Педагогикалық қызметтегі мұғалімнің біліктілігін дамыту- әдістемелік проблема ретінде

Жоспар

I.Кіріспе.                                                                                              

II. Негізгі бөлім.

2.1. Педагогикалық қызметтегі мұғалімнің біліктілігін дамыту- әдістемелік проблема ретінде.                                                   

2.2.   Мұғалімнің кәсібилік біліктілігінің маңызы және оның  жолдары.                                                                                     

2.3. Мектеп мұғалімінің кәсіптік шеберлігін жетілдіру әдістері мен ұйымдастыру формалары.

III.Қорытынды. 

Қолданылған әдебиеттер.

Қосымша №1

 

 

 

 

 

 

                                               

 

 

 

 

                                          

    

                                              

 

 

 

 

Кiрiспе

Елiмiз  өркениеттi елдер қатарына қосылып, егемендiк алған тұста осы елдiң келешегiн жалғастырар, экономикасын, мәдениетiн көтерер ұрпақ тәрбиелеу – бүгiнгi күннiң талабы. Егер қоғамымыздың әрбiр мүшесiн тәрбиелеуде ұстаздардың қолтаңбасы болатын болса, онда ол мұғалiмдiк мамандыққа баулудың салмағы одан әрi ауырлай түсетiнi белгiлi.

Қазiргi таңда мұғалiмдерге қойылып отырған  талап жан – жақты. Олардың  кәсiптiк бiлiктiлігi, ойлау мәдениеттiлiгi, этикалық, құқықтық нормаларға сай болып, әдiстеме ғылымының жаңалықтарымен қаруланып, жаңа ақпараттық технологияны меңгеруi есепке алынады. Мұғалiмдерге қойылатын талаптың кәсiби – педагогикалық деңгейiнiң бұлайша жоғарлауы мен қоғамдағы мұғалiмнiң еңбегiне берiлген бағаның төмендеуi мұғалiмдердiң жаңа буынының қалыптасуына кедергi болып отыр. Бұл мәселелер үкiмет тарапынан шешiмiн күтiп тұр.

  Осыған орай Ата заңымызда “Бiлiм жүйесiнiң басты мiндетi – ұлттық және адамзаттық құндылықтар ғылыммен iс–тәжiрибе жетiстiктерi негiзiнде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсiби шеберлiгiн шыңдауға бағытталған бiлiм алу үшiн қажеттi жағдайлар жасау” - деп жазылғаны бәрiмiзге аян. Ертеңгi бiлiктi маманның кәсiптiк шеберлiгi, тұлғалық қасиеттерi, құзыреттiлiгi жоғары бiлiм ордаларының қабырғасында қаланса, ал оны жетiлдiру бiлiктiлiктi арттыру жүйесiнде жүзеге асуы қажет. Соған байланысты бiлiм ұйымдарының нарық жағдайындағы нақты сұранысына, олардың стратегиялық даму мақсатына сай бiлiктiлiктi арттыру бiлiм беру қызметiнiң жоғарғы стандартын дайындау және оны жүзеге асыру, мiндеттерiн орындауды нақты бағалау,оның көрсеткiштерiн анықтау, бiлiм беру ұйымдарының сыртқы және iшкi жағдайларын ескере отырып, бiлiктiлiктi арттыру бағдарламаларын жетiлдiру және бейiмдеу жұмыстары жүргiзiлуде. Яғни соның нәтижесiнде мұғалiмнiң жауапкершiлiктi сезiне бiлуi, бiрлесе шешім қабылдауымен демократиялық институттар жұмысына қатысуы, өзiн - өзi үздiксiз кәсiби жетiлдiруi, ақпараттық жаңа технологияларды қолдануы, этномәдени оқи бiлушiлiк, психологиялық, коммуникативтiк құзыреттiлiгiнiң дамуы жүзеге асады.

