Лабораторная работа по "Ветеринарии"

     Бақылау сұрақтары: 

1. Ішуге арналған суды залалсыздандыру үшін қандай тәсілдер қолданылады?
2. Хлорлы әктің активті бөлігін және ондағы стерилизациялық тиімділігі бар ионды атап көрсетіңдер .
3. Хлорлы әктегі активті хлорды анықтау үшін қандай реактивтер қолданылады?
4. Хлорлы әктегі активті хлорды анықтау тәсілі .
5. Хлорланған судағы хлор қалдықтарын анықтау тәсілі.

 

 

 

№10 Зертханалық жұмысы: Ірі азықты санитарлық-гигиеналық тұрғыдан бағалау 

Сабақтың мақсаты:Азықтың сапасын бағалау оның қоректілігін зияндылығы немесе қауіпсіздігі,сапалылығы, биологиялық құндылығы сияқты көрсеткіштерді анықтау.

Сабақтың мазмұны:Азықтың сапалығын анықтау үшін МЕМСТ-та көрсетілген әртүрлі азықтық заттарға (пішен,пішендеме,сүрлем,астық дақылдары, құрама жем,күнжара,шрот және т.б.)қойылған талаптарды пайдаланады.Ылғалдылығы жоғары болып,торшалық тыныстану толастамаса,қоректік заттар ыдырауынан пішеннің ішкі қызуы 30-50 градустан асып,микробиологиялық үрдіс өрістейді.Қатты қызған пішен түсі күреңденіп,қоңырланып,қоректі заттарының қорытылуы күрт төмендеуден жалпы қоректілігі мен сапасы нашарлайды.Оның жолын алу үшін пішенге 1%ас тұзын себуге болады.Пішеннің стандарттық (17%)ылғалдылыққа дейін кептірілу мерзімін қысқартып,қоректілігімен сапасын сақтау үшін 35-40% ылғалдылыққа дейін дегдітілген шөпті арнайы кептіргіш қондырғыларға үйіп,жылы ауамен жеделдете желдетіп,қоректік заттар шығынын 2-3есе азайтуға болады.Бұл пішенді жедел желдету арқылы дайындау әдісін жылы ауа айдағыш калориферлер қолдану арқылы іске асырады.Калорифер үстіне үйілген шөптің әр 1 тоннасына сағатына 1200 м³жылы ауа айдауы қажет.Азықтардың сапасын анықтау әдістері МЕМСТ-та белгіленген.Азық сапасын зерттеу тәсілдерін шартты түрде органолептикалық, физико- механикалық, химиялық және ветеринариялық- биологиялық деп бөлуге болады.

       Органолептикалық әдіске азықтық  заттардың сыртқы көрінісі,иісін,түсін,бүтіндігін,түрлік  құрамын және т.б.көрсеткіштерін  анықтау жатады.Оларды өндірістік  жағдайда (шаруашылық түрлеріне)  және зертханалық практикада  қолданады.Қалыпты көрсеткіштердің  ауытқуы оның бұзылғандығын көрсетеді  және мұндай ауытқулар жануарлар  арасында ауру тудыруы мүмкін. Бұл әдістің кемшілігі – азықты  болжамдап бағалау, ал артықшылығы  – олардың сапасын анықтаудың  қарапайымдылығы мен  ыңғайлылығы. 

Физико- механикалық әдістер –азықтың ылғалдылығын,ондағы бөгде заттардың болуын(топырақ,металл және т.б.)азықтық көрсеткіштерін анықтайды.

      Химиялық әдістер-азықтың құнарлық бағасын,былайща айтқанда,әртүрлі минералдық және органикалық заттардың,витаминдердің болуын зерттейді.Атап айтқанда азықта мына көрсеткіштер анықталады:Ph қышқылдық,сілтілік,әртүрлі улы және қауіпті заттар.Осы зерттеулердің нәтижесінде азықпен уланудың немесе заталмасудың бұзылу себептерін анықтайды. 

Ветеринариялық-биологиялық тәсілдерге мал мен лабораториялық жануарлардан микробиологиялық,санитариялық –микологиялық,гельминтологиялық,паразитологиялық және алиментарлық үлгі алу жатады.Азық сапасын анықтау және жаңа немесе белгісіз азықтарды зерттеу кезінде олардың жалпы зиянсыздығын,морфогендігін,улылығын,эмбриоулылығын,алергия туғызушылығын және консерогендігін білу үшін үлгі сынама (проба) алынады.

