Кәсіпорынды басқарудағы бухгалтерлік есептің ақпараттық жүйесін тұрғызу

Бұл топқа бәсекелестер қызметін ерекшелейтін көрсеткіштерді жатқызған жөн.

Бұл топтың көрсеткіштерін құру көзі болып прессадағы жария етілген есеп беру материалдар, сәйкесінше рейтингтер, ақпараттық қызмет нарығындағы ақылы бизнес-мәліметтер.

 

7. Қаржылық нарықтың конъектурасын ерекшелейтін көрсеткіштер.

Бұл топтың ақпараттық көрсеткіштер жүйесі ұзақмерзімді қаржылық салымдар портфелін құру кезінде, қысқа мерзімді қаржылық салымдарды және басқа операцияларды жүзеге асырған кезде қолданылады.

Бұл топқа келесі көрсеткіштер енеді:

• биржалық және биржалық емес қор нарықтарында айналысқа түсетін бағалы қор құралдарының (акция, облигация және т.б.) негізгі түрлері
• негізгі бағалы қор құралдарының ұсыныс және сұраныс бағалары
• негізгі бағалы қор құралдары бойынша мәміле көлемдері мен олардың бағалары
• қор нарығындағы баға динамикасының жалпы индекстері
• кейбір валюталардың ресми бағамдары
• банкаралық  биржаларында кейбір валюталардың сату-сатып алу бағамдары және т.б.

Бұл топ көрсеткіштерінің жүйесінің құрылу көзі болып комерциялық басылымдардың мәліметтері болып табылады.

8. Кәсіпорынның ішкі ақпарат көздерінен құралатын көрсеткіштер.

Осы көрсеткіштер жүйесі негізінде талдау, жобалау, болжамдау және басқарудың барлық бағыттарындағы оперативті шешім қабылдаулар жүзеге асады.

Бұл топтың артықшылығы болып олардың құрылуының қалыптылығы, сенімділігі мен шынайлығы табылады. Осы көрсеткіштердің ең негізгі көзі болып қаржылық есеп берушілік болып табылады.

Қаржылық есеп берушілік – қолданушының шешім қабылдауы үшін кәсіпорынның жағдайы туралы объективті, шынайы, жанажақты ақпаратты ыңғайлы және түсінікті формада беру мақсатында документтерге негізделген қаржылық есеп көрсеткіштер негізінде құрылған есепберушілік формаларының жиынтығы./20, 78-бет/

 

 

3.3. Техникалық қамтамасыз ету

Кәсіпорынды басқарудағы жақсы, тиімді ақпараттық жүйесін құру үшін тиімді, жылдам есептегіш техниканың болуы өте маңызды. Кәсіпорын ақпараттық жүйесінде келесі есептегіш техникалар қолданылады:

• үлкенкөлемді және персоналды ЭЕМ
• микропроцессорлар
• телекоммуникация құралдары
• электронды жазғыш машиналар, композерлер
• текстік ақпаратты автоматтандыру құралдары

ЭЕМ біріншден мәліметтерді өңдеумен сандық мәселелерді есептеп шығару үшін арналған болатын. Қазіргі жағдайда ЭЕМ сандық емес ақпаратты (текстік, графикалық) өңдеуде жиірек қолданады, сол себептен “есептегіш техника“ деген термин компьютер арқылы шешілетін мәселелер ерекшеліктеріне сай келмейді. Қазіргі кездегі ЭЕМ-дер бір мезетте сандық, текстік, графикалық мәліметтерді өңдей алады. Мысалы 80-жылдардың өзінде ірі өнеркәсіп кәсіпорындарында өңделетін мәліметтердің 10 пайызы ғана сандық мәліметтер болып табылған ал қалғаны  текстік және графикалық мәліметтер үлесіне келген. /28, 68-бет/

Қазіргі кездегі кәсіпорындардағы ақпараттық жүйе ерекшелігінде телекоммуникациялық құралдардың дамуының маңызы өте зор. Мысалы қазір басқа жерде филиалдары, бөлімшелері бар кәсіпорындар солармен бірге бір жүйеде еш кедергісіз жұмыс істеп отыр. 