Бұдан шығатын қорытынды атақты педагог ғалым В.А. Сухомлинский айтқандай болып келедi -“Ұстаздық – бұл адамтану, адамның күрделi және қызықты, рухани жан дүниесiне үңiле бiлу. Педагогикалық шеберлiк пен педагогикалық өнер ол даналықты жүрекпен ұға бiлу болып табылады” - деп ұстаздық өнерге ерекше баға берген. (В.А.Сухомлинский “Балаға жүрек жылуы” Алматы. “Мектеп” баспасы 1976ж 6 бет).

Олай  болса қазiргi заман талабына сай  ұстаздарды қалыптастыру – бүгiнгi күннiң өзектi мәселесi.

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiн « Бiлiм берудi дамыту тұжырымдамасына” байланысты бiрнеше мiндеттер қойылып отыр:

1. Қосымша кәсiби бiлiм алуға байланысты бiлiм беру бағдарламасын жасау.

2. Бiлiм беру қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыруды тиiмдi ұйымдастыру.

3. Жалпы және кәсiби педагогика, жас ерекшелiк психологиясы, басқарудың теориясы мен практикасы, пәндiк ғылымдар жетiстiктерi бойынша бiлiм алушылардың сұранысын ғана қанағаттандыру.

4. Бағдарлама, оқулық, оқу - әдiстемелiк кешен жоба және ұсыныстарға, ғылыми әдiстемелiк сипаттама жасау.

5. Оқу үрдiсiнде қолдану үшiн оқу - әдiстемелiк, материалдар жиынтығын әзiрлеу.

6. Халықаралық глобальды комуникативтiк желiге шығу, оқытудың жаңа технологиялары мен әдiстерiн ендiру сынақтан өткiзу.

7. Озат ғылыми–педагогикалық тәжiрибелердi зерттеу жинақтау және тарату.

Осы мiндеттерiнiң орындалуы мына бағыттар арқылы жүзеге асырылуда:

1.Қызметкерлердiң  бiлiктiлiгiн арттыру және қайта  даярлау жүйесiнiң нормативтiк–құқықтық базасы жасалынды. Кәсiби бiлiм берудiң “Тұжырымдамасы” оқу – тақырыптық жоспарлар, бағдарламалар, қашықтықтан оқытудың ұйымдастырудың мультимедиялық электронды оқулықтары пайда болды.

2.Бiлiм  берудi нәтижеге бағдарлау мақсатында  оқу үрдiсiнiң практикалық бағыты  күшейтiлдi, бiлiктiлiктi арттырудың өзiндiк  формаларын дамыту, оқытудың интерактивтi әдiстерiн ендiру қолға алынды.

3.Тыңдаушылардың  бiлiктiлiгiн арттыру сапасын бағалау  жүйесi құрылды.

4.12 жылдық бiлiм беруге көшу, жаңа  буын оқулықтары, оқу әдiстемелiк  алаңы мұғалiмдерi даярлануда.

5.Үш  тiлдi оқыту, бiріңғай ұлттық тестiлеу арқылы бiлiм сапасын мемлекеттiк бақылаумен басқару бойынша әдiстемелiк қамтамасыз ету жетiлдiрiлдi.

6. Авторлық бағдарламалардың мазмұны кеңейтiлдi.

7. Бiлiм беру ұйымдарында тәрбие жұмысы жүйесiн құру, салауатты өмiр салтын қалыптастыруда ғылыми - әдiстемелiк көмек берудiң сапасы артты.

Осы жұмыстардың барлығы жүргiзiлiп  соның нәтижесiнде бiлiм беру саясаты, оқу – тақырыптық жоспарлар, педагогикалық  – психологиялық және дидактикалық iс - әрекет негiздерiн ұйымдастыру, технологизациялау мен ақпараттандыру жүзеге асырылады.

Осыған  орай бүгiнгi басты мәселемен айналысып  жатқан ғалымдар аз емес. Соның бiрi Б.А. Тұрғынбаева ол жинақтаған тәжiрибесi бойынша мынадай қорытынды шығарып  отыр.

