Бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлауын кері есептер арқылы дамытудың тиімді тәсілдері

Кері есеп шығару қиын сияқты болып көрінгенмен, кейін бұл онша қиынға соқпайды. Себебі сандармен операция жасау дағдыға айналып, оқушы көбіне кейбір операцияларды аяқтамай, есепті кенеттен шығаратын болады. Міне, осы жайтты Л.С.Выготский қорытынды жасаудың «қысқарылуы» деген болатын. Солай деп атаса да, ой операцияларының бәрі бірдей қысқартылмайды.

Өйткені ой дегеніміз ассоциациялардың тізбектерінен тұратындығын, осы кезде тізбектің бірі не бірнешеуі ғана есте түгел жаңғыртылмайды.

Сонымен азды-көпті қиындығы бар тапсырмалар баланың қиналуына, ақыл-ойының алға қарай өрістеуіне жағдай туғызады.

Л.Н.Толстой «Есте сақтау арқылы емес, өз ойлауының күшімен меңгерген білім ғана шын білім болмақ» деген болатын.

И.Гетенің:  «Біз де «ақылсыз», ойының жоқ дерегі,

Зарығудан шығар күн де келеді.

Жылдар өте ісмер миы ойшылдың

Әлі-ақ қолдан ойшыл жасап береді.

                       (аударған Ұ.Асылов)

деп жазған сәуегейлік сөзін жүзеге асыру үшін адам өз білімін кеңейтіп, зердесін байытуға үнемі көңіл бөлуі керек.

Оқушының ой-өрісін дамыту мектеп пен мұғалімнің міндеті.

Тура және оған кері есеп шығарған кезде тура есептегі сөздер ғана қолданылады. Егер осы үш есеп орнына әр түрлі үш есеп алынса, олардағы қолданылатын сөздер саны, сандар түрі көбейеді. Бұл деген уақыт үнемдеу және бала ойының бір бағытқа, атап айтсақ, қарапайым ақпарат беретін сандар арасындағы байланысты түсінуге бағытталады. Яғни, қысқа мерзімде көп білім алуды қамтамасыз етеді. Сызба арқылы шығару – тиімді тәсілдердің бірі. Кері есеп шығару барысында баланың байқампаздық, өз ойын еркін жеткізе білу, практикалық іс-әрекеттер атқара білу сияқты қасиеттері де дамитыны сөзсіз.

Сонымен, оқушылардың логикалық ойлауын кері есептер арқылы дамытудың тиімділігіне мына тәсілдер арқылы көз жәткізуге болады: П.М.Эрдниевтің ДБІ әдістемесіндегі кері есептерді суретті көрнекіліктер арқылы құрастыру және шығару тәсілі.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. Әбілқасымова А.Е., Көбесов А.К., Рахымбек Д.Р. Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі. – Алматы, 1998, 231 бет.
2. Биркгофф А.Е. Математика и психология. – Москва, 1977, 64 бет.
3. Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі. – Ақтөбе, 2001, 112 бет.
4. Елубаев С. Орта мектепте математиканы оқыту әдістемесі. – Алматы, 1996, 142 бет.
5. Ералиева М. «Математика» оқу пәні бойынша бастауыш білім стандарты жетілдірілді / Бастауыш мектеп №6, 2003, 64 бет.
6. Жарықбаев Қ. Психология. – Алматы, 1993, 270 бет.
7. Жұмалин Қ. Бастаушы курс математикасының кейбір тақырыптарын өткізу туралы әдістемелік нұсқау. – Ақтөбе, 1997,45 бет.
8. Жалпы білім беретін мектептің оқу бағдарламалары (І-ІҮ сыныптар) – Алматы, 1997, 336 бет.
9. Жұманбаева Қ. Баланың логикалық ойлауын дамыту жолдары / Бастауыш мектеп №10, 2002, 64 бет.
10. Жұмалыұлы Қ. Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі. – Ақтөбе, 2002, 377 бет.
11. А.А.Ивин. Дұрыс ойлау – өнер. – Алматы, 1991, 102 бет.
12. Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттары. Жалпы бастауыш білім. – Алматы: РОНД, 2003, 136 бет.
13. Қаңтарбаев С.Е. Бастауыш сынып оқушыларының оқу әрекетін қалыптастыру: теория және қалыптасу әдістемесі. - Ақтөбе, 2001, 48 бет.
14.   Қайыңбаев Ж. Математикалық тұжырымдардың дәлеледемесі. / Бастауыш мектеп №5, 2003, 64 бет.
15. Мұқанов М.М. Жас және педагогикалық психология. – Алматы, 1981, 144 бет.
16. Нысанбаева Ә., Сейсенов Б. Математика дегеніміз не? – Алматы, 1991, 66 бет.
17. Наурызбайқызы Ә., Әубәкірқызы Қ., Мұхамбетқызы С. Математикадан дидактикалық материалдар мен ойындар және қызықты тапсырмалар. 2кл. – Алматы, «Рауан», 1994, 167 бет.
18. Оспанов Т.Қ. Бастауыш кластарда математиканы оқыту. – Алматы, «Мектеп», 1987, 152 бет.
19. Оспанов Т.Қ., Өтеева Ұ.Ә., Қайықбаев Ж.Т., Ерешова Қ.Ә. Математика оқыту әдістемесі. – Алматы, «Атамұра», 1997, 105 бет.
20. Оспанов Т.Қ., Құрманалина Ш.Х., Қайықбаев Ж.Т., Ерешова Қ.Ә. Математика. – Алматы, 1998, 207 бет.
21. Оспанов Т.Қ. Бастауыш кластарда математиканы оқыту. – Алматы, 1987, 144 бет.
22. Сәтбаева Н. Жаңа әдіспен./  бастауыш мектеп №4, 2003,64 бет.
23. Сейдахметова Ж. Даярлық сынып оқушыларының логикалық ойлауын дамыту жолдары./ бастауыш мектеп №8-9,2000, 64 бет.
24. Тұрғынбаева Б.А. Шығармашылық қабілеттер және дамыта оқыту. – Алматы, 1999, 104 бет.
25. Тұрғынбаева Б.А. Дамыта оқыту технологиялары. – Алматы, 2000, 87 бет.
26. Фридман Л.М., Турецкий Е.Н. Есептер шешуді қалай үйрену керек. – Алматы, 1991, 115 бет.
27. Эрдениев П.М. Укрепление дидактических единиц как технология обучения. – Москва, 1992, 156 бет.
28. Эрдениев П.М. Обучение математике в начальных классах. - Москва, 1993, 272 бет.
29. Эрдениев П.М. Укрепление дидактических единицы на уроках математики в 1-2 классах. – Москва, 1992, 205 бет.
30. Якиманская Т. Знание и мышление школьника. – Москва, 1985, 23 бет.