Деректер құрылымы мен сараптық жүйенің модулі

Сұрақ түрі, сұрақты белгілейді түсінікке байланысты, пайдаланушыға қойылады. Сұрақтар түрлері келесі мәнге ие болуы мүмкін:

• Q_CAUSE - не/нені себеп болы (0);
• Q_OWNERSHIP – неден тұрады/қандай құрамға кіреді (1);
• Q_ACTION – қандай  іс-қимылдарды жүргізеді (2);
• Q_CLASS – қандай болады/қандай топқа кіреді (3);
• Q_CHARACT – бұл не (4);

Сұрақ түрі «ашық» тесте және “реттеуші” тесте фрейм желісінің түрі мен байланысына сай келеді, ББ жауапты іздеуде бағытты белгілейді.

XML форматына сай тест туралы ақпарат тегалар арасында болады <test> и </test>:

<test>

<!—тестін мәтіндік идентификаторы--> <id>what is cpu</id> <!—тест түрі --> <testtype>0</testtype> <!—сұрақ түрі -->

<questiontype>3</questiontype>

<!—старттық фреймнің идентификаторы -->

<StartframeId>-152</StartframeId>

<!—пайдаланушыға ұсынылған мәтін -->

<Text>

ID:what is cpu Сұрақ: Процессор деген не. Жауапты қысқа беріңіз.

</Text> </test>

3.1.3 Аралық файлдар

Морфологиялық және синтаксистикалық анализатордың шығу файлдары уақытша, және басты қызметі пайдаланушының жауабын морфологиялық және синтаксистік мәліметтерге өңдеу болып келеді.  Парсингтен соң файлдарды жүйе өзі өшіреді. Морфологиялық анализатордың қорытынды форматы қосымшада көрсетілген. Морфологиялық және синтаксистік анализатордың шығу мысалы 2 тарауында көрсетілген.

 

3.2. Ішкі  құрылымы  және программалық модульдер

Жүйе үрдіс барысында келесі деректер базасын құрайды: ортақ семантикалық желіс, тестілеудің сценариясы, жауаптағы дұрыс сөздердің морфологиялық тізімі, жауаптың семантикалық желісі.

Ортақ семантикалық желіс пен тестілеудің сценариясы дискіден жүктеледі, деректер өрісі сияқты байланысқан құрылымнан және көмекші айнымалы шамадан тұрады. Сол құрылымның өзара жұмысына жауап беретін FrameNet және Scenario  класстары, қосымшада келтірілген.

Жауаптағы дұрыс сөздердің морфологиялық тізімі әр талданған сөзде ExpTemplate сөздерінің үлгілерінен тұрады. Тізім морфологиялық анализатордың нәтижесі негізінде құрылады. 

Бұл үлгі ExpTemplate классымен көрсетілген, бастапқы сөзді қамтиды, сөздің дұрыс түрі, сөйлеудің идентификаторы, етістік шағы, егер сөз етістік болған жағдайда.  Бұл құрылымда толық грамматикалық талдау жүргізіледі. 

Орыс тілінде сөздердін көп мағыналығына орай, класс ExpTemplate морфологиялық анализатордың сөзді талдаудың барлық мүмкін нәтижелерін шығарады. ExpTemplate классының  коды 3 қосымшада көрсетілген.

Жауаптың семантикалық желісі FrameNet классымен көрсетіледі, және де синтаксистік анализатордың модулімен байланысқан жауаптың дұрыс сөздерлерінің тізімі негізінде құрылады

Синтаксистік анализатор-байланыстырушы SyntAnalyzer классымен көрсетіледі, оның басты қызметі – сыртқы синтаксистік анализатордың нәтижесін талдайды, содан кейін байланысы жоқ фрейм-сөздерді бір, ортақ фреймдер желісіне жинап, пайдаланушының жауаптар желісін байланыстырады. Сыртқы анализаторды шығаруға көмектесетін түсініктер арқылы, фрейм желістері қосылады. 

Морфологиялық және синтаксистік анализатоорлар сыртқы программалар түрінде, сараптық жүйеніңі кіру пакетіне кіреді.

Пайдаланушының интерфейсін басқаруда, тест барысын бақылау мен нәтижені шығаруда негізгі рөлді AnswerParser классы атқарады, құрамында пайдаланушының ағымды жауабы, тестілеудің сценариясы, ExpTemplate үлгілерінің тізімі, фреймдердың базалық желісі мен пайдаланушы жауабының желісі бар. Семантикалық желісінің деректерін құрайды, жүктейді және салыстырады.

Тұжырымдар

Сараптық жүйенің деректер базасы мен негізгі құжаттар сыртқы болып, дискіде сақталынады. Деректердің сыртқы құрылымы: фрейм желісінің білім базасы, морфологиялық және синтаксистік анализатордың аралық файлдарынан тұрады.

Жүйе жұмысының үрдісі барысында  деректер құрамына ортақ семантикалық желіс, тестілеу сценариясы, жауаптың дұрыс, морфологиялық сөздерінің тізімі, жауаптың семантикалық желісі кіреді.

Пайдаланушы жауабының семантикалық желісін FrameNet классымен көрсетіледі де, синтаксистік анализатордың модулімен байланысқан жауаптың дұрыс сөздерінің тізімі негізінде құрылады.

Пайдаланушының интерфейсін басқару, тест барысын басқару мен нәтижені шығаруда, негізгі рөлді AnswerParser классы ойнайды.

Зерттелген сараптық жүйесінің модульдері мен деректер құрылымы сараптық жүйенің функционалдық ядросы болып келеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Осы курстық жобада білімді тестілеудің сараптық жүйесі өңделіп, зерттелді, нақты білімді зерттеу әдістері, жауаптың семантикалық талдауы мен пайдаланушы интерфейсінің жүйесі. Зерттелген архитектураға сай тестінің пәндік саласында шектеулерсіз әр түрлуі тестерді жүргізетін, табиғи тілдегі диалог жүргізу арқылы білімді тестілеудің сараптық жүйесінің зерттеулік прототипі құрылды. 

    Сараптық жүйенің басты ерекшеліктері:

• Табиғи тілде диалогты жүргізу, білім мен тесті жүргізуде қолайлы құралдарды қолдану, визуалды редакторымен бірге;
• Кең таралған тестерді жаңарту - «ашық», «жабық», «реттеуші»;
• Білімді білдіретін септік фреймдерді пайдалану, тестілеудің пәндік саласына шектеулердің болмауы;
• XML пішімдегі құжаттарды қолдану, сыртқы деректер мен білім базасын сақтау үшін, басқа программалық жүйелерден деректерді импорттау мен экспорттау мүмкіндігі пайда болады.

Тестілеу жүйесінің болашақта дамуының келесі жолдары:

• ішкі программалық құралдарды, кейбір сыртқы модульдердің орнына пайдалану, жүйенің тез жұмыс істеуіне кедергі келтіретін (морфологиялық және синтаксистік анализатор).
• Жүйеге деген қатынаудың икемділігін жоғарлату.
• Сұрақты ойлауға жауап уақытын  мен жауап беру ретін көбейту.

Келешекте бұл сараптық жүйені Tester және ИнтерТест жүйелерінде жүзеге асыруда жоспарланып тұр. Сынақ, зерттеулер өткізгеннен соң, семантикалық талдау мен сұрақ қою механизмдері жаңартылып, дамиды.

 

 

 

Әдебиеттер тізімі.

1. Попов Э. В. Системы общения и экспертные системы - М: Радио и Связь, 1990
2. Нариньяни А.С. Диалоговое взаимодействие и представление знаний -Новосибирск: 
   Изд-воВЦСОРАН,1985
3. Технико-экономическое обоснование дипломных проектов./Под ред. Беклешова В.К. - 
   М: Высшая школа, 1991.
4. Сборник   задач   и   деловых   игр   по   организации   и   управлению   предприятиями 
   электронной промышленности./Под ред. Моисеевой Н.К. -М: Высшая школа, 1985
5. Brainbench - The Measure of Achievement - http://www.brainbench.com

6. Инструментальная система «PolyTest» - 
   http://www.ugatu.ac.ru/ugatu/useful/freeprog/stest/polytest.zip

7. Инструментальная система «Контроль знаний» 
   http://www.riis.ru/fond_PP/kp08_004.html

8. Гаврилов А.В., Зайцев С.А., Макаревич Л.Г., Романов Е.Л.  Автоматизированная 
   система тестирования знаний в среде Internet/Intranet. - Открытое и дистанционное 
   образование, №1(3), 2001. - С. 49-51.