 

 

4. Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны пайдалану саласының мүмкіндіктері

 

4.1 АЖ-ны құруға кететін шығындарды бағалау

 

Есепке берілетін мәліметтер

8-кесте

 

№	Көрсеткіштердің атауы	Белгіленуі	Өлшем бірлігі	Көрсеткіштердің мағынасы	Ескертілуі
1	2	3	4	5	6
1	Өндіріс алдындағы шығындар	Кп	Мың. тг	29,6
	Проектіні енгізуге және байланыстыруға кеткен шығындар	Кп1	Мың. тг	7,0
	Проектіні алуға кеткен шығындар	Кп2	Мың. тг	22,6
2	ПК бағасы	Кэем	Мың. тг	58,5
3	Жылдық эксплуатациялық  шығындар	Зэ	Мың. тг	11,4075
4	Бөлімдегі ұйымдастырушылықпен айналысатын жұмысшылар саны	Ч	Адам	4
5	Жұмыстың бір сағаттық тарифтік ставкасы	З	Тг	80
6	Қосымша жалақы коэффициенті	G		0,70
7	Зейнеткерлік қорға бөлінетін коэффициенті	C		0,15
8	Үстемелі шығындар коэффициенті	H		0,33
9	ПК қолдану коэффициенті	V		0,875
10	Пайыз коэффициенті	P	%	9
11	ПК жұмысы уақытының жылдық қоры	тэкм	Сағ	1728	Есептік мәліметтер
12	Есепті шешу уақыты	Тшеш	Сағ	54	Алдын ала есептеу
13	Енгізу ақпаратының көлемі	Кенг	Мың. симв	130,0	Есептік мәліметтер
14	Өңделген ақпараттың көлемі	Кеңд	Кбайт	97,5	Есептік мәліметтер
15	Шығу ақпаратының көлемі	Кшығ	Мың. симв	520,5	Есептік мәліметтер
16	Уақыттың нақты жылдық қоры	қуақ	сағ	1721	Кесте мәліметтері

8-кестенің жалғасы

 

1. Сатып алуға кеткен шығындарды  орындаушы есептейді және олар  техникалық тапсырмаларды, техникалық  және жұмыс проектерін жасауға  кеткен шығындар болып есептеледі. Жобаны өндіруге кеткен шығындарды жобаны жасаушылардың еңбек ақыларының сомасы ескере отырып есептейді, бірақ ол өндіру кезінде ғана. Байланыстыруға кеткен шығындар ендіруге кеткен шығындарға ұқсас есептеледі.

2. Дербес компьютердің бағасы “Прайс лист” құжатынан алынады.

3. Жылдық эксплуатациялық шығындарды 26-кестеден қараңыз.

1. Берілген есептеулер жүргізілетін жұмысшылар саны.
2. Осы жұмысшылардың орташа сағаттық еңбек ақысы.

6,7,8. Кәсіпорын бухгалтериясында, қай  жерде проект енгізіліп жатқаны есептеледі.

9. Жасалып жатқан есептер (есептеп  кешені) үшін ДК-дің қолдану коэффициенті 1-ден аспауы керек және жұмыс  уақытын жалпы қолданудың бөлігін  көрсетеді.

10. ДК-ге  берілетін алғашқы көлемнен  жұмыс пайызын есекеретін коэффициент, қолмен шығарылатын, есептер көлеміне автоматтандырылған әдіспен шығарылатын, есептеп көлемінің пайыздық қатынасын құрайды.

11. ДК-дің жұмыс уақытының жылдық  қоры 20 – кестеде есептелген.

 

9 кесте

 

ДК түрі	Бір ауысыдағы жұмыс сағатының саны	Ауысым саны	Бір жылдағы жұмыс ауысымының саны	ПК         жұмысының жылдық қоры
PENTIUM	8	1	216	1728

 

12. Есепті шешу уақыты эмпирикалық  жолмен есептеледі, онда өңделетін  формалардың саны ескеріледі.

13. Ендірілетін ақпараттың көлемі  әр енгізу формасының ақпараттық  көлемінің қосындысындай есептеледі. Бір енгізу формасының  ақпарат көлемі былай анықталады: бір жолдағы максималды белгілер саны бір құжаттағы жолдар санына көбейтіледі, ол бір жылдағы құжаттар санына көбейтіледі.

14. Белгілермен өңделетін ақпарат  көлемі енгізілетін ақпарат көлемі мен есептер кешенін шешу үшін қолданылатын мәліметтер базасында сақталатын ақпарттардың қосындысын береді. Өндірілетін ақпараттар көлемі Кбайттарға аудару үшін алынған қосындыны 6-ға көбейтіп, 8-ге бөлу керек.

