Кәсіпорынды басқарудағы бухгалтерлік есептің ақпараттық жүйесін тұрғызу

Алайда, тек дерекқордың бар болуы ғана деректерді өңдеудің және шешімдерді қабылдаудың аумағында ұйымдастырудың проблемаларын өз-өзінмен толығымен шешпейді.

Мекеменің ішіндегі көптеген қолданушылардың иелігі болып табылатын дерекқорлармен басқару мекеменің көз қарасы тарапынан жалпы жеке қолданушылардың емес, бүкіл мекеме үшін пайдамен жүргізілуі тиіс. Дерекқормен орталықтандырылмаған басқарусыз оның пайдалылығы уақыт өткен сайын төмендейді.

Дерекқорлармен реттеу және басқару проблемаларын шешу үшін екі концепция дамытылды. Біріншіден, бағдарламалық қамтамасыздандыру барлық қолданушылар мен интегралданған дерекқор арасындағы жалпы интерфейсті ұстануды қамтамасыз ететін бағытта дамыды. Қолданушылар ақпаратты тәуелсіз тәсілмен сақтай алмайды, олар, ақпаратты мекеменің талаптарымен сәйкес пайдалануы және жаңартуы қажет. Дерекқорлармен басқару жүйесі (ДБЖ) ретінде белгілі қамтамасыздандыру ЭЕМ-ны пайдаланумен деректердің бақылауын жүргізуге мүмкіндік береді, ДБЖ – бұл оның көмегімен дерекқормен орталықтандырылған басқару жүзеге асатын және деректерге қол жеткізу қамтамасыз етілетін, бағдарламалардың арнайы дестесі.

Әрбір ДБЖ-де ең алдымен, бүкіл дерекқор (АҚ) үшін деректерді бейнелеу тілімен (ДБЖ) және деректермен айла-шарғы жасау тілімен (ДАТ) интрепретаторлар немесе трансляторлар бар.

Қалыптастырылған тілде кейбір түрдің дерегінің құрылымын бейнелеуді осы деректің сұлбасы деп атайды. Деректерді бейнелеудің тілі (ДБТ) – бұл дерекқордың сұлбасын беруге арналған жоғарғы деңгейдің тілі. Оның көмегімен қорда немесе одан таңдамада сақтауға жататын деректердің түрлері, олардың құрылымы және өзара байланыстары бейнеленеді. Осы тілде жазылған бастапқы мәтіндер трансляциядан кейін басқарушы кестелерге бейнеленеді: мекен-жайлық константаларға, константаларға және ДБЖ бағдарламаларының деректерімен жұмыс үшін қажетті басқа ақпаратқа алынған бейнемен сәйкестікте ДБЖ қордан қажетті деректерді ала алады, оларды дұрыс түрлендіре және өңдей алады, мысалы, оларға қажетті болған қолданбалы бағдарламаға. Қорға деректерді жазуда ДБЖ оларды орналастыруға қажетті ЭЕМ-ның жадысындағы орнын анықтайды, берілген түрге түрлендіреді, керекті байланыстарды орнатады.

ДАТ деректермен айла-шарғы жасаудың командалар жүйесімен берілген. Онда, мысалы, келесі командалар болуы мүмкін:

1. Мәні берілген шарттарды қанағаттандыратын, нақты деректің дерекқорынын таңдаманы жүргізу;
2. Мәндері берілген шарттарды қанағаттандыратын, белгілі түрдің барлық деректердің ДҚ-нан таңдаманы жүргізу және т. б.

Дерекқормен басқарудың жүйелерін ДАТ жүзеге асырудың тәсілінен тәуелді түрге екі топқа бөледі:

1. Қосымша тілмен ДБЖ;
2. Базалық тілмен ДБЖ.

Базалық тілмен ДБЖ деректермен айла-шарғы жасаудан басқа арифметикалық операцияларды, терминалға еңгізудің – шығарудың операцияларын және тағы басқаларын орындауға мүмкіндік беретін, жеке алгоритмдік тіл құрастырылады.

