Негізгі компоненттерінің ұғымдары мен жұмыс принципі танысу

Баспакова Наталья Еркеновна

Павлодар қаласы,

Павлодар техника-экономикалық колледжі,

Информатика пәні мұғалімі

 

 

 

 

 

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫСТАР

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Практикалық жұмыс №1

Пернелік тақта, жүйелік блок, процессор, принтер,

ЖЭЕМ-нің негізгі компоненттерінің жұмыс принципі.

Мақсаты: Негізгі компоненттерінің ұғымдары мен жұмыс принципі танысу.

 

Тапсырма 1.1

Төмендегі қысқаша теориялық түсініктемені оқып, танысып соңындағы қойылған бекіту сұрақтарына қысқаша конспект жаз.

Теориялық түсініктеме:

Пернетақта компьютерге информация енгізуге арналаған құрылығы. Ондағы әріпті және цифрлі пернелер арқылы компьютерге кез келген информацияларды енгізуге болады:

Пернелер бірнеше блокқа бөлінеді:

• Символдық пернелер, олар пернетақтаның ортасында орналасқан. Ол пернетақтаның негізгі бөлігі болып табылады. Олардың көмегімен кез келген алфавитті-цифрлық  информацияларды компьютерге енгізеді. Бұл бөлікте латын, орыс, қазақ әріптері, цифрлар, тыныс белгілер және басқа да символдар орналасқан.
• Функционалдық пернелер, бұлар символдық пернелердің үстіндегі жолға орналасқан. Олар латынның F1,…,F12 әріппен белгіленген. Функционалдық пернелер компьютердегі күрделі амалдарды тез орындау арналған.
• Меңзерді (курсорды) экран бетіне басқару пернелері. Олар арқылы экранда символ орналасатын орынды анықтайды. Меңзер-экранда жанып-өшіп тұратын символ (сызықша, төртбұрыш, көрсеткіш). Бұл пернелер символдық пернелердің оң жағына орналасады да, стрелкалар арқылы белгіленеді. Ол меңзерді экран бетінде жылжытуға арналаған.
• Цифрлық пернелер немесе қосымша пернетақта, олар 10 пернеден тұрады да, символдық пернелердің оң жағына орналасады.  Олардың көмегімен цифрлық информацияларды компьютерге енгізеді немесе меңзерді экран бетіне басқару үшін пайдаланады.
1. Enter немесе енгізу пернесі. Бұл ең басты перне, оны басу арқылы қандай да бір әркеттің, амалдың тәмәмдалғанын көрсету немесе компьютерді амалдарды орындауға жіберуге болады.қашан команда пернетақтадан терілгенде, ол алдымен пернетақтаның жадында сақталады, оны компьютер жадына жазу үшін міндетті түрде Enter пернесін басады.
2. Бос орын (пробел) пернесі. Бұл пернелердің ішіндегі ең ұзын перне, ол символдарды бір-бірінен ажыратып жазуға пайдаланылады.
3. <- немесе Backspase  пернесі. Бұл перне алдыңғы символды  өшіруге пайдаланылады (қатені түзету үшін) .
4. Shift пернесі. Бұл жазба әріптерді баспа (үлкен) әріптерге және керісінше өзгертуге пайдаланылады. Баспа әріптер алу үшін оны басып тұрып қажетті әріптерді тереді.
5. CapsLock пернесі. Егер оны бір рет басып қойса, баспа (үлкен) әріптер теріледі де, ал оны екінші рет бассағ кіші әріптер теріледі.
6. Delete пернесі. Бұл перне меңзердің оң жағында тұрған символды өшіреді.
7. Ағылшын әрпінен орыс әрпіне көшу үшін Alt+ Shift.

 

 

Принтер – информацияларды қағазға басып шығаратын құрылғы. Ол арқылы мониторда не орналасады соны шығаруға болады. Принтерде текстікғ кестелік, графиктік информацияларды, сурет басып алуға болады. Принтердің үш түрі болады: матрицалық, сия бүріккіш және лазерлік.

Олардың ішіндегі ең қарапайымы матрицалық принтер. Лазерлік принтер қалған екеуіне қарағанда басу сапасы жоғары және жалдам.

 

Процессор – бұл компьютердің «қозғалтқышы». Сондай-ақ оны орталық процессор немесе CPU (Central Processing Unit) деп атайды. Бұл жүйедегі ең мағыщды микросхема, өйткені дәл осы микросхема программалық жасаудың командаларын орындайды.

Жүйелік блок – жүйенің ядросы. Бұл шынында да ДК-нің басты бөлшегі – қалғандарының барлығы онымен жалғастырылған және жүйедегі құрылғылардың бәрін нақты сол басқарады. Әдетте, жүйелік блок келесі құраушылардан болады:

• Процессор ұясы;
• Процессордың қоректену кернеуін түрлендірушілер;
• Жүйелік тақташаның жүйелік логика микросхемаларының жинағы;
• Екінші деңгейлі кэш-жады (кэш L2);
• SIMM немесе DIMM  жадтарының ұялары:
• Шина ағытпалары (слоттар);
• ROM BIOS;
• CMOS пен сағаттарды қоректендіру батареясы;
• Енгізу-шығару микросхемасы.

 

Монитор (дисплей).  Мониторлар әдетте үш  параметрлі: дюймдегі диоганаль өлшемі бойынша, пиксельдегі ажырату қабілеттілігі бойынша және герцтегі (Гц) қайта өндіру жиілігі бойынша жіктеледі. Монитордағы әр пиксель қызыл, көк және жасыл түстердің әрқайсысы үшін бір-бірден үш нүкте-элементтен тұрады. Монитордың ажырату қабілеттілігі де, қайталацу жиілігі де бейнеадаптердің мүмкіндігіне тәуелді. Мониторлардың көбінде әр түрлі мүмкіндік қабілеті мен қайталау жиілігі қолданылады.

 

 

Бекіту сұрақтары:

 

1. Дербес компьютердің негізгі құрылғыларын атап шығыңдар.
2. Монитор неге арналған?
3. Пернетақта пернелерін сипатта?
4. Принтер не үшін керек?
5. Жүйелік блок дегеніміз не?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Практикалық жұмыс №2

Windows операциялық жүйесі.

Windows ортасындағы терезелер мен  менюмен жұмыс.

Windows ортасында файл, каталог және  дискілермен жұмыс.

Мақсаты: Windows-тің негізгі ұғымдарымен танысу. Windows ортасындағы терезелер мен менюмен жұмыс істеуді үйрену.

 

Компьютерді қосыңыз. Компьютерді қосқаннан кейін Windows операциялық жүйесі жүктеледі және экран мониторында Жұмыс үстелін көресіз.

Тапсырма 2.1

Тышқанмен жұмыс істеу тәсілдері.

Әдістемелік нұсқау:

Экрандағы тышқан курсоры бағыттауыш (стрелка)  ретінде көрсетіледі. Тышқанды үстел үстімен қозғағанда экрандағы тышқан курсорыда қозғалады. Тышқан курсорын жұмыс үстеліндегі әрбір пиктограммаға апарып көр. Тышқан құрылғысының негізгі операцияларымен танысайық.

• Тышқан курсорын жұмыс үстеліндегі пиктограммаға апарып, сол жақ батырмасын бір шерт. Пиктограмма түсін өзгертеді, яғни  ерекшеленеді.
• Келесі пиктограмманы  ерекшеле. Бірінші пиктограмма ерекшеленген күйінде қалды ма?
• {Shift} пернесін басып тұрып, екі пиктограмманы бірінен кейін бірін шертеміз. Не байқадыңыз? Екі пиктограмма бірдей ерекшеленді.
• Пиктограмма сыртында тышқанның сол жақ батырмасын бір шерт. Барлық пиктограммадан ерекшелену алынып тасталынды.
• Пиктограмманы ерекшелеп, тышқанның сол жақ батырмасын  басып жібермей,  жұмыс үстелінің екінші бір шетіне орын ауыстыр.
• Жұмыс үстелінің сол жағындағы барлық пиктограммаларды оң жаққа орналастыр.
• Тышқан курсорын Корзина пиктограммасына апарып сол жақ батырмасын екі рет шертіңіз. Сіз Корзина терезесін аштыңыз.
• Корзина терезесінің оң жақ жоғары жағында орналасқан жабу x батырмасын шертсеңіз терезе жабылады.

 

Тапсырма 2.2

Терезе элементтерімен таныс және олардың өлшемін өзгерт.

Терезе – экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы.

Әдістемелік нұсқау:

• Мой компьютер терезесін ашу үшін, Жұмыс үстеліндегі  Мой компьютер пиктограммасында тышқанның сол жақ батырмасын екі шерту керек.  Жұмыс үстелінің төменгі жағында орналасқан Тапсырма тақтасында   Мой компьютер батырмасы қоса пайда болады.

• Терезе тақырыбына тышқан курсорын апарып, сол жақ батырмасын басып тұрып, Мой компьютер терезесін Жұмыс үстелінің ортасына орналастыр.

• Терезесінің оң жақ жоғары жағында орналасқан  Развернуть батырмасын шертсеңіз Мой компьютер терезесі толық экран болып ашылады.  Развернуть батырмасының орнына басқа батырма пайда болды, неліктен?
• Восстановить батырмасын шертіңіз. Бұл батырманың қызметі қандай?
• Свернуть     батырмасын шертіңіз, Жұмыс үстелінің мазмұнын жақсылап қарап шығыңыз, тапсырма тақтасынан  Мой компьютер батырмасын тауып, шертіңіз Мой компьютер терезесі қайта қалпына келді. 
• Жүйелік менюдегі   батырманы шертіңіз.   Жүйелік менюдің барлық командаларын теріп жазып, қасына сәйкес батырма суретін салып қойыңыз.
• Мой компьютер терезесінің оң жақ шекарысына тышқан курсорын қойыңыз, курсор екі жаққа қараған  1  стрелка түріне енеді. Шекараны тышқанның сол жақ батырмасын басып тұрып, оңға қарай созыңыз. Терезе ені үлкейеді.
• Өз беттеріңізбен терезенің биіктігін өзгертіңіз.
• Терезе бұрышына курсорды апару арқылы терезе көлемін өзгертіңіз.
• Мой компьютер терезесінің көлемін терезеде айналдыру жолақтары пайда болғанға дейін өзгертіңіз.

 

• Мой компьютер терезесін жауып, қайта ашыңыз. Қайта ашылған терезе көлемі қандай болады?

 

 

Тапсырма 2.3

Дискілер мен файлдар туралы мәліметтерді алу.

Әдістемелік нұсқау:

1. Мой компьютер екі шертіп ашыңыз;
2. Диск таңдаңыз (мысалы, Диск С:);
3. Файл – Свойства командасын тандаңыз; Свойства сұқбат терезесі пайда болады, оның бірінші астарлы бетінде диск мазмұны көрсетілген;
4. Сұқбат терезесін жабыңыз;
5. Мой компьютер терезесіндегі Диск С: белгісінде тышқанды екі шертіп ашыңыз да, бір буманы тандаңыз;
6. Сол буманың құрылымын тексеріңіз.

Командалық меню Вид терезедегі файлдар мен бумалардың  көріну тәсілдерін өзгертеді.

1. Мой компьютер екі шертіп ашыңыз;
2. Диск таңдаңыз (мысалы, Диск С:);
3. Вид – Таблица командасын таңда, бұл нұсқада әрбір бума туралы толық мәлімет беріледі: файл немесе бума аты, типі, өлшемі және соңғы өзгертілген күні көрсетіледі,

Бекіту сұрақтары:

1. Тышқанмен жұмыс істеудің қандай тәсілдері бар?
2. Жұмыс үстеліндегі пикторграмманы қалай ерекшелейміз?
3. Бірнеше пиктограмманы қалай ерекшелеуге болады?
4. Ерекшелеуді қалай алып тастаймыз?
5. Пиктограмманың орнын қалай ауыстырамыз?
6. Пиктограммада екі шерту нені білдіреді?
7. Жұмыс үстеліндегі пикторгаммалардың сыртқы түріне қарап, оларды топтарға бөл, себебін түсіндір.
8. Терезенің орнын қалай ауыстыруға болады?
9. Терезені толық экран қылып ашудың қандай әдісі бар?
10. Терезені қайта қалпын келтірудің қандай тәсілдері бар?
11. Терезенің өлшемін өзгертуге бол ма?

 

 

 

 

 

 

Практикалық жұмыс №3

Microsoft Word текстік редакторы  және оның негізгі қызметтері.

Құжаттарды құрудағы менюдің қолданылуы, тексті теру, абзацтарды  форматтау, редакторлеу және құжаттарды сақтау.

 

Мақсаты: Microsoft Word текстік редакторында тексті теру, форматтау, абзацтарды  редакторлеу және құжаттарды сақтауды үйрену.

Тапсырма 3.1

Текстік құжат жаса және редакторле.

Әдістемелік нұсқау:

Программаны жүктеу. Windows-та Word текстік редакторын экранға жүктеу үшін:

1. «Пуск» батырмасын шерту.
2. Пайда болған менюден «Программы» қатарын таңдау.
3. Келесі менюден Microsoft Word-ты таңда.

 

Екінші тәсілі Жұмыс үстеліндегі Microsoft Word-тың ярлыгының көмегімен жүктеу.

Жүктелген текстік редакторда жаңа құжат жасау үшін:

Стандартты саймандар тақтасында Создать батырмасын шерту немесе Файл менюіндегі Создать командасын таңдау.

Пернетақта көмегімен тексті теріп енгіземіз. <Enter>  пернесін келесі абзацқа көшу немесе бос жол тастау үшін қолданамыз. Қателерді түзету үшін: < Backspace>, текстік курсордың сол жағындағы символды;  <Delete>, текстік курсордың оң жағындағы символды өшіретін пернелер қолданылады. Курсор құжат бойында жылжыту үшін !#"$ пернелер арқылы немесе айналдыру жолағы көмегімен жылжып, қажетті жерде тышқанның сол жақ батырмасын шертіп курсорды орналастыру және

<Home>, <End>  - курсорды жолдың басына немесе соңына;

<Ctrl + Home>, <Ctrl + End> - құжаттың басына немесе соңына;

<Page Up>, <Page Down> - курсорды бір экран жоғары немесе төмен орналастыру.

Тексті ерекшелеу. Ерекшеленетін текст басына курсорды апарып бір шертіп орналастырып, сол арада тышқанның сол жақ батырмасын басып тұрып, қажетті орынға дейін ерекшелеп бояймыз немесе {Shift}+(!#"$) пернелер арқылы ерекшелеуге болады. <Ctrl+5> немесе Правка"Выделить все командасын таңдау арқылы  құжатты толық ерекшелеу.

Құжат фрагменттерін (үзінділерін) көшіру, жою және орын ауыстыру. Құжат фрагменттері текст, объект, сурет т.б. болуы мүмкін. Фрагментті жою үшін, сол фрагментті ерекшелеп  <Delete> пернесін басамыз.  Фрагмент көшірмесін алу үшін,  сол фрагментті ерекшелеп,   Правка"Копировать командасын менюден таңдап немесе  <Ctrl+Insert> пернелерін қатар басамыз, ерекшеленген фрагмент операциялық жүйенің алмастыру буферінде сақталады.

Курсорды фрагмент көшірмесі орналасатын жерге апарып қою, Правка"Вставить командасын менюден таңдап немесе  <Shift+Insert> пернелерін қатар басамыз. Осы объекті буферде тұрған кезінде бірнеше рет қоюға болады. Келесі фрагмент буферге көшірілгенге дейін сақталады.

Фрагменттің орнын алмастыру үшін,  сол фрагментті ерекшелеп,   Правка"Вырезать командасын менюден таңдап немесе  <Shift+Delete> пернелерін қатар басамыз. Курсорды фрагмент орналасатын жерге апарып қойып, Правка"Вставить командасын менюден таңдап немесе  <Shift+Insert> пернелерін қатар басамыз.

Құжатты сақтау немесе программадан шығу. Құжатты сақтау үшін: Файл-Сохранить как...  командасын менюден таңдап, пайда болған сұқбат терезеде файлдың атын теріп жазып, сол файлды қайда (дискіде немесе папкада) сақтау жолын көрсетеміз де, сұқбат терезесіндегі Сохранить батырмасын шертеміз. Бұрын сақталған құжатқа өзгеріс енгізгеннен кейін Файл-Сохранить командасын менюден таңдау,  <Shift+F12> пернелерін қатар басамыз немесе Стандартты саймандар тақтасындағы батырманы басу.