9. Минский М. Фреймы для представления знаний.-М.: Энергия, 1979.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымшалар.

          Семантическая сеть фреймов

<?xml version="1.0" encoding="ANSI" ?>

<!-- This is FrameNet , produced by freditor -->

<!-- DO NOT EDIT -->

<!DOCTYPE FrameNet [

<!ELEMENT FrameNet (frame*) >

<!ELEMENT frame

(id,type,expression,OwnershipLinks,CauseLinks,ActionLinks,ClassLinks,DefLinks) >

<!ELEMENT expression (#PCDATA) >

<!ELEMENT id (#PCDATA) >

<!ELEMENT type (#PCDATA) >

<!ELEMENT link (#PCDATA) >

<!ATTLIST link

ownerid CDATA #REQUIRED

targetid CDATA #REQUIRED

actid CDATA #REQUIRED

type CDATA #REQUIRED

weight CDATA #REQUIRED

direction  CDATA #REQUIRED

<FrameNet>

<frame>

<type>2</type>

<expression>обьективная цена проца</expression>

<OwnershipLinks>

</OwnershipLinks>

<CauseLinks>

</CauseLinks>

<ActionLinks>

</ActionLinks>

<ClassLinks>

</ClassLinks>

<DefLinks>

<link ownerid="-86" targetid="738" actid="-1" type="4" weight="10" direct ion="0"></link>

<link ownerid="-86" targetid="788" actid="-1" type="4" weight="50" direct ion="0"></link>

<link ownerid="-86" targetid="814" actid="-1" type="4" weight = "10 0" direction="0"></link>

</DefLinks> </frame>

<frame>

<type>0</type>

<expression>Athlon XP</expression>

<OwnershipLinks>

</OwnershipLinks>

<CauseLinks>

</CauseLinks>

<ActionLinks>

</ActionLinks>

<ClassLinks>

</ClassLinks>

 

<DefLinks> </DefLinks> </frame>

< f rame>

<id>788</id> <type>0</type>

<expression>Pentium2</expression> <OwnershipLinks> </OwnershipLinks> <CauseLinks> </CauseLinks> <ActionLinks> </ActionLinks> <ClassLinks> </ClassLinks> <DefLinks> </DefLinks> </frame>

< f rame >

<id>738</id> <type>0</type>

<expression>Pentium</expression> <OwnershipLinks> </OwnershipLinks> <CauseLinks> </CauseLinks> <ActionLinks> </ActionLinks> <ClassLinks> </ClassLinks> <DefLinks> </DefLinks> </frame>

< f rame >

<id>-134</id>

<type>0</type>

<expression>цены на прайс .ру</expression>

<OwnershipLinks>

</OwnershipLinks>

<CauseLinks>

</CauseLinks>

<ActionLinks>

</ActionLinks>

<ClassLinks>

<link ownerid="-134" targetid="-86" actid="-1" type="3" weight="70" direction="0"></link> </ClassLinks> <DefLinks> </DefLinks> </frame>

< f rame >

<id>-152</id>

<type>0</type>

<expression>процессор</expression>

<OwnershipLinks>

</OwnershipLinks>

<CauseLinks>

</CauseLinks>

<ActionLinks>

<link ownerid="-152" targetid="-13 0" actid="-258" type="2" weight = "10 0" direction="0"></link>

</ActionLinks>

<ClassLinks>

<link ownerid="-152" targetid="-174" actid="-1" type="3" weight = "10 0" direction="0"></link>

</ClassLinks>

<DefLinks>

<link ownerid="-152" targetid="-387" actid="-1" type="4" weight = "10 0" direction="0"></link>

</DefLinks> </frame>

<frame>

<type>2</type>

<expression>устройство</expression>

<OwnershipLinks>

</OwnershipLinks>

<CauseLinks>

</CauseLinks>

<ActionLinks>

</ActionLinks>

<ClassLinks>

</ClassLinks>

<DefLinks>

<link ownerid="-174" targetid="-239" actid="-1" type="4" weight = "10 0" direction="0"></link>

