Сыныптан тыс жұмыстарда оқушыларға тәрбие берудің ғылыми -теориялық негіздері

3- тақырып

«Мектепте бастауыш сынып оқушыларының ұлттық тәрбиесін дамытудағы жұмыс формалары мен әдістері» тақырыбында сыныптан тыс жұмыстар арқылы бастауыш сынып оқушыларының ұлттық тәрбиесін дамытудың формалары: жеке (оқу-танымдық, өз бетімен іздену жұмыстары, үйірме жетекшісінің тапсырмаларын орындау, табиғат объектілерінің суретін салу, макетін жасау, коллекция, альбом, гербарий жасау); топтық (үйірме, экологиялық серуен, экскурсия, таным жорық, саяхат); көпшілік (экологиялық апталық, декада, олимпиада, байқау, көрме, турнирлер, кинотеатрға, мұражайларға бару, слеттер, халық мейрамдары) және жалпы педагогикалық,, интерактивтік: (проблемалық оқыту, дискуссиялық, «ой шабуылы» іскерлік ойындары, блиц-ойындар, эвристикалық әңгімелесу, рефлексивті тренинг, портфолио) әдіс-тәсілдері мазмұндалады.

4 -тақырып

Мектепте сыныптан   тыс жұмыстар арқылы бастауыш сынып оқушыларын  тәрбиелеудегі    қоғамдық- әлеуметтік мәдени құрылымдардың біріккен іс-әрекеті» тақырыбында жергілікті жердегі қоғамдық әлеуметтік-мәдени орталықтармен (мұражай, кітапхана, мәдениет сарайы, табиғат қорғау мекемелері және т.б.) жүргізілетін жұмыс мазмұны, формалары, әдіс-тәселдерімен таныс болады.

Семинар бағдарламасын  меңгерту нәтижелері педагогтардың  сыныптан тыс жұмыстар арқылы  бастауыш сынып оқушыларының  тәрбиесін дамытудың даярлығының айтарлықтай қамтамасыз  етілетіндігін байқатты.

Үйірме жұмысын  ұйымдастыруға  байланысты  жазылған  Л.Ф. Мелчаков, А.В. Михеев, М.Н.  Скаткин,  Г.С.  Орынбаева., Т.А.  Бабанова,  К. Бұзаубақова  және т.б.  еңбектерін атап өтуге болады.  “Жасыл желкен” үйірме жұмысының  мақсаты -мектепте  сыныптардан тыс жұмыстарда  көрініс алатын халықтың  тәжірибесі негізінде  экологиялық білімді, табиғат қорғауды,  табиғат ресуростарын  үнемді пайдалануды, табиғат байлығын қалпына  келтіруді  өзінің  борышы санайтын  жеке тұлға тәрбиелеу.

Сонымен, мектепте сыныптан тыс  жұмыстарда бастауыш  сынып оқушыларын  тәрбиелеудің жолдары  оның мақсаты,  міндеттері, мазмұны,  әдіс тәсілдері, формалары  ретінде  түсіндіріледі.

Қорытынды.

Еліміздің болашағы- ұрпақ тәрбиесінде. Жас ұрпақтың әлеуметтік ортадағы  сан салалы  қарым -қатынасы мен  іс – әрекетін  ұйымдастыру барысында  халықтық тәжірибе мен  ізгі қасиеттерді  оның бойына дарыту  қашаннан игі мақсат  болып келеді.  Осыған байланысты, бүгінгі таңда  оқушыларға жан жақты  тәрбие беру мектепте  ұйымдастырылатын  сыныптан тыс жұмыстар арқылы  жүзеге асатынын көрсетеді.

Сонымен,  тәжірибелі  эксперименттік  жұмыстар арқылы  оқушыларға тәрбие  берудің құрылымдық  моделінің, оның   өлшемдері мен  көрсеткіштерінің, деңгейлерінің  жоғарылығын, бідің ұсынған  әдіс – тәсілдеріміздің  тиімділігін  дәлелдейді.

