Коммерциялық банктердің жеке тұлғаларды несиелендіру

     Бұл  тақырыпты зерттеу себептері  банктің несиелік операция жүргізуіндегі  пайда болатын проблемалар болып  табылады. Өйткені тәуекел несие қайтаруға дейін, сонымен бірге ілесіп жүреді. Бүгінгі күні Ұлттық банктің екінші деңгейдегі банктерге бекіткен нормативті талаптары бойынша кемшіліктер жіберген банк саны болып отыр.Осы себепті олардың кері әсері Қазақстан банк жүйесінің тұрақтылығына күмән келтіреді және кәсіпорындар,ұйымдар және халық тарапынан сенбеушілікке әкеліп соғады. Жалпы алғанда бұл жағдай, коммерциялық кәсіпорын ретінде банктік менеджменттің төмендігі және оның даму стратегиясы мен бағдарламасының жоқтығын білдіреді.Бүгінгі банктердің қызмет көрсету деңгейі олардың клиенттерін қанағаттандырмайды, себебі қолданылатын стереотип өркениетті мемлекеттер ортасында қолданылатын несиелік қатынастарға сәйкес келмейді. Банк жағымды нәтижелерге жету жолында, нарық ортадағы элементі ретінде өз имиджін жоғарылату керек, ал ол келесі факторлардан құралады: банктің үлкен капиталы, қызметкерлердің кәсіпқойлылығы, банктің менеджмент деңгейі, қызмет көрсету сапасы, банк операцияларының кең ауқымы, даму стратегиясының болуы және тиімді жарнама іс әрекеті.

     Банк  өзінің даму бағдарламасында,  қарапайым азаматқа түсінікті  ашық саясат жүргізуі тиісті.Көптеген  жағдайда бұл үлкен шығындарды  талап етеді онсыз мүмкін емес. Бүгінгі тәжірибемізде банктер  клиенттің қаржылық жағжайына  тек несие беру қажеттілігі болғанда ғана қызығады, ал дұрысы – алдын ала, банкрот болуы мүмкін кәсіпорындардың қаржылық жағдайларына қызығушылық танытып, оларды есепке алып отыру жөн болар еді.

    Әлемдік  тәжірибеде несиелік қатынастар  құру ортасында көптеген және түрлі тәсілдемелер пайдаланады, бірақ та олар отандық банктер іс әрекетінде тек қана шектеулі санда ғана іске асырылады. Банктік несиелендіруде мынадай несиелер овердравт, факторинг, форфейтинг, лизинг секілді және т.б формалары операцияларына сұраныс бар болғанына қарамастан, олар шектеулі түрде қолданылады, әлде мүлдем қолданылмайды. Өйткені банктердің қысқа мерзімді несиелендіруімен айналысуы оларға жеңіл соғып отыр. Несиелік қатынастарды құру саласында зерттеулерді жүргізу жұмыстары отандық экономикалық әдебиеттерде баламалық көрініс табуы тиіс.

    Несиелік  қарым қатынастар экономика дамуымен  қатарлас жылжып келеді, сонымен  бірге ол экономиканы реттеу  құралы ретінде шешуші септігін  тигізеді.

    Банктік  несиелік қарым қатынастардың  даму деңгейі әр өңірдің мамандануы ерекшелігіне тікелей байланысты. Өңірдің өндірістік даму деңгейі банктердің несиелік әлеуеті салым механизмі арқылы және өнеркәсіптің есеп шотындағы қалдықтары жүзінде көрініп тұрады.Банктердің несиелік саясатына ықпалын тигізетін, оның өңірдегі банк қызметтерінің нарықтық ерекшеліктері: көлемі, қызмет көрсетудің толық мөлшері, бәсекелестік несие алушының қаржылық жағдайы және салалық спецификасы.

