – техникалық   прогресті   жеделдету ;

            - криминальді  бизнеске   жағымды    альтернатива  жасау .

            Кәсіпкерлік   өз  ісінде   оның  дамуын   тежейтін   көптеген   проблемаларға   кездеседі . Қазақстандық  экономикада   осы  кезде  кәсіпкерліктің   маңыздылығын  түсіне  келе   өкімет  құрылымдары  кәсіпкерлік   істі  қолдауы   тиіс .

               1997 жылы   « Шағын   кәсіпкерлікті   мемлекеттік  қолдау   туралы  » ел  Парламенті  Заңы  Қазақстан   Республикасының  экономикасының  дамуына  қадам   жасады . Онда  осы  бағыттағы  негізгі   бағыттар  аңықталды , мемлекеттік   және   аймақтық   бағдарламаларды   өңдеу  үшін   құқықтық   негіздер   жасаған .

             Берілген  Заң  « Тура   инвестицияны   мемлекеттік   қолдау  туралы » -, Заңына  сәйкес , « Шағын   кәсіпкерлікті   мемлекеттік  және   белсенді   дамыту   бойынша   шаралар  ». Қазақстан   Республикасының   Президентінің  Жарлығына   сай  олардың   логикалық   жалғасы  болып   табылады .

            Берілген   Заң   негізінде   шағын  кәсіпкерлікті   субъекті   формасында  заңды   тұлғаны   тіркеу   процедурасын  жеңілдетіп , оны  түсіндірсек : тіркеу   мерзімдерін  қысқартып  , талап   етілетін  құжаттың  тізімінің   аз  болуы , жарлықты   капитал   мөлшерінің  азаюы .

            Қазақстандағы   кәсіпкерлік   іс - әрекетінің  келесі  кепілдіктері   бар :

           а ) кәсіпкерлердің  шаруашылық   іс - әрекеттеріне   мемлекеттік   органдардың   лауазымды   тұлғалары   негізсіз   араласуы   жіберілмейді ;

          б ) кәсіпкерлердің   шаруашылық   қаржылық  ісін  мемлекеттік   органдар   өкілеттері  жылына  бір  реттен  жиі  емес  тексереді , егер  басқасы  Қазақстан   Респубдикасының  заңдылықтарымен   қарастырылмаса .

         Кәсіпкерлерге  жеңілдіктер   берілген , лоарға  жерді  сатып   алуға  немесе  жалға   алуға   төлеу  сомасы  3 жылға  созылып   берілген , олар  мемлекеттік   тіркеуден   өткен   кезден   бастап   3  жыл  ішінде  қозғалмайтын  мүлікке  төлем   ақыдан  босатылады .

Заң  Қазақстандағы   дәстүрлі   өндіріске  қолайлы  жағдайлар  жасайды , XXI – ғасырға  өтуге  техникалық   негіздер  салады . Кәсіпкерліктің   мүддесін  қорғайтые   мәселелерді  шешу : « Өзіне   салық  төлеуде   жеңілдік   режимін   қосатын , кедендік  салық  төлемі  бар  шағын  кәсіпкерлік   субъектілер  үшін   құқықтық  режимінің  қолайлығын  орнату » бойынша   мәселелерді  қарастырады .

               Бір  заңдылық  актіден  барлық  піскен  мәселелерді  шешуді  талап  ету  мүмкін   емес . Бірақ  берілген  заң  шығарушы   іс - әрекетінде   прогресифті   тенденциясымен  сипатталады   және   шағын  бизнес  өкілдеріне   оптимизм   сезімдерін  ұялатады .

              1999 жылдың  жазында  Қазақстан   Республикасының  Президенті  « Кәсіпкерлік  іс  бостандығына  азаматтардың  және  заңды   тұлғалардың  құқықтарын  қорғау  бойынша   қосымша   шараларды   қолдану  туралы » қарауы   қабылданған , ондай  қарауды   қабылдаудың   қажеттігі  бұрыннан  бар , себебі  әрбір  азамат  өзін - өзі  қамтамасыз  еткісі  келеді . Заңсыз  тексерулер  және   тексерушілердің  қызметтік   лауазымдарын   пайдаланумен  тиісушілер   компазицияны   байытады .

                Қазақстан  Республикасының   кәсіпкерлік  істі  реттеу   саласындағы   негізгі   нормативтік   құжаттарға   жатады :

               1. 1999 жылдың  23 – ші  тамыздағы   № 1225 « Қазақстан   Республикасының   кәсіпкерлік  ісін  мемлекеттік   реттеу   және  бақылаудың   жеке   мәселелері  » Қазақстан   Республикасы   Үкіметінің  Қаулысы  .

               2. Қазақстан   Республикасының  1992  жылғы  4- ші  шілдегі №1543 – XII « Жеке  кәсіпкерлікті  қорғау  және   қолдау » ( Қазақстан   Республикасының  заңына  сәйкес   өзгерулермен   бірге   02.07.97 жылы № 144 -I, 29.11.99 жылы  № 488 – I , 02.03.01 жылы № 162- II ) .

               3. Қазақстан   Республикасының   Президентінің  Жарлығы  06.03.1997 жылғы № 3398 « Шағын  кәсіпкерлікті   мемлекетік  қолдау  және  дамуын  белсендіру  шаралары  туралы  » .

               4. Қазақстан  Республикасының   Экономика  және  сауда  Министрлігінің  Ережесі  14.04.1997 жылғы  « Шағын   кәсіпкерлік  субъектілеріне  жалға  беру  бойынша  тендрлер  жүргізу  немесе  пайдаланылмайтын  ғимараттар  мен  объектілерді , офистік  ғимараттарды  мемлекеттік   кәсіпорынға  келешекте  жеке  меншікке  беру   құқығымен   сенімді  басқару   туралы  » ( сонымен  бірге  аяқталмаған   мемлекеттік  құрылыс  объектілерін  шағын  кәсіпкерлік   кәсіпорындарына   беру  бойынша ) .

