Жезқазған-кен-орнын-ашу-қазып-алу-және-жерасты-жұмыстар

4.Жер астысуын сыртқы шығаруға  кететін шығын:

Qсу=0,5**Qқ*(Нр+hз)*Со=0,5*13,1040*(180+50)*0,0001= млн.тен.

5.Оқпан сыртында қалған кен шығыны:

См=Qд*0,5*Б=1716000*0,5*2552=2188340000 тенге.

Мұнда: Qб-оқпан сыртында  қалған кен мөлшері, тонна;

Qд=180*180*18*2,8=1632960 т.                 (26)

Мұндағы: б-бір тонна кеннің бағалығы, тенге.

Б=αд*Ет.н/100*p,(27)

Б=1,8*0,85*166850/100=2552 тенге

Мұндағы: αд-кеннің металл бөлшегі, αд=1,8%;

Ет.н-өндірістік түсім коэффициенті;

p-көтерме сауда бағасы, тен/т

Меншікті шығынның формуласын былай анықтайды:

С=Qо+Qкө+ Qкот+ Qсу+ Qш/Аж,

С=2,39+3,59+0,602784+0,150696+2,18834/0,9=9,91 тен./т.

Келтірілген қаржы:

1=9,91+0,15*16,73=12,42 ен/т

                                                                                                               1-кесте.

Күрделі және тұтынымдық қаржы:

 

Кететін қаржы	вариант	вариант
	1	2
1.Күрделі қаржы
Бас оқпанды өту	92720000	92740000
Желдеткіш оқпанды өту	112610000	112610000
Квершлагты өту	8517800	0
Оқпан албарын өту	13488000	13488000
∑К	222355800	218818000
2.Тұтынымдық шығын
Бас оқпан	2390000	2390000
Желдеткіш оқпан	3590000	3590000
Квершлаг	160000	0
Тасымалдау	573955	0
Оқпан сыртында қалған Кен	0	2188340000
∑Э	6713955	2194320000
Барлығы	229069755	243138000

 

   Меншікті шығын:

Ку= ∑К/Аж ;                                                 (28)

К1=222355800/900000=247,08 тен/т

К2=218818000/900000=243,13 тен/т

Пайдаланған шығын:

Э=∑Э/Qң                                                                                                               (29)

Э1=6713955/13104000=0,51 тен/т

Э2=2194320000/131004000=167,45 тен/т

1 тонна кеннің өзіндік құны:

Сс=Э+Ку;                                             (30)

Сс1=247,06+0,51=247,57 ТЕН/Т;

Сс2=243,13+167,45=410,58 ТЕН./Т.

Келтірілген шығын:

У= Сс+0,15*Ку                                                                                 (31)

У1=247,57+0,15*247,06=284,63 тен/т

У2=410,58+0,15*243,13=447,03 тен/т

        Күрделі қаржы  пайдаланылған шығынның мөлшері  жағынан да 1 вариант бойынша ұсталатын  қаражаттың шамасы аз. Мұны меншікі  шығын шамасында оңай аңғаруға болады. Сондықтан кенішті ашуға 1-вариант тиімді, яғни ығысу аймағынан тысқары түсетін желдеткіш оқпандар. Осы вариантты аламыз.

 

       2.5.1 Негізгі ашу  қазбасы түсетін жерді анықтау.

       Бас оқпанның  түсетін орнын анықтарда ең бірінші ескерілетін, көңіл аударылатын фактор - жер асты транспортына, яғни тасымалдау жұмысына жұмсалатын шығынды азайту. Екінші сөзбен айтсақ оқпан орналасқан жер шахта алабының оң және сол қанаттынан тасылып жеткізілетін кенге жұмсалатын қаражат бірдей деңгейден аспайтындай қашықтықта орналасатындай болуы шарт. Бас оқпанның түсетін орнын профессор Шевяковтың графиктік әдісімен анықтаймыз. Ол үшін кенішті әр 108м сайын бүлендерге бөлеміз.

Әр бүлендегіблокта қорды есептеу:

Q=b*l*m*g; тонна.                                                      (32)

Q1=Q2= Q3=Q6=400*108*18*2,8=2177280т.

 

       2.6 Қазу жүйесіне  сұрыптап таңдау.

