Акционерлік қоғамдардың қызмет етуінің тиімділігінің көтеру жолдары

              -қоғамның  мемлекеттік  және  орыс тіліндегі  толық  және  қысқартылған      атауы;

              -қоғамның  орналасқан  жері;

              -қоғам   жариялаған   акцияларының  әр  түрінің  саны,  санаттары,  атаулы құны, оларды иеленушілерінің  құқықтары  туралы  мәліметтер;

              -қоғамның  органдарын  қалыптастыру  тәртібі  және  олардың  құзіреті;

              -қоғамның    жариялаған   жарғылық   капиталының    мөлшері    туралы  мәлімет;

              -қоғам  органдарының   шешім  қабылдау  тәртібі,  оның   ішінде   шешім  білікті  көпшілік  дауыспен  қабылданатын  мәселелердің  тізбесі;

              -акционерлердің  жалпы  жиналысын  әзірлеу  мен  өткізу  тәртібі,  сондай-ақ жалпы жиналысты өткізу туралы акционерлерге  хабарлаудың  осы  хабарлар   жарияланатын   бұқаралық   ақпарат   құралдары   көрсетілген  нысаны;

              -қоғамның  резервтік  капиталын  құру  мен  пайдалану  тәртібі;

              -қоғамның  қызметін  тоқтатудың  шарттары.

              Жарғыда  1 акционерге  тиесілі  акциялардың  санын  және олардың   атаулы   жиынтық   құнын,   сондай-ақ  заңдарда   көзделген   жағдайларда  акционерге  берілетін   дауыстардың   ең  жоғарғы  санын   шектеу  белгіленуі  керек. Барлық мүдделі  тұлғалар  қоғамның  жарғысымен  танысуға   құқылы.

              Акционерлердің  талап  етуі  бойынша   қоғам  оған  енгізілген   кейінгі  өзгерістерді    қоса,   қоғамның   жарғысымен   танысуға   мүмкіндік   беруге   міндетті.  Қоғам   акционерлерге  оның   өтініші   бойынша  ақыға  жарғының  көшірмені  дайындау  шығындарынан  аспауы  тиіс.

              Қоғам  акционерінің  мынадай  құқықтары  бар:

              -дивидендтер  алуға;

              -акционерлердің  жалпы  жиналысында  немесе  қоғамның  жарғысында  белгіленген  тәртіппен  қоғамның  қызметі  туралы  ақпарат  алуға,  оның  ішінде  қоғамның  қаржылық  есебімен  танысуға;

              -тізілімді  ұстаушыдан  немесе  бастапқы  ұстаушыдан  оның   бағалы  қағаздарға  меншік  құқығын  растайтын  көшірмелер  алуға;

қоғамның  басқару  органдары  қабылдаған  шешімдерге  сот  тәртібімен  дау  көтеруге;

              -қоғамның  органдары  заң  нормалары  мен  жарғысын  бұзатын  іс-әрекеттер  жасаған  жағдайда  өзінің  құқықтары  мен  мүдделерін  қорғау  үшін  мемлекеттік  органдарға  жүгінуге;

              -қоғамға  оның  қызметі  туралы  жазбаша  сауал  салуға  және  сауал  қоғамға  келіп  түскен  күннен  бастап  30 күн  ішінде  дәлелді  жауаптар  алуға;

              -қоғам  таратылған  жағдайда  қалған  мүліктің  бір бөлігіне  құқығы  бар.

              Акционерлердің  аталған  құқықтарын   шектейтін   қоғам   жарғысының 

ережелері  қоғамның  органдарының  өзге  де  құжаттары  және  шешімдері  жарамсыз  болады. Акционерлердің  «Акционерлік  қоғам  туралы»  заңында,  өзге  де  заң  актілерінде  және  қоғамның  жарғысында  көзделген  басқа  да  құқықтары  болуы  мүмкін.

              «Акционерлік  қоғам»  туралы  заңға  сәйкес  кумулятивті  дауыс  беру  бұл  - АҚ-ң  дауыс  беруге  қатысатын   әрбір  акциясына  акционерлік   қоғамның  коллегиялық  органының  мүшелерінің  санына  тең  дауыс   көлемі  берілетін  дауыс  беру  тәсілі.  Директорлар  енңесінің  мүшелерін  тағайындау  акционерлер  жиналысына  қатысқан  дауыс  берушілер  арқылы  жүргізіледі, себебі  бұл  жағдайда  директорлар  кеңесінің  бүкіл   құрамы  емес,  тек  оның  бір мүшесіне  дауыс  беріліп  жатыр,  яғни, бір  акция  арқылы  бір  дауыс  беруге  болады. 

              Қоғам  акционерінің  міндеттері:

              -қоғамның  құрылтай  құжаттарында  және  заңда  көзделген  тәртіппен  акцияларды  төлеуге;

              -өзіне  тиесілі  акцияларды  сату  жөнінде  ірі  мәміле  жасау  ниеті  туралы  қоғамға  хабарлауға;

              -тізілімді  ұстаушыларға  немесе  осы  акционерге  тиесілі  акцияларды  атаулы  ұстаушыға  қоғамның  акцияларын  ұстаушылардың  тізілімін  жүргізуге  қажетті  мәліметтердің  өзгергендігін  10  күн  ішінде  хабарлауға;

              -қоғамның  коммерциялық  құпия  болып  табылатын  қызметі  туралы  мәліметтерді  жария  етпеуге  міндетті.

              Қоғам  өз  акционерлеріне  басқа  міндеттерді  жүктей  алмайды.

              1) құрылтай жиналысында құрылтайшылар

қоғамды құру туралы шешім қабылдайды және қоғамды құру жөніндегі бірлескен              қызмет              тәртібін              белгілейді;
           2) құрылтай              шарты              жасайды;

              3) құрылтайшылар  төлейтін   жарғылық   капитал   мөлшерін   белгілейді;
            4) жарияланған акциялардың, соның ішінде құрылтайшылар төлеуге тиісті акциялардың              санын              белгілейді;
         5) шығарылатын   болып   жарияланған   акцияларды   мемлекеттік  тіркеу туралы              шешім              қабылдайды;
           6) қоғамның              тіркеушісін              таңдайды;
          7) мемлекеттік  тіркеуге   арналған   құжаттарға   қоғам атынан қол  қоюға уәкілетті              адамдарды              сайлайды;
        8) қоғам   құрылтайшыларының  жарғылық  капиталды төлеуге енгізілетін мүлкін Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес бағалайтын адамдарды белгілейді;
       9) қоғамның  органдары  құрылғанға дейін қоғамның қаржы-шаруашылық қызметін  жүзеге  асыруға  және  үшінші  тұлғалар  алдында оның мүдделерін білдіруге уәкілетті адамдарды сайлайды;

         10) қоғамның              жарғысын              бекітеді.
                      Қоғамның  бірінші    құрылтай   жиналысында   әрбір   құрылтайшының   бір    дауысы    болады.  Егер    құрылтай    шартында    өзгеше   белгіленбесе,   кейінгі құрылтай   жиналыстарында   әрбір    құрылтайшының    бір    дауысы   болады.   Құрылтай   жиналысының    шешімдері   қоғамның  барлық   құрыл- тайшылары    қол    қоюға    тиісті хаттамамен   ресімделеді.

                       Құрылтай    шартының    қолданылу     кезеңінде    талаптар    сақталған

жағдайда  оған өзгерістер мен толықтырулар енгізілуі мүмкін.

              Құрылтай    шартында   жазылған    мәліметтер    коммерциялық    құпия болып табылады. Құрылтай шарты құрылтайшының мемлекеттік  органдарға, сондай-ақ үшінші тұлғаларға заң  актілерінде  белгіленген  жағдайларда              ғана              берілуге              тиіс.
                       Құрылтай    шартының   қолданылуы     жарияланған    акцияларды  шығарылуы   мемлекеттік   тіркелген   күннен  бастап  тоқтатылады.  Қоғам    заң   актілерінде   белгіленген  тәртіппен   жұмыс   істеп   тұрған   заңды    тұлғаны  қайта    құру  ( біріктіру,  қосу,   бөлу,   бөліп    шығару,    өзгерту)    жолымен  құрылуы  мүмкін.

              Қоғамды  қайта   ұйымдастыру (біріктіру,  қосу,  бөлу,  бөліп   шығару,

қайта  құру)  ҚР-ң  Азаматтық  Кодексіне  сәйкес  жүзеге  асырылады. Жаңа  қоғамның  жарғысын  бекітуді  және  басқару органдарын  сайлауды  жаңадан  пайда  болған  қоғам  органдарының  ұсынысы  бойынша, қайта  ұйымдастыру туралы шартта белгіленген мерзімде өткізілетін  акционерлердің  жалпы  жиналысы  жүзеге  асырады.