Мұғалiмнiң  шығармашылық деңгейге жетуi жеке-дара жағдайда жүзеге асады деп айту қиын дейдi. Бiлiктiлiктi арттыру курстарында тыңдаушының тұлға ретiнде дамуына әсер етiп, болмысының өзгеруiне әкелетiн, ақырында сол адамның қоғамдық тәжiрибеге үлес қосуымен аяқталатын, адамның жан - жүйесiн, iшкi құрылымдарын жаңа деңгейге көтеретiн психологиялық үрдiс деп қараған жөн. (Бастауыш мектеп 2005 N4 31б).

Ал  Маркова өз ғылыми жұмысын жүргiзу барысында педагогикалық шеберлiктiң 9 тобын ажыратқан (А.К. Маркова “Мұғалiм  еңбегiнiң психологиясы” Москва 1993ж 274б).Осы топтардың мазмұнын курстық жұмыстың мазмұнында ашып кетемiн.

Оның iшiнде ең маңыздысы педагог кадрларының  бiлiктiлiгiн үздiксiз арттыруы. Бiлiм  беру қызметкерлерiнiң съезi, педагогтар қауымының бас қосуы, осы аталған  проблемалардың шешiлуiне жаңа леп әкелерi сөзсiз.

Осы курстық жұмыстың мақсаты: Педагогикалық  қызметтегi мұғалiмнiң кәсiби бiлiктiлiктерiн  жетiлдiру мәселелерiн атап, оны шешу жолдарын көрсету.

Мiндетi: Қазiгi қоғамдағы мұғалiмнiң бiлiктiлiк  деңгейiнің қандай  болу керектігін көрсету.

 

II.Негізгі бөлім.

2.1 Педагогикалық қызметтегi мұғалiмнiң бiлiктiлiгiн дамыту- әдiстемелiк проблема ретiнде.

 

Бiлiм  беру қызметкерлерiнiң үшiншi съезiнде  мұғалiмнiң қазiргi кезеңдегi ролi мен  беделi атап көрсетiлдi.

Мектеп  мұғалiмi – ерекше тұлға. Өйткенi ол – балалар мен үлкендер әлемiнiң арасындағы сарапшы. Сондай–ақ, ол баланың психикалық құпияларын жетiк бiле отырып, бiлiм бередi, оны адам болуға үйретедi. Мектеп мұғалiмiнiң еңбегiн өзiнiң мәндiлiгi бойынша ешқандай өзге еңбекпен салыстыруға болмайды, өйткенi ол еңбектiң нәтижесi – адам. Ең бiлгiр, ең жауапты, ең негiзi болып табылатын сол мұғалiмге отбасы мен қоғам ең қымбаттысын, өз елiнiң азаматтарының тағдырын, оның болашағын табыс еткен. Мұғалiмдiк қызмет әрбiр оқушынының, жеткiншек ұрпақтың, қоғам мен мемлекеттiң тағдыры үшiн жауап беретiндiгiмен сипатталады. Бүгiнгi мұғалiм еңбегiнiң нәтижелерi қандай болса, бiздiң ертеңгi қоғамымыз дәл сондай болмақ. Әрбiр адам мен бүкiл халықтың тағдыры тәуелдi дәл осындай өзге қызметтi көзге елестету қиын.

  Мұғалiмдерi қандай болса, қоғамы да сондай деген бұлжымас заңдылық ерте уақыттардың өзiнде – ақ болды. Адамзат өркениетiнiң даму тарихында жақсы мектебi мен мұғалiмдерi бар мемлекеттер жаңа алға озып шыққан. Мұғалiмнiң ролiн төмендету қашанда болмасын мемлекеттi аздырып, әдет – ғұрыптарды нашарлатып қынжыларлық жағдайлармен аяқталып отырған.

   Көптеген әдебиеттерде теориялық  талдау жасау барысында мектеп  мұғалiмiне қойылатын бiрқатар  негiзгi талаптар бар екенi айғақталды.

   Алғашқы талап – педагