Жезқазған-кен-орнын-ашу-қазып-алу-және-жерасты-жұмыстар

        Даяр өнім  алуға жұмсалатын технологиялық  қаржы қазылған руданың өзіндік  құны –Сд-руданы байыту фабрикасына жеткізуге қажет қаржы,тасымалдаудың -өзіндік құны-Ст,1 тонна руданы байытудың С'пк және одан металл ағызудың -С' пп өзіндік құндарының тұрады.

С'тех=(Сд+Ст+Соб+ C'т),тенге/т.                   (50)

        Әрбір қазу  жүйесінің технологиялық қаржы жиынтығы.

        Кәсіпшіліктің  руданы өңдеп үлгеруден келетін  рентабельдік,бағалылығы мен оны  өндіруге кеткен барлық технологиялық  қаржы аыйрмасы негізінде анықталады.Егер  бір тонна рудадан келетін  рентабельдікті білсек жылдық  пайдалы есептеу онша қыйсынға соқпайды.

Rº=V-Скх, тен/т                                (51)

  Салыстырмалық қазу жүйесі  бойынша:

Rº1=279,2-100,9=173,3 тенге/т;

Rº2= 268,2-158,4=1102,2 тенге/т;

Rº3= 264,8-139,1=125,7 тенге/т;

       Кен өндіріс  кәсіпшілігінің тиімділігін өрнектейтін ендігі біркөсеткіш рентабельдік коэффициенті,бұл рентабельдік көрсеткіші менруданың бағалылығының қатынасы негізінде анықталады.

Г= R/ V                                   (52)

  Бәсекелес қазу жүйесінен  сәкес крэффициенттері:

Г1=172,3/274,2=0,65

Г2=110,2/268,6=0,41

Г3=125,7/264,8=0,47

       Осымен оңтайлы  қазу жүйесіне сипаттамасын береді  деген мәндерді белгісіз критирилер  шамаларын анықтайды тамамдап  сұрыптаудың келесі кезегіне  келміз.

Критерилер

Забойдың еңбек өнімі

Өзіндік құны,тенге/т

Шығыны,П %;

Құнарсыздық

Өнеркәсіп бағасы

Шығын экономикалық бағасы

Технологиялық қаражат

Құнарсыздық экономикалық зардабы

Рентабельді

Рентабельді коэффициент

Салыстырмалы бәсекелес жүйелерінің критерилерін математикалық матрица түрінде жазылады:

J1 J1 J1….J1 J1

J2J2 J2…. J2 J2

J=|J |=                                                               (53)

Jỉ Jỉ Jỉ….. Jỉ Jỉ

Jn Jn Jn.…Jn Jn

     Әрбір бағанадағы |J| барлық жүйелер бйынша біртектес  критерилерге сәйкес.Мына төменде  көрсетілген формула арқылы критери  мәні оңтайлы шамадан ауытқытып айырым D J   анықталады:

950         820        840

66,4       102,5      91,5

33,4         8,5        160

40             60          70

274,2       268,       6 264,8

J=   258,9     141,8    173,9

55,0        71,5       88,0

100,9    158,4    139,1

173,2     110,2    125,7

0,63       0,41      0,47

 

Критерилер көлемі	1-вариант	2-вариант	3-вариант
1	0,130	0,129	0,116
2	0,274	0,543	0,378
3	1,09	0,745	0,521
4	0,428	0,500	0,750
5	0,035	0,020	0,034
6	0,489	0,452	0,328
7	0,166	0,300	0,20
8	0,275	0,570	0,370
9	0,378	0,363	0,274
10	0,340	0,349	0,254

 

R1=√0,17+0,075+1,188+0,183+0,001+0,239+0,027+0,075+0,116=1,41

R2=√0,016+0,55+0,25+0,0004+0,204+0,09+0,325+0,132+0,12=1,410

R3=√0,013+0,143+0,27+0,562+0,001+0,107+0,04+0,142+0,07=1,190

Табылған мөлшерлік вектордың ең аз шамасы R3 →min,яғни панельді –бағаналы қазу жүйесі.

Егер келтірілген айырым мәні негізінде қарастырылған бәсекелес қазу жүйесіне сәйкес мөлшерлік векторды анықтаймыз:

Ri=√(D J)²+(D J)²+…+(D J)²+…+(D J)²                 (55)

 

 

     2.7.1  Қазып алу жүйесі.