Азықтан жарақаттану деп азықпен бірге түскен бөгде заттардың малдың асқазан-ішек жолын зақымдануын айтамыз.

Азықтан жарақаттанудың бірден-бір себебі-малға  арналып сабан масағы,бидайдың, қара бидайдың,жима тарғақтың өзегі бар  сабан,топан немесе толық масақты  еркек шөп және т.б. беру.

Астық тұқымдастардың өзегі малдың ауыз қуысын үнемі жарақаттап жатады.Олар тереңге жаралап кетсе  соның салдарынан іріңдейді де,көпке  дейін жазылмай қояды.

Азық  топырақ,құм,лаймен ластанса, ол мал  азықтандыруға жарамайды.Мұндай азық малдың ас қорыту жолын бітеп,асқазан-ішек жолының ауруларын таратады.Бұл  кезде малдың тәбеті қашады,күйсеуі  бұзылады,іші кебеді,сүт шығымы азаяды.Кейбір жағдайда мал өліп те қалады.Мұндай азықты жеген жылқының ішегінде,әсіресе  бүйенінде кейде қартасында құм  мен топырақ көп жиналады.Осының салдарынан жем жүрмейді,ішек түйіледі,ішек парезіне,кілегей қабықтың некрозына  шалдығады.Жылқы өліміде жиі болады.

         Тоңазыған немесе суықтан қатып  қалған азықпен жемдеген малдың  ас қорыту жолы мен  жатырының  бұлшық еттері жиырылып, қызметі  өзгереді. Бұл тұтас организмнің  секреторлық және алмасу қызметі  жағынан рефлекстік реакциясына  кері әсер ететіндіктен асқазан-  ішек жолының патологиясы туындап  , мал түсік тастайды, организмнің  басқада қызметтері бұзылады.

Профилактикалық шаралар. Азықта түрлі механикалық қоспалар болмас үшін оны жинаған , тасыған және сақтаған кезде қадағалап отыру керек. Металл қалдықтарын, сымның үзіктерін азық сақтайтын орынға , өріс жайылымға , мал фермаларының территорияларына тастауға , шашуға , малды құрылыс, қойма , шеберхана маңына жаюға және азықтандыруға , престеліп сыммен буылған пішен мен сабан бауларын балтамен шабуға болмайды. Ластанған пішенді малға берер алдында мұқият қағып- сілку керек. Ал жем , кебек, күнжара т.б. елеуішпен елеген дұрыс.

Тамыртүйнектерді  малға жуғаннан кейін ұсақтап (турап) немесе ұсақ болса, сол күйіндеде  беруге жарайды. Тамыртүйнектерді малға  берер алдында ғана бір рет  қана беретіндей мөлшерде турау керек. Әйтпесе , туралған тамыр түйнек тез  бұзылады, қарайып кетеді, ластанып сөлін жояды.

Бақылау сұрақтары:

1.Ауылшаруашылық малдарын азықтандыру  қандай болуы тиіс?

2.Малды диеталық азықтандыру  деген не?

3.Азықпен зақымдану және азықпен  улану дегеніміз

 

 

 

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №11 Шырынды азықтарға санитариялық-гигиеналық тұргыдан баға беру

 

Сабақтың мазмұны

Сүрлемдік азықты бағалаңан кезде онын түсін, исін, дәмін, құрылымын анықтайды. Сапасы жақсы сүрлемнін түсі сары, жасыл, ашық-қоңыр болады.  Бузылған, жарамсыз сүрлем түсі бұлыңғыр көмескі-қоңыр болып келеді.

Сапалы  сүрлемнің исі жемістердің, жаңадан піскен қара нанның нан квасының исіндй болуы тиіс. Бүлінген сүрлемнің исі тұрыптың (редька), шабақ балықтың исіндей болады. Сапалы сүрлем дәмі сәл қышқыл немесе қышқылт болады, ал бүлінген сүрлем ащы немссе өте қышқыл болады.

Консистенция - сапалы сүрлемнің ұсақталған бөлшектері, сүрлемге салынған өсімдіктің құрлымының консистенциясын сактауы тиіс, сондай ақ жылпылдақ әрі жұққыш болмағаны жөн.