              5. Қазақстан  Республикасының   Заңы  19.06.1997  жылғы № 31 - «  Шағын  кәсіпкерлікті   қолдау  туралы » ( Қазақстан   Республикасының   Заңына  негізделген  өзгертулер  мен  қосымшалар). ( 10.07.1998  жылғы  № 283 - I, 26.07.1999  жылғы № 458 - , 29.01.1999 жылғы № 488 – I , 30.01.01 .жылғы № 154 - II, 02.03.2001 жылғы № 162 -II ).

              6. Қазақстан Республикасының Заңы 19.06.1997 жылғы  №135-I. « Жеке кәсіпкерлік туралы» (Қазақстан Республикасының Заңының өзгеруі) 08.12.1997жылғы №200-I,  29.11.1997 жылғы №488-I).

             7.  Мемлекеттік   мүлік  Департамент   Қаулысы    және Қазақстан   Республикасының   Қаржы  министрлігі  22.10.1998 жылғы № 637 « Шағын   кәсіпкерлік   субъектілерінің   меншігіне  пайдаланылмайтын   ғимараттарды  және  объектілерді    мемлекеттік  кәсіпорындар  және  ұйымдарды  мемлекеттің  қатысуымен  офистік  ғимараттарды    жалға  беру  немесе  өндірістік   істі   ұйымдастыру  жағдайында   сенімді   басқару туралы  Ережені   бекіту».

              8.   Қазақстан  Республикасының   Үкіметінің  Қаулысы  12.02.1998  жылғы   №104 « Шағын  және  орта бизнес  дамуын  несиелеу туралы, фермерлік   шаруашылық,  жұмыс  орындарын   құру  туралы»  (Қазақстан  Республикасының   Үкіметінің  Қаулысына  өзгертулер   енгізілген  15.04.1998  жылғы №340).

              9.  Қазақстан  Республикасының   Үкіметінің  Қаулысы 07.07.2000 жылғы  №1028 « Шағын  кәсіпкерлік   субъектілерін  несиелендіру  кезіңде  кепілдікті  қамтамасыз   ету ретінде  коммуналды  меншік   объектілерін  пайдалану   мәселелері».

               10.     Қазақстан Республикасы  Президентінің   Жарлығы  07.07.1997  жылғы №3589 « Қазақстан  Республикасында  шағын  кәсіпкерлікті қорғау   және  дамытудың   приоритеттері   және   аймақтық    бағдарламалары  туралы». 

              11.     Қазақстан   Республикасының   Кабинет  Министрлігінің   Қаулысы    15.09.1993  жылғы  №884 « Шағын  бизнес  орталықтарын  жасау   туралы» (өзгертулер 09.06.1995 жылғы  №809      Қазақстан   Республикасының   Кабинет   Министрлігінің   Қаулысы ).

              12.    Қазақстан  Республикасының   Үкіметінің  Қаулысы  18.06.1999  жылғы  №807 « 1999-2000 жылдарға  Қазақстан   Республикасының   шағын  кәсіпкерлерді   дамыту және  қолдаудың  мемлекеттік   бағдарламаларын  жеке іс-шараларын   тәжірибе  жүзінде  жүзеге  асыру». 

             13. Қазақстан Республикасы  Президентінің   Жарлығы  17.05.2001 №597 « 2001-2002  жылдарда  Қазақстан Республикасының   шағын   кәсіпкерлікті   дамыту  және  қолдаудың  мемлекеттік   бағдарламасы  туралы». 

              14.   Қазақстан Республикасының   Мемлекеттік мүлік және  жекешелендіру   Департаментінің  Қаржы   Министрлігінің  Қаулысы   22.10.1998 жылғы  №637 «  Шағын  кәсіпкерлік субъектілеріне  жалға  беру  бойынша тендерлер   жүргізу  немесе  пайдаланбайтын  ғимараттарды   және объектілерді,  офистік  ғимараттарды  мемлекеттік   кәсіпорынға келешекте  жеке  меншікке  беру  құқығымен   сенімді басқару   туралы». 

               15.  Қазақстан  Республикасының   Үкіметінің  Қаулысы  07.07.2000 жылғы  №1028  «  Шағын  кәсіпкерлік   субъектілерін  несиелендіру  кезіңде  кепілдікті  қамтамасыз  ету  ретінде  коммуналды  меншік  объектілерін  пайдалану  мәселелері».

                16.   Қазақстан Республикасы  Президентінің   Жарлығы  27.04.1998  жылғы №3928  «  Кәсіпкерлік   ісінің   бостандығына  азаматтар   және  заңды   тұлғалардың    құқықтарын  қорғау  туралы».

                17.   Қазақстан  Республикасының   Үкіметінің  Қаулысы  06. 06.1997 жылғы   Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің   жанында « Шағын   кәсіпкерлікті   дамыту  бойынша коммисиялар   туралы». (Қазақстан  Республикасының   Қаулысына өзгертулер  енгізілді. 15.02.2000 жылғы №252, 19.03.2001 жылғы №355, 28.08.2001жылғы №116).

               18. Қазақстан  Республикасы  Ұлттық  Банкі  Ережесі  08.04.1997 жылғы  № 100 « Қазақстан  Республикасының   екінші  деңгейлі  шағын  кәсіпкерлік   банкілері   субъектілерін   несиелендірудің  минимальді  мөлшеоі  туралы ».