     Қазу жүйесінің өлшемі  панельдің ені 180, панельдің ұзындығы-200м. Камераның биіктігі кеннің қалыңдығына  тең.Панельді –бағаналы қазу  жүйесінде дайындық min-ме жұмыстарына: дала тасымалдау қызметі, кен  құдығы, кен қызметін өтуде дайындық жұмысына жатады. Камераның орталығынан құдығының ең жоғарғы бет сызығының үстінен қысқа өрт немесе керме қазбасын өтеді. Бұл бірінші тілме ұңғымасы болып саналады. Осы орттың аяқ жағынан кесу өрлемесін камераның төбесіне дейін ауданы 1,5х2,0 м² шамасында өтеді. Кейін кесу өрлемесін кесу саңлауынан айналдырады. Оның ені 4,5-6м ұзындығы камераның еніне, ал биіктігі кеніштің қалыңдығына тең. Кеніштің қалыңдығы 1,5-25,3м болса, онда забойдың пішіні тұтас болып кемер келтіреді 9-12м болғанда ені кемермен қазады. Кеніштің қалыңдығы 20м болса, оның жоғарғы жағында төбе жағынан ошау кеңістігінің ұңғымалайды. Ошау кеңістігінің биіктігі – 6 м, ені панельдің еніне тең. Ошау кеңістігінің басты кенжардың, яғни бірінші кемерден ең аз дегенде 20-25м озып отыруы керек. Панельдің ортасынан оның төбе жағынан желдету қылуетін ошау кеңістігіне 15-20м озып отырып өткізеді. Панельді –бағаналы қазу жүйесінде шпурлардың ауыр қондырғы перфораторлармен бұрғылайды. Шпурлардың тереңдігі 1,8-2,5м. Торы 0,7х0,7; 0,7х0,8; 0,8х0,8 м кенді ысырмалап жеткізеді. Өздігінен жүретін жабдықтарды пайдаланғанда теспелерді бұрғылау қондырғысы УБШ бұрғылайды. Егер, кеннің қалыңдығы 6 м-ден асса теспелерді оқтауға ПМ3Ш-2 жабдығын пайдаланады. Кеніштің қалыңдығына қарай тиеп жеткізу жұмыстарында әр түрлі жабдықтар қолданылады. Олар ПНБ-4. Катерпиллер 980С. МоАЗ-6401. Әр үдірісте кеніштің қалыңдығына  қарай қолданылатын жабдықтар.

                                                                                                               4-кесте.

 

Сан реті	Жабдықтардың аталуы	Тазалап қазу кенжарының биіктігі, м
1	Теспе бұрғылайтын бұрғы қондырғылары	УБШ-532
2	Теспені оқтағыш жабдықтар	Теспені оқтағыш машина ПИЗШ-2
3	Кенді тиеп – жеткізу жабдықтары	ПНБ-4; көтермелер 980С
4	Тасымалдау жабдықтары	МоАЗ-6401
5	Төбе тастарын бақылауға және апарып түсіруге арналған жабдықтар	СП-8А

 

      Тау қысымы камералық  тосқауылды және тіредішті тыңдарды  қоптырумен басқарылады. Тыңдардың өлшемі қазу тереңдігінен тау жыныстарымен кеннің ерекшеліктеріне байланысы болыып келеді де 6-12м арасында болады. Тіреугішті тыңның арасында болатын қашықтық 15-20м тыңдардан басқа камералық төбесі қарнақар бекітпелерімен бекітіледі. Қарнақылар сым темірі жасанды тас аралас темір полимерлі және басқа түрлері болып келеді. Реншілердің құранды түрде паидаланылады; сым темірлі тас аралас қаранақшыларды төбе тастардағы шпурларға орналастырғанша кейін оның беті жағынан шашыранды бетонмен бекітіледі. Олардың түрі кәдімгі шашыранды бетонды ланикті шашыранды бетонды болады. Тау-кен қиылыстарының сипаттамасына қарай қарнақтылардың орналасу торы 1,0х1,0; 1,2х1,2;  және 1,5х1,5 м  болып келеді. Оның орналасу тереңдігі 2,0 х 2,5м.