 

Сурлемнін жалпы қышқылдығын анықтау.

Анықтау жолы: колбаға 100 мл сүзінді құйып, оған 1 проценттік фенолфталеиннің спирттегі ерітіндісінің 1-2 тамшысын қосып оны   солғын   қызыл   түрге   боялғанша  0.1 ерітіндісімен   титрлейді.   Сүрлемнің қышқылдығын градуспен белгілейді, сүрлемге салынған азықтын 100 граммынан алынған сүзінді суды нейтролизациялауға жұмсалған 0,1 процентттк сілті ерітіндісінің әрбір 1 мл бір градуста санайды. Жақсы сүрлемнің жалпы қышқылдығын 26⁰ төңірегінде болуы тиіс. Жақсы сүрленген азықта 2-3 процент еркін қышқыл болса, онын 2/3 бөлігі сүт қышқылы мен 1/3 белігі сірке қышқылы болып табылады.

Керекті құралдар мен жабдықтар: 250 мл-лік колба, тамызғыштар, бюретка, штатив,   1 проценттік фенолфталеиннің спирттегі ерітіндісі 0,1 н ертіндісі.

Сүрлемдегі аммиактың қоспаларын анықтау.  

Анықтау жолы: 10 мл сүзіндіні алып, оған Несслер реактивінің 3-5 тамшысын қосады.   Ашық-сары немесе қызғылт сары түс пайда болса, онда аммиак  қоспасының бар екендігін,   ал қызыл кірпіш түсті тұңбалар бөлінсе оның едәуір көп екендігін білдіреді.

Егер  сүрленген азық дайындау немесс сақтау барысында малдың нәжісімен, садырамен былғанса, онда одан алынған сүзінді судың құрамында хлорид және сульфат болуы мүмкін.

Керекті   құралдлр   мен  жабдықтар:   пробиркалар,   штативтер,   тамызғыштар. Несслер  реактиві.

 

Қант кызылшасындағы нитритті анқтау.

Қызылшамен  уланудың себебі мынадай: буланған немесе қайнатылған қызылшада денитрофицирлеуші бактериялар өріс алын, қызылшаның бойындағы азот қышқылып /питраттар/ оте улы азотты қышқылының тұзына /нитриттерге/ айналдырады. Буланған немесс қайнатылған қызылша 5-6 сағаттан соң улы қызылшаға айналады. Оның улылығы бірте-бірте арта түсіп. 12 сағаттан кейін нағыз күйіне енеді.

 

Бақылау сұрақтары: 

1. Шырымды азыктың малды азыықтандырудағы санитариялық- гигиеналық маңызы.

2. Сүрлемнін орташа сынамасын алу қалай жүргізіледі?

3.Органалептикалық  көрсеткіштер бойынша шырынды  азыктың саналығына баға беру.

4.Сүрлемді дайындау және сақтау технологиясы бұзылған  жағдайда қандай химиялық  заттар пайда болады?

5. Қызылшада нитриттер қандай жағдайда жинақталады?

 

 

 

Зертханалық жұмыс №12 Дәнді дақылды азықтарды санитариялық-гигиеналық тұрғыдан бағалау

 

Дәндегі гранозанды анықтау. Өсімдік шаруашылығында әртүрлі дақылдардың тұқымын өсімдік ауруларынын қоздырғыштарының бүлдіруінен сактий қалу үшін сынапты препараттар /гранозан, формалин, меркуран, тағы басқаларын/ кеңінен қолданады. Формалинді, гранозанды және баскаларын пайдалану барысында сақтық жөніндегі нұсқауларды орындамаған жағдайда мал мен құс мұндай дәңді жеп улануы мүмкін.

Анықтау жолы:

1. Зерттеу үшін фарфор ыдыска 25 грамм дән салады, оған қышқылының 18 % ертіндісін кұяды. Бұдан кейін алдын ала наждак қағазбен тазаланған мыс пластинканың немесе сым темірді шыны ілгішпен қоспаға түсіреді де спиртовкада 30 минут бойына қайнатады. Сынап болған жағдайда пластинканың бетіндс күміс тустес дақтар пайда болады.

