Экологиялық менеджмент элеметтерін метрологиялық қамтамасыз ету

 

Мұндай жылдамдықта қисық тісті  доңғалақтар бойынша 8-ші дәрежелі дәлдікті қабылдаймыз.

Жүктеме коэффициенті  .

=1

1

Доңғалақ тістерінің иілу беріктігін тексереміз

 

.

 

Жүктеу коэффициентін анықтаймыз  .

 

 

3.2 Тісті дөңгелектің механикалық өңдеу кезінде экологияға әсері

 

Қазіргі таңда өнімінің зиянды қалдықтарынан  табиғатты қорғау мәселесі күрделеніп бара жатыр. Адамзаттың алдында Жер  шарының жекеленген аймақтарында да, бүкіл планета ауқымында да табиғатты  қорғаудың зор міндеті тұр. Бірақ  адамзат өзінің іс-әрекетінде машинаны пайдаланудан бас тарта алмайды. Сондықтан машиналарды қолданудың көлеңке жақтарының зардаптарымен  күресудің қажеттілігі туғандықтан  осы экологиялық менеджмент жүйесін  өндірістерге енгізу керек

Қыздыру цехтары. Аммиакпен, цианды сутектiң  май жұп ластанған қыздыру  цех лақтырып тасталатын желдету  ауасы тағы басқалар қыздыру цехтарында қоршаған орта ластану көз сұйық  жұмыс iстейтiн қыздыру пештердi болып  көрiнедi және газ тектес отын. Пештер әдетте секiредiден атмосфераға отын жану өнiмдер тұрбадан кейiн арнаулы  тазартусыз. Шоғырлануды ауада шаң  көтер бытыра ағынымен өңдеу алып тасталатын және металл термиялық өңдеуден кейiн арылған камераларды 2 - 7 г/м3 жетедi.

Механикалық өңдеу цехтары. Станоктердегi металдары механикалық өңдеу бөлумен бiрге жүр шаң көтер, жоңқа, тұмандар және жайлардан желдету жүйес арқылы эмульсиялар. Майдың сутың булары, тұмандарының (г) саны төменде әкелiнген және электр қозғалтқыштардың орнатылатын станоктерiнiң қуатын 1 квтiне станоктерiн есептеуiнде 1 сағ жұмысының жанында сараман эмульсиялар:

Майдыңң сутың булары, тұмандарының (г ) саны және электр қозғалтқыштардың орнатылатын станоктерiнiң қуатын 1 квт-iне станоктерiн есептеуiнде 1 сағ жұмысының жанында сараман эмульсиялар

Эмульсолдың тұманы су май тұман  булары жабдық

Май салқындауда металл кесетiнбiлдегi - 0, 02

150-0, 0063-тен эмульсия салқындауында металл кесетiнбiлдегi

Салқындауда эмульсия тегiстеустаноктерiжәне 150-0, 165-шi сода ерiтiндiсiмен

Салқындауда май тегiстеустаноктерi - 30

Қайрау процестерiндегi үлкен саны майда бөлшектенген ерекшеле шаң  көтер. Абразивтiк өңдеудiң процесс құрастыратын шаң шеңбер жемiрiлген материалдан 30 - 40%ке тұрады, 60 - 70%ке - жұмыстанылатын бұйымды материалдан. Сан сараман шаң көтер өлшемдерден бағынышты болады және жұмыстанылатын материалды қаттылық, диаметр және шеңбер, сонымен бiрге бұйымның беруiн тәсiл шеңберлiк жылдамдық. Тазартудың жанында және бұйымдарды ажарлау 50 г/с-тен астам ерекшеле бiр станоктен шаң көтер.

Машина жасау кәсiпорынымен атмосфера  лақтырып тасталатын ластануларды құрамның талдауының шығулардағы (, SO2, NOx, CnHm, шаң) атмосфераның негiзгi қоспаларынан басқа  қоршаған ортаға елеулiрек терiс  әсерде дерлiк әрқашан болатын  улағыштық қосылуларда болатынын  көрсетедi, қарағанда минералды отын жағатын қондырғыларды шығулар. Желдету шығуларындағы зиянды заттардың шоғырлануы, бiрақ үлкен, атмосфера түсетiн зиянды заттарды сондықтан жалпы сандар желдету ауасының көлемдерi елеулi. Шығу толық емес тәулiктердi өндiредi және қарқындылықтың айнымалысынан, бiрақ шығу, бытыраңқылық олардың болғандықтан шағын биiктiгi және, жаман тазарту кәсiпорындарды аумақта ауаларды күштi кiрлеткен. Жағдай бұл маңызды мағына ие болады, себебi машина жасау зауыттары үшiн санитарлық қорғаныш аймақтарының енi әдетте, 100 моларды аспағанында тiптi құю цехтарының зауытын құрамда бар болу емес, құрамына ғана цехтар жылу кiрген машина жасау зауыты үшiн, және металл өңдеу, 50 моларды аймақтың ен. Мұндай санитарлық қорғаныш аймақтарының аз енiнiң жанында ауасын тазалығының қамтамасыз етуiнде үлкен қиындықтары қоныстанатын пайда болады аймақтар.

Атмосфера түсетiн қоспа адамның  организмына әр түрлi улы әсерде болады.

Көмiртектiң оксидi. Жүйкеге әсер етедi және жүйе шын көңiлiмен-тамыр, (кездемелерге оттегi тасию қанның гемоглобинымен сабақтастырылады) тұншықтыру шақырады. Себебi көмiртектiң оксидi - түссiз  газ және оны әсiресе қауiптi жасаған  иiс ие болмайды. (бас ауруларының  пайда болуы) көмiртектiң оксидiнiң  улаудың алғашқы симптомдары  ағымында 2 - 3 б. бiрнеше үлкен шоғырлануларда 200 шақты - 220 мг/м3 әсердiң ұзақтығының  жанында шоғырлануларында пайда  бол шекелердегi пульстiң түйсiгi, бас айналу көрiнiп қалады. Улылық азот тотық бар болуда ауада өседi, сондықтан ықтимал шоғырланулар ауада 1, 5 ретте жуық шамамен азайтуы керек.

Атмосфера әр ластану көз үшiн  ГОСТ17.2.3.02-78 -тың талаптарымен сәйкес осы көзденгi зиянды заттарды шығу шарттан зиянды заттардан барынша ықтимал шығуды бекiтiледi, және көз қаласын жиынтық немесе өнеркәсiптiк кәсiпорындарды дамудың келешегi есептеуi бар басқа елдi мекен және атмосферада зиянды веществтердi ыдырау халық үшiн артық жерге жақын шоғырлану өсiмдiк құрмайды және хайуанат. Мысалы, егер кәсiпорынның аумағында энергетикалық қондырқтарданғы бiрнеше ұсақ жеке көз шығуларының желдету шығулары, шығулары әрекет жасаса және өйткенi болса, онда кәсiпорын үшiн жиынтық немесе объект орнатады.

Гальваникалық цехтар. Су қаптама  қабат жалатуды алдында электролиттер, жуу операциялардың ерiтiндiлерiнiң  дайындауы үшiн пайдаланады және бөлшектер, кiрлететiн заттарды ұстаудың шомылғыларын толтырылуды құрғатуды алдында, сонымен бiрге бөлшектердi жуу гальваникалық қаптаудың ұрудан кейiн. Машина жасау кәсiпорындарының ағынды сулар түрлерiнiң гальваникалық цехтардың науалары барлығымен улы химия заттарын ең үлкен дәрежеде ластанған, ластануларды шоғырлану бұл ретте гальваникалық қаптаулардың ұруды технологиялық үдерiстiң түрлерiнен айтарлықтай бағынышты болады. Осылай, жуу шомылғылардың ағынды водтарының ластануларын шоғырлануды қаптама қабат жалатудан кейiн 200 мг/л, аспайды ал қаптама қабат жалатудың шомылғылары мерзiмдi лақтырып тасталатын қалдық суларда 100000 мг/л жетедi.

 

3.3 Элемент бойынша тiстi доңғалақты тексеру

 

Элемент бойынша бақылау (саралап жiктелу) үшiн қолданылатын құралдарды құрылымы бойынша жапсырмалы және станокты болып бөледі. Станокты құралдарға орнату қиын iрi бөлшектерді бiрiншi болып тексередi.

Элемент бойынша бақылау  жеке параметрлердiң стандарттың  талаптарына сәйкестiгін тексеруге  арналған. Саралап жiктелген тiстi доңғалақты тексеру алынатын мәлiметтер мүмкiн ақауды ескерту үшiн технологиялық  жабдықтың жөндеуiн өткiзуге жедел  рұқсат бередi.

Кинематикалық қателiкті  сипаттайтын бөлiгi болатын тiстi тәждің радиалды соққысын арнаулы құралдармен  тексереді, ол соққыөлшегіш деп аталатын құралмен жүзеге асырылады. Өлшеудің сұлбасы 3, а - суретте көрсетілген. Тісті тәждің радиаль ауытқымасын өлшеудің бақылауы. Тісті тәж доңғалағының құрал өндірісі арқылы ауытқыманы тексеру үшін әдейі негізделген әдейі аспаптар шығарылады. Олар ауытқыма өлшеуіші кіші, орташа және ірі үлгідегі тісті доңғалақтарға арналған ауытқу өлшеуіші болып табылады. Тісті тәждің радиаль ауытқымасын анықтаудың өлшеу сұлбасы көрсетілген. Осы аспаптарды өлшейтін ұштық радиаль бағытта бақыланатын доңғалақ осі бойынша жылжуы керек; жылжу кезінде доңғалақ бірнеше тістер санына бұрылады. Одан кейін ұштық серіппе әсерімен қайтадан ойық профилімен жақындасуға дейін өз орнына қайтады.

Тісті тәждің ауытқымасын  бақылау. Тісті тәждің ауытқымасын  тексеру жеке жағдайда мөлшерлеуші  аунақшамен жэне индикаторлы аспаппен орындалуы мүмкін. Тісті тәждің радиаль  ауытқымасын тексеруде берілген әдіс бойынша доңғалақты 3 құралбілік 4 арқылы горизонтальді орталықтарға 5 орнатады. Диаметрдегі аунақшаны 2 жоғарғы ойыққа орналастырады. Цилиндрлік беттің аунақшасына индикатордың 1 өлшейтін ұштығын жалғайды, оның осі  тексеру доңғалағы центрінен  өтуі керек. Соған байланысты доңғалақты білікті берілген күйге келтіру  арқылы индикатор көрсеткіші ең жоғарғы  шамаға сәйкестігін анықтайды.

 

 

а – принципиалды; б – цех жағдайында;в – ішкі іліністі доңғалақтарда

 

3-сурет – Тісті тәждің радиалды соққысын өлшеу сұлбасы

Iшкi тiстi тәждің радиалды  соғуын өлшеу үшiн сфералық  пiшiн тәрізді ұшты пайдаланады. 

Тiстi тәж радиалды соғуы  тiстi дөңгелектiң аралығында қашықтықтың  тұрақсыздығынан пайда болады. Бұл  қателiгiнiң кiшiрейтуi үшiн тексеру  керек. Кескiш құралдың радиалды соғуы  едәуiр сирек байқалады.

Абсолюттiк әдiспен ортақ  нормаль ұзындығын микроөлшегiшті  тіс өлшегіш МЗ түрiмен өлшеуге болады (4-сурет). Олардың бөлу мөлшері - 0, 01 және ауқымдары - 0...25; 25...50; 50...75 және 75...100 мм.

 

 

микрометрлік тіс өлшегіш (а), нормалды өлшегіш (б), сфералық ұштар (в) және шекті калибр (г)

 

4-сурет – Жалпы норманы бақылаға арналған құралдар

 

Ілінісу қадамы екі параллель жазықтықтың  арақашықтығы арқылы анықталады (5-сурет).

 

 

5-сурет – Ілінісу қадамын өлшеу сұлбасы

 

Қадамның бiр қалыптылығы  доңғалақтың жұмысының бірқалыптылығына әсер етедi. Бұл әдетте қателiк домалату әдiсі арқылы доңғалақтарды өңдеудiң  жанында пайдаланатын құралдың дәлсiздiгiнен  пайда болады, немесе бөлiнудiң әдiсi өңдеудiң жанында станоктiң бөлгiш  шынжырын салдарынан дәл емес күйге  келтiреді. Өлшеудiң негiзiнде озат эвольвенттiң үздiксiз салыстыруын  қағидат, жаңадан өндiрiлетiн құрал  өлшенетiн доңғалақты шын профильмен жатады.

Майда сериялы және жеке өндiрiсте  тұрақты домалататын дискпен, эвольвенталық  әмбебап құралдарды немесе теориялық  эвольвенттiң жаңғырту қамтамасыз ететiн  басқа құрылғылармен қолдану  дұрыс. Индуктивтi датчиктер өлшеуiш  бастиек орынына қолдану диаграммаға  профильдың ауытқуы жазып алуға рұқсат бередi (6-сурет).

 

 

6-сурет – Жеке -дискілі эвольвентометр

 

Тісті күйнектілі жоғары дәлдіктегі өлшеуіш қалпақшалар 1 МИГ және 2 МИГ (7-сурет), қайда өте дәл өлшеулер жүргізгенде қолданылады. Бұл қалпақшалардың баға бөліктері 0,001 және 0,002 мм, көрсететін ауқымдары ±0,05 және ±0,10 мм сәйкес.Тісті–күйнектілі қалпақшада екі күйнектілі және бір тісті берілістерді қолданады. Өлшеуіш өзекті 1 жылжытқанда, рычаг 3 бұрылады, қайсысы өзінің ұзын иығымен кіндіктің қасындағы, тісті сектормен бітетін рычагқа 5 әсерін тигізеді. Рычагтың 5 бұрылуы стрелканы қозғалысқа келтіреді тісті дөңгелекпен 4, бір кіндікте отырған,әрі тісті сектормен тістескен. Спиральді серіппе 6 “өлі жүріс” таңдайды, рычагпен тісті беріліс арасына тұрақты түйісуді қамтамасыз ететін. Серіппе 7, тұлғамен  8  өлшеуіш өзек 1қосатын, қайсы керекті өлшеу күшін қамтамасыз ететін. Рычаг 2 арретир қызметін атқарып және аспапты өлшеуге қарағанда өлшеуіш өзекті кері қайтаруды қамтамасыз етеді. Қалпақша шкаласында дәлдік шек шекарасын көрсететін екі көрсетуші 9 бар. Қалпақшалардың қосқыш бөлімі – гильза 10, диаметр –8 мм де жасалған.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

а – өлшегіш механизмнің схемасы; б – жалпы түрі

 

7-сурет – Тісті–күйнектілі жоғары дәлдіктегі өлшеуіш қалпақшалар

Бет бүдірін өлшейтін құрал. Бет бүдірін  өлшейтін қолда бар  құралдар немесе тым сенімділігі  өте аз және үлкен қателіктер жібереді немесе жеткілікте түрде күрделі, тек  лабораторияларда ғана қолданады.

Өңдірістік жағдайда шамалап  бағалау үшін бет бүдірі үлгілері қолданылады, қайсыларын бөлшек беттерін визуалді түрде салыстырады. Аздаған  беттерін ой-қырлылықтары бүдірін өлшеуге болады немесе лабораторияда бөлшектің өзінен немесе дақ әдісімен бөлшек бетінен алынған, соңынан лабораторияда өлшенген.

Лабораториялық жағдайда бүдірді өлшеу үшін қосақталған  Линика микроскопын МИС-11 (8-сурет) қолданады. Жарық беретін микроскоп 1, 45^о бұрышпен бөлшек бетіне 5, тар саңылау 3 арқылы және объектив 4, жарық шоғыры (пучок) түседі. Бөлшектер бетімен жарық жолағы (полоса) қиылысу сызығы тегіс емес, тек сол қимадағы беттер тегіс еместігін көшіріп береді. Сілтеме 28 - суреткеМемСТ 4446-59 бойынша тангенциалды тісөлшегіштер 3 түрлі дайындалады: 10 - модулі 2-10 мм тісті доңғалақтарды өлшеу үшін; 36 -модулі 8-30 мм доңғалақтар үшін; 50 - модулі 30-50 мм доңғалақтар үшін.

Тістің қалыңдығын өлшеудің бақылауы. Жиекті үштықты тісөлшегіш 2 өзара перпендикуляр шкалалармен жабдықталады. Шкалалардың біріншісі тістің қалыңдығын, басқасы - осы қалыңдықты шығыңқылық шеңберінен белгілі бір қашақтықта өлшеуге мүмкіндік береді.

Осыдан, ұштықты тісөлшегіш өзінмен тереңдікөлшегіш пен  штангенциркульдің қосындысын көрсетеді, сондықтан оны жиі штангентісөлшегіш  деп атаймыз. Әдеттегі штангенциркульмен  салыстырғанда, оның тіреу орын ауыстыратын  ұзартылыған қозғалыссыз ерні бар. Оныңорынауыстырушамасынониустыңекітүрішығарылады: модельдері 1-18. 3.6 -

 

8-сурет – МИС-11 микроскопы

Объектив 6 арқылы үлкейтілген  және окуляр 7, тегіс емес мөлшер түрде  визуалді окулярлі микрометр 2 немесе фотонасадка көмегімен анықтайды. Төрт ауысымды микрообъективтер көмегімен 87 ден 517 дейін бейнені ұлғайтуға болады, өлшеу қателігі бұл жағдайда 7,5 тен 24% арасында болады. Екі жақты микроскоптың жетіспеушілігі - көру өрісі онша үлкен емес, сондықтан да бет бүдірі барлық базалық ұзындықта өлшенбей, тек жекелеген участоктерде өлшенеді.

Аспаптың осы сапасы қиын қол жететін жерлердегі бет бүдірін  өлшеу үшін, дақ түсіру әдісін кең  қолдануға жол ашады.

Жоғарыда келтірілгендерден  басқа әр түрлі құрылма қолданылады - механикалық, оптикалық, бет бүдірін электрлік құралдармен өлшеу. Бірақ оларды қолдану күрделі болғандықтан, әрі сенімділігі аз және өлшеуде үлкен қателіктері болғандықтан, олар кең түрде таралым алған жоқ. механикалық тісті өлшейтін аспаптар ретінде «Цейсс» кәсіпорнының аспабы алынады.Суретте берілген аспап арқылы өлшенген негізгі қадамның өлшеу сұлбасы көрсетілген. (9 – сурет)