Коммерциялық банктердің жеке тұлғаларды несиелендіру

 

Қазіргі таңда оқу  мәселесі көптеген жанұялар үшін бастапқы орында тұр. Себебі, жақсы мамандықтарға  мемлекеттік грантты иелену өте  қиын және де оқу ақысы күннен күнге артуды. Ал жақсы білім алуды барлығы қалайды. Сондықтан қазіргі таңда жеке тұлғаларға жоғары оқу орындарында білім алу үшін банктер несие береді. БТА банкінің “Әмбебап факультет” бағдарламасын қарастырайық.

 

Кесте-4. «Әмбебап факультет» бағдарламасы бойынша кредиттеу талаптары:

 

Кредиттік желінің ең аз мерзімі	шектелмеген
Кредиттік желінің ең көп мерзімі	10 жыл
Кредитті мерзімінен бұрын өтеу	айыппұлдық санкцияларсыз
Кредиттеу валютасы	теңге, АҚШ доллары, еуро
Кредит бойынша қамтамасыз ету	«Қаржы орталығы» АҚ-ның  кепілдікті міндеттемесі және немесе жылжымайтын мүлік (пәтер/тұрғын үй) және/немесе «БТА Банкі» АҚ-дағы депозит;
Траншытың ең көп сомасы	Траншытың ең көп сомасы  Заемшының/Ортақ заемшының төлем  қабілеттілігі деңгейіне және ұсынылатын кепілзатқа (пәтер, тұрғын үй, депозит) байланысты болады, бірақ та ол оқу орнындағы толық оқу ақысы сомасынан аспауы тиіс
Ескерту: кесте АҚ «БТА»  ресми сайтынан алынған мәліметтер негізінде жасалды

 

Бағдарламаны пайдалана  алатындар:

• 16 жастан 40 жасқа дейінгі абитуриенттер. Біріңғай ұлттық тест нәтижелері немесе орта білім беру мектебін аяқтау туралы аттестаты болған жағдайда;
• 16 жастан 40 жасқа дейінгі студенттер. Соңғы сессияны тапсыру нәтижелері болған жағдайда (алыс шетел аумағындағы жоғары оқу орнында оқу кезінде соңғы семестр үшін транскрипт немесе хабарласу сәтінде соңғы семестр үшін үлгерімділіктің орташа ұпайы туралы анықтама)

Ресей Федерациясы және алыс шетел аумағында білім алу  кезінде кредиттеудің ерекшеліктері

• жылжымайтын мүлік (пәтер/тұрғын үй) түрінде қамтамасыз етудің болуы міндетті;
• заемшы қосымша инвойс/анықтама-шотты ұсынады (білім беру қызметтерінің құны көрсетілген қаржылық құжат). Мәскеу, Санкт-Петербург, Новосибирск қалаларында, сондай-ақ алыс шетелдің қалаларында оқу ақысын төлеу үшін кредит ұсыну кезінде жол беріледі, егер білім алу қызметтерінің құнына өмір сүру шығындары, оқу орында тамақтану, сондай-ақ сақтандыру шығындарын жабу шығындарының құны кіретін болса (осы шығындарды анықтама-шот/инвойсқа қосу кезінде). Білім алу шығындарына ақы төлеуге және ілеспелі шығындарды жабуға арналған кредиттік қаржылар заемшының өтініші бойынша оқу орнының шотына бір реттік сомаман аударылады;
• заемшының шет тілдеріндегі барлық құжаттары алдын-ала мемлекеттік немесе орыс тіліне аударылуы тиіс. Аударма нотариалды расталуы тиіс.

 

Кесте-5. Жеке тұлғаларға қажетті құжаттар тізімі

 

Заемды ресімдегісі  келетін тұлғалардың өтінімдерін  қарастыру үшін қажетті құжаттар топтамасы	Заемшының/ортақ заемшының  жеке куәлігі (түпнұсқасы) ; —  Заемшының салық төлеушінің тіркеу нөмірі (түпнұсқасы); —  Заемшының әлеуметтік жеке код (түпнұсқасы); —  Азаматтарды тіркеу кітабы немесе заемшы/ортақ Заемшы бойынша мекенжай анықтамасы; —  біріңғай ұлттық тест куәлігі; —  жоғары оқу орнының  оқу кезеңіндегі құн туралы анықтама-шоты
Ескерту: кесте автордың өзімен құрастырылған

 

"Әмбебап Факультет"  бағдарламасы бойынша ай сайынғы  төлемдерді есептеу мысалы алтыншы  кестеде көрсетілген. Кестеде  оқуға қажетті кредит сомасы, семестр бойынша төлем, оқу  мерзімі, кредит мерзімі сияқты мәліметтер берілген. 

