Өнімнің бәсекеге қабілеттіліпне қол жеткізудің экономикалық және әлеуметтік маңызы

 

     Берілген  кестеде негізгі құрлардың жағдайын  талдау көрсетілген. Жаңару деңгейі  2,5 пайызға өскен. Жаңару мерзімі  1,3 жылға төмендеген. Шығу коэффициенті 0,02 жоғарылаған. Өсу коэффициенті 0,007 өскен. Техникалық жарамдылық  коэффициенті 0,015 жоғарылаған. Құралдардың орташа жасы екі айға төмендеген.

 

Таблица 7

Жастық құрамына байланысты өндірістік құралдарды талдау

 

Жасы	Соммасы, мың  тенге	%
5 жыл	5448,6	60
5-10 жыл	3632,4	40
Барлығы	9081	100

 

     Берілген  кестеде, жастық құрамына байланысты  өндірістік құралдарды талдау көрсетілген. 5 жыл 60 пайызды құрады. Барлығы 9081  мың тенгені құрады.

 

 

^{2.4 Кәсіпорынның еңбек  ресурстарымен қамтамасыз  етілуін, еңбек  өнімділігінің деңгейін  және еңбек ақы  қорын талдау}

 

^{Кәсіпорынның  еңбек ресурстарымен  қамтамасыз етілуін талдау үшін ең алдымен еңбек ресуртарын қолануды қарап шығу керек.}

 

^{Кесте  8}

^{Кәсіпорынның  еңбек ресурстарын  қолдану}

 

Көрсеткіш	Көрсеткіштің  мәні		Аыутқу   (+,-)
	t0	t1
1	2	3	4
Жұмысшылардың орташа жылдық саны (ЧР)	34	34	-
Жұмыс күндерінің саны (Д)	259,4	228,8	-30,6
Жұмыс сағаттарының саны (Ч)	2046,7	1754,9	-291,8
8-ші  кестенің жалғасы
1	2	3	4
Жұмыс күнінің орташа ұзақтылығы (П), ч	7,89	7,67	-0,22
Жалпы жұмыс уақытының  қоры (ФРВ), чел.-ч.	69587,8	59666,6	-9921,2

 

^{Жұмысшылардың орташа саны 2009 жыл 2008 жыл салыстырғанда өзгерген жоқ. Бірақ, соған қарамастан жұмыс күндерінің саны 30,6 күнге, жұмыс сағаттарының саны 291,8 сағатқа және жұмыс күнінің орташа ұзақтылығы 0,22 сағатқа қысқарды.}

^{Кесте 9}

^{Еңбек өнімдігін факторлық  талдау}

 

Көрсеткіштер	2008ж	2009ж	Ауытқу
			(+,-)	%
1. Өндірілген өнім көлемі, мың.тг	29770,0	31030,0	+1260	104,23
2. ӨӨЖ орташа саны	34	34	-	100
Соның ішіндегі жұмысшылар	29	29	-	100
3. Жұмыскерлер тізіміндегі жұмысшылардың үлес салмағы (УД)	0,8529	0,8529	-	100
4. Жұмыс істелінген күндер саны, адам-күн	7522,6	6635,2	-887,4	88,2
5. Жалпы жұмыс істелінген күн саны, адам-сағат	69587,8	59666,6	-9921,2	85,7
6. Орташа еңбек өнімділігі,  мың.тг:     бір жұмыскерге     бір жұмысшының	875,59 1026,55	912,65 1070,0	+37,0 +643,45	104,2 104,2
7. Бір жұмысшының орташа күндік еңбек өнімділігі (1жол:4жол), мың.тг	3,95	4,67	+0,72	118,2
8. Бір жұмысшының орташа сағаттық еңбек өнімділігі (1жол:5жол), мың.тг	0,42	0,52	+0,10	123,8
9. Жұмыс жылының ұзақтығы, күндер	259,4	228,8	-30,6	88,2
10. Жұмыс күнінің ұзақтылығы, сағат	7,89	7,67	-0,22	97,2

 

^{Жоғарыдағы  кестеде көрініп  тұрғанындай, өндірілген өнім көлемінің артқанымен жұмысшылар саны өзгеріссіз қалған. Еңбек өнімділігі бір жұмыскерге 37,06 мың теңгеге артса, ал бір жұмысшының еңбек өнімділігі 43,45 мың теңгеге, бір жұмысшының орташа күндік еңбек өнімділігі 0,72 мың теңгеге, орташа сағаттық еңбек өнімділігі 0,10 мың теңгеге жоғарылаған. Сәйкесінше жалпы істелінген жұмыс күндерінің 98990,6 адам-сағатқа қысқаруына байланысты жұмыс жылының ұзақтығы 30,6 күнге және жұмыс күнінің ұзақтығы 0,22 сағатқа қысқарған.}

 

 

^{2.5 Өзіндік құн, табыс  және рентабельділікті  талдау}

 

^{Өнімнің өзіндік құны өнеркәсіптік кәсіпорындардың  жұмысын сипаттайтын  маңызды көрсеткіш  болып табылады. Оның деңгейіне кәсіпорын қызмет етуінің қаржылық нәтижелері, кеңейтілген ұдайы өндіріс қарқындары, шаруашылық жүргізетін субъекттердің қаржылық жағдайы тәуелді болады.}

^{Өнімнің, жұмыстардың және қызметтердің өзіндік  құнын талдау аса  маңызды мәселе болып  табылады. Оның арқасында берілген көрсеткіштердің, оның деңгейі бойынша жоспар орындалуының өзгеру тенденцияларын айқындауға, оның өсіміне факторлардың ықпалын анықтауға болады және осының негізінде мүмкіндіктерді пайдалануы жөніндегі кәсіпорын жұмысына баға беруге және өнімнің өзіндік құнын төмендетудің резервтерін орнатуға болады.}

 

^{Кесте 10}

^{Экономикалық  элементтер бойынша  шығындарды талдау}

 

№	Көрсеткіштер	2008 жыл		2009 жыл
		Мың теңге	%	Мың теңге	%
1	Материалдық шығындар	14407,2	54	14931,85	53,5
2	Еңбек ақы шығындары	5083,3	19	5069,2	18
3	Әлеуметтік  аударымдар	1734,2	6,5	1730,4	6,2
4	Амортизация	2134,4	8	2316,5	8,3
5	Басқада шығындар	3335,0	12,5	3907,4	14
6	Барлығы	26680,0	100	27910,0	100

 

^{Келесі  көрсеткіштер өнімнің  өзіндік құнын  талдаудың объекттері болып табылады:}

• ^{тауарлық өнімнің жалпы алғанда және шығындар элементтері бойынша толық өзіндік құны;}
• ^{тауарлық өнімнің 1 теңгесіне шаққандағы шығындар;}
• ^{салыстырылатын тауарлық өнімнің өзіндік құны;}
• ^{жеке бұйымдардың өзіндік құны;}
• ^{шығындардың жеке элементтері және баптары.}

^{Берілген  кестеде материалдық  шығындар 2008 жылы 14407,2 мың  теңгені құрады, ал 2009 жыл 14931,85 мың  теңгені құрады. Сонда 524,65 мың теңгеге көбейді.}

 

^{Кесте 11}

^{Калькуляция статьялары бойынша  талдау}

 

Экономикалық  элементтер	2008 жыл		2009 жыл		Ауытқу
	Сумма, Мың тг.	Үлес салмағы%	Сумма, Мың тг.	Үлес салмағы %	+,-	%
1. Шикізат және материалдар	15437,0	57,86	15961,7	57,19	+524,7	103,4
2. Көмекші материалдар	733,7	2,75	792,6	2,84	+58,9	108,0
3. Отын және энергия	304,2	1,14	393,5	1,41	+89,3	129,3
4.Жұмысшылар еңбек ақысы	1069,9	4,01	1267,1	4,54	+197,2	118,4
5. Әлеуметтік сақтандыру	165,4	0,62	203,7	0,73	+38,3	123,2
6. Жанама шығындар	1723,5	6,46	1763,9	6,32	+40,4	102,3
Барлық  өндірістік шығындар:	19433,7	72,84	20382,7	73,03	+949,0	104,8
Кезең шығындары соның ішінде:	7246,3	27,16	7527,3	26,97	+281,0	103,9
7. Жалпы және әкімшілік шығындар	3980,6	14,92	4038,6	14,47	+58,0	101,4
8. Өткізу шығындары	3265,63	12,24	3488,7	12,50	+223,07	106,8
Барлық  шығындар: (Толық өзіндік құн)	26680,0	100,0	27910,0	100,0	+1230,0	104,6

 

^{Еңбек ақы шығындары 2008 жыл 5083,3 мың теңгегі  құрады, ал 2009 жыл 5069,2 мың теңге болды, сонда 14,1 мың теңгеге  көбейді. Әлеуметтік аударымдар 2008 жыл 1734,2 мың теңгені құраса, ал 2009 жыл 1730,4 мың  теңге болды, сонда  3,8 мың теңгеге азайған. Амортизация 2008 жыл 2134,4 мың теңгені құраса, ал 2009жыл 2316,5 мың теңге болды, сонда 182,1 мың теңгеге көбейді. Басқада шығындар 2008 жыл 3335,0 мың теңгені құраса, ал 2009 жыл 3907,4 мың теңге болды, сонда 572,4 мың теңгеге жоғарылады. Барлығы 2008 жыл 26680,0 мың теңгені құраса, ал 2009 жыл 27910,0 мың теңге болды, сонда  1230,0 мың теңгеге жоғарылады.}

^{Нарық экономикасы жағдайында кәсiпорынның шаруашылық қызметiнен келетiн  негiзгi де соңғы  көрсеткіш ол - табыс. Ал ендi осы  атаулы кәсiпорынның абсолюттi табыс көрсеткiштерiн талдап көрейiк.}

^{Абсолюттi табыс көрсеткiшiнiң  бiрiншiсi болып  өткiзген өнiмнен түскен пайданы  айтамыз. Одан барлық салым-салық төлемдерi, өтпей қайтарылған  өнiмдер мен жеңiлдiк  жасалған өнiмдер бағасын  алып тастағаннан қалған сомманы айтамыз.}

 

^{Кесте  12}

^{«Мавид»  ЖШС-нiң   өнiмдi өткiуден түскен табыс  жоспарының негiзделуi}    

  

№	көрсеткiштер	есептiк бағасы бойынша мың тг.
1	өткiзiлмей қалған дайын өнiмнiң жыл басындағы нақты қалдығы	-
2	Тауарлы өнiм шығару	31030,0
3	өткiзiлген өнiмнiң жыл аяғындағы қалдығы	-
4	өнiмдi өткiзуден алынуы мүмкiн табыс	3120,0
5	Жоспар бойынша өнiмдi өткiзуден алынатын табыс	2981,5
6	ауытқуы	138,5

 

^{Кестеден  кәсiпорынның өнiмдi өткiзуден түсетiн табыс көлемiн 138,5 мың теңгеге көбейгенi көрiнедi. Жоспар жасаған кезде жыл соңындағы өтпеген өнiмнiң шамадан тыс қалдықтарын ескерген болуы керек. Өнiмдi өткiзуден түсетiн табыс 2981,5 мың теңгенi емес, 138,5 мың теңгеге көп, яғни 3120,0 мың теңгенi құрауы керек едi. Басқаша айтқанда, жоспарды артық орындау болмас едi.}

^{Абсолюттi табыс көрсеткiштiң екiншiсi - жалпы өнiм табысы. Ол негiзгi қызмет арқылы өнiмдi тарату мен өндiрiстiң өнiмiнiң өзiндiк құнымен санағандағы қаржылық  қорытынды. Жалпы табысқа мына факторлар әсер етедi:}

^{- таратылған өнiмдердiң бағасы;}

^{- таратылған өнiмнен түскен табыс;}

^{- таратылған өнiмнiң 1 теңгеге шаққандағы шығыны.}