Дәрістің конспектісі

— ғимарат және имараттарды құрылысқа және пайдалануды қадағалау шұғылданатын техникалық, өрт және басқа инспекциялар органдар;

Техникалық пайдалану бойынша жобалаушылар, Құрылысшылар, мамандар,

Қаржыландырылатыны бюджеттерден:

Органдар - тiркеушiлер жылжымайтын мүлiкке және олары бар мәмiлелер дұрыс айтады;

Мемлекеттiк нотариустар.

Субъекттердi коммерциялық негiз жұмыс iстейтiн жылжымайтын мүлiкке нарықтың институционалдық емес қатысушылары.

Келесi профильнiң ұйымдарында әкетедi: мәмiленi iске асыруда жылжымайтын мүлiкпен дүкеншiлерге және сатып алушы делдалдар, көрсететiн қызметтерi;

• жылжымайтын мүлiк қаржыландыру шұғылданатын операциялардың (банкирлер ) қаржы мамандары объекттерiнiң құнының тәуелсiз бағасы бойынша сатып алушысы инвесторларға, дүкеншi меншiк иелерiне қызмет көрсететiн жылжымайтын мүлiктер бағашылар базарға, соның iшiнде ипотекалық несие берумен:

 - жылжымайтын мүлiктiң объекттерiнiң жасаумен және дамыту шұғылданатын девелоперы, соның iшiнде ұйыммен және инвестициялық жобаны қаржыландырумен, жобалаумен және құрылыспен, объекттiң сатуымен толық немесе жайында немесе (өз алдына немесе бұрын аталған қатысушылардың тартуымен мердiгерлер ретiнде және соинвесторлар) жалдауға өткiзумен. Аумақтардың дамытумен және (екiншi құрылыс ошағымен) өрнектеу шұғылданатын Редевелоперы; бағдарлаушы жылжымайтын мүлiктер жобалаушылар және коммерциялық негiз жұмыс iстейтiн Құрылысшылар қаржы басқаруы және объекттiң техникалық пайдалану шұғылданатын; жылжымайтын мүлiк операциялардың заң бақылап отыруымен базарға шұғылданатын заңгерлер. Сақтандыру шұғылданатын объекттер, мәмiлелердiң сақтықшысы, кәсiби жауапкершiлiк; Бағалы қағаздардың шұғылданатын жасаумен және айналымдары жылжымайтын мүлiгiнiң фондылық нарығының қатысушылары, (кепiлдеме қағаздардың тұрғын-үй облигациялары, пулы ипотекалық несие беруде) жылжымайтын мүлiкпен мұңсыз;

- оның дамытуы бойынша  стратегиялық шешiмдердiң қабылдануы  үшiн жылжымайтын мүлiктiң зерттеу  шұғылданатын нарықтарының аналитигi және мәлiметтiң әзiрлеуiмен„ 
инвестициялық жобаларды қаржы талдау шұғылданатын қаржы аналитик; жұртшылықпен байланыстарға және алға басу шұғылданатын объекттер және қызметтердiң жарнамасы бойынша маркетологтер, мамандар базарға; жылжымайтын мүлiктiң нарығының тақырып бейiмделген тағы басқа БАҚты информациялық-аналитикалық шығарулар;  
қызмет етушi Рндер ақпараттық технологиялары бойынша мамандар„  
үйренудiң төңiрегiдегi және қызыметшiнiң бiлiктiлiгiнiң жоғарылатуының мамандары  
жылжымайтын мүлiктiң нарығының ұлттық және халықаралық кәсiби бiрiктiрулерiн қызметкерлер және мүшелер кез келген мамандар, Нарықтың кейбiр қатысушыларының қызметiн толығырақ қарап шығамыз. (дүкеншiлер ) құрылыс ұйымдары бiраз туралы бар болады, құрылыс өйткенi үлкен капитал жұмсаулар талап етедi Және алады ұзақ кеткен қаржының қайту мерзiмi жеткiлiктi.

 

Тақырып 13. Қызметтер нарығының инфрақұрылымы

13.1 Туристтiк қызметтер нарығының инфрақұрылымы

Негiзiнен туристтiк нарық- бұл туризм экономикасының дәрежесi  туристтармен және туроперация жасаушылардың арасындағы нақты экономикалық қатынастар және байланыстардың жиынтығы, сонымен бiрге Турагенттермен және олардың қарсы уәкiлдерiмен туристтiк өнiмдер және нарықтық қатынастар  субъекттерiнiң экономикалық мүдде .Нарықтық қатынастардың туризмындағы мән, ақырында,

- бiр жағынан - байланысты  туроперация жасаушылар, Турагенттер  және олардың қарсы уәкiлдерiнiң  шығынын орнын толтыруға және  өндiрiс бойынша туристтiк өнiмдердiң iске асырылуда

Басқа жағынан  - негiзде туристтардың төлей алатын сұраныстарын қанағаттандыруға еркiн, өзара келiсiм, төленетiндiк, баламалық және конкуренттiк. Өз кезегiнде, туристтiк нарық қазынаның ақша және керi айналуындағы туристтiк-экскурсиялық қызметтерiнде процессте болатын жүйе сияқты қаралады.

Туристтiк нарықтың функциясы және рөлі

Бiрiншiден, туристтiк нарық көлем бойынша ассортимент құрылымындағы өндiрiс және туристтiк өнiмдердiң тұтынуын келiсу, сұраным және ұсынымды тепе-теңдiктiң сүйемелдеуiн қамтамасыз етедi .Туристтiк нарықтың пропорцияларының реттеулерi бұл функцияны тәуелсiз туроперация жасаушылар, олардың қарсы уәкiлдерi және туристтердiң көптiгiнiң аралығында байланыстарды анықтау арқылы туристтiк өнiмдердiң сауда-саттығы арқылы орналасады.

Екiншiден, туристтiк нарық туристтiк өнiмдердiң айырбасы үшiн құндылық баламалардың анықтауын қамтамасыз етедi. Туристтiк нарық, сонымен қатар, туристтiк өнiмдердiң өндiрiсi бойынша жеке шығындар қоғамда салыстырылады, шығынын және нәтижелерін өлшейдi және туристтiк өнiмнiң құндылығына сай келгенде айқындайды.

үшiншiден, туристтiк нарықты қажеттi туристтiк өнiмдердiң жасауға өндiрушiлерiнiң туристтiк өнiмдердiң тиiмдiлiгiн экономикалық ынталандыруы, ниетi, қажеттi және жеткiлiктi пайда табу.

Төртiншiден, туристтiк нарық айналымдар шығындарының еңбекақысы бар туристтiк өнiмдерiне тұтынуын үнемдiлiгін, қысқартуды қамтамасыз етедi.

Туристтiк нарықтың рөлi келесiлерден  тұрады:

- керi байланыстары көмегiмен  туроперация жасаушыларына сигналын  беру: құрылымды  өндiрiп алуға  болатын көлемде және туристтiк  өнiмдер;

-туристтiк өнiмдердiң сұраным  және ұсынымы теңгерілімін, экономиканың тепе-теңдiгiн қамтамасыз ету;

-нарықтық сұраныстың  жамылғысына және олардың жұмысының  тиiмдiлiгiмен сәйкес туроперация  жасаушылар, Турагенттер және қарсы  уәкiлдерiн диф- туристтiк кешенін  экономикасын тазарту.

Туристтiк нарықтың өзiндiк санитарлық рөлi туроперация жасаушылар, Турагенттер және олардың қарсы уәкiлдерiнiң бәсекеге қабілетсіз, әлдеқашанғы туристтiк өнiмдердiң өндiрiсiнiң жинауымен байланған. Туристтiк нарық - бұл тұрғыда  бiр уақытта болып отырған және дамымаған және деформацияланған жағынан көрінеді.

Туристтік  нарықтың деформациясының негiзгi сызықтары:

-ференциалдау; пайданың  ең кiшi шығыны ,туристтiк өнiмдерге  сұраным және ұсынымды өсіру ;

- ең алдымен шетелдiк  басшы туроперация жасаушылардың  және Турагенттердiң монополизмы;

-коммерциялық және әлеуметтiк  туризмнiң аралығында диспропорциялық, әлеуметтiк туризмнiң жаттығуын  жою;

-арзан туристтiк өнiмдердiң  бiр уақыттағы жойылуы бар бағаларының  шамадан тыс болуы;

-шығатын туризммен, елден  капиталды қашудың әдiстiң бiрлерiндегi шығатын туризмының айналуы, қалтарыс экономикасы бар туристтiк нарықтың ұласуының аралығында диспропорциялық;

-жоқтық сапалы турөнімнің  таңдауының нақты құқығы туриста.

Туристтiк нарықтың мiнездемесiн құрылымды, жүйенi және инфрақұрылым арқылы ашуға болады.

-Туристтiк нарықтың құрылымы - бұл құрылыс орналастырылу iшкi туристтiк нарықтың көлемiнiң элементтерi, олардың меншiктi салмағы жеке  шамасында.

Құрылымдар және туристтiк нарық жүйесiнiң мiнездемесi үшiн  мына белгiлердiң қатарын ерекшелеуге болады:

Бiрiншiден, субъектілері бойынша:

-(туристтiк өнiмдердiң  сатып алушылары) туристтардың нарығы;

-(туристтiк өнiмдерін  өндiрушiлер және дүкеншiлерi) туроператорлық  нарық;

-(туристтiк сатушылардың  аралық дүкеншiлерi) Турагенттердiң  нарығы;

-туроперация жасаушылар, (туристтiк қызметтердiң орындаушылары - сарқыт, мейрамханалар, тасмалдаушылары)

Турагенттер қарсы уәкiлдерiнiң нарығымен қамтамасыз етеледі.Сатып алушы өзара әртүрлi туристтiк өнiмдердi салыстыратын ,ұсынысты  туристтар  олардың бағасы мен өнiмінің бiреуін қалайды. Мысалы, нарық  бұл туроперация жасаушылар қазiргi дамыған ұлттық, аймақтық және халықаралық тур, Туроперация жасаушылардың нарығы ұсыныстың үстiнде сұраныстың асып кетуiн мiнездейдi.Басты роль бұл жерде өнiмдердiң туристкихы саны  ойнайды. Олардың сапасына ықыласты кiшiрек бiлдiредi. Туристтiк өнiмдердiң ассортиментi кедей. Сатуларды қағида бойынша тезiрек iске асарған жөн. Осы уақытқа дейiн туристтік нарық осындай болды.Турагенттердiң нарығы жиынтық өзi үшiн пайдамен олардың қайта сатуы үшiн туристтік өнiмдер экономиканы бiлдiредi.

Екiншiден, объектілері бойынша:

-элемент күрделi құрылымнан  астам - тұтынушы өнiмдердiң туристтік  нарығы;

-нарық өз кезегін қосқанда;

- халықаралық туристтiк  өнiмдердiң нарығы;

- ұлттық туристтiк өнiмдердiң нарығы;

-рекреация туристтiк өнiмдерi;

-элиталық туристтiк өнiмдердiң  нарығы;

-спорт туристтiк өнiмдерiнiң  нарығы;

-ерекше туристтiк өнiмдердiң  нарығы.

үшiншiден, географиялық жағдай бойынша:

-жергiлiктi туристтiк нарық;

-аймақтық туристтiк нарық;

-ұлттық туристтiк нарық;

-дүниелiк туристтiк нарық;

Бесiншiден, жетiлудiң дәрежелерi бойынша:

-дамыған;

-қалыпты;

Алтыншыдан, бәсекелестiктiң өресiздiгiнiң дәрежелерi бойынша:

-еркiн

-монополиядық

-олигополиялық

-аралас

Жетiншiден, қолданыстағы заңдар сәйкестiгі бойынша

-ресми

-жасырын

Сегiзiншiден, туристтiк өнiмдердiң ассортиментi бойынша

-тек қана бiрiншi өндiрушiнiң  туристтік өнiмдерi бар тұйықталған  туристтiк нарық

- қаныққан көп туроперация  жасаушылардың ұқсас өнiмдерiнiң  жиынында болатын туристтiк нарық

-туристтардың қажеттiктерi өзара сабақтас туристтiк өнiмдердiң  түрлерiнiң қатарында болатын  кең ассортименттiнің туристтiк  нарығы

-түрлi туристтiк өнімдер, өзара аралас болатын туристтiк нарық.

Құрылымдар және туристтiк нарықтың жүйесiнiң мiнездемесi үшiн ,тағы басқа белгiнi қолдануға болады. Олардың өзiндiк сегменттерi болады – бiрінші жағынан, туризмды бұл ерекше және күрделi әлеуметтiк-экономикалық организм,ал басқа жағынан - бұл күрделiрек нарықтық құрылымы бар туристтiк нарықтарды жалғастыратын шлюздар деуге болады.

- туристтiк тағайындауды жылжымайтын мүлiктiң объектілерiнiң еркiн сауда-саттығының шеңберiнде iске асатын жылжымайтын мүлiктiң туристтiк нарығы

- туристтiк нарық  жұмыс күштерін туристтiк бiлiм беретiн қызмет органикалық нарыққа қатысты

- туристтiк нарық  инвестициялардың, нарықтық қатынастардың объектiге туризмның капитал жұмсаулары болып табылған ақшалай ұсынатын нарықтың бiр түрi

- акциялар, облигациялар, чектер, аккредитивтер, туристтiк серiктестiктердiң ақшалай мiндеттемелерiнiң тағы басқа түрлерiнiң векселдерiнiң сауда-саттығы шеңберiнде iске асатын туристтiк бағалы қағаздар нарығы

-  қазына және валютаның туристтiк нарығы

- инновациялар және ақпараттық өнiмдердiң туристтiк нарығы

- дәл қазiр қалыптасуға, жаңа бастап жатқан виртуалды туристтiк нарық.

Туризм индустриясы, мыналарды анықталады:

- орналастыру құралдарын, қоғамдық қоректену объектілерiнiң көлiк құралдарын, объектілер мен көңiл көтеру құралдарын, таңырлықты, iскерлікті, сауықтыруды, спорт және басқа туристтiк тағайындау объектiлерін, қызмет Туроператорлықты және турагенттікті орындайтын ұйымдар, сонымен бiрге экскурсиялық қызметтерке және гид-аудармашыларға қызмет көрсететiн ұйымдардың жиынтығы.

- туризм үшiн тауарлар  және қызметтердiң өндiрiсi бойынша  сала аралық кешен.

Туристтiк  нарықтың  инфрақұрылымы нарықтық субъект қызметiнiң сипатын және оның жұмыс жасау тәртiбiнің қамтамасыз етуi бойынша цивилизациялы, нақтылы функциялар қамтамасыз етуге шақырған. Оның элементтерi туристтiк   нарықтың  субъекттерiне сырттай жабысып қалмайды, олар өздерiнiң нарықтық қатынастарынан туындалады.

Туристтiк нарық инфрақұрылымының негiзгi функциясы келесілер болады:

-олардың мүдделерiн iске  асыру туризмында нарықтық қатынастарының  қатысушыларына қамтамасыз етілуі;

-жеке субъектілер және  қызмет түрлерiнiң мамандандыруын  негiзде жедел қимылдаушылық және  туристтiк нарықтың субъектілер  қызметтiң тиiмдiлiгiн жоғарылатуы;

-туризмында нарықтық қатынастардың ұйымдастыруын  ресiмдеу;

-мемлекет туристтiк нарықтың  субъектілерін экономикалық қызметiнiң  үстiнде бақылау формаларының  жеңiлдiгi жақтан.

 

13.2 Көлiк-экспедициялық  қызметтер нарығының инфрақұрылымы

Көлiк - бұл заттық өндiрiстiң (жолаушылар ) адамдар және нормалы қызметiн әр түрлi техникалық құралдар мен ғимараттарды қамтамасыз ететiн жүкті тасымалдауды орындайтын саласы.

Көлiктің екi негiзгi тұрғысы болады:

- бiр жағынан, ол нарықтық  инфрақұрылым элементi болып саналады, заттық өндiрiстiң өнiмділігін физикалық үлестiрiлуiн қамтамасыз етедi.

- Басқа жағынан, көлiк - экономикалық  арақатынастардың субъектi, өз қызметтерiн  тауарлар мен жолаушылар орын  алмастыра сатады.

Көлiк маңызды функцияларды орындайотырып, iс жүзiнде  барлық қызмет салаларын орындайды.

Экономикалық функция көлiк кәсiпорындарын мамандандыруы мен бiрiгуi кез келген өндiрiстiң буыны және бөлiсiп еңбектенуін қамтамасыз ететiн материалдық базамен керек болатындығында. Көлiк тұтынуды пункт өндiрiсiнен  шикiзат және өнiмнiң барлық түрлерiн жеткiзу үшiн керек.