2. Колбаға  зертелетін 10 г дәнді салып, 20 мл дистильді су құяды да 10 минуттан кейін оны араластырып сүзгіден өткізеді. Натрий гипосульфат ертіндісі сінген сүзгіш қағаздың жолақтарына сыналатын ертіндінің тамшыларын тамызады. Егер де катион бар болса сары дактар лайда болады.

 

Керекті құралдар мен жабдықтар: сыйымдылығы 10 мл колба, құйғыш, сүзгіш қағаз шыны ілгіш, мыс пластинка, наждакты қағаз, электрлі плитка немссе спиртті шам, тұз қышқылының 10 проценттік ертіндісі дистильді су.

 

Дәндегі формалинді анықтау

Анықтау жолы: Колбаға зерттелетін 10 гр дән салып, 20 мл дистильді су құяды. Тұнба алу үшін қоспаны үй температурасында 3-4 сағат қояды да сонынан сүзеді. Зерттеу үшін пробиркаға 1 мл сүзінді кұйып, 1 мл жаңадан дайындалган пептонның 1 проценттік ертіндісін және бромды калий түйіршіктерін қосады.

Бромды   калий   еріп   болганша   пробирканы   сілкілегеннен   кейін  оған   күшті   күкірт қышқылының қоспасым қосады. Егерде суйықтық қышқыл араларында сарғыш күлгін түсті шеңбер пайда болса формалиннің бар болғаны.

2. Пробиркадағы 1 мл сүзіндіге 1 мл 2 проценттік резорцин ерітіндісін қосады. Қоспаны жақсылап шайқап, сақтыкпен 1мл концентрацияланған күкірт қышқылын төменгі қабаттан қосады. Формалин бар болса сұйықтықпен қышқыл аралығында солғын қызыл бояу пайда болады.

Керекті кұралдар мен жабдықтар: сыйымдылыгы 100 мл колба, құйғыш, сүзгіш қағаз, пробиркалар, тамызғыштар, резорцинпің 2 проценттік ертіндісі, пептонның 1 проценттік ертіндісі, концентрацияланған күкірт қышқылы, бромды калий.

Студенттердің   озіндік   жұмысы:   

1.   Студенттер   дәнді   дақылдардың   орташа сынамасын алып оған органолептикалық зерттеулер жүргізеді.

2. Дәнді-дақылдардағы гранозанды, формалинді анықтайды.

3. Студенттер  алынған нәтижелері бойынша қорытынды  жасайды 

 

 

Бақылау сұрақтары

1. Дәнді дақылдарға не жатады?
2. Анықтау жолы

 

 

 

Зертханалық жұмыс №13. Құрама жемге санитарлык-гигиеналык баға беру

 

Сабақтың мақсаты:

1. Мал  азықтарындағы улы азықтарды зерттеу

2. Мал  азықтарында кездесетін улы азықтарды анықтау тәсіллерін игеру

Сабақтың мазмұны:

Лабораториялық  зерттеуге арналған құрама жемнің үлгілерін алу және орташа сынамасын құрау жалпы ережелерге сай негізделеді. Құрама жемнің сапалылығын анықтау үшін орташа сынамасын алып оның ылғалдылығын, жалпы қышқылдығын, құм қоспасын, арам шөп пен улысын, қара күйенің спораларын анықтайды.

Құрама жемдегі ас тұзын анықтау.

Аныктау жолы: Мал азығының орташа сынамасынан алынған ет сүйек ұны немесе балық ұнының 5 грамын колбаға салып 50 мл дистилді су құяды Әбден шайқаған соң колбаны 5-10 минутқа қалдырады ауық-ауық әлгі қоспаны айналдыра шайқайды. Соңынан сұйықтықты сүзгіден өткізеді, колбаға 10 мл сүзінді құйып (К₂Сr₂О₄) хромды қышқыл калий индикаторының 2-3 тамшысын қосып қызыл түс кеткенше 0,1 н азотты - қышқыл күміс ерітіндісімен титрлейді, 0,1 н азотты - қышқыл күміс ерітіндісінін 1 мл ас тұзының 5,845 мг тең. Балық немесе ет сүйек ұнының сынамасындағы тұздың проценттік мөлшерін есептеп шығару үшін мына төмендегідей формуланы пайдаланады:

Мұндағы: А - титрлеуге /мл есебімен/ жұмсалған 0,1 н AqNO₃ ерітіндісінің