Зерттеу жұмысымның барысында  жасалған теориялық  талдау,  тәжірибелі эксперимент  жұмысының нәтижесінде  алған мәліметтерді  өңдеу,  бізге төмендегі  қорытынды  жасауға мүмкіндік берді.

1. Философиялық, психологиялық -педагогикалық  әдебиеттерді  зерттеу халық педагогикасының   бүгінгі қоғам мен  сыныптан  тыс  жұмыстардағы  көкейкесті  мәселені  шешуде  мүмкіндігінің   жоғары екендігін  дәлелдейді.

2 Сыныптан тыс жұмыстар - бастауыш  сынып оқушыларына ұлттық  тәрбие берудің  тиімді түрі болып табылады: халық педагогикасының  құралдары,  тәжірибелері, ой пікірлері. көзқарастар.

3 Халықтық тәжірибелерді  және  озық  идеяларын  педагогикалық   жіктемеге  келтірілуі (мақал  -мәтел,  ертегі,  жұмбақ,  жаңылпаш, эпостық жырлар т.б.)  және белгіленген өлшемдері арқылы  ұлттық  ой санасын, дүниетанымын  қалыптстыруды көздейді.

4 Оқушылардың  ұлттық  тәрбиесін  дамыту саласындағы  зерттеу  еңбектерін  талдау  және  жіктемеге  келтіру.  Солардың ішінде  мектепте сыныптан тыс  жұмыстарда  бастауыш сынып  оқушыларының  ұлттық  тәрбиесін  дамыту проблемасының ғалымдардың назарынан тыс қалғандығын  дәлелдейді.

5 Мектепте сыныптан тыс жұмыстарда  бастауыш сынып оқушыларының  ұлттық тәрбиесін дамыту  нақты  педагогикалық  шарттар арқылы  жүзеге асырылады. (ұйымдастырушылық,  мазмұндық,  ғылыми -әдістемелік,  моральдық – психологиялық).

6 Сонымен  қатар,  сыныптан  тыс  жұмыстарда бастауыш  сынып  оқушыларының  ұлттық тәрбиесін  дамыту  процесінде  үйірме жұмыстарын  ұйымдастыруға,  жас экологтарды ғылыми зерттеу, насихаттау  жұмыстарына  қатысуға талпындыруға;  тәрбие жұмысның  үздіксіздігін, сабақтастығын қамтамасыз етуге  мән беріледі.

Сыныптан тыс  жұмыстарда  бастуыш  сынып оқушыларының  ұлттық тәрбиесін  дамыту  әдіс – тәсілдерінің  тиімділігі, тәжірибелік – эксперимент жұмысының  барысында дәлелденді.

Мектепте  сыныптан тыс  жұмыстар арқылы  бастауыш сынып оқушыларына  тәрбие беру проблемасы  өте күрделі  болғандықтан,  толық шешімін  тапты.

Болашақта  мектепте сыныптан тыс  жұмыстар арқылы  оқушылардың ұлттық  тәрбиесін дамытуда  тек бастауыш сынып қана  емес орта және жоғары сынып  оқушыларын да  қамту мәселелері  және  оны жүзеге асырушы  болашақ қосымша  білім беру  педагогын  даярлау  проблемасы  арнайы  зерттеуді қажет етеді.

 

 

Пайдаланылған  әдебиеттер.

    1.Назарбаев Н.Ә. “Қазақстан -2030: Ел прзидентінің  Қазақстан халқына

жолдауы” Егемен Қазақстан № 194, 1994

2. Кішібеков Д,   Сыдықов   Ү.   Философия.  А.,   1994,   202 б «Қазақ ССР   

    экология және  табиғатты   пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитеті

туралы Ереже», 1991, 117 б.  

3. Қазақ тілі терминдерінің салалық  ғылыми түсіндірме сөздігі. Экология 

    және табиғат қорғау. А., 2002, 321 б13.

4. Скалон    В.Н.     Формирование    экологической    культуры    младших   

    школъников во внеучебной деятельности): автореф. дисс. канд. пед. 

    наук:. 13.00.01. - Саратов, 2001. - 190 с.

5. Захлебный   А.Н.   На   экологической   тропе:    Опыт   экологического 

    воспитания. - М.: Знание, 1986. - 80 с.

6. Омар Е.О. Қазақстандагы мектептен  тыс мекемелердің қалыптасуы  мен 

    дамуы (1917-1990жж):дис.... докт. пед. наук: 3.00.01.-Алматы, 2002. 215б

7. Образование в Республике Казахстан.  Сборник законодателъных актов. 

    В четырех томах. Т.З. -Астана. -2006. -Б 304-307.

8. Законодателъство об образовании  Республике Казахстан. -Алматы:

    ЮРИСТ, 2006-с 210

9. Мектептен тыс ұйымдар туралы  ереже. - Алматы, 2002.

10. Педагогический энциклопедический  словаръ. -М., 1989. -421 с.

11. Бабанский Ю.К. Педагогика. -М.: Просвещение, 1988.

12. Дүниетану (1-4 сынып) бағдарламалары. -Алматы.: РОНД, 2003. - 28 б.

13. Дүниетану: жалпы білім беретін  мектептің 1-ші сыныбына арналған 

      оқулық /К.Жүнісова, Қ.Аймағамбетова, Н.Нұрахметов. -Алматы.:

      Атамұра, 1997.  -144 б.

14.Дүниетану: жалпы білім беретін  мектептің 2-ші сыныбына арналған 

     оқулық /К.Жүнісова,  Қ.Аймағамбетова,   З.Ф.Олейник.  -Алматы.:   

     Атамұра, 1998.  -152 б.

15.Дүниетану: жалпы білім беретін  мектептің 3-ші сыныбына арналған

     оқулық /К.Жүнісова, Қ.Аймағамбетова, Ә.Бірмағамбетов. -Алматы.:

     Атамұра, 1999.-176 6.

16.Дүниетану: жалпы білім беретін  мектептің 4-ші сыныбына арналған 

     оқулық /К. Жүнісова, Қ.Аймағамбетова, И.Нұғыманов, Қ.Жүкешов.

     -Алматы.: Атамұра, 2000. -176 6.

17. Исламова    К.И.     Оқыту    процесінде    оқушылардың    экологиялық 

      мәдениетін қалыптастыру:  пед. гылым. канд. ... дис. автореф:. 13.00.01.

     -Алматы, 2001. - 19 б.

18. Бұзаубақова К. Жалпы орта  білім беретін  мектепте сабақтан тыс

      жұмыстар өткізу барысында окушыларга экологиялық білім беру мен

      табиғат қорғауға  тәрбиелеудің  педагогикалық  шарттары:  пед.   ғыл.  

      канд.   ...   дис. автореф:. 13.00.01. - Тараз, 1997. -213 б.

19. Арзымбетова Ш.Ж. Роль школы, семьи и внешколъных учреждений в

      экологическом    воспитании   младших    школъников    в   работе    no  

       месту жителъства (на материале Южно-Казахстанской области): дис. ...

       канд. пед. наук:. 13.00.01 -Тараз, 1999. -137 с.

20  Г.Қ. Тұрабаева «Болашақ   мұғалімдерді мектептегі экологиялық 

      өлкетану жұмысының педагогикалық шарттары» кандидаттық

      диссертациясы

21. Ұзақбаева   С.А.   Қазақ   халық   шығармашылығының   балалар   мен 

      жастарға тәрбие берудегі мүмкіндіктері. -Алматы: РБК, 1994. -104 б.

22. Жаңылтпаштар. Құрастырушы А.Ағыбаев. - Алматы, 1997.

23. Леопольд О. Календаръ песчаного  графства. М., 1983, 20 б

24. Экологиялық білім бағдарламасы. Ы.Алтынсарин атындагы Қазақстан 

      Білім академиясының  республикалық баспа кабинеті. 1999, 127 б.

25. Кішібеков Д,   Сыдықов   Ү.   Философия.  А.,   1994,   202 б «Қазақ ССР 

      экология  және  табиғатты   пайдалану  жөніндегі мемлекеттік  комитеті

      туралы Ереже», 1991, 117 б.

26. Скаткин М.Н. Проблемы современной дидактики. -М., 1984.