Қоғамдардың  бірігуі.  Екі  немесе  бірнеше  қоғамның  соңғысының  қызметін  тоқтатып, нысанындағы  барлық  мүліктерін,  құқықтарын  және  міндеттерін  өткізу  актісіне  сәйкес  беру  жолымен  жаңа  қоғамның  пайда  болуы  қоғамдардың  бірігуі  болып  саналады.

Бірігуге  қатысқан  әрбір  қоғамның  директорлар  кеңесі  бірігу  нысанында  қайта  ұйымдастыру  туралы  өткізу  актісін  және  бірігу  туралы  шартты  бекіту  туралы  мәселені  акционерлердің  жалпы  жиналысының  шешуіне  ұсынады.  Қоғамдардың  бірігуі  туралы  шартта  бірігуге  қатысқандардың  әрқайсысының  атаулары, орналасқан жері  туралы, олардың  баланстарының  негізгі  деректері  болуы  тиіс, сондай-ақ  бірігу  тәртібі  мен  шарттары, атап  айтқанда, бірігуге  тартылған  қоғамның  акцияларын  құрылған  қоғамның  акцияларына  айырбастау  тәртібі  көзделуі  тиіс.  Барлық аталған ақпарат қоғамның акционерлеріне баспасөз басылымдарында  жариялау  арқылы  берілуі  тиіс.

                       Бірігуге  қатысатын  әрбір  қоғамның  акционерлерінің  жалпы  жиналысы заңда белгіленген тәртіппен бірігу нысанында қайта  ұйымдастыру,  өткізу  актісін  және  бірігу  жөніндегі  шартты  бекіту  туралы  шешім  қабылдайды.  Жаңа  қоғамның  жарғысын  бекіту  және  органдарын  сайлау  бірігу  туралы  шартпен  айқындалатын  мерзімде  өткізілетін  жаңадан  пайда  болған  қоғам  акционерлерінің  жалпы  жиналысында  жүзеге  асырылады.  Жаңадан  пайда  болған   қоғам  акционерлерінің   жалпы  жиналысын  шақырудың  және  өткізудің    тәртібіне    байланысты    ерекшеліктер   бірігу   туралы    шартпен  айқындалады. Бірігуге  қатысатын  қоғамдардың  әрқайсысы  өзінің  барлық  несие  берушілеріне  бірігу  туралы  жазбаша  хабарлама  жіберуге  және  баспасөз  басылымдарында  тиісті  хабарландыру  беруге  міндетті.  Хабарламаға  басқа  да  қоғамдар  туралы  мәліметтер  қоса  беріледі.

              Қайта  ұйымдастырылатын  қоғамдардың  несие  берушілері  хабарламаны  алған  немесе  хабарландыру  жарияланған  күннен  бастап  2 ай  мерзімде  қоғамнан  қосымша  кепілдіктерді  немесе  қоғамның  тиісті  міндеттемелерін  мерзімнен  бұрын  тоқтатуды  немесе  орындауды  және  залалдарды  өтеуге  талап  етеді.

Қоғамның  қосылуы.  Қосылатын  қоғамның   мүліктерін, хұқықтарын  және  міндеттерін  тиісті  өткізу  актісіне  сәйкес  басқа  қоғамға  өткізу  мен  оның  қызметінің  тоқталуы  қоғамдардың  қосылуы  деп  аталады.

         Қосылатын   қоғамның  директорлар  кеңесі  акционерлерінің  жалпы  жиналысының  қарауына  қосылу  нысанында  қайта  ұйымдастыру  туралы  мәселені,  өткізу  актісін  және  қосылу  туралы  шартты  бекітуге  ұсынады.  Қосылу  туралы  шарттың  мазмұны  ″Акционерлік  қоғам  туралы"   заңның  талаптарына  сәйкес  болуы  тиіс.

                      Қосылатын  қоғам  акционерлерінің  жалпы  жиналысы  қосылу  нысанында  қайта  ұйымдастыру  туралы,  өткізу  актісін  және  қосылу  туралы  шартты  бекіту  туралы  шешім  қабылдайды.  Оған  қосылу  жүзеге  асырылатын қоғамның  директорлар кеңесі  акционерлердің  жалпы  жиналысының  қарауына  оған  басқа  қоғамның  қосылуы  нысанында  қоғамды  қайта  ұйымдастыру  туралы,  өткізу  актісін  және  қосылу  туралы  шартты  бекіту  туралы  мәселені  енгізеді.

Оған  қосылу  жүзеге  асырылатын  қоғамның  жарғысына  өзгерістер  мен  толықтырулар  енгізу  туралы  шешімнің  қажеттілігі  туындаған  жағдайда,  онан  қосылу  жүзеге  асырылатын  қоғам  акционерлерінің  және  қосылатын  қоғам  акционерлерінің  бірлескен  жалпы  жиналысында  қабылданады.

Қоғамның  директорлар  кеңесінің  шешімі  бойынша  егер  қосылатын  қоғамның  активтерінің  және  міндеттемелерінің  сомасы  оған  қосылу  жүзеге  асырылатын  қоғамның  өз  капиталының  5%-ынан  аспаса,  бір  қоғамның  екінші  қоғамға  қосылуына  жол  беріледі.  Мұндай  жағдайда  қосылу  нысанында  қайта  ұйымдастыру  туралы  шешімді  қоғамның  директорлар  кеңесі  қабылдайды.

              Қосылуға  қатысатын   қоғамдардың  несие  берушілеріне  хабарлау  міндеті,  сондай-ақ  осындай  қоғамдарға қатысты  несие  берушілердің  құқықтары  заң  бойынша  айқындалады.

              Қоғамның бөлінуі. Қайтадан ұйымдастырылатын қоғамның акцияларын  кейіннен  жаңадан  құрылатын  қоғамдардың  акцияларына  айырбастаумен  осы  қоғамның   барлық  мүліктерін  жаңадан  пайда  болған  қоғамдар  арасында  бөлу  арқылы  қоғамның  барлық  мүлкін,  құқықтарын  және  міндеттерін  өткізу  мен  қоғамның  қызметін  тоқтатуды  жүзеге  асыру  қоғамды  бөлу  болып  табылады.

                      Бөліну  нысанында  қайта  ұйымдастырылатын  қоғамның  директорлар  кеңесі  акционерлердің  жалпы  жиналысының  қарауына  бөліну  нысанында  қоғамды қайта ұйымдастыру, жаңа қоғамды құру, қайтадан ұйым-дастырылатын  қоғамдардың  бағалы  қағаздарын  құрылатын  қоғамның  бағалы  қағаздарына  айырбастау  және  бөлініс  балансын  бекіту  туралы  мәселелерді  енгізеді.

Акционерлердің  жалпы  жиналысы  қабылдаған  қоғамның  бөлінуі  туралы  шешім  қайтадан  ұйымдастырылған  қоғамның  акцияларын  жаңадан  құрылған  қоғамның  акцияларына  айырбастау  тәртібін, сондай-ақ  қайтадан ұйымдастырылатын қоғамның бұрынғы шығарылған  акцияларының  әрбір  түріне  арналған,  аталған  акциялардаң  түрлері  мен  атаулы  құнының айырбастау  кезінде  қолданылатын  арақатынасын  айқындауы  тиіс. Бұл  ретте  акциялардаң  бір  түрін  иеленгендерге  берілетін  құқықтар (оның  ішінде  айырбастауға  арналған  акцияларды  таңдау)  бірдей  болуы  тиіс.

                       Қайтадан ұйымдастырылатын қоғамның кез-келген акционерлеріне  оған  тиесілі  акцияларды  жаңадан  құрылған  қоғамның  акцияларына  айырбастау нәтижесінде берілетін құқықтар оған қайтадан ұйым-дастырылатын қоғамның жарғысымен берілген  құқықтармен  салыстырғанда  кемітілмейді  немесе  шектелінбейді.  Егер  қоғамның  жарғысында  өзгеше  көзделмесе, оны бөлу кезінде  әрбір  акционер  қайтадан  ұйымдастырылатын  қоғамның  шығарған  акцияларының  жалпы  санына  оның  акцияларының  %-дық  арақатынасын  сақтайды.  Қоғам  оның  акционерлерінің  жалпы  жиналысында  бөлу  туралы  шешім  қабылдаған  сәттен  бастап  бұл  шешім  туралы  шешім  қабылдағаннан  кейін  туындаған  міндеттер  бойынша  несие  берушілерге  хабарлауға  міндетті.