Кұтырық ауруы

 

     15. Туберкулезден таза жеке меншік түріне қарамастан шаруашылық субъектілерінде, елді мекеннің жеке аулаларында шошқа немесе қойдан (ешкіден) туберкулинге реакция берген 3-5 мал іріктеліп, диагностикалық союға жіберіледі. Паталогоанатомиялық өзгерістердің барына немесе жоқтығына қарамастан, бактериологиялық тексеруге материалдар алынады. Осы биоматериалдан ірі қара немесе адам туберкулезінің қоздырғышының өсіндісі бөлінген немесе биологиялық сынама оң нәтиже берген жағдайда туберкулезге диагноз анықталды деп есептеледі.

 

     16. Егер шаруашылықта етке сойылған немесе өлген, сондай-ақ туберкулинге оң нәтиже берген құсты сойған кезде туберкулезге тән өзгерістер байқалса, онда бактериологиялық зерттеулерге материал алынады. Бактериологиялық зерттеулер оң нәтиже берген жағдайда туберкулезге диагноз анықталды деп есептеледі.

17. Жануарлардың басқа түрлерінде туберкулезге диагноз патологоанатомиялық және бактериологиялық зерттеулердің нәтижелері негізінде анықтайды.

 

4. Туберкулез кезіндегі  шектеу шаралары 

 

     18. Туберкулез ауруы анықталғанда жеке меншік түріне қарамастан шаруашылық субъектісі сол ауру бойынша таза емес (кейін - Қолайсыз шаруашылық) деп жарияланып, Қазақстан Республикасының "Ветеринария туралы" Заңының 27 бабының 1 тармағына сәйкес шектеу енгізіледі. Сонымен бірге індеттен таза емес шаруашылық субъектісінің, елді мекеннің туберкулезден сауықтыру шараларының кешенді жоспары жасалады.

 

     19. Сауықтыру шаралары жоспарында қолайсыз пункттің эпизоотиялық жағдайы көрсетіледі (індеттің таралу дәрежесі, ауру малдардың саны, індетке қарсы шаруашылық, арнайы ветеринариялық, эпидемияға қарсы және басқа да қажетті шаралардың көлемі мен мерзімі анықталады, қолданылатын әдістер және табынды сауықтыру мерзімі көрсетіледі, жеке жұмыстардың жүргізілуіне жауапты адамдар бекітіледі).

 

     20. Туберкулинге оң реакция берген жануарларды басқа малдардан тез арада оқшаулайды, асыл тұқымдық және өндірістік құндылығына қарамастан 7 күн ішінде союға өткізіледі. Ауру жануарлар ұсталынған бөлмелерге, жайылым алаңдарына және басқа да объектілерге сауықтыру шаралары толық жүргізілгеннен кейін ғана сау малдар жіберіледі.

 

     21. Шектеу шарттары бойынша тиым салынады:

     1) малдардың  орнын ауыстыруға (енгізуге немесе  шығаруға), етке союға жіберуден  басқа; 

     2) аурудан таза  емес аймақта жем, шөп және  басқа ірі мал азығын дайындауға, сондай-ақ адамдарды, малдарды  жинауды ұйымдастыруды, жұмыс  барысында және сондай-ақ өндірістік  қажеттіліктер бойынша; 

     3) туберкулезден  таза емес мал табындары жайылған  жерлерге сау малдарды жаюға  және ақпайтын суаттарды 6 айдан  кейін пайдалануға рұқсат етіледі; 

     4) туберкулезбен  ауырған малдарды пайдалануға  және олардан алынған төлдерді  өсіруге; 

     5) ауру малдарды  және аурудан таза емес табындарды  сау малдармен қосып ұстауға,  жаюға, суаруға немесе басқа  да жанасуға, сондай-ақ аурудан  таза емес табынның малдарын  жайлауға тасымалдауға және айдауға; 

     6) туберкулезбен  ауырған малдарды сойғаннан кейін  алынған залалсыздандырылмаған  етпен, ет өнімдерімен аңдарды  азықтандыруға. 

 

     22. Туберкулезден таза емес шаруашылықтардағы сиырлардан алынған шикі сүтті базарларға сатуға, асханаларға, емдеу-профилактикалық, бала-бақша және мектеп мекемелеріне жіберуге тиым салынады. Туберкулезге оң реакция берген сиырлардан алынған сүт қайнату немесе тоң май жасау үшін қайта өңдеу арқылы залалсыздандырылады. Індеттен таза емес табындардың (ферманың) сиырларынан алынған сүт (қаймақ) шаруашылықтың өзінде 90 о С температурада 5 минут, 85 о С температурада 30 минут пастеризация жолымен залалсыздандырылады, ал пастеризатор болмаған жағдайда қайнатылады. Сүт залалсыздандырылғаннан кейін сүт зауытына жіберіледі немесе шаруашылық ішінде қолданылады. Сүт өңдеу кәсіпорындарында сүт құйылғаннан кейін цистерналар немесе бидондар жуылады және белгіленген тәртіпте дезинфекцияланады.

 

     23. Туберкулезбен ауырған малдарды сою қасапханаларда сәйкес әкімшілік-аумақтық бірліктің мемлекеттік ветеринариялық инспекторының бақылауымен, жұмысшылардың жеке алдын-алу шараларын сақтаумен және індеттің қоздырғышының таралмауын қамтамасыз ететін талаптарды орындаумен, жүргізіледі.

24. Туберкулезден таза емес пункттердің бөлмелерінде, аулаларында, жайылым алаңдарында, құрал-жабдықтарды және басқа да объектілерінде кезекті дезинфекция, сондай-ақ дезинсекция және дератизация жүргізіледі. Қи биологиялық, химиялық және физикалық әдістермен залалсыздандырады.

 

5. Ірі мүйізді мал туберкулезінен  қолайсыз 

пункттерді сауықтыру 

25. Ірі мүйізді малдың туберкулезінен қолайсыз пункттерді сауықтыру төмендегідей жүзеге асырылады:

     1) туберкулезден  таза емес табынды толығымен  сау малдарға ауыстыру жолымен; 

     2) жүйелі диагностикалық  зерттеулермен ауру малдарды  бөлу және оларды сою арқылы;

     3) екі жағдайда  да осы Ветеринариялық ережеде  қарастырылған ұйымдастыру-шаруашылық, ветеринариялық-санитариялық және  арнайы шаралардың кешенін жүргізуге  міндетті.

26. Туберкулез аудан, облыс, республика көлемінде алғаш рет анықталған кезде және табын арасында кеңінен таралған жағдайда мал басы толығымен ауыстырылады. Ондай жағдайда шектеу қойылғаннан кейін:

     1) малдарды  туберкулезге аллергиялық зерттеу  тоқтатылады; 

     2) сиырларды  және қашарларды ұрықтандыру  жүргізілмейді; 

     3) алынған сүт  85 о С температурада 30 минут  немесе 90 о С-та 5 минут пастеризацияланады, содан кейін бұзауларға беріледі  немесе сүт өңдеу кәсіпорындарына  жіберіледі;

     4) аурудан таза  емес табындағы барлық мал  басы төлімен бірге үш ай  ішінде союға өткізіледі;

     5) мал қоралары  малдан босағаннан кейін дезинфекция  жүргізіледі; 

     6) босаған мал  қораларының, бұзау қораларының,  төл қабылдайтын бөлмелердің  едендері, қабырғалары қидан, жем-шөп  қалдықтарынан тазартылады, қиды  механикалық шығару үшін транспортерлер  қайта жөнделеді; 

     7) ағаш едендер  алынады, екінші рет қолдануға  жарамды тақтайларды жақсылап  тазалап, жуғаннан кейін 24 сағат  бойы 5 %-тік формальдегидтің сілтілік  ерітіндісімен немесе басқа дезинфекциялық  заттармен дезинфекциялайды. Жарамсыз  тақтайлар өртеледі;

     8) аймақ, жайылым  алаңдары қоқсық пен қидан  тазартылады; 

     9) қи арнайы  бөлінген жерге шығарылады, ені  3 метр биіктігі 2 метр дөңдерге  жиналады, беті жермен жабылып,  қоршалады, бұл қи дөңдерге  жиналғаннан кейін 2 жылдан соң  пайдаланылады; 

     10) мал шаруашылығы  бөлмелерінде жөндеу жүргізеді,  едендер салынады, қи шығаратын  транспортерлер жасақталады; 

     11) барлық жарамсыз  арнайы киімдер, аяқ киімдер,  құны төмен құрал-жабдықтар өртеледі;

     12) ветеринариялық-санитариялық  шаралар аяқталғаннан кейін, ферманың  аумағындағы барлық бөлмелерде  қорытынды дезинфекция жүргізілгеннен  кейін және дезинфекцияның сапасы  зертханалық тексерілгеннен кейін  індеттен таза емес фермадан  шектеу алынады. 

 

     27. Жүйелі диагностикалық зерттеулер жүргізу арқылы туберкулезбен ауру малдарды анықтауға болады. Ол үшін 2-айлық жастан бастап барлық малдарды әр 30-45 күн сайын тері ішіне екі реттік туберкулиндік сынамамен (сүтқоректілерге арналған туберкулиннің толық және жартылай) зерттеледі. Туберкулинге оң нәтиже берген малдар ауру деп танылады, тез арада оқшауланады және 7 күн ішінде ет өңдеу кәсіпорындарына қайта өңдеуге жіберіледі.

 

     28. Табындағы барлық мал басы бойынша зерттеулерден екі рет қатар теріс нәтиже алынған жағдайда, малдар 3-айлық бақылауға қойылады, осы мезгіл ішінде екі зерттеу бір уақытта 1,5-айлық интервалмен тері ішіне туберкулиндік сынамамен және иммуноферменттік анализ (ИФА) әдісімен жүргізіледі. Аллергиялық және серологиялық зерттеулерден теріс нәтижелер алынған жағдайда табынды туберкулезден таза деп жариялайды.

 

     31. Егер бақылаулық  зерттеу барысында туберкулинге  және серологиялық әдіске оң  нәтиже берген малдар бөлінсе,  олардың барлығы диагностикалық  союға жіберіледі.

   29. Қолайсыз пункттерде:

     1) ауру сиырлардан  туған бұзаулар анасымен бірге  союға жіберіледі;

     2) сауықтыру  жүргізіліп жатқан табында теріс  нәтиже берген сиырлардан туған  бұзауларды (бақылаулық тексеруге  қойғанға дейін) жеке топтастырып  оқшаулайды, бордақылауға қойылады  және содан кейін союға жіберіледі;

     3) бақылаулық  тексеру кезінде алынған төлдер  оқшауланған жағдайда өсіріледі  және шаруашылық субъектісінен  шектеу алынғаннан кейін қалыпты  жағдайда пайдаланылады. 

     30. Шектеу алынар алдында осы Ветеринариялық ереженің 28 пунктте көрсетілген ветеринариялық-санитариялық шаралар кешені жүргізіледі.

 

6. Шошқа, қой, ешкі, жылқы,  түйе, терісі 

бағалы аңдар және құстар туберкулезінен қолайсыз

пункттерді сауықтыру 

 

     31. Шошқа туберкулезі (бұқа немесе адам қоздырғышының түрі) анықталған жағдайда туберкулинге оң нәтиже берген барлық шошқалар, оның ішінде буаз аналық шошқалар, доңыздар союға жіберіледі. Төлдеу аяқталғаннан кейін және төлдер бордақыланғаннан кейін фермадағы барлық малдар - туберкулезге диагноз анықталған уақыттан бастап 3 айдан кеш емес мерзімде союға жіберіледі. Ветеринариялық-санитариялық шаралар кешені жүргізілгеннен кейін фермадан шектеу алынады.

32. Қойда, ешкіде, жылқыда және түйеде туберкулез анықталған жағдайда:

     1) туберкулезге  оң нәтиже берген барлық малдар  союға жіберіледі;

     2) қалған малдар  тексеріледі: жылқы - туберкулинді  көзге тамызу арқылы (офтальмосынама), ал қой, ешкі және түйе - әр 30-45 күн сайын тері ішіне туберкулиндік  сынама арқылы бір рет теріс  нәтиже бергенге дейін тексеріледі,  содан кейін сол топтағы малдар  сау деп есептеледі.

 

     33. Терісі бағалы аңдарда туберкулез анықталған жағдайда:

     1) клиникалық  тексеріледі, ауру ұрғашы жануарларды  төлімен бірге оқшаулайды. Аңдар  терілерінің құндылығы артуы  кезінде күнделікті емдік дозада  тубазидпен азықтандырады. Сойылғаннан  кейін терілері шектеусіз қолданылады,  ал ұшалары өртеу арқылы жойылады;

     2) аурудан таза  емес топтың қалған аңдарына  азыққа профилактикалық дозада  тубазид қосып береді;

     3) егер күшіктеу  кезеңінен бастап өлген және  сойылғанға дейінгі аралықта  мүшелер мен ұлпаларда туберкулезге  тән өзгерістер байқалмаса, аң  шаруашылығы сауықтырылды деп  есептеледі;

     4) ветеринариялық-санитариялық  шаралар жүргізілгеннен кейін  шектеу алынады. 

37. Маралдарда туберкулез  анықталған жағдайда:

     1) туберкулезге  оң реакция берген барлық маралдар  союға жіберіледі;

     2) қалған мал  басы табын бойынша теріс нәтиже  бергенге дейін тексеріледі. Клиникалық  ауру малдар союға жіберіледі. Жануарларды туберкулезге қараша-желтоқсан  айларында, ал төлдер - қыстауға  ауыстырғаннан кейін зерттеледі.

34. Құс шаруашылығы субъектілерінде, жеке аулаларда туберкулез ауруы анықталған жағдайда аурудан таза емес құс қорасындағы (цехтағы) барлық құстар союға жіберіледі, тиісті ветеринариялық-санитариялық шаралар жүргізіледі және шектеу алынғаннан кейін сау жас құстардан жаңа топ құрылады. Аурудан таза емес құс қораларындағы (цехтағы) құстардан алынған жұмыртқалар өсіруге жіберілмейді, нан өнімдері мен кондитерлік кәсіпорындарында қолданылады.