Көптеген ДБЖ-де деректерді құзыретсіз пайдалану мен техникалық құралдардың тоқтамдарынан қорғаудың қамтамасыздандырудың арнайы құралдары, деректердің сенімділігін бақылау құралдары, қолданушылардың түрлі категорияларымен сол немесе өзге деректерді пайдаланудың статистиканың автоматты жиналуының құралдары бар.

Басқа концепция дерекқордың әкімшісінің (ДӘ) концепциясы болып табылады. Дерекқордың әкімшісі (ДӘ) - бұл дерекқормен басқаруды жүзеге асыратын тұлға (немесе тұлғалардың тобы). Ол жоғарғы деңгейдің басқармасымен сияқты, және деректерді өңдейтін қолданушымен де өзара байланыстарды ұстануы қажет, сондай-ақ, техникалық мамандар штатымен басқаруы керек.

Бұл штат ДБЖ бағдарламалық қамтамасыздандыру, операционды жүйелер, ЭЕМ-ны техникалық қамтамасыздандыру, қолданбалы бағдарламалау, жүйелік бағдарламалау сияқты аумақтарда жұмыс тәжірибесі бар тұлғалардын тұруы қажет.

ДӘ негізгі функциясы – қолданушылар ұжымына қызмет көрсетудің тиімді әдісімен деректердің құрылымдары мен олардың арасындағы өзара байланыстарды қамтамасыз ету.

ДӘ функциялары келесілер:

• БҚ-дың объектілері жөніндегі деректерді ұйымдастырудың сұрақтарын шешу, және түрлі объектілер туралы ақпаратты біріктірудің мақсатымен олардың арасындағы ара байланыстарды орнату, қолданушылар сұрауларын келісімдеу;
• ДҚ жобалау, жүзеге асыру және жүргізу бойынша барлық әрекеттерді белгілеу;
• қлданушылардың келешектегі және ағымдағы талаптарын ескеру;
• БҚ шекараларының өзгеруіне орай ДҚ кеңеюімен байланысты сұрақтарды шешу;
• Деректерді құзыретсіз пайдаланудан, техникалық құралдардың тоқтамдарынан қорғауды қамтамасыз ету, бойынша шараларды құрастыру және жүзеге асыру, деректердің белгілі бөлігінің құпиялылығын қамтамасыздандыру және оларға қол жеткізуді шектеу;
• дректердің артықшылығы мен қарама-қайшылығын, олардың сенімділігін бақылау;
• жүйенің техникалық қамтамасыздандырылуының, жүйелік бағдарламалаушылар мен қолданбалы бағдарламаушылардың жұмысын белгілеу.

ДӘ орны ұйымдар дерекқормен байланысты деректерді өңдеу мен басқа да аспектілермен, деректер ресурстармен орталықтандырылған басқаруды ұққан кезде анықталады. Қолданушылар топтары және жеке қолданушылар жалпы мекеменің мақсаттары мен мүмкіндіктерінен шығып, бүкіл құралдармен қызмет көрсетуі тиіс.

 

Бағдарламаның сипаттамасы

Ақпаратты сақтаудың құрылымы

 Қойылған есепті шешу үшін бірінші кезекте ақпаратты сақтаудың құрылымын таңдау қажет.

Ақпараттық массивтерді ұйымдастырудың екі тәсілі бар:

Файлдық ұйымдастыру және дерекқорды ұйымдастыру. Файлдық ұйымдастыру мамандандыруды болжайды және бір қолданбалы есепке бағдарланып, ақпаратты сақтау, және бағдарламаушының өзімен қамтамасыздандырылады. Файлдық ұйымдастыру ақпаратты өңдеудің жоғары жылдамдығына жетуге мүмкіндік береді, бірақ деректермен бағдарламалар және файлдардың тар мамандандыруы үлкен артықшылықтың себебі бола алады.

Біздің уақытымызда АБЖ-ні құруда деректерді ұйымдастыруға сапалы түрде жаңа тәсіл қажет. АБЖ-де деректерді ұйымдастыруға екі негізгі талапты қояды:

• Пәндік аумақтың динамикалық жаңартылатын модерн құра отырып барлық деректер орталықтандырылып жиналғанда және сақталғанда деректерді интеграциялау;
• Қолданбалы бағдарламалардан максималды мүмкін тәуелсіздік.

Осы талаптарды орындау ортақ (жүйенің барлық есептері үшін) дерекқорды ДҚ құруға алып келеді. АБЖ-дегі ДҚ-дың артықшылықтары келесіде құралады:

а) Барлық ресурстармен орталықтандырылған басқару, барлық қолданбалы үшін деректерді синхронды ұстау.

ә)   Олардың интеграциялануы салдарынан деректер артықшылығының проблемаларының жоқтығы.

б)   Қосарланушылықты жоюдың арқасында деректерді бір еселік еңгізу және көп еселік пайдалану.

в) Деректерді ұйымдастыру құралдарының үйлесімділігі және деректерді ұйымдастырудан қолданбалы бағдарламалардың тәуелсіздігі келтірілген мәлімдемелерден шығып, дерекқорды ұйымдастыру таңдалды.

 

Жобаның ұйымдастырушылық-экономикалық бөлімі

Бағдарламалық өнімді құрастыруды ұйымдастырудың негізгі жұмысты орындау мерзімдерін жоспарлау және олардың сметалық бағасын анықтау болып табылады. Жоспарда құрастыру үрдісінде құрастырудың кезеңдері мен әр кезеңде орындалатын жұмыстардың тізімі орындалады, олардың еңбексыйымдылығы, жалғасымдылығы мен атқарушылардың қажетті саны анықталады.

Жоспарлау үшін бастапқы деректер көлемдік және еңбектік нормативтер болып табылады. Көлемдік нормативтердің негізінде орындалатын жұмыстардың құрамы орнатылады. Еңбектік нормативтер әрбір жұмысты орындауға нормо-сағаттарда уақыттың шығындарын анықтайды.

Бағдарламалық өнімді құрастыруды ұйымдастыру үшін орындалатын жұмыстардың өзара байламдылығын, тар жерлерді анықтау және құрастырудың жоспарлы тиімділеуді қамтамасыз ететін, желілік жоспарлау мен басқару әдісін қолданған мақсатқа сай. Ол жұмыстарды айқын ұйымдастыру мен олардың орындалуының оперативті бақылауына көмектесетін, бағдарламалық өнімді құру үрдісінің көркемділігіне ие.

Бағдарламалық өнімді құрастыру мен еңгізудің орындылығы жөніндегі шешім базалық және енгізілетін нұсқалардағы келтірілген (ағымдағы және капиталды) шығындарды салыстырудың жолымен анықталатын, күтудегі экономикалық эффекттің есептелуі негізінде қабылданады.

 

 Бағдарламалық өнімнің ұйымдастыру  әзірлемесі.  Жобаның құрамы мен  құрылымы

Бағдарламалық әкімдердің (БӨ) бұрынрақ орындалған әзірлемелерін талдау және “Бағдарламалық құжаттаманың ортақ жүйесі” (МЕСТ 19.001) Мемлекеттік стандарттардың ұсыныстары жобаның құрылымы мен 6.1-суретінде бейнеленгендей, шешілетін есептердің кезеңдерін мақсаттар ағашы түрінде көрсетуге мүмкіндік береді.

 

 

 

 

 

 

 

                         ┌────────────────────────────┐

                        │     программалық өнімді    │

                         │           өндіру           │

                         └─────────────┬──────────────┘

            ┌────────────┬─────────────┴─┬──────────────┬──────────┐

      ┌─────┴─────┬──────┴───────┬───────┴──────┬───────┴──────┬───┴─────┐

      │техникалық │   эскиздік   │ техникалық   │   жұмысшы    │  енгізу │

      │тапсырма   │    жобалау   │   жобалау    │   жобалау    │         │

      ├───────────┼──────────────┼──────────────┼──────────────┼─────────┘

      │           ├шешу  әдісін   ├алгоритмді    ├программаны   ├тапсырыс

      ├мәселе     │  таңдау      │ әзірлеу      │ әзірлеу      │ берушіге

      │ қойылымы  ├тех.құрал     ├мәлім. нысанын├сынақ өткізу  │  программа

      ├шығыс ақп. │ конфиг.      │ анықтау      │ және дұрыстау│ өнімін

      │ жинау     │ таңдау       ├өнімді        ├жолдамалы     │ беру

      ├техникалық ├программаның  │  енгізудің    │ құжаттаманы  │

      │ тапсырманы│архитектуралық│  техникалық   │ әзірлеу

      │ құру      │ жүйесін      │ экономикалық │ прораммалық

                  │ әзірлеу      │ негіздемесін  │ өнімді

                  ├әзірлемені    │ әзірлеу      │ сынақтан өткізу 

                  │ ұйымдастыру  ├түсіндірме       

                                 │ жазуды

                                 │ құрастыру

Сурет 6.1  Программалық өнімді әзірлеу мақсаттары

 

Жұмыстар тізімі және олардың орындалуының кезеңдері

Жаңа бағдарламалық өнімді құру бағдарламалық құжаттар мен бағдарламаларды құрастырудың әрбір кезеңіңдегі жұмыстар жиынтығының орындалуын қарастырады. Жұмыстардың құрамы бағдарламалық құжаттаманың әзірлемесін ұйымдастырумен және шарттармен және жобаланатын бағдарламалық модульдердің санымен анықталады. БӨ әзірлемесінің жаңашылдығы мен күрделілігінен тәуелді түрде жобалайдың кезеңдері анықталады және әр кезеңде орындалатын жұмыстардың тізімі орнатылады.

Кез келген жұмыстың орындалуы жұмыстың мақсаты мен алынған нәтижелер бейнеленген құжаттар жазумен аяқталады. Эскиздік және техникалық жобалаудың кезеңдерінде әзірленетін мәтіндік құжаттардың жинақтығы жобаны қорғау үшін керекті плакаттар мен түсіндірме жазбаша түрінде пішімделеді.

Олардың орындалуының кезеңдерін және шығарылатын құжаттаманың (А4 форматтың парақтарында) көлемін көрсетумен нақты жұмыстардың тізімі 7 кестеде келтірілген.

 

 

 

Кесте 7.

Орындалатын жұмыс тізімі.

 

NNпп	Орындалатын жұмыс атауы	Деңгей	А4 форм саны
1   2   3 4   5 6 7 8   9   10 11 12   13 14 15   16   17 18   19   20   21 22   23   24 25 26 27 28 29	Мәселе проблемасы мен қойылымының нысаны Шығыс материалдарының жиналуы мен жұмыс істелуі Қажетті өндіріс негізі Кіріс/шығыс мәліметтерінің өңделу құрылымы, қолданушы мен интерфейс функциясы Мәселені шешу мүмкіндігінің негізі ТЗ құру, келістіру  және бекіту Жобаның графикалық бөлімін дайындау Программалық және техникалық талаптарын анықтау Орындалатын жұмыс құрамы мен өңделу деңгейін анықтау Мәселені шешудің жалпы алгоритмін өңдеу Тех-қ құрал конфигурациясын анықтау Желілік графика түрінде программалық өнімнің жоспарын анықтау Программа құрылымын құру Желілі графиканы бейнелеу Кіріс/шығыс мәліметтерін, ұсыну нысандарын анықтау Орындалатын жұмыстың еңбеккөлемділігін анықтау Мәселені шешу әдісін таңдау Программалық өнімді өндіруге және ендіруге кеткен шығынды анықтау Мәселені шешуге байланысты шектеулікті анықтау Программалық өнімді ендірудегі экономикалық тиімділікті бағалау Программалау тілін таңдау Программаның функциялық және логикалық құрылымын сипаттау Жобаның түсіндірмелі жазуын құру және бекіту Программаның алгоритмін құру Программаны жазу Программаны тестілеу Оператор нұсқауын өңдеу Прорамманы үйлестіру Программалық өнімді тапсырыс берушіге беру	ТЗ       ТЗ       ТЗ     ЭП       ЭП     ТЗ     ТП     ТЗ       ТЗ       ЭП     ТП     ЭП       ТП     ТП     ТП       ТП       ЭП     ТП       ТП      ТП       ТП     ТП       ТП       ТП     РП     РП     РП     РП     ВН	2       120           2         7           4         4       24         2           3           8         3         6           4         8         3           4           4         6           2           6           1         2         85           6       16         6         8         8       25