       Кеніштің қажет ең пәрменді қазу жүйесін сұрыптап, таңдап алу тау-кен өндірісінде ең маңызды іс болып саналады.

Жезқазған кен орнының қазу жүйесін Бақоңыров әдісімен таңдаймыз.

1-этап. Жезқазған кеніштік практикасына  сүйене отырып, есеп шартында  көрсетілген жаралым жағдайына  лайық кенді қазып алу үшін  қолдануға болады-ау деген қазу  жүйелерін сорапқа салып көрлік. Жезқазған кеніштерінде ұзақ жыл бойы пайдаланылған ашық кен кеңістікті тобына жататын діңгекті камерадан кенқазу жүйелерінің түрлі варианттары және бүгінгі уақыт табысына сай туындаған қазу жүйелері:

1. Панелді - бағаналы табан кенжарды қазып алу;

2. Осы жүйенің екіншісі әдісі – кенжардытөбе кемерлеп қазу;

3. Бағаналы – кенжардан табан кемералап қазу;

4. Осы жүйенің  төбе кемер кенжарынан ұзақталатын кенді ішара қоймалап қазу;

5. Ұсақталған кенді тұтқылдан түсіреін толтырмалы қазу жүйесі;

6. Кенді екінші кенжардан тиейтін камера тіреу қазу жүйесі;

7. Кенжарда қабаттап  толтырмалы қазу жүйесінің енін сатылап қазу жүйесі.

2 – этап. Осы таңдап алған  тәсілдерге салыстырмалы баға береміз. Техникалық – экономикалық салыстырмаға 1,2,3 –ші варианттарды таңдап алдық осы бәсекелес қазу жүйесінің арасынан Жезқазған кенішінің жағдайында қалыңдығы 18 – 20м болатын кен қабатынан кенді алу үшін  ең оңай қазу жүйесін Байқоңыровтың критериялы әдісін пайдаланып анықтап көрейік. Жезқазған кенішіне кен өндіргенде қолданылатын қазу жүйесінің пәрменділігін сипаттап ашып береді деген пікірлерді іріктеп аламыз. Олар забойдың сменалық еңбек өнімділігін; кеннің өзіндік құнын; шығын мен құнарсыздық көрсеткіштері кеннің өнеркәсіптік бағалығы, шығын мен құнарсыздықтың өндіріс орындарын шегетін экономикалық зардап, өнім алуда қолданылатын түрлері технологтиялық процесстер бойынша жұмсалатын қаражат жиынтығы рентабельдік және рентабельдік коэффициент. Енді бәсекелес қазу жүйелері бойынша қазылатын 1тонна кеннің бағалылығын есептеп шығаруға болады.

1. V=Lм*(100-R)*ε/*ρ *100*d,  тенге/т,

Мұндағы: L - кен ішіндегі металл шамасы;

R-құнарсыздық шамасы , %;

e - байыту нәтижелерінде кендегі металлды бөлу көрсеткіші, %;

d - дайынөнімді металл шамасы, %;

V1=3,02*(1-0,01*4)*76,44*102250/100*99=2288,9 тенге/т;

V2=3,02*(1-0,01*6)*76,44*102250/100*99=2217,37 тенге/т;

V3=3,02(1-0,01*7)*76,44*102250/100*99=2217,37 тенге/т;

2. Кәсіптік шығыннаншығынан шегетін зардап;        

Jр=Jт+Jк+Jпр , тенге/т.                     (33)

Мұндағы: Jт- алынбай шығынға айнлған қордың 1тонна рудасына жұмсалған қаржы:

Jр=П(1-0,01* R)/100*n ,тенге/т.                  (34)

Мұнда: Мұнағы;П- жер қыртысындағы алынбай қалып қоятын барлық кенруда шығыны, %;

Jро=Jраз+Jро+Jвс , тенге/т.