 

Кесте-6. "Әмбебап Факультет" бағдарламасы бойынша төлемдерді есептеу

Қазақстан аумағында  білім алу
	«Гарантия» депозитінсіз	«Гарантия» депозитімен
Кредит сомасы	1 000 000 теңге	1 000 000 теңге
Семестрлер бойынша  төлем	125000 теңге	125000 теңге
Оқу мерзімі	4 жыл	4 жыл
Жеңілдікті кезең	4 жыл + 6 ай (54 ай)	4 жыл + 6 ай (54 ай)
Кредит мерзімі	10 жыл (120 ай)	10 жыл (120 ай)
Сыйақы ставкасы	Жылдық 13,0%	Жылдық 8.0%
Ескерту: кесте АҚ «БТА»  ресми сайтынан алынған мәліметтер негізінде жасалды

 

2)БТА банкінің ең  жаңа, өмірдің тез мақамына сай  кредит беру түрі бұл кредиторлық  карточкалар. 

CREDO – бұл кредиттік  карта, ол белгіленген лимит  аясында банк ақшасын пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда  кредиттік лимитті өз қалауыңыз бойынша пайдалана аласыз: банк мақсатты пайдалануды талап етпейді. Кредиттік лимитке тәулік бойына қол жеткізе аласыз.

Бүгінгі таңда CREDO кредиттік  карталары төмендегілерге қол жетімді:

— БТА Банкі салымшыларына  – салымның картаны беру талаптарына  сәйкестігі;

— БТА Банкінің дебеттік төлем картасына жалақы алушы  клиенттерге – клиенттің және жұмыспен қамтушы компанияның төлем  қабілеттілігі жағдайында.

 

Кесте-7.CREDO-жедел кредит пен төлем карточкасының артықшылықтарының үйлесімі. 

 

Карта	Кредиттік лимит
— ақшалай қаражаттарға тәулік бойына қол жеткізу; — карточка ұстаушыларды тәулік бойы қолдау; — ҚР-да, сондай-ақ шет  елде сатып алулар үшін төлем жасау  мүмкіндігі және картадан қолма-қол ақшаны алу мүмкіндігі; — берешекті заемшының  дебеттік (жалақылық) картасынан автоматты  өтеу мүмкіндігі; — кредитті қашықтан бақылау  операияларын жүргізу мүмкіндігі: Интернет-, SMS-банкинг; — банкоматтардың дамыған  желісі; — "Cash & Pay" терминалдарында  қолма-қол ақшамен берешекті өтеудің қолайлылығы.	жаңғыртылуы: өтеуге жұмсалатын сомалар қайтадан пайдаланыла алады; — өтеудің қолайлы, икемді сұлбалары; — мерзімінен бұрын өтеу үшін айыппұлдың жоқтығы; — пайыз пайдаланылған  сомаға ғана есептеледі: егер кредиттік лимит пайдаланылмаса, ештеңе төлеудің қажеті жоқ.
Ескерту: кесте АҚ «БТА»  ресми сайтынан алынған мәліметтер негізінде жасалды

 

CREDO кредиттік картаны  ашуға қажетті құжаттар.

Барлық клиенттер үшін:

— жеке куәлік немесе төлқұжат.

— ҚР салық төлеушінің куәлігі 

БТА Банкі жалақы карталарын ұстаушы клиенттер үшін:

— азаматтарды тіркеу кітабының көшірмесі немесе мекенжай бюросынан анықтама.

— әлеуметтік жеке код .

— жұмыс орнынан анықтама/еңбек  шартының /еңбек кітапшасының көшірмесі

Қазіргі коммерциялық банктер туралы сөз қозғағанда, несиелік жүйенің басқа да буындары сияқты олардың үнемі дамып отырғандығын айта кету керек. Яғни операциялар формасы, бәсеке әдістері, бақылау және бақылау жүйелері өзгеруде. Коммерциялық банктер негізінен өз клиенттерінің шаруашылық қызметтеріне қызмет көрсетумен байланысты несиелік есеп айырысу және қаржылық операциялардың барлық түрлерімен айналысады.

 

Кесте-8. CREDO кредиттік  картасын шығару және қызмет көрсетудің негізгі талаптары.

 

Кредиттік лимит валютасы	теңге, АҚШ доллар, евро
Сыйақының базалық ставкасы, жылдық %	номиналды	тиімді
	24%  жоғары	28,9% жоғары
Сыйақының қосымша ставкасы, жылдық %	20% жоғары	26,7% жоғары
Кредиттік лимит	төмен 20 000 теңге немесе 150 АҚШ  доллар немесе 100 евро	жоғары 3 (үш) жалақыға дейін
Кредиттеу мерзімі және карточканың қолданылу мерзімі	12, 24 немесе 36 ай
Берешекті өтеу	Ай сайын берешек  сомасының 10% немесе 100%, бірақ 2 000 теңгеден/15 АҚШ доллардан/10 евродан кем емес
Мерзімінен  бұрын  өтеу	толығымен немесе ішінара  – айыппұлсыз
Жылдық қызмет көрсету  үшін комиссия, теңге	Банк тарифтеріне сәйкес пластик түріне байланысты айына 350 теңге мөлшерінде комиссияны ай сайын  төлеу мүмкіндігі бар
Банкоматтарда және бөлімшелерде қолма-қол ақшаға айналдыру үшін	комиссия  базалық опция	қосымша опция
	2% (Банк желісінде) / 2% мин. 465 тг. (басқа Банктер желісінде)	3% (Банк желісінде) / 3% мин. 465 тг. (басқа Банктер желісінде)
Ескерту: кесте АҚ «БТА»  ресми сайтынан алынған мәліметтер негізінде жасалды