 

2.7.2 Тазалай қазуды есептеу 1 теспені  бұрғылау -  пневматикалық бурғылау  қондырғысы УБШ-532.

              

Qmex=60/tбур+t¹веп ,м/сағ.                             (56)

Мұндағы; tбур,t¹веп –1 метртаза және көмекші уақыт,минут;

            

Tбур =1/ Vср * n*Кс ,мин.                                                (57)

Мұндағы; n - бұрғылау қондырғының саны, Кс=0,78- бір қалыпты жұмыстың кэфиценті.

Vср=13400*А* n/d²*6 см, мин./ мин.          (58)

Мұндағы; А=148 поршеннің сығылу энергиясы Ющ:

n=46,3- поршеннің диаметірі ,мм;

Gсm=f*100,                          (59)

Gсm= жыныстың созылғанда төзімділігі;

Gсm=15*100=1500,м Па,

Vср=13400*148*46,3/45²*1500=610 мм

Онда                                           tбур=1/0,61*2*0,78=0,95 мим

t'bеn=1моn+t о,х + t;

1моn=0,3- бұрғылау машинасының орнын  ауыстыруға кеткен уақыт.

t о,х=1/u о,х =1/20=0,05 мин.

tо,х-1метр шпурға кететін бұрғылау  қондырғысының басының қайтар  жолы,мин.

T=0,1 коретканы айырбастауға кететін  уақыт,мин.

t'bеn=0,3+0,05+0,1=0,45

Q мех=60/0,95+0,45=42,8 м/сағ.

Бұрғылау қондырғысының тұтынушылдық өнімділігі мына кейіптемемен анықталады:

Q7=Qмех=Т(tns+t'nз+to+t)/60, мин.

Мұндағы: Т=360 сменаның ұзақтығы, сағ.

R7 =42,8*360-(9+3,421+36)/60=200,3 м/сағ.

Қопарылатын забойдың ауданын табамыз.

Sзаб = Қк *hу = 20*8 = 160м²             (60)

Қк – қатараның ені, м;

hу-кемердің биіктігі, м.

Шпурлар қатарының санын есептейміз:

nр= hу/ W=20/1,2=17 қатар            (61)

W-қысқа қарысу сызығы.

Қатардағы шпурлардың санын есептейміз:

nшр=Қс /а + 1,            (62)

а-шпурдың арақашықтығын, м.

а=mсб* w,u=1*1,5=1,5 м.

mсб-арақашықтықтың коэффициенті,

nшр=20/1,5+1=15 шпур                (63)

Забойдағы шпурлардың санын мына формуламен анықтаймыз.

Nм=Пр*nшр=17*15=255 сан.   (64)

Шпурлардың барлық ұзындығы

Lшр=255*3=765 м.

Мұндағы:lм=3 шпурдың ұзындығы.

Керекті бұрғылау қондырғысы

Nм=Lм/Qт =765/200,3=3,8=4 қондырғы           (66)

Егер, жұмысшының бірі қалыпты еместігін есептемегенде К=1,2

Nб= Nб'*К=3,8*1,2=4,56

Төрт қондырғы бұрғылауға аламыз.

Бұрғылау уақыты

Тб =Lм *6/ Nб* Q7=765*6/4,5*200,3=5,09 сағ.            (67)

Қопарылатын руданың санын иына формуламен анықтаймыз

Qр= Rn *hу *h ; g, т/м³;                 (68)

Qр=14*20*0,85*2,8=666 т/м³

ПМ3Ш-2 шпур оқтағыш машинасы забойға керекті атылғыш заттардың мөлшерін есептейміз.

Qвв= Nш*qвв,  кг.             (69)

qвв-бір шпурға кететін атылғыш  заттардың мөлшері, кг.

qвв=3,14*0,045²/4*1200*0,85*3 =4,8642525, кг               (70)

Qвв=255*4,864=1240,32, кг              (71)

Қопарғыш заттың нақтылы меншікті шығыны

q= Qвв/vв , кг/м³,               (72)

vв –қопарылып алынатын руданың  көлемі 

vв=20*15*3=840 м³,                (73)

q=1240,32/840=1,476 кг/м³

Оқтауға кететін уақыт:

Т3= Qвв/Qоз+t'nз, сағ.              (74)

Qоз-оқтау машинасының тұтынымдық  өнімділігі, t'nз =0,45 оқтауға кететін  уақыт

Т3=1240,32/250+0,45=5,41, сағ.