Мұндағы: Jраз - мемлекетік 1 тонна өнеркәсіптік кендіруданы барлауға жұмсалатын қаржы. сы.Оны мына кейіптемеменформуламен анықтаймыз:

Jраз=0,1 Lм -0,1 Lм, тенге/т                  (35)

Jро - кенішті ашуға даярлауға жұмсалатын қаржы шығынының 1 тоннасына сәйкес шамасы:;

Jро=Jрад+Jкап+Jотб , тенге/т             (36)

Мұндағы: Jраз-1 тонна даярлауға жұмсалатын қаржы:

Jраз=0,12*һ ,тенге/т                    (37)

Мұнда: ғы:l тұнымдық қаржы;

l=0,85*СөСд,тенге/т;

        СөСд-өзіндік құн;

Jкап=0,15*СөСд,тенге/т;

  Jкап –күрделі қаржының 1 тонна кенруда қорына шаққандағы аммортизацияның үлесі.

Jотб=0,5*l,тенге/т;                 (38)

Jв.с-1 тонна қорды ашуға жұмсалатын қаржы.

Jв.с=0,4* Jкап,тенге/т              (39)

Jк=См*Lм/d

Мұнда: ғы:См - -құрамында пайдалы бөлігі бар шығын кенруда қорынан алынатын 1тонна металлдың өзіндік құны.

См=100*d/ Lм*[100- R]*Е*(СөСд+Ст+Соб)+100*d/ Ем*(Стк+Спк),

Мұнда: ғы:Ст,Соб-жазылу реті бойынша 1тонна концентраты металлургия заводына тасымалдауға және одан металл ағызуға даяр өнім алуға өнім жұмсалатын қаржы.Егер қолда нақтылы өндірістік   мәліметіболмаса,формуладағы шамаларды былайша жуықтап алса,онда үлкен қателікке соқтырмайды.

Соб=(30¸50%)*lд* lт*=(10%)*lд;

Стк=(15%)*Спк; Сбб=(80¸90%)- Соб;

Сонда сорапқа түсетін 4 қазу системалары бойынша

С'об=0,4*66,4=26,6 тенге/т;        С²об=0,4*102,5=41 тенге/т;

С'тк=0,1*66,4=6,6 тенге/т;           С²тк=0,1*102,5=10,2 тенге/т;

С'пк=0,15*26,6=4,0 тенге/т;        С²пк=0,15*41=6,2 тенге/;

С'об=0,85*26,6=22,6 тенге/т;      С²тк=0,15*36,6=5,5 тенге/т;

С'т=0,1*91,5=9,2 тенге/т;            С²пк=0,85*36,6=31,1 тенге/т.

     Егер тығыздығы руда  қоры қазылып алынар болса,одан  бір тонна металл ағызып алу  мақсатымен белгілі бір мөлшерде  қаржы жұмсалары анық.Сонда бір  тонна металлдың өзіндік құнын  есептейміз.Олар мынаған тең:

С'т=100*99/3,02*(100-4)*16,64+0,66+2,66+100*99/45*98*(0,40+2,26)=3446

С²т=100*99/3,02*(100-6)*(9,15+0,92+3,66)+100*99/45*98*(0,62+3,48)=5451,9

С³т=100*99/3,02*(100-7)*(9,15+0,92+3,66)+100*99/45*98*(0,55+3,11)=4919,1

     Шығын руда қорының  өнім алған күнде,оның құнарсыздықтан  шегер зардабы:

J'к=3446*3,02/99*33,4*(1-0,014)/100-33,4=5,11 тенге/т;

J²к=5451,9*3,02/99*8,5*(1-0,01*6)/100-8,5=13,3 тенге/т;

J³к=4919,1*3,02/99*16*(1-0,01*1)/100-16=26,6 тенге/т;

Jпр-шығындағы 1 онна рудадан алынбай  қалатын пайдалы әрбір қазу  жүйесі бойынша мына формулалармен есептейміз:

Jпр=1-(0,01*r)/100²*(lд+ C'т + Соб+ Спк),тенге/т;      (42)

Мұндағы: C'т- өңделетін 1 тонна руданы байыту фабрикасымен металургия заводына тасмалдаудың өзіндік құны

С'т(15%)*C*B*100²/Lт(100­P)Eк=15%Cоб*Lm(100­P)Eк/B*100²            (43)

С'пк=(80÷90%)*Cоб*В*100²/Lт(100­P)Eк=(80÷90%)Cоб*Lт(100­P)Eк/B*100²    (44)

Мұндағы шамалардың өз мәнерін орынды жеріне қойып алдымен С'т, С'пк тауып алуғап да болады.

1-қазу жүйесі.

C'т=15*26,6*3,02(100-4)/45*100²=0,21 тенге/т;

С'пк=85*26,6*(100-4)*0,78*3,02/45*100²=1,14 тенге/т;

2-қазу жүйесі.

C'т=15*41*3,02(100-6)*0,78/45*100²=0,355 тенге/т;

С'пк=85*36,6*3,02(100-7)*0,78/45*100²=1,5 тенге/т;

        Енді шығын  салдарынан жер қыртысында қалып  қалатын әрбір1 топқа рудадан  алынбай қалатын өндіріс кірісін  бәсекелес қазу жүйелеріне байланысты анықтаймыз.

J'пр=3,02*(1-0,01*4)*76,44*102250/100²-(66,4+26,6+0,01+0,056)=177,8 тенге/т;

J²пр=3,02*(1-0,01*6)*76,44*102250/100²-(102,5+0,015+0,087)=121,3 тенге/т;

J³пр=3,02*(1-0,01*6)*76,44*102250/100²-(91,5+36,6+0,013+0,075)=134,0 тенге/т;

Jр= Jрm*Lm* (1–0,01*R)*E/100²*d, тенге/т;                    (45)

Мұндағы: Jрm..-құнарсыздық 1 тонна металлға тигізерэконрмикалық залалы;

Jmр=Др*(Сд+Ст+Соб+ C'т +С'пп)+( Сп+Н)* Lm*(1-0,01* R)*E/d*100, тенге/т;       (46)

Мұндағы:1 тонна металл ағызуға қажет руда массасы,м;

Др=d*100/ Lср*E'-d*100/ Lм*E'= Lm*(1-0,01* R)*E/d*100 +d*100/ Lм*E', т;       (47)

Мұнадағы:E'-рудада металл шамасы болғанда жалпы айырым түсімі(E'=0,01* E'* Em),не болмаса мұны жабдықтап алғанда (E'=1,15*Е)%.Сонда әрбір қазу жүйесін қолдануда 1 тонна металл ағызуға қажет болатын руда массасы:

Д¹р=99*100/3,02*(1-0,01*4)76,44-99*100/3,02*76,44=1,60 т;

Д²р=99*100/3,02*(1-0,01*6)76,44-99*100/3,02*76,44=2,71 т;

Д³р=99*100/3,02*(1-0,01*7)76,44-99*100/3,02*76,44=3,23 т;

Сп-құнарсыздықтанған 1 тонна руданы өңдегенде байыту қорыту жұмсалатын үстеме қаржы.

w=w2 -w1; w1= Lm- Lm* E/100,                 (48)

w2= Lф* Lф*Е/100= Lm*(1-0,01*R)- Lm*(1-0,01* R)*E1,(49)

w'1=[3,02*(1-0,01*4)-3,02*(1-0,01*4)*76,44/100]-[3,02-3,02*1,15*76,44/100]=0,33

w'2=[3,02*(1-0,01*6)-3,02*(1-0,01*6)*76,44/100]-[3,02-3,02*1,15*76,44/100]=0,32

w'3=[3,02*(1-0,01*7)-3,02*(1-0,01*7)*76,44/100]-[3,02-3,02*1,15*76,44/100]=0,31

Р'1=274,2/3,02*(1-0,01*4)=94,6 тенге/т, %;

Р'2=268,6/3,02*(1-0,01*6)=95,2 тенге/т, %;

Р'3=264,8/3,02*(1-0,01*7)=94,2 тенге/т, %;

         Құнарсыдықтың 1 тонна металл ағызуға тигізер  экономикалық зардабын тапқан  жоғарыда анықталған баррлық  шамаларды тізіп жаппай теңдіктегіқосылғыштарды  жеке-жеке шығарып алып жұмысты  жеңілдетсе де болады.

У'р=2456,8*3,02*(1-0,01*4)*76,44/100*99=55,0 тенге/т;

У²р=3259,0*3,02*(1-0,01*6)*76,44/100*99=71,5 тенге/т;

У³р=3046,7*3,02*(1-0,01*7)*76,44/100*99=66,0 тенге/т;