     Қазіргі  қалыптасатын несиелік  қарым  қатынастары дамуының қарқыны  нарықтағы бәсеке факторына тәуелді болып отыр, сондықтан ілгері дамыған банктік менеджмент және маркетинг әдістерін іс әрекетте қолдану оның нарықты алатын орнын аныөтап отырады. Банктің қаржылық тұрақтылық деңгейі көптеген сол нарыққа қатысушыларға қажетті индикатор ретінде танылады және Ұлттық Банк тарататын ақпараттар көзіне қосымша салыстыру көрсеткіші болып отырады.

 

 

 

Қорытынды

Несиенің нарықтық экономикадағы мәні мен мазмұнын, оның формалары мен түрлерін, төлем  қабілеттілігін талдау нәтижесінде  мынандай қорытындыны келесідей көрністе жасауға болады.

Несиенің қажеттілігі  ұдайы өндіріс процесі фазаларының  бірлігі мен өзара әсерін қамтамасыз ететін тауар-ақша қатынастарының, құнының  тауарлай және ақшалай формаларының бар болуымен түсіндіріледі.

Құнының тауарлай және ақшалай формасына сәйкес несиенің екі негізгі формалары қарастырылады – коммерциялық және банктік. Егер коммерциялық несие тауарлық формада берілетін болса, онда банктік несие ақшалай формада беріледі. Банктік несие әмбебап болып табылады, өйткені банк арқылы қайтарымдылық, төлемділік шарттарымен қайта бөлінетін ақшалай қаражаттар экономиканың барлық салаларында қолданылады.

Несиенің түрлері  бұл белгілі бір түрдегі экономикалық қатынас ретіндегі несиеден келіп  шығатын белгілі бір қасиеттерге  ие.

Төлем қабілеттілігін талдау деп қарыздық міндеттемелерді қарыз алушының тұтыну ссуда есебіне күнделікті өтеудің қаржылық мүмкіндіктерін талдау.

Несие жүйесі кең  мағынада – бұл несиелік қатынастар, несие формалары мен несиелік мекемелер жиынтығы, ал тар мағынада – елдегі несиелік есеп айырысу қатынастарын ұйымдастырушы, ақша айналысын реттеуші және басқа қаржылық қызмет көрсетуші несиелік мекемелер торабы.

Банктік ұйымды қызықтыру үшін және бизнестік құрылымға  деген өндіріс жағынан ұсыныс болуы керек және банктің тағайындалған пайыздық ставкасының деңгейі, қайтару мерзімі және жарнама да әсерін тигізеді. Айта келе келесі қорытынды жасауға болады:

-банктің негізгі  несиелік қызметі болып несиелік  саясат саналады;

-несие жоспарланған салада ғана беріледі;

-несие беру банк ресурстарына ғана тәуелді емес, сонымен бірге

-кленттің мүмкіндіктеріне тәуелді;

-несиелеу жүйесі несиелеу қағидаларына негізделеді (қайтару,

-төлеу және қамтамасыз ету);

-несие қабілеттілігі нақты дұрыс нәтиже береді;

-бүгінгі таңда клиенттердің мүмкіншілігі ол несиені кепілдікке алу

Осы жұмысты қарастыра келе менің ұсынысым келесідей:

1.жеке тұлғаларға  несие берген кезде банктер  пайыздық мөлшерін неғұрлым төмендетсе, соғұрлым оған деген ұсыныс  туады;

2.жеке тұлғаларға  берілетін ипотекалық несиені  дамытуға үлес қосу;

3. еліміздің несиенің даму заңдылықтарын халықаралық стандарттарға сәйкестердіру

4.кәсіби коммерциялық  банктерге мемлекет тарапынан  ауыл шаруашылығына белгілі бір   мөлшерде несие берумен қамтамасыз  ету

Қазіргі жағдай несиенің маңызы қай сала үшін болмасын өте зор және қажетті, сондықтан да несие арқылы жеке тұлғалардың да экономикалық жағдайы жақсарар еді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Ақша, несие, банктер: Оқулық / Р<span class="dash041e_043