Мажеритарлық сайлау жүйесі

4. Тұтыну кооперативiнiң тапқан  табыстарын оның мүшелерi арасында  бөлуге болмайды, олар жарғылық  мақсаттарға берiледi.

5. Тұтыну кооперативi таратылған немесе кооператив мүшесi одан шыққан жағдайда ол тұтыну кооперативiнiң мүлкiнен өз үлесiн өз жарнасына қарай бөлiп алуға құқылы.

Тұтыну кооперативiнiң мүшесi қайтыс болған жағдайда, егер кооператив жарғысында өзгеше көзделмесе, оның мұрагерлерiнiң кооператив мүшелiгiне қабылдануға бiрiншi кезекте құқығы болады. Соңғы жағдайда кооператив мұрагерлерге тұтыну кооперативiнiң мүлкiнен оның қосқан жарнасына қарай үлесiн төлейдi.

6. Тұтыну кооперативiнiң құқықтық  жағдайы, сондай-ақ оның мүшелерiнiң құқықтары мен мiндеттерi осы Кодекске сәйкес заң құжаттарында белгiленедi.

7. Селолық тұтыну кооперативтерi  тек өз мүшелерiнiң ғана емес, селолық жерлерде тұратын басқа  адамдардың да материалдық және  өзге қажеттерiн қанағаттандыру  үшiн құрылуы мүмкiн.

Селолық тұтыну кооперациясының ерекшелiктерi осы бапқа сәйкес арнайы заңда  белгiленедi.

8. Өзара сақтандыру қоғамдары  - тұтыну кооперативтерi қызметiнiң  ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының  заңнамалық актiлерiнде айқындалады. 

Ескерту. 108-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. 211, 2006.07.05. N 164 Заңдарымен.

109-бап. Дiни бiрлестiк 

1. Рухани қажеттерiн қанағаттандыру  үшiн өз мүдделерiнiң ортақтығы  негiзiнде, заң құжаттарында белгiленген  тәртiп бойынша бiрiккен азаматтардың ерiктi түрдегi бiрлестiгi дiни бiрлестiк деп танылады.

2. (алынып тасталды - 1998.03.02. N 211 Заңымен) 

3. Республикадан тыс жерлерде  басқару орталықтары бар Қазақстан  Республикасындағы дiни бiрлестiктер  әдiлет органдарында тiркеуге  жатады. Басқару орталықтарының жарғылары (ережелерi), егер олар Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмесе, осындай дiни бiрлестiктер жарғыларының (ережелерiнiң) негiзiне алынуы мүмкiн.

4-8. (алынып тасталды - 1998.03.02. N 211 Заңымен) 

9. Дiни бiрлестiктер өз қаражаты есебiнен сатып алған немесе өздерi құрған азаматтар, ұйымдар жылу ретiнде берген немесе мемлекет берген және заң құжаттарына қайшы келмейтiн басқа да негiздер бойынша сатып алынған мүлiкке меншiк құқығы болады.

10. Дiни бiрлестiктерге қатысушылардың (мүшелерiнiң) осы ұйымға өздерi берген мүлiкке, соның iшiнде мүшелiк жарналарға құқықтары сақталмайды. Олар дiни бiрлестiктiң мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi, ал дiни бiрлестiк өз мүшелерiнiң мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi.

11. Дiни бiрлестiктiң құқықтық жағдайының ерекшелiктерi осы Кодекске, Қазақстан Республикасының заң құжаттарына сәйкес белгiленедi.

Ескерту. 109-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995.10.05. N 2489 заң күшi бар Жарлығымен, 2, 4-8-тармақтар алынып тасталды - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.

110-бап. Заңды тұлғалардың қауымдастық  (одақ)

нысанындағы бiрлестiгi

1. Коммерциялық ұйымдар өздерiнiң  кәсiпкерлiк қызметiн үйлестiру, сондай-ақ  жалпы мүлiктiк мүдделерiн бiлдiру мен қорғау мақсатында өзара, сондай-ақ коммерциялық емес ұйымдармен бiрлескен шарт бойынша қауымдастықтар (одақтар) нысанында бiрлестiктер құра алады.

Заңды тұлғалардың қаржы рыногында  қызметтi жүзеге асыратын қауымдастығын (одақтарын) құру және оларға қатысу ерекшелiгi Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленедi.

2. Қоғамдық бiрлестiктер және  өзге де коммерциялық емес  ұйымдар, соның iшiнде мекемелер  осы ұйымдардың қауымдастығына (одақтарына) өз еркiмен бiрiге алады. 

3. Қауымдастық (одақ) коммерциялық емес ұйым болып табылады.

4. Қауымдастықтың (одақтың) мүшелерi  өз дербестiгiн және заңды тұлғаның  құқықтарын сақтап қалады.

5. Қауымдастық (одақ) өз мүшелерiнiң  мiндеттемелерi бойынша жауап  бермейдi. Қауымдастық (одақ) мүшелерi  оның мiндеттемелерi бойынша қауымдастықтың (одақтың) құрылтай құжаттарында көзделген мөлшер мен тәртiп бойынша жәрдем жөнiнен жауапты болады.

Ескерту. 110-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен, 2003.05.16. N 416 Заңымен.

Параграф 3. Мемлекет пен әкiмшiлiк-аумақтық

бөлiнiстiң азаматтық заңдармен  реттелетiн 

қатынастарға қатысуы 

111-бап. Қазақстан Республикасының  азаматтық 

құқық қатынастарына қатысуы 

1. Қазақстан Республикасы азаматтық  заңдармен реттелетiн қатынастарға  осы қатынастардың өзге қатысушыларымен тең негiздерде кiредi.

2. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк  өкiмет билiгi мен басқару органдары  өздерiнiң осы органдардың мәртебесiн  айқындайтын заң құжаттарында, ережелерде  және өзге де құжаттарда белгiленетiн  құзыретi шегiнде Қазақстан Республикасының атынан өз әрекеттерi арқылы мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес құқықтар мен мiндеттердi алып, оларды жүзеге асырады, сотта өкiлдiк ете алады.

Заңдарда көзделген реттер мен  тәртiп бойынша Қазақстан Республикасының  арнайы тапсырмасымен оның атынан өзге де мемлекеттiк органдар, заңды тұлғалар мен азаматтар өкiлдiк ете алады.

3. Азаматтық-құқықтық дауларды  Қазақстан Республикасының қатысуымен  соттар шешедi.

112-бап. Әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң 

азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысуы

1. Әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс азаматтық  заңдармен реттелетiн қатынастарда  бұл қатынастардың өзге де  қатысушыларымен тең негiздерде  кiредi.

2. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы  органдар осы органдардың мәртебесiн  айқындайтын заң құжаттарында, ережелерiнде және өзге де құжаттарында белгiленетiн құзыретi шегiнде өз әрекеттерi арқылы әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң атынан мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес құқықтар мен мiндеттердi алып, оларды жүзеге асырады, сотта өкiлдiк ете алады.

Заңдарда көзделген реттер мен тәртiп бойынша арнаулы тапсырмамен әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс атынан жергiлiктi мемлекеттiк органдар, заңды тұлғалар мен азаматтар өкiлдiк ете алады.

3. Заңдарда белгiленген реттерде  әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс азаматтық  құқық қатынастарында мемлекет атынан өкiлдiк ете алады.

4. Әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс пен  оның органдарына, егер заңдардан  өзгеше жағдай туындамаса, осы  Кодекстiң тиiсiнше мемлекет пен  оның органдарының азаматтық  заңдармен реттелетiн қатынастарға  қатысуы туралы ережелерi қолданылады.

5. Азаматтық-құқықтық дауларды  әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң қатысуымен  соттар шешедi.

113-бап. Қазақстан Республикасы  мен әкiмшiлiк-аумақтық 

бөлiнiстiң мiндеттемелерi бойынша  ақы өндiрiп 

алу

1. Қазақстан Республикасы өз  мiндеттемелерi бойынша мемлекеттiк қазына мүлкiмен жауап бередi, ал әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс өз мiндеттемелерi бойынша жергiлiктi қазына мүлкiмен жауап бередi.

2. Қазақстан Республикасы мен  әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс бiр-бiрiнiң  мiндеттемелерi бойынша, сондай-ақ  азаматтар мен заңды тұлғалардың мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi, ал азаматтар мен заңды тұлғалар осы Кодексте және заң құжаттарында көзделгеннен басқа жағдайларда Қазақстан Республикасы мен әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi.

114-бап. Мемлекетке және әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiске

заңды тұлғалар туралы қалыптарды қолдану 

Мемлекетке және әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерге заңды тұлғалардың азаматтық  заңдармен реттелетiн қатынастарға қатысуын анықтайтын қалыптар, егер заң  құжаттарынан өзгеше қалып туындамайтын болса, қолданылады.

3-тарау. Азаматтық құқықтар объектiлерi 

Параграф 1. Жалпы ережелер

115-бап. Азаматтық құқық объектiлерiнiң  түрлерi

1. Мүлiктiк және жеке мүлiктiк  емес игiлiктер мен құқықтар  азаматтық құқық объектiлерi бола  алады.

2. Мүлiктiк игiлiктер мен құқықтарға (мүлiкке): заттар, ақша, соның iшiнде  шетел валютасы, құнды қағаздар, жұмыс, қызмет, шығармашылық-интеллектуалдық  қызметтiң объектiге айналған  нәтижелерi, фирмалық атаулар, тауарлық  белгiлер және бұйымды дараландырудың өзге де құралдары мүлiктiк құқықтар мен басқа да мүлiк жатады.

3. Жеке мүлiктiк емес игiлiктер  мен құқықтарға: жеке адамның  өмiрi, денсаулығы, қадiр-қасиетi, абырой, игi атақ, iскерлiк бедел, жеке өмiрге  қол сұқпаушылық, жеке құпия  мен отбасы құпиясы, есiм алу құқығы, автор болу құқығы, шығармаға қол сұқпаушылық құқығы және басқа материалдық емес игiлiктер мен құқықтар жатады.

116-бап. Азаматтық құқық объектiлерiнiң  айналым 

қабiлеттiлiгi

1. Азаматтық құқық объектiлерi, егер  ол айналымнан алынып тасталмаса немесе айналымға шек қойылмаса, бiр адамнан екiншi адамға әмбебап құқықты мирасқорлық (мұрагерлiк ету, заңды тұлғаны қайта құру) тәртiбiмен не өзге де әдiспен еркiн берiледi немесе ауысады.

2. Берiлуге рұқсат етiлмейтiн  заттардың түрлерi (айналымнан алынып тасталған заттар) заң құжаттарында тiкелей көрсетiлуге тиiс.

3. Айналымның белгiлi бiр қатысушысына  ғана тиесiлi болуы мүмкiн не  алынуына немесе берiлуiне арнайы  рұқсат бойынша (айналым қабiлеттiгi  шектеулi заттар) жол берiлетiн  заттардың түрлерi заңдарда белгiленедi.

4. Жеке мүлiктiк емес игiлiктер  мен құқықтар заң құжаттарында  белгiленген реттердi қоспағанда, басқа әдiспен берiлмейдi және  ауыспайды. 

117-бап. Қозғалмайтын және қозғалатын  мүлiк 

1. Жылжымайтын мүлiкке (жылжымайтын  дүние, жылжымайтын зат) жер учаскелерi, үйлер, ғимараттар, көпжылдық екпелер және жермен тығыз байланысты өзге мүлiк, яғни орнынан олардың мақсатына сай емес шығынсыз ауыстыру мүмкiн болмайтын мүлiк жатады.

2. Мемлекеттiк тiркеуге жататын  әуе және теңiз кемелерi, iшкi сауда жүзу кемесi, "өзен-теңiз" жүзу кемесi, ғарыштық объектiлер де қозғалмайтын заттарға теңестiрiледi. Заң құжаттары бойынша қозғалмайтын заттарға өзге мүлiктер де жатқызылуы мүмкiн.

3. Қозғалмайтын заттарға жатпайтын  мүлiк, оның iшiнде ақша мен бағалы қағаздар қозғалатын мүлiк деп танылады. Заң құжаттарында көрсетiлгеннен басқа реттерде қозғалатын мүлiкке құқықтарды тiркеу талап етiлмейдi.

Ескерту. 117-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.

118-бап. Қозғалмайтын мүлiктi мемлекеттiк тiркеу

1. Қозғалмайтын заттарға меншiк  құқығы мен басқа да құқықтар, бұл құқықтарға шек қою, олардың  пайда болуы, ауысуы және тоқтатылуы  мемлекеттiк тiркелуге тиiс. 

2. Меншiк құқығы, шаруашылық жүргiзу  құқығы, оралымды басқару құқығы, бiр жылдан астам мерзiмге жер пайдалану құқығы, бiр жылдан астам мерзiмге пайдалану құқығы, жылжымайтын мүлiктi кепiлге беру, жылжымайтын мүлiкке рента, сенiм бiлдiру арқылы басқару құқығы мемлекеттiк тiркеуден өткен кезден бастап пайда болады.

3. Қозғалмайтын мүлiкпен жасалатын мәмiле осы Кодекстiң 4-тарауындағы ережелер сақтала отырып, мемлекеттiк тiркелуге тиiс.

4. Қозғалмайтын мүлiкке құқықты  және онымен жасалатын мәмiленi  мемлекеттiк тiркеудi жүзеге асырушы  орган құқық иеленушiнiң өтiнiшi  бойынша тiркелген құқық немесе мәмiле туралы құжат беру арқылы не тiркеу үшiн табыс етiлген құжатқа жазба жасау арқылы тiркеуден өткендiгiн растауға мiндеттi.

5. Қозғалмайтын мүлiкке құқықтарды  және онымен жасалған мәмiленi  мемлекеттiк тiркеу жария түрде  өтедi. Тiркеудi жүзеге асырушы орган жасалған тiркеу мен тiркелген құқықтар туралы ақпаратты кез-келген адамға беруге мiндеттi.

6. Қозғалмайтын мүлiкке құқықты  немесе онымен жасалатын мәмiленi  мемлекеттiк тiркеуден бас тартқан  не тiркеуден негiзсiз жалтарған  жағдайда сотқа шағым жасалуы мүмкiн.

7. Мемлекеттiк тiркеу тәртiбi және  тiркеуден бас тарту негiздерi осы Кодекске сәйкес қозғалмайтын  мүлiкке құқықтарды және онымен  жасалатын мәмiленi тiркеу туралы  Қазақстан Республикасы Заңымен  белгiленедi.

Ескерту. 118-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.

119-бап. Кәсiпорын 

1. Кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге  асыру үшiн пайдаланылатын мүлiктiк  кешен құқық объектiсi түрiндегi кәсiпорын деп танылады.

Кәсiпорын тұтасымен мүлiктiк  кешен ретiнде қозғалмайтын мүлiк деп танылады.

2. Мүлiктiк кешен ретiнде кәсiпорынның  құрамына оның қызмет етуiне  арналған мүлiктiң барлық түрлерi, соның iшiнде үйлер, ғимараттар, жабдықтар, құрал-саймандар, шикiзат,  өнiмдер, жер учаскесiне құқық,  талап ету құқықтары, борыштар, сондай-ақ оның қызметiн дараландыратын белгiлерге құқықтар (фирмалық атау, тауар белгiлерi) және, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, басқа да айрықша құқықтар енедi.

3. Кәсiпорын тұтасымен немесе  оның бiр бөлiгi сатып алу-сату, кепiлге, арендаға беру және заттық құқықтарды белгiлеуге, өзгертуге және тоқтатуға байланысты басқа да мәмiлелер объектiсi болуы мүмкiн.

4. Мүлiк кешенi ретiндегi кәсiпорын  құрамындағы борыштарды берген  кезде несие берушiлердiң құқықтарына  осы Кодекстiң 48-бабында көзделген тәртiппен кепiлдiк берiледi.

Ескерту. 119-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заңымен.

120-бап. Бөлiнетiн және бөлiнбейтiн  мүлiк 

1. Мүлiк бөлiнетiн және бөлiнбейтiн  болуы мүмкiн. 

Бөлiнетiн мүлiк дегенiмiз - бөлу нәтижесiнде бөлiктерi өз мақсатын (мiндетiн) жоғалтпайтын мүлiк.

Бөлiнбейтiн мүлiк дегенiмiз - өзiнiң  шаруашылық мақсатын (мiндетiн) өзгертпей  бөлуге болмайтын немесе заң құжатында  ұйғарылуына қарай бөлуге жатпайтын  мүлiк.

2. Құқық объектiлерi ретiнде бөлiнбейтiн заттардың ерекшелiктерi заңдарда белгiленедi.

121-бап. Күрделi заттар 

1. Егер әртектi заттар оны бiрiгу  мәнi белгiлейтiн мақсаты бойынша  пайдалануға мүмкiндiк беретiн  бүтiн бiр затты құрайтын болса,  олар бiр зат (күрделi зат) деп қаралады.

2. Күрделi зат жөнiнде жасалған  мәмiленiң күшi, егер шартта өзгеше  белгiленбесе оның барлық құрамдас  бөлiктерiне қолданылады. 

122-бап. Басты зат және керек-жарақ 

Керек-жарақ, яғни басты затқа қызмет етуге арналған және ортақ шаруашылық мақсатқа қолданылуы сонымен байланысты болатын зат, егер заңдарда немесе шартта өзгеше белгiленбесе, басты затқа iлесiп жүредi.