 

Сегізінші кестеде көрсетілген талаптарға сай ашылған CREDO кредиттік картасын  пайдалану мысалын келтірейік. Айталық, CREDO кредиттік картасы БТА Банкінің дебеттік карточкасына жалақы алушы клиентке ашылған. CREDO картасының кредиттік лимиті 50 000 теңгені құрайды. Айталық, клиент соның ішіндегі 10 000 теңгені жаратты (ағымдағы берешек). Жалақы карточкасына жалақының немесе басқа аударымдардың түсуі бойынша, одан ағымдағы берешектің 10%-ы, яғни 1000 теңге және есептелген пайыз, CREDO карточкасына есептен шығарылып, аударылады.

Егер клиент жүз пайыздық өтеу сұлбасын таңдаса, яғни жалақы картасынан ағымдығы берешектің бүкіл сомасы, яғни 10 000 теңге және есептелген пайыз  есептен шығарылады.

Көріп отырғаныныздай бұл CREDO кредиттік картасын ашудың көптеген жақсы жақтары бар. Кез-келген жағдайда сіз карточканызды қолдану арқылы өзінізге қажетті сомаға ие боласыз.

БТА банкінің осы  үш жыл,яғни,2009-2011 жылдар аралығында берілген несие сомалары жайында айтатын  болсақ. Банктің несиеге берген сомалары жыл сайын көбеюде. Бұл көрсеткіштер келесі диаграммада бейнеленген.

Осылай, диаграммадан көріп отырғанымыздай клиенттерге  берілген несие жыд сайын өсуде. 2009 жылы бұл көрсеткіш 201436597 мың теңгені  құраса   2011 жылы  318693969 мың теңгеге  жетті.

“БТА” банкінің бүгінгі күнгі басты жаңалықтары жайында айтатын болсақ  2009 жылдың қорытындысы бойынша «БТА Ипотека» АҚ-ның шығыны 4,7 миллиард теңгені  құрады, несие портфелінің жағдайы 2009 жылдың басында 9 процентке ол көрсеткіш 2010 жылдың басында дейін  18 процентке төмендеді. Бұған қарамастан 2010 жылда несие портфелінің жағдайын 12-13% жақсарту жоспарлануда.

 

2.3 Жеке тұлғаларды  несиелендіру жағдайы

Осы қызметтердің басты ерекшелігі ол назар аударылатын  даму процесінде жеке тұлғаларға несие  беру және олардың әртүрлі қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында клиенттердің көп болуымен сипатталады. Тұтыну несиесінің басқа банктік несиелерден айырмашылығы ол қарызды алған кезден бастап белгіленген сый ақы мөлшерін барлық мерзім ішінде жазылып қалады, базалық және басқа ставкалардың өзгерісіне тәуелсіз.  Егер ставка тұтас өссе ол клиентке пайдалы, ал егер олар түссе банкке пайдалы.

Несиеге берілген төлемді өтеу бұл ең кең тараған  тұтыну қарызының стандарттық атауы, осындай немесе басқа формада  ұсынылуы мүмкін және басқа атаулармен де, мысалы, несие арқылы алу, меншік несиелер, ұсақ несиелер, жеке және жедел несиелер. Осындай несиелердің жалпы белгісі мерзімнің басында әрекет қарызының сомасына проценттік мөлшер, бір реттік алым өңдегеніне қосылады (ереже бойынша, 2% мөлшерде) және осы кезеңнің барлық мерзім әрекетіне банк ай сайын бірдей процент өтеу алып тұрады.

Клиенттерге осы  несиенің артықшылығы қарыз алудың қарапайым-дылығы мен жылдамдығы болып  табылады. Банктің тарту факторлары несие өңдеуінің жылдамдығы мен  қарапайымдылығы, жеңіл бақылануы, несиеге жоғары процент тәуекелділіктің төмен болуы болып табылады, сонымен қатар, тұтыну несиесі әртүрлі банктік тауарлар мен қызметтерді іске асырудың алғышарты болып табылады.

Қарыз алушының өтінішімен тұтыну несиесіне рәсімдеу басталады. Тұтыну несиесіне түскен өтініш банк үшін мына жағдайда негіз болып табылады:

-қарыз алушының  несиені өтеу қабілеттілігі мен  төлем қабілеттілігін  тексеру;