6. Кенді тиеп жеткізу ПНБ-ң және автосамосвалдармен іске асырылады. Комплекстің өнімділігі мынаған тең:

Qэз = (Т-t'nз – tn )* v*К3/[ (v* К3/ Qтп) + tв]* Ко +(2* tо /w+ tр), м³/мин          (75)

Мұндағы: t'nз –дайындау операциясына кететін уақыт;

tn –жұмыскердің өзіне арналған  уақыт;

v-вагонның көлемі, м³;

К3 –ошаудың толтыру коэффициенті;

Lо –руда жеткізу қашықтығы;

Qmn –тиеу машинасының технологиялық  өнімділігі;

tв –ірі кесектерді іріктеу  кететін уақыт;

Хо –демалыс коэффициенті;

v-вагонның орташа жылдамдығы

Qэк =(360-20*10)*11*0,9/[(11*0,9/6+3) ]*10,5+/2*400/150)+1=292,2 м³/см.

Nраз = К3 *Qр / Qэд ;

Мұндағы: Qэд –тасымалдау машиналарының тұтынымдық өнімділігі

Qэд=Qmех *(Тсм * t'nз), т/см                  (76)

Qmех=СО*( v*gр* К3)/ tр , т/см                 (77)

gр=g/кр=2,8/1,4=2,                               (78)

tр= tпар +tраз +tо +tгр +tпр, мин               (79)

tпар=11*2*0,9/6=3,3 ,  мин                     (80)

tгр= Lо/vсргр = Lо/Кс *vгр ,  мин                  (81)

tгр=400/141,6*0,85=3,3   мин

vгр –8,5 км/сағ немесе 141,6 м/мин;

tпар –бос вагондардың жылдамдығы;

tпар= Lо/vсрп = Lо/Кс *vп ,  мин;            (82)

tпар=400/200*0,85=2,4   мин;

tр–бір рейістің олық уақыты

tр=3,3+113+3,3+2,4=13,  мин;

Qmех=60*(11*2*0,9)/13=91,38,  т/сағ;

Qэд=91,38*(6-0,75) =479,75, т/смена.

Рейістің саны

Zсм =60 (Тсм- t пз)/ t р   ,  рейс                   (83)

Zсм =60 (6 – 0,75)/ 13=24,2 рейс

Zп  = Кп – Qр /С  , рейс                             (84)

Zп  = 1,25 - 666/20,427=40,75 рейс

Машинаның жұмыс паркі

Nр= Ки * Qр / Qэд=1,25*666/479,75=2,735              (85)

Тn*g= Qр / Nр* Qэд+ tn*з , сағ;                 (86)

Тn*g=666/1,73*479,75+0,125=0,92,  сағ;

4. Бекіту. Бекіту ауданы:

Sкр =l*Қn , м²;         (87)

Sкр =3*15=45, м²;

Қарнақылар саны:

nшт= Sкр/ Sшт=45/2,25=20, шт              (88)

Теспелердің барлық ұзындығы:

L шкр= nшп*lшп; шт.                (89)

L шкр=20*2=40, шт;

Бұрғылауға кететін уақыт:

Тб.кр=Lш- Кс/Qэ, сағ.                     (90)

Тб.кр=40*6/200,3=1,2, сағ

Жұмыс проценттерін анықтау:

Тбз= Тб /Тсш=5,09/6=0,85              (91)

Тб.кр= Тб.кр/Т=1,2/6=0,2                   (92)

Тпод= Тзар/Т=5,41/6=0,90                (93)

Тпд=0,92                                          (94)

Бір циклден қазып алу ұзақтығы:

Тц= Тбр+ Тб.кр+ Тзар+ Тпд, см;    (95)

Тц=0,85+0,2+0,9+0,92=2,87, см

Камераның өнімділігі:

nк= Qр /Т=666/2,87=232,05, т/смену    (96)

Панель саны:

nк=Асмруд/ nк ;       (97)

Асмруд= Агод рдд/Nр=900000/305,3=874,т/см;    (98)