Жаңа педагогикалық түсінік

Иновацияның қажеттілігі  сыртқы себептермен де анықталады, ол мынадай бірқатар себептерге байланысты: адамдардың  мұқтаждылығын қамтамасыз ету қажеттілігі, мектеп оқушыларының білімге, дағдыға, шеберлікке деген  ұмтылысы,  жоғары сапалы білім алудағы жеке тұлғаның дамуы.Демек, жаңалықтың ену қажеттілігі білім алуға деген коньюктураның ( бір нәрсеге әсерін тигізетін жағдайлардың кездесуі) мұқтаждығынан пайда болады.

Ол сұраныс  пен ұсыныс арасындағы қатынаспен, жалпы білім беруге дайындық деңгейімен, педагогика қызметкерлерінің кадрлық әлеуетімен және басқа да  факторлармен анықталады.

Технология, ұйымдастыруды  үнемі жаңғырту жағдайында ұстап  тұрып  қана мектеп өз бағытын нығайта  алады. Сондықтан да мектеп басшылары  үнемі өзгерістің болып тұруы бірден-бір дұрыс факт екенін мойындаулары қажет.

Жаңалық енгізу кезкелген  білім беру мекемесінің  дамуы мен жоғары жетістікке жетуінің негізгі факторы болып табылады.

Бүгінгі таңда  білім беру қызметін көрсетуде бәсеке күшейіп отыр, тұтынушылардың дайындық деңгейіне деген талаптары өсуде.

Осындай кезеңде  өз өмірін сақтап қалуы үшін мектеп өз қызметін үздіксіз жақсартуға және қайта құруға, оқу -тәрбие үрдісін  жетілдіруге мәжбүр.

Білім беру қоғамдық іс-әрекет ретінде қоғамда өзгеріс  ізін қалдырады.Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдықдамудың белгілі дәрежесінің  нәтижесі немесе салдары деп айтуға болады.Дегенмен, кері байланыста бар.Білім беру жүйесінің өзі қоғам мен оның дамуына ықпал етеді.

Ол қоғамдық дамуды  тездетуі немес тежеуі мүмкін.Осы тұрғысынан қарайтын болсақ, білім берудегі бетбұрыс   қоғамның болашақ дамуының  тек қана салдары болп қоймай, қажеті  шарттары да болып табылады.

Әрине педагогикалық  иновайияның бір бөлігі ғана тек  белгілі қоғамдық қатынастарда  нақты ақиқат дүниеге айналады.Мысалы, ізгілендіру үрдісінің дамуының негізгі шарты  қоғамдағы саяси қайта құрулар  және оның жұмыс істеу  экономикалық механизмнің өзгеріс болып табылады.Дегенмен, білім беру үрдісінің педагогикалық сұрыпталуының  негізгі көпшілігі  осы саланың қызметкерлері  арқылы қалыптасады.

Бұл өзгерістің ішкі, таза педагогикалық бөлігі  іспетті  сол әлеуметтік жағдайдың  базасында, қоғам өзі құрып  алған  экономиалық, саяси құрылымда арттырылады.

Мамандардың көрсетілуі бойынша, экономика мен ғылым  саласындағы барлық ірі жаңалық енгізулер АҚШ-тың еншісіне тиіп отыр.

Мектептегі  жаңарту бастамасы педагогикалық  ұжымның өз үлесіне тиеді.Әр мектепте оқу-тәрбие үрдісі бойынша мамандар болуы тиіс, олардың негізгі міндеттеріне мұғалімдерге  басшылық жасау және  педагогикалық жаңалықты  бақылап отыру, сонымен қатар   барлық оқу пәндері бойынша әдістемелік жүйенің өзіне тән мерзімдік тексерісін өткізу кіреді.

Американдық зерттеуші С.Погровтың пайымдауы бойынша, педагогикалық қайта құрушылықтың  тарихы-бұл үздіксіз сәтсіздік нәтижелерін  тәжірибеде бекіту. Д.Тиак және басқада зерттеушілер педагогикалық иновацияның әдетте өмірінің қысқа болатынына көңіл аударады.

Инновациямен  бірге өмір сүріп келе жатқан  нәрсе , ол- жалғыз-ақ бақылауға оңай көнетін немесе қолданыстың жаңа саласын құрайтын құбылыс.

Әдеттегідей  барлық сәтсіздіктің себептерін бәрінен  бұрын табиғаттарынан керітартпа  және селсоқ, жалқау, ұқыпсыз және қиялдау  қабілеті төмен мұғалімдерден іздейді.Дегенмен  басқа саладағы жағдайға осыған ұқсас  «Инновация және кәсіпкерлік» деген кітабында П.Друкер негізгі шарттарды анықтауға тырыса отырып, адам тәжірибесінің  толық көрінісін суреттейді, оның ішінде жаңа идеялар  жемісті және ұзақ мерзімдік инновация адам қызметінің  кез келген саласында қарастырылады.

Ол адамзат  тарихындағы көптеген алдыңғы қатарлы  идеялар мен  өмірдегі өзгерістер тамырын  кең жайып   кете алмағанын көре білді.Олардың көпшілігі  жай ғана қызықты идеялар түрінде  ғана қалып қоятын болған.

Жаңа идеялардың тағдырына қатысты ол төмендегідей  қорытындыларға келеді:

-идеялар айқын  мақсатты көздеген және оларды  жүзеге асыру мен тарату тәсілдері  қалыптасқан жағдайда  ғана сәтті  инновация бола алады;

-инновация жемісті  болу үшін ол аз және өте  нақты нәрседен   басталуы қажет;

-ақпаратқа негізделген  өзгерістің сәтті болуы екіталай,алынып отырған ақпаратоңай жолмен келсе немесе арзанға түссе ғана өз жемісін береді.

Педагогтердің идеясы, ойлап шығарулары мен ашулары  сияқты кез келген инновациялық қызметінің нәтижесі мектептер мен педагогика ғылымының прогрессивті  дамуына ықпал етуі керек.

Бұл қызметті күнделікті тіршілік әрекеті мен психологиялық  және тағы да басқа стресс сияқты нәрселерден  құтқарып, шығармашылық ой заңдылығы  бойынша  және ғылымның өзіне тән  дамуының кең өріс алуына мүмкіндік  беруі керек.

Жалпы, білім беруде енгізілген жаңалық тек педагогикалық қана емес, ол қоғамдық та  мәселе болып табылады, білім беру қызметі қоғам үшін ерекше ықыла білдіріп, балалар үшін бұл саладағы жаңалыққа қоғамның мүдделі екенін де айтуымыз керек .

Білім берудегі жаңалық пен қоғамдағы жаңалық бір ғана мақсатты көздейді,олар даму мен прогрестің қабілетін арттыруы қажет.

«Білім берудегі жаңарту туралы айту барлық  мағынасы қандай да бір қоғамдық қажеттіліктерді  қанағаттандыруға бағытталған жағдайға ғана байланысты. Қоғамдық қажеттіліктің  деңгейі мен сипаты ғана жаңалықты енгізу  бойынша істелген  жұмыстың бағыты мен жемістігін анықтайды.

Сондықтан оларды  негіздеуге тар шеңберде  қолданылатын міндеттермен шектеліп қоймай, әлеуметтік-педагогикалық дамудың нақты бағыттары мен нгеізгі мақсаттарын ескеру қажет.

Бұл ұсақ ұстанымсыз өз-зімен, сондай-ақ, қоғамдық міндеттер  мен құндылықтармен  де еш байланыссызтәртіпсіз шашырап  жатқан инновациядан аулақ  болу үшін маңызды» дейді А.Найн.

Оқушылармен жұмыс  істеудің жаңа үлгілері  мен тәсілдерін енгізу  және қабылдау  біздің мектептердің  үздіксіз мұқтаждықтарынан туындайды.

Сондықтан  біз  білім беруді демократияландыру  мен ізгілендіруді  үздіксіз жүріп, дамып отыратын қоғамдық үрдіс ретінде  түсінеміз және ол инновацияға  қысқа  мерзімді , өткінші ғана құбылыс деп қарамайды.

Білім беру жүйесінде  инновацияны  енгізу, қабылдау мен  жетілдірудегі тоқтаусыз  үрдіс  ретінде, күнделікті білім беру  қызметінің  бөлігі ретінде қарауды  талап етеді.

Білім беру жүйесі құрылымының өзі қоғам үшін, өмір сүріп отырған деңгейінде  сақтап қалу үшін  оның тамыры табиғатта, біздің  қоғамның негізінде  жатқанын түсіну керек. Дәл сол себептен қоғам құрылымындағы әрбір маңызды өзгеріс  өзімен бірге білім беру жүйесін де   жаңалыққа тартады.

Осындай  жағдайда білім беру жүйесі қоғамдық қызеттің басқа салаларымен бірлесе отырып  қана аяғынан   тұрып кетеді.Педагогикалық инновациялар білім берудің  ішкі жүйесіндегі  адамдар қызметінің нақты нәтижесі болып табылады.А.Колодин мен С.Смирновтың пікірлерінше, педагогикалық инновация мемлекеттік білім ұйымдары  жасап, жүзеге асырған жаңалық емес, білім беру және  ғылым жүйесінің ұйымдары мен қызметкерлері жасаған жаңалықтар.

Сонымен қатар  білім беру саласында  болып жатқан өзгерістердің  барлығын авторлар  педагогикалық инновацияға жатқыза алмайды. Бұл  категорияға олар білім берудің қоғамдық жағдайлары өзгерісін, оның мәртебесінің   жоғарылауы мен қаржыландырудың  өсуі сияқты мысалдарды жатқызады.

Бұл бәрінен  бұрын қандай да бір әлеуметтік үрдістің нәтижесі, қоғамның саяси бағытындағы өзгеріс немесе қайта құру, яғни  саяси қайта құрулар нәтижесі.

Білім беру мекемелерін  жабдықтау да таза педагогикалық инновация болып табылмайды, - бұл бұл инновацияның   компьютерлік техника саласына енуі, оқу құралдарының өндірілуі.

Білім беру жүйесінің құрылымындағы өзгерістерді де  педагогикалық инновация деп атауға болмайды. Бұл дұрысында білім беруді басқару  саласындағы инновация.

Басқару инновациясына  мектеп ұйымының ішкі қызметіндегі  кейбір жаңадан енгізілген нәрселерді жатқызуға болады.

Кең ауқымды  инновациялық қозғалыс – қайта құру үшін қажетті құбылыс.Оның өмірде болуы қайта құруды жасаудың  негізгі әлеуметтік  шарты ретінде көрінеді. Бұндай қозғалыс құруды жүзеге асырудың маңызды шарты ғана емес, оған дайындық құралы болып табылады.

 

Жаңа педагогикалық технологиялардың классификациясы

 

Жаңа кезеңге  бет бұру оңай емес. Ол үшін болашақ  ұрпағын тәрбиелеу рухани жан-дүниесі  бай, халқын сүйген, ата-баба жерін қадірлейтін  ұрпақ  - болашақ тірегі бола алады.

XXI ғасыр білімділер ғасыры болмақ. Білімділерді ойлап тербетер, баптап өсірер тәрбие керек. Ұрпақ  тәрбиесі - ел алдыңдагы маңызы  зор міндет.

Еліміздің, қоғамның эқаномикалық, саяси, мәдени дамуына  үлес қосатын, әлемдік иновацияға көтерілетін  білімді де, мәдениетті, парасатты, денсаулығы мықты азамат тәрбиелеп шығару – мектептің, ұстаздар қауымының бүгінгі таңдағы баға жетпес міндеті.

Адам ұрпағымен  мың  жасайды  дегендей, ұрпақ  тәрбиесі қай кезде де халықтык мәселе болған.

Тарихтан білетініміз: дарындылар, қабілеттілер аса жоғары бағаланған, сондықтан  қазіргі мектеп мұғалімдері алдыңда тұрған аса маңызды міндет — талабы таудай жеке тұлғаны өсіріп шығару. Ал еш нәрсеге бейімділігі жоқ  қабілеті жоқ адамның болмайтыны педагогикада дәлелденген.

Оқушы талантын тауып, дарынын дамытар жұмысты кіші жастан жүргізу керектігі айдай анық.

  Жеке тұлға қалыптастыруда әр оқушының кабілетін танып, біліп, дамытып, шыңдап, жол сілтеп  адам дәрежесін көтеру керек және жаңашыл жұмысқа бет бұру керек, ол үшін ұлттық мәдениетті көтеру, ұлттық педагогиканы, халық мұрасын пайдалану арқылы намысты, имандылық пен ізгілікті, жат іс-әрекеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын бере білетін, рухани байлықты қастерлейтін, өз ошағын, Отанын қорғай білетін азамат тәрбиелеу.

Сол үшін ұлттық мектебімізде жаңа білім беруде жаңаша әдіс-тәсілмен жүргізуіміз керек. Бірақ, мектептің түрін өзгерткеннен (гимназия, лицейт.б.) ойлаған мақсатқа жете алмаймыз.

Ондағы оқыту мазмұны, білім беру технологиясы баланың  талантына, дарынына, талап-тілегіне қарай  ұлттық тәрбие, салт-дәстүр, бабалар тарихын негізге ала отырып, жеке тұлға қалыптастыруға бағытталу керек.

Қазіргі таңда  псдагогика теориясына елеулі өзгерістер еніп, білім беру мазмұны жақсарып, жаңа көзқарастар пайда болып, білім  беру құрылымында жаңа технологиялар  өмірге келуде.

Оқытудың жаңа технологияларын алдымен жете меңгерген, онан соң оны оқу мазмұнына  балалардың жас және психологиялық  ерскшеліктеріне қарай пайдаланудың  маңызы зор. Педагогикалық технология ұғыми іс-тәжірибемізде жиірек қолданылып, практикаға енуде.

Ал «технология» түсіндірмесін сөздікте қандай да болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі амадардың жиынтығы, ал педагогикалык технология — педагогикалык мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық қисынды ілім амалдары мен әдіснамалық құралдарының жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті — деп В.Кларин айтып өткендей, педагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асатын педагогикалық жүйенің жобасы.

 Ал педагогикалық жүйе  дара тұлғаны қалыптастыруға бағытталған, белгілі-бір мақсатқа жету  жолындағы арнайы педагогикалық ықпалды ұйымдастыруға қажеттті  өзара байланысқан әдістер құралдарының жиынтығы.

Олай болса, дәл қазір бізге осы педагогикалық  технологияны дамыту приктикада пайдалану. Педагогикалық технологияның негізі - саралап оқыту. Бұл бойынша оқушы білімді менгеру деңгейін төртке бөлуге болады. Бірінші төменгі деңгей - міндетті деңгей, қалғаны оқушы қабілетіне қарай игеріледі.

 Сонда міндетті  деңгейді мемлекеттік өлшем ретінде  алсақ, білім берудің шығармашылық  сипаты қалыптасады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология - оқушының шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың үйлесімділігі, оқыту мен тәрбиелік тиімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамдас бөлігі.

Мектептің ескі құрылысы мен білімнін жаңа мазмұнының арасындағы қарама-қайшылықты жою үшін жүйелі түрде саралап, білім берудің түпкі мақсаты өмірдің сан тараулы дамуын меңгеретін адамға табиғи мүмкіндігі негізінде дамыта тәрбиелеу.

Кез-келген елдің экономикалық қуат, халқының өмір сүру деңгейінің жоғарылығы, дүниежүзілік қауымдастықтағы орны мен салмағы сол елдің технологиялық даму деңгейімен анықталмақ.

Жалпы қоғам  дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалығы осы елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі.

Экономикалық  жағынан дамыған елдердің тәжірибесі экономика, ғылым мен мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті екендігін көрсетіп отыр, ендеше қазіргі заманның ақпараттық технологиясын меңгеру міндетіміз.

Оқыту технологиясы - бұл оқытудың тиіміділігін арттыру  мақсаты мен білім беру үрдісін зерттеу негізінде оқу үрдісін жүзеге асыру және бағалау, бағдарламалаудың жүйелі тәсілі. Оқыту технологиясы педагогикалық әдістерге негізделген.

1960 жылдарда шетел зерттеушілері «педагогикалық технология» терминін енгізді. «Педагогикалық технология» дегеніміз - тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі-бір педагогикалық жүйенің жобасы, ал педагогикалық жағдайларға сай қолданылатын әдіс-тәсілдер оның құрамды бөлігі ғана.