15. Шығарылатын ақпарат көлемі  әр шығу формасының ақпарат көлемінің қосындысындай есептеледі. Бір шығу формасының ақпарат көлемі былай анықталады: бір жылдағы белгілердің максималды саны бір құжаттағы жолдар санына көбейтіледі.(21-кесте)

 

10-кесте

 

Көрсеткіштер	өлшем бірлігі	Саны
Календарлық уақыт	Күн	365
Демалыс күндер	Күн	104
Мереке күндер	Күн	8
Номиналдық уақыт	Күн	253
Жұмысқа шықпаған күндер	Күн	37
Кезекті демалыс	Күн	24
Ауырған күндер	Күн	11
Мемлекеттік міндеттемелер	Күн	2
Бір жылдағы жұмыс күнінің нақты саны	Күн	216
Мереке алдындағы күндердің саны	Күн	7
Уақыттың нақты жылдық қоры	Сағ	1721

Бір жұмысшының жұмыс уақытының жылдық қорының есебі

 

Фвр = (бір жылдағы жұмыс күндер саны – мейрамдардың алдындағы күндер)*8+ мейрамдардың алдындағы күндер*7

Осыдан: (216-7)*8+7+7=1721 сағат

Жобаны ендіру алдындағы жұмысшылардың орындайтын жұмысын (До) былай есептейді:

 

До = ч*Фвр   (1)

Мұндағы

ч – жұмысшылар саны, адам;

Фвр – бір жұмышының жұмыс уақытының жылдық қоры, сағат;

До = 4*1721 = 6884 сағат

 

Жобаны ендіруге дейінгі жұмысшылардың орындайтын жұмыстарының құны

(Со) мына формула бойынша есептеледі:

 

Со = До*з*((1+g)*(1+С)+Н)             (2)

Мұндағы

 

До – жобаны өндіруге дейінгі жұмысшыларының еңбектерінің көлемі;

З – бір жұмысшының орташа сағаттық тарифтік еңбек ақысы;

G – қосымша еңбек ақыны ескеретін коэффициент;

С – зейнет ақы қорларына аударымдарды ескеретін коэффициент;

Н – шығындарды есептейтін коэффициент;

Со = 6884*80*((1+0,7)*(1+0,15)+0,33) = 1258395,2 тг =1258.395 мың. тг

Ақпаратты өңдеудің автоматтандырылған жағдайында (жобаны енгізгеннен кейін) еңбек көлемі қызметшілерден қалған жұмыстардан құралады, сонымен қатар ДЭЕМ-ді қолдану.

АРМ жобасын енгізгеннен кейін жұмысты ұйымдастырумен айналысатын қызметшілерде қалған жұмыстың жылдық көлемі мына формуламен анықталады:

 

До = До*(1 - р/100)   (3)

Мұндағы

До – АРМ-ді енгізуге дейінгі қызметкерлер орындайтын жұмыстың жылдық көлемі, сағат;

Р – алғашқы көлемнен ДЭЕМ-ға берілетін жұмыт пайызын ескеретін коэффициент.

Дост = 6884*(1+9/100)=6264,44 сағат

Жобаны ендіру жағдайында қызметкерлерде қалған жұмыстар құны мына формуламен есептеледі:

Сост = Дост *3((1+g)*(1+с)+Н)        (4)

Сост = 6264,44*80((1+0,7)*(1+0,15)+0,33) = 114539,6тг=1145мың.тг

ДЭЕМ (ДК) қолданудың жылдық шығындары 22-кестеде көрсетілген.

 

 

 

 

 

 

 

11-кесте

 

№	Шығын баптарының атауы	Бағасы (мың.тг)
1	Күнделікті және алдын ала жөндеуге кеткен шығындар (ЭЕМ бағасынан 5%)	2,925
2	ЭЕМ амотизациясы (ЭЕМ бағасынан 12%)	7,02
3	Заттарға кеткен шығындар (ЭЕМ бағасынан 2%)	1,17
4	Басқа шығындар (ЭЕМ бағасынан 0,5%)	0,2925
	Барлық қолдануға кеткен шығындар	11,4075

ЭЕМ қолдануына кеткен жылдық шығындар

 

4.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі