Қорлар қозғалысының есебін ұйымдастырудың теориялық аспектілері

1С:Бухгалтерия қызметтері тауарлы-материалдық  қорлар үшін  есептік-бақылау  операциясының орындалуында жатады:

          - бастапқы ақпаратты құжаттаныдыруды атвоматизациясы;

           - оперативтік басқару, тауарлы-материалдық қорлардың мқозғалысы мен бар болуын бақылау;

          - тауарлы-материалдық қорлардың өзіндік құнын есептеу.

Ақпаратты өндеудің технологиялық үрдісі келесі кезеңдерді қамтиды:

- бастапқы ақпаратты дайындау;

- енгзу сәтіне инвентарлық картотеканы  дайындау;

- енгізу сәтіне нормативтік-анықтамалық ақпаратты құру;

- тауарлы-материалдық қорлардың  қозғалысының мәліметтерін құру;

- сақталатын базаға ақпаратты  енгізу мен есептеулерді өткізу;

- өзіндік құнды және шығындарды  есептеу;

- келесі пайдалану үшін ақпаратты  қалыптастыру;

- нәтижелі ақпаратты талдауды және бақылауды өткізу;

- бар ақпарат бойынша басқару  шешімдерін қабылдау.

Басқарушы, бухгалтер және аудитор қаэетті уақыт кезеңі ішінде қажетті кезеңнен ақпараттық базаның мәнін талдау немесе ала алады.

Қазыргі уақытта тауарлы-материалдық қорларды  болжамдауға аса маңызды көңіл бөлінеді. Бухгалтер болжам жасау үшін тауарлы-материалдық қорлардың талдауын жүргізеді.

Осылайша, есепке кешендік әдіс, таладу және тауарлы-материалдық қорлардың аудиті оперативті түрде жүргізеді.

Есепті компьютендендіру қоймалық шаруашылық орындарында бекітілген жергілікті желі жүйесінде  орнатылады,

Есепті компьютендендіру жұмыскердің жұмыс уақытын қысқарту  және материалдық – жауапты  тұлғаның қоймалықс есебі жүргізіледі.

Жүзеге асырылатын пайдаланатын тауарлардың мәнді түрі кезінде аса маңызды сәті бұл ұйымдатсыруда олардың бірдей және құндылықтарының дұрыс көрсетуді ұйымдастыру керек.  оның өлшемдерін, сорт, маркаларын және т.б. барлық кіріс, шығыс ордерлерін, және тауарлар, материалдардың қозғалысын көрсететін басқа да құжаттарды болуы керек. бұл бастапқы ақпаратты компбютерлік өндеу кезінде барлық құжаттарда белгілі бір сандарды білдіру керек.

Осы мақстапен оларда номенклатураны көрсететін номенкалтура нқмірін көрсететін материалдық құндылықтардың номенклатурасы пайдаланылады.

Номенклатура – дегеніміз материалдардың атауалараның бекітілген жүйелендірілген тізімі (тауарлардың ) және өлшем бірліктері, шарауашылық субъектілермен пайдаланылантын. Номенклатурада  әрбір материалдың маркасы, сорты және өлшеміне байлнаысты шартты нөмірі (саны), номенклатуралық нөмірі беріледі, ол міндетті – материалдардың (тауарлардың) қозғалысының есебі бойынша барлық құжаттарда көрсетіледі.

Әрбір тауарлардың тобы топшаларға – есептік топтарға бөлінеді.

Бұл карточкада материалдық қорлардың аты, мөлшері, көлемі, сорты, өлшем бірлігі, номенклатуралық номері және есетеу бағасы көрсетіледі. Бұл карточканы жаңадан кіріске алған материалдарға кәсіпорынның бухгалтериясы дайындап, одан кейін кіріс ету ордерімен тізілім бірге қоймаға беріледі. Қойма қызметкері немесе қойма меңгерушісі алынған карточкаға материалдық қорлардың қай жерде сақталып тұрғаны жайлы деректер толтырады. Материалдардың кіріс-шығысының сорттық-сандық есебін сол материалдарға жауапты адам жүргізеді.

Шығарылатын өнімнің сапасы мен көлемі кәсіпорынның  сәйкес материалдық ресрурстармен уақытылы және толық қамтамасыз етілуін анықтайды. Материалдық-техникалық қамтамасыз етілунің талдауын қамтамасыз ету жоспарын зерттеуден бастау керек. Кәсіпорынның қорлармен қаматамасыз ету балансы құру мақсатты болады.

Қамтамасыз ету талдауының міндеті қажетті ресурстармен қамтамасыз ету мен ұйымдастыруды зерттеу болып табылады. Осындай талдау неғұрлым жиі жасалатын болса, соғұрлым қорытындылар мен ұысынсытары тез, жылдам болады, соғұрлым ол кәсіпорынның шауашылық қызметін жетілдіру мен дамыту салысында маңызды роль атқарады. Жоспардан ауытқу себептерін анықтап отыру керек, осы себептерді жою бойынша шараларды өткізу.

Материалдық шығындарды төмендетуге бағытталған шараларды жоспралау үшін кәсіпорынның сапалық және сандық көрсеткіштерін өзара байланысын өнімнің материал сыйымдылығы деңгейінен қарағанда ескеру керек.

Кәсіпорынның жұмысының тиімділігінің жоғарлатуы көп жағдайда тауарлық өнімнің материал сыйымдылығының өзгерісімен негізделеді.

Біздің кәсіпорындағы өндіріске шығындалған шикізатты, материалдарды және өндірістік қорларды бағалау және айналымы  есептік бағалар бойынша жүзеге асырылады, ол орташа өлшенген нақты дайындау өзіндік құны негізінде ауытқуларын үйлестіреді. Бұл әдіс біздің кәсіпорнымыз үшін оңтайлы болып табылады. Алайда, мамандар болатын болса, жүзеге асыру сәтіне дейін қоймалық қалдықтардың жүзеге асырылуы өзгерісінің серпінін модельдеуге  болады. әртүрлі жағдайлардағы сатылымынң қаржылық қорытындыларын модельдеу арқылы кәсіпорынынң басшылығын  бағалық саясат бойынша негізделген шешімдерді қабылдауға мүмкіндік беру. Тауарлы-материалдық құндылықтардың түсімінің тәртібі 3.1 суретінде көрстеілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.1-сурет – Тауарлы-материалдық құндылықтардың түсімінің тәртібі

 

Ұсынылған схема келесі қағида бойынша жұмыс жасауды талап етеді: Жабдықтау – 3.2 суретінде тікелей объектіге объекті жаңындағы қойма.

 

 

 

 

 

 

 

3.2-сурет – Тауарлы-материалдық құндылықтардың болжанатын тәртібі

 

Осымен бірге бухгалтерлік қызметті  бақылау және есептесуге тиісті тұлғалардың бақылауын қатаңдату қажет.

Осылайша, есептік саясаттың ұсынысын қарастыру тауарлы-материалдық құндылықтарды  жіберілу тәртібі біздің пкірімізше аса маңызды емес.

Қазақстан Республикасы жаңадаму экономикалық қатынастарға көшу, бухгалтерлік есеп қосымшасы мен өзгерістерін  есепке ала отыра, кәсіпорынға аудитті ұйымдастыру қажет болады.

Тауарлы-материалдық қорлардың есебінің аудиті бүгінгі таңда жеке шаралар ретінде  жыл сайынғы инвентаризация және оның нәтижелерінің ретінде анықталады.

Талданатын кәсіпорын үшін аудитті уақытын қамтамасыз ету керек – кварталда бір рет тауарлы-материалдық қорларын пайдалану және қалыптастыру.

Бұл кәсіпорынға уақытыл шешімдерді қабылдауға мүмкіндік берідіү

Жеке менщшік формасының кәсіпорындары үшін кенеттен тексеріс  аудитке аса сай келе бермейді. Инвентаризациялық комиссияны кәсіпорынның жұмыскерлерінен құрылады.

Әрдайым әрекет ететін аудитті тұрақты түрде енгізілуі болса жақсы болады.

Әрдайым әрекет ететін ішкі аудит тауарлы-материалдық қорлардың еесбін ұйымдастырудағы қаьеліктерді алдына алуға мүмкіндік береді.

Тауарлы-материалдық қорларды бағалаудың ішкі аудитін ұйымдастыру ұсынуғак болады.

Материалдық қорларды бағалау мен транспорттық-дайындау шығындарын  сомасы тікелей жалпы табыс өлшеміне ықпал етеді, жүзеге асырылған өнімнің өхіндік құны, сәйкесінше, заңды тұлғаларға табыс салығы арқылы жүзеге асырылады.

Қазіргі уақытта материалдық қорларды бағалауды пайдаланудың дұрыстығы салықтық органдармен бағаланады.

 

 

 

Қорытынды

 

Зерттеу барысында келесі нәтижелерге қол жеткізілді.

Меншіктің көп түрлі формалары, экономиканы басқарудағы кәсіпорын құқықтарының кеңеюі, өндірістің салалық ерекшеліктері баламаларды талап етеді, ал кей кезде бухгалтерлік есепті жүргізу техникасы мен әдістемелік сұрақтарында нақыт шешімдердің әртүрлі нұсқалары мен амал-тәсілдерін талап етеді.

Қазақстан Республикасында әрекет ететін бухгалтерлік шоттарының жүйесі синтетикалық шоттардың санының мәнді түрде қысқаруын қарастырады, ол өндірістік қорлардың қозғалысының бақылау мен есебі үшін арналған. Бір синтетикалық позиция – ірілендірілген белсенді шот                1300 «Шикізат және материалдар» – барлық материалдық қорлардың шығындалу, түсуі мен бар болуы туралы ақпаратты жалпылауға берілген. Осы шотта көрінетін материалдар өзінің функционалдық роліне байланысты субшоттарға топшаландырылған. Алайда ұсынылған субшоттар  тізімі тек қана ұсыныс сипатына ие болады. Кәсіпорынынң шаруашылық етуінің нақты жағдайларына байланысты осы тізімді бекітуге болады. Оған қосымша субшоттарды енгізу отыра немесе керісінше, олардың кейбіреулерін біріктіре отыра жасалады.

Біздің кәсіпорындағы өндіріске шығындалған шикізатты, материалдарды және өндірістік қорларды бағалау және айналымы  есептік бағалар бойынша жүзеге асырылады, ол орташа өлшенген нақты дайындау өзіндік құны негізінде ауытқуларын үйлестіреді. Бұл әдіс біздің кәсіпорнымыз үшін оңтайлы болып табылады. Алайда, мамандар болатын болса, жүзеге асыру сәтіне дейін қоймалық қалдықтардың жүзеге асырылуы өзгерісінің серпінін модельдеуге  болады. әртүрлі жағдайлардағы сатылымынң қаржылық қорытындыларын модельдеу арқылы кәсіпорынынң басшылығын  бағалық саясат бойынша негізделген шешімдерді қабылдауға мүмкіндік беру.

Материалдарды жіберу өте  еңбексыйымды, себеб ол көптеегн бастапқы құжаттардың санын талап етеді. Сондықтан есепті жеңілдету өзекті болып отыр, ақпараттық технлогогияларды пайдалану.

Берілген жұмыста тауарлы-материалдық орлардың аудитінің әдістемесінің екі кезеңі ұсынылған:

- бірніш  кезең – материалдық құндылықтармен  операцияларды тексеру және бағалауды  талдау;

- екінші  кезең – тауарлы-материалдық  құндылықтарды түгендеу.

Материалдық ресурстардың қозғалысы мен бар болуы, есебін жетілдіру, біздің пкіріміз бойынша, келесі бағыттар бойыншы жүргізген дұрыс болады:

Біріншіден, тауарлы-материалдық құндылықтардың кіріс мен шығысы бойынш операцияларды рәсімдеуді жеңілдету;

Екіншіден, нарықтық экономиканың талаптарынан шығ отыра, материалдық ресрутсрадың ұйымдастырылуын жетілдіру.

Үшіншіден, бақылау және таңдаулы тексерістерді түгендеуді уақытылы және  нақты жүргізіп отыру керек, олар материалдық қорларды  сақталуында маңызды орын алады.

Осы және басқа да мәселелердің шешімі материалдық ресурстарды пайдалану, қозғалысының және бар болуының еңбек сыйымды есебі және аудитінің мәнді әрекеттігін жасауға мүмкіндік береді, сонымен қатар олардыі үнемделуіне қол жеткізу.

Шығарылатын өнімнің сапасы мен көлемі кәсіпорынның  сәйкес материалдық ресрурстармен уақытылы және толық қамтамасыз етілуін анықтайды. Материалдық-ьехниклақы қамтамасыз етілунің талдауын қамтамасыз ету жоспарын зерттеуден бастау керек. Кәсіпорынның қорлармен қаматамасыз ету балансы құру мақсатты болады.

Қамтамасыз ету талдауының міндеті қажетті ресурстармен қамтамасыз ету мен ұйымдастыруды зерттеу болып табылады. Осындай талдау неғұрлым жиі жасалатын болса, соғұрлым қорытындылар мен ұысынсытары тез, жылдам болады, соғұрлым ол кәсіпорынның шауашылық қызметін жетілдіру мен дамыту салысында маңызды роль атқарады. Жоспардан ауытқу себептерін анықтап отыру керек, осы себептерді жою бойынша шараларды өткізу.

Материалдық шығындарды төмендетуге бағытталған шараларды жоспралау үшін кәсіпорынның сапалық және сандық көрсеткіштерін өзара байланысын өнімнің материал сыйымдылығы деңгейінен қарағанда ескеру керек.

Кәсіпорынның жұмысының тиімділігінің жоғарлатуы көп жағдайда тауарлық өнімнің материал сыйымдылығының өзгерісімен негізделеді.

Ақпаратты өндеу үрдісіне көп көңіл бөлу ұсынылды, бұл дипломдық жұмыста орын алды.

Өткізілген зерттеулер кәсіпорынның қызметінің тиімділігн жоғарлатуды ұсынулары бойынша ұсынуларды беруге мүмкіндік береді:

- келісімшарт шарттарын орындауды  бақылау;

- өнімніңөзіндік құнының жоғарлауына  байланысты оны төмендетудің  ішкі резервтерін анықтау.

Жоғарыда ұсылған ұсыныстарды орынау «Кадам» ЖШС табысты жоғаралтуға ғана қол жеткізбейді, сонымен қатар, кәсіпорынның материалдық, әлеуметтік, өндірістікқажеттіліктерін максималды қанағаттандыру үшін оныі тиміділігінің артуына қол жеткізіледі.

Дипломдық жұмыста ұсынған ұысынстар мен ұсынулар  зерттелетін өндірісте материалдарды пайдаланудың экономикалық талдауы, аудит, есебін  жетілген жоғары ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1 Волкова О. И. Экономика предприятия : учебник / О. И. Волкова. – М. : «ИНФРА-М», 2008. – 520 б.

2 Акильбекова К. Путеводитель бухгалтера / К. Акильбекова,                   О. Мычкина, Л. Нургалиева, О. Байжомартова, С. Мусаева. – Алматы : «ЦДБ», 2008. –   Б. 129.

3 Национальные стандарты финансовой отчетности №2. Правила ведения бухгалтерского учета // Справочник бухгалтера, 2008. – № 2, Б. 34–36

4 Активы и обязательства по  МСФО и КСБУ: сравнительная таблица 

5 Библиотека бухгалтера и предпринимателя, 2008. – № 3, Б. 6–8

6 Методические рекомендации по применению МСФО и бухгалтерского учета. – Алматы : «Юрист», 2008. – книга 1. – Б. 256.

7 Иванюк Т.Н. Анализ основных  средств / Т. Н. Иванюк // Бухучет на  практике. – 2004. –  № 1. – Б. 54–57

8 Радостовец В. К., Радостовец В. В., Шмидт О. И. Бухгалтерский учет на предприятии / В. К. Радостовец, В. В. Радостовец, О. И. Шмидт. –   Алматы : «Центраудит-Казахстан», 2008. – Б. 728.

9 Международные стандарты финансовой  отчетности, Университет международного бизнеса, 2008. – Б. 150.

10 Кирьянова З. В. Теория бухгалтерского учета / З. В. Кирьянова. –   М. : «Финансы и  Статистика», 2008. – Б. 226.

11 Кондраков Н.П., Бухгалтерский  учет: Учебное пособие / Н. П. Кондраков. – М. : «ИНФРА-М», 2008. – Б. 552.