</DefLinks> </frame>

< f rame >

<id>-239</id> <type>2</type>

<expression>вычислительный</expression> <OwnershipLinks> </OwnershipLinks> <CauseLinks> </CauseLinks> <ActionLinks> </ActionLinks> <ClassLinks> </ClassLinks> <DefLinks> </DefLinks> </frame>

<frame>

<id>-387</id>

<type>3</type>

<expression>обработка цифровых данных</expression>

<OwnershipLinks>

</OwnershipLinks>

<CauseLinks>

<link ownerid="-387" targetid="-13 0" actid="-1" type="0" weight = "10 0" direction="0"></link> </CauseLinks> <ActionLinks> </ActionLinks> <ClassLinks> </ClassLinks> <DefLinks>

<link ownerid="-387" targetid="-149" actid="-1" type="4" weight = "10 0" direction="0"></link>

</DefLinks> </frame>

<frame>

<type>0</type>

<expression>данные</expression>

<OwnershipLinks>

</OwnershipLinks>

<CauseLinks>

</CauseLinks>

<ActionLinks>

</ActionLinks>

<ClassLinks>

</ClassLinks>

 

<DefLinks> </DefLinks> </frame>

< f rame >

<id>-149</id> <type>2</type>

<expression>цифровой</expression> <OwnershipLinks> </OwnershipLinks> <CauseLinks> </CauseLinks> <ActionLinks> </ActionLinks> <ClassLinks> </ClassLinks> <DefLinks> </DefLinks> </frame>

< f rame >

<id>-258</id> <type>1</type>

<expression>обрабатывать</expression> <OwnershipLinks> </OwnershipLinks> <CauseLinks> </CauseLinks> <ActionLinks> </ActionLinks> <ClassLinks> </ClassLinks> <DefLinks> </DefLinks> </frame>

</FrameNet>

Сценарий тестирования

<?xml version="1.0" encoding="ANSI" ?>

<!-- This is Tests Scenario , produced by sceditor -->

<!-- DO NOT EDIT -->

<!DOCTYPE Scenario [

<!ELEMENT Scenario (assignednet,test*) >

<!ELEMENT assignednet (#PCDATA) >

<!ELEMENT test (id,testtype,questiontype,StartframeId,Text) >

<!ELEMENT testtype (#PCDATA) >

<!ELEMENT id (#PCDATA) >

<!ELEMENT questiontype (#PCDATA) >

<!ELEMENT StartframeId (#PCDATA) >

<!ELEMENT Text (#PCDATA) >

<Scenario>

<assignednet>cpus.net</assignednet> <test>

<id>cpu's price</id> <testtype>2</testtype> <questiontype>4</questiontype> <StartframeId>-134</StartframeId> <Text>

ID:cpu's price

Вопрос: Упорядочите процессоры по текущей стоимости.

Указывать значения вариантов.

1. Pentium2 {2}
2. Pentium {3}

3. Athlon XP {1} 
   </Text>

 

<id>what is cpu</id> <testtype>0</testtype> <questiontype>3</questiontype> <StartframeId>-152</StartframeId> <Text>

ID:what is cpu

Вопрос: Что такое процессор.

Ответьте лаконично.

</Text>

<id>cpu's speed</id> <testtype>1</testtype> <questiontype>-1</questiontype> <StartframeId>-1</Startf rameId> <Text>

ID:cpu's speed

Вопрос:Какой из этих процессоров наиболее быстрый?

Выберите правильный ответ из предлагаемых вариантов:

1)Pentium 2

2)Athlon XP

3)Celeron

Верный ответ {2} </Text>

</test> </Scenario>

Лог процесса тестирования

Лог начат в 29.05.2002,14:05:55

Начато новое тестирование

Информация о пользователе:Всеволодский С.Н.

Тест номер 0

Вопрос: Упорядочите процессоры по текущей стоимости.

Указывать значения вариантов.

1. Pentium2
2. Pentium

3. Athlon XP 
   Всеволодский С.Н.: 
   Athlon XP,Pentium,Pentium2

Pentium - стоит не на правильном месте

Всеволодский С.Н.:

Athlon XP,Pentium2,Pentium

Тест решен на 100%

Тест номер 1

Вопрос: Что такое процессор.

Ответьте лаконично.

Всеволодский С.Н.:

Процессор это вычислительное устройство обрабатывающее цифровые данные