27. Краевский В.В.   Проблемы  научного  обоснования  

      (методологический   анализ). - М., 1977.

28. Леднев B.C. Содержание образовании. -М., 1989.

29. Бабанский Ю.К. Педагогика. -М.: Просвещение, 1988.44.  Лернер И.Я.

      Философия дидактики и дидактика как философия. -М., 1995.

30.Нұғманова К.Ж. Қазақтың дәстүрлі  көшпелі мәдениеті // Қазақстан 

     жоғарғы мектебі. 2000. №3. -Б 113-118.

31.Ғабдуллин  М.   Қазақ   халқының   ауыз  әдебиеті.   Оқулық,-басылуы.-

     Алматы, «Санат», 1996,-368 бет,-5 бет

32.Сейдімбек А. Қазақ жазбалары:  кеше, ертең (тарихи, әтнографиялық 

     және фольклорлық мұраға қатысты ойлар).//Қазақ әдебиеті, 1994,1көкек.

33.Жарикбаев К.Ж. Развитие педагогической  мысли в дореволюционном 

     Казахстане: автореф.... докт. пед.наук:. 13.00.01. - Киев, 1982.

34.Қалиев С.Қазақ әтнопедагогикасының   тарихы   (кеңестік   дәуір-

    1920,1990 жж), -Алматы: «Білім», 1999, - бет.

35.Қожахматова К.Ж. Халықтық  педагогиканы зерттеудің кейбір  ғылыми 

     және теориялық мәселелері. -Алматы: «Білім».

36.Нысанбаев А.Н.Философия негіздері. -Алматы, 2002. -147 бет.

37.Серікқалиұлы З. Дүниетану  даналығы. А., 1994, 60-61 б

38.Нысанбаев Ә., Әбжанов Т. Адамға  қарай бет бұрсақ. А., 1992, 54 б

39. Кирьянов   М.А.   Реализация   принципа   экологического   гуманизма  

    в    системе личностно-ориетированного воспитания): автореф.  дисс.

      канд. пед. наук:. 13.00.01. -Ростов-на-Дону, 2001. - 187 с.

40. Скалон    В.Н.     Формирование    экологической    кулътуры    младших

      школьников во внеучебной деятелъности): автореф. дисс. ... канд. пед.

      наук:. 13.00.01. - Саратов, 2001. - 190 с. 
Қосымша В

"Жас эколог" үйірмесінің жоспары

Үйірменің мақсаты: оқушылардың санасына айнала қоршаған табиғатқа деген жауапкершілік қарым-қатынасын, экологиялық санасын қалыптастыру.

 

қ/с	Жұмыстың мазмұны	Жауаптылар	Орындалу
1.	Үйірме     жұмысының     жоспарын бекіту, үйірме мүшелерін  сайлау, жұмыстың мазмұнын талқылау	Тәрбиеші, ата-ана, педагогикалық ұжым, оқушы	Қыркүйек
2.	Төменгі        сынып        оқушылары экологиялық     бақылауды     үнемі жүргізу   үшін   тұрғылықты   жерді  даярлау	Үйірме мүшелері	Қыркүйек
3.	Мектеп маңын, шағын аудандарды және территориялардың көгалдандыру	Үйірме мүшелері	Ақпан
4.	Бағалы жануарлар түрлерін қорғау, барлық қорғау, құстар мен аңдарды қоректендіру,    жергілікті    тұрғын жер бойынша	Атан-ана, оқушы, мұғалім	Үнемі
5.	Табиғатқа экскурсия: 1."Күздің ерекшеліктері". 2.Оңтүстік  Қазақстан облысы     дәрі шөптерінің түрлері	Үйірме мүшелері	Мамыр
6.	Пікірталас: 1.Үйдегі экология  2.Тірі  табиғатты аялайық  3.Өлкеміздің  байлығы	Үйірме мүшелері	Наурыз
7	Төменгі    сынып    оқушыларының арасында   конкурс   ұйымдастыру. "Экологиялық күнделік", "Сөзжұмбақтар    шешу".    "Табиғи    құрастырылған заттар"	Мектеп  оқушылары	Сәуір