Автор работы: Пользователь скрыл имя, 12 Июня 2014 в 05:06, курсовая работа
Әрбір ақша қаражаттарының түсуі мен шығуы үш категорияға байланысты:операциялық,инвестициялық және қаржылық қызмет.
Операциялық қызмет-бұл заңды тұлғалардың пайда алудағы негізгі қызметі,инвестициялық және қаржылыққа кірмейді.
Инвестициялық қызмет-бұл ұзақ мерзімді активтерді сатып алу мен сату,қарыздарды төлеу.
Қаржылық қызмет-бұл заңды тұлғалардың өз капиталындағы өзгерісі мен қарыз қаражаттары.
Ақша қаражаттарының айналымын екі әдіспен есептейді: «тура» және «жанама». Тура және жанама айырмашылығы операциялық қызметтің көрінісінен.
Субъектіге валюталық шот ашылуы мүмкін, ол шетел валютасындағы қаражаттың нақты бары мен қозғалысын есепке алуға арналған. Ол сыртқы экономикалық қызметте жүзеге асырылатын және өнімін валютаға сататын субъект үшін ашылады. Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында есеп айырысу үшін ҚР-ның банк мекемелерінде банк шоттарын ашады. Банк шоттары – бұл банк пен клиенттер арасындағы келісім-шарттың қатынастарын көрсететін әдіс. Банк шоттары теңгемен де, шетелдік валютамен де жүргізіледі және ол ағымдық, жинақтық және корреспондеттік болып бөлінеді.
Аккредитивтер, чек кітапшаларының шоттарын және басқаларын субъектілер ақша қаражаттарын оқшаулап сақтау үшін және тиісті операцияларын жүргізу үшін ашады.
ҚР аймағында ақша төлеу мен аударуды жүзеге асыруда келесі әдістерді:
- республиканың
заң актілерімен белгіленген
басқа да әдістерін
Есеп айырысулар толық және тұрақты болуға тиіс. Олардың негізіне мынадай принциптер қаланған: субъектілерөз ақша қаражаттарын банкте сақтауға міндетті; олардың арасындағы есеп айырысулар, әдетте, қолма қол ақшаны пайдаланбай жүргізіледі; аудару арқылы есеп айырысулар жүргізуге негіз болып табылатын барлық құжаттар банк, байланыс органдары мен Халықтық банк мекемелері арқылы төлемдер жасау үшін пайдаланылады. Банктік емес айналымда айналыстың тек жалпы мемлекеттік кредит құралдары (чектер, вексельдер, банк билеттері және басқалар) ғана айнала алады. Есеп айырысудың мақсаты – нарықтық қатынастарды нығайтуға, жиынтық қоғамдық өнімнің қозғалысына, есеп айырысу қатынастарына қатысушыларды өзара ынталандыру мен бақылауға, олардың кірістері мен шығыстарын өлшеуге жәрдемдесу.
Ақша қаражатын есепке алу міндеттері ақша қаражатының сақталуын және олардың мақсатына сай лимиттерге, сметаларға сәйкес пайдалануына бақылауды қамтамасыз етуі; ақша қаражатының қозғалысы жөніндегі барлық операцияларды толық және уақытылы құжаттау, есеп айырысу және қаржы тәртібін сақтау; талдамалық есепке алуды уақтылы және дұрыс жүргізу; ақша қаражатына толық және нақтылы түгендеу жүргізу; төлемдерді банк арқылы ақша аудару жолымен жасау болып табылады.
Республикада банк мекемелері арқылы жүзеге асырылатын ақша аудару арқылы есеп айырысудың бірыңғай жүйесі қолданылады. Салыстырмалы түрде ұсақ төлемдерді субъектілер кассадан қолма-қол ақшамен, почта аударылымымен немесе байланыс кәсіпорындары арқылы үстеме төлем жасау арқылы төлеуге құқылы. Кәсіпорындардың банктер арқылы жүргізетін есеп айырысуларын тауарлық (сатылған өнім, жұмыс және көрсетілген қызмет үшін, алынған шикізат, материалдар, жартылай дайын өнім үшін) және тауарлық емес (бюджетке әлеуметтік сақтандыру органдарына, зейнетақы қорына және басқалары) деп бөлуге болады.
Банк субъектілердің ақша қаражатарын олардың шоттарында сақтайды, осы шоттарға келіп түскен сомаларға есептеме жүргізеді, субъектілердің шоттарынан аудару мен беру және банк ережелері мен шартта көзделген басқа да операцияларды жүргізу туралы өкімдерін орындайды.
Ақша қаражаты субъектілердің шоттарынан олардың иелерінің өкімі бойынша есептен шығарылады. Субъектінің рұқсатынсыз шоттағы қаражатты есептен шығаруға соттың, мемлекеттік салық қызметінің рұқсатымен және қолданылып жүрген заңдарда көзделген басқа жағдайларда ғана жол беріледі.
Субъектілердің шоттарынан төлем жасау егер заңдарда өзгеше көзделмесе, субъектінің басшысы белгілейтін кезектілікпен жүзеге асырылады.
1.2 Ақша қозғалысы туралы есептің мазмұны
Әрбір кәсіпкерлік қызметінің нәтижесі көптеген аспектіде оның ақша ағымынмен анықталады немесе оның қолма-қол және айналым ақша қаражаттарымен,яғни нақты оның жеткіліктілігімен және рентабельділігімен.
Ережеге сәйкес экономикалық әдебиеттерде «ақша ағымының»түсінігі ,кең мағынада кәсіпорынның ақша қаражаттарының түсімі мен шығысы анықталады,ол белгілі уақытта жасалады.Яғни оның барлығы мүмкін төлемдер мен шоттар,кәсіпорында шығарылатын қаржылық,инвестициялық және өндірістік қызметтің шығару мақсатымен.
Халықаралық Қаржылық Есеп Стандартына №7 сәйкес Айналым ақша қаражаттарының қорытындысы»кәсіпорынның ақша қаражаттары өздеріне ақша және салым міндеттемеге дейін қосады.Сонымен қатар ақша шоттары тек қана атты алып,жедел орындау міндеттемелерін жасау үшін. Мұнын ішіне кіретіндер:қаржылық кәсіпорындағы ағымдық шоттағы қалдық,қолма-қол ақша,кішікассаның қолма-қол сомасы және кәсіпорындағы кассасындағы ақша құжаттарының берілуі,қаржылық кәсіпорынмен қабылданған депозиттер үшін(чектер,кассалық ордер,клиенттерінің чектері,ақша аударымы және басқа қаражат шоттары).
Ақша қаражаттарының эквиваленті ол қысқа мерзімдегі биік салым,белгілі бір ақша сомасына оңай қаратылатын.
Кәсіпорынның қызметі,ақша ағымының байланыстылығы 2 кезең қарастырады,
1.
кезең-кәсіпорынның ақша
2. кезең-ақша
қаражаттарының қолданылуы
Жоғарыда аталған кезеңге сәйкес құрылымы мен қолданылуына қарай ақша ағымын бірнеше сатыға бөлуге болады.
Ақша қаражаттары айналымының қорытындысында кәсіпорынның қорытынды кезеңінде ақша қаражаттары айналымының түсініктемесі ашылады:ақша қаражаттарының түсімі мен шығысы ашылады,
Берілген есептің керектігі оның түсуі,және табыстары мен шығындары қағидаға сәйкес жүргізіледі және түскен ақша мен кеткен ақшаның шынайы ақпараты берілмейді.
Анықталған
уақыт кезеңінде ақша айналым қаражатының
есебі кірген және шыққан ақша ағымының
көрінісі.Бұл ағым әр түрлі сфераға байланысты
3 категорияға бөлінеді:операциялық,
Компанияның таза болашақ табысы операциялық қызметтен міндеттемелерді,несие бойынша пайыз,девидеттер;
Фирманың ішкі қаржылық қажеттілігі;
Операциялық қызметтен таза табыс пен таза түсімнін айырмашылығы;
Ақшалай жәнеқажеті жоқ инвестиция және қаржылық,транзакцияның қорытындысы.
Ақша айналымының есебінің мақсаты болып келесі ақпарат табылады:
1) есеп
беру кезеңінде заңды
2) есеп
беру кезеңінде заңды
Есептің негізгі ерекшелігі болып ақша қаражаттарының айналымы болып тұтынушының операциялық,инвестициялық және қаржылық келісімдер,ақша ағымына байланысты.Транзакцияның 3 категориясы тұтынушыға ағымдағы және компанияның күшті,әлсіз жақтарын бағалауға мүмкіндік береді.Әлсіз операциялық ақша ағымы тексеріс кезінде дебиторлық берешекті немесе тауарлық-материалдық қорларды жоғарлатады.Бірақ, күшті операцилық ақша ағымы қаржылық жетістіктерге жетуге жеткіліксіз.Тұтынушы ақша қаражаттарының ағымы өзінің инвестициясын,қарызын және дивидендін төлеуін көрі керек.Американдық стандартқа сәйкес ақша қаражаттарының айналымының құрамы халықаралық стандартқа келу керек.
Жалпы ақша қаражаттарының айналымы келесідей көріністе.
Ақша қаражаттарның
Ақша ағымы операциялық қызметтен
Ақша ағымы инвестициялық қызметтен
Ақша ағымы қаржылық қызметтен
Ақша қаражаттарынан жалпы таза ағым
Жыл басындағы ақша қаражаттары
Жыл соңындағы ақша қаражаттары
Ақша қаражаттарының айналым есебінде компаниядағы ақшаның өзгерісін және оның эквивалеттілігін,жоғарлауы мен төмендеуі.
Әрбір ақша
қаражаттарының түсуі мен шығуы үш категорияға
байланысты:операциялық,
Операциялық қызмет-бұл заңды тұлғалардың пайда алудағы негізгі қызметі,инвестициялық және қаржылыққа кірмейді.
Инвестициялық қызмет-бұл ұзақ мерзімді активтерді сатып алу мен сату,қарыздарды төлеу.
Қаржылық қызмет-бұл заңды тұлғалардың өз капиталындағы өзгерісі мен қарыз қаражаттары.
Ақша қаражаттарының айналымын екі әдіспен есептейді: «тура» және «жанама». Тура және жанама айырмашылығы операциялық қызметтің көрінісінен.
Тура әдіс-операциялық ақша ағымы көбінесе ақшаның түсуімен төлеуінен көрінеді.
Жанама әдіс операциялық әдіске сәйкес таза табыс пен таза ақша ағымы қосымша кестеден ақша ағымы бөліміне ауысады.
Күрделі ақша қозғалысының шаруашылық операция құрғанда белгілі жұмыс кестесі арқылы құрылады.
Жұмыс кестесі ақша қозғалысының құрылуымен кіріс пен шығыс есептеу мақсатында бухгалтерлік баптағы өзгерістерге анализ жүргізуге мүмкіндік береді.Жұмыс кестесін қолдану жанама әдісті қолдану арқылы жүргізіледі.
Ақша ағымын жоспарлауда
Кассалық жоспар ақшаның түсуімен шығуын бірнеше кезеңдер уақытына жоспарлайды.Ақша ағымының түсуі мен шығуының уақыты мен көлемін анықтауға көмектеседі. Бұл құжат арқылы компанияның болашақта ақша қаражаттың, қаржылық жоспарлауын, ақаша ағымын және компания ликвидносін бақылау . Кассалық жоспар әрбір кезең уақытына құрылады, бірақ тәжірибеде кең тараған бір жыл ішінде ай сайын құрылуы. Ақша ағымын кәсіпорында жоспарлау көбінесе негізгі қызметтің бөлек бағытын анықтау үшін, ақшаның түсуімен шығуын анықтауға болады. Осылардың негізгісі мыналар сауданы жоспарлау, шынайы тауарлардан түсімді жоспарлау, ақшаны төлеуді жоспарлау, таза ақша ағымы мен ақша балансын есептеу.
1 кезең.
Кассалық жоспардың нақты
Ішкі факторлардың анализі бизнес – орта – сауда агентерімен болашақ көлем жоспарланады:
Әр түрлі өнімнің болжамын құру;
Болжау бойынша әр түрлі өнімнің жалпы бағасы болашақ сату көлеміне байланысты. Жетіспеушілік: экономика және оның салаларында тенденция ескерілмейді.
Сыртқы фактордың анализінің бизнес – ортасы – экономика және оның салаларына бірнеше жылға болжам жасау :
Жалпы, сыртқы болжам сату көлемін негізгі қорытынды болжау, кейбір кезде модификациялық есеп бойынша ішкі болжам. Қорытынды болжам, негізгі ішкі және сыртқы болжамдар нақты, қарапайым ішкі және сыртқы факторларға қарағанда. Қорытынды болжам күтілетін ұсыныстан базаланады, компанияның ішкі факторларынан құралмау керек, мысалы, өндірістік күш. Сонымен қатар, компанияның ішкі мүмкіншілігін қолдану деңгейі сыртқы фактордың бизнес-орталық болжауына қатысты.
2 кезең. Сату көлемін анықтаудан кейін шынайы тауардан түсетін атбысты анықтау. Шынайы тауардан төлем өнімді өткізу кезінде немесе кейін төлеуге болады, егер тауар несиеге берілсе. Төлемді кейінге қалдыру мүмкін егер осындай талаптар болса, жеткізу, клиентпен жеке-дара жұмыс және компания саясаты. Қорытындылай келгенде төлеу талаптары және сату көлемін жоспарлау есебі:
Компания тауар сатудан түскен ақшалай түсіммен есеп айырысу кезінде бастапқы клиенттермен есеп айырысу әдісі өзгеруіне дайын болуы керек. Көптеген кәсіпорындар үшін сату көлемі мен төлемдерді жинау тәжірибесі арасында қарым – қатынас бар деп есептейді.Мысалы экономикалық құлдырау және сату көлемі азайған кезде төлем кезеңі күмәнді дебиторлық қарыз қөлемімен бірге өседі, сонымен қатар төлемді жинаудың ескі тәсілінің жалғасы сату көлемінің азаюын жеделдетіп, бір уақытта ақша ағымын едәір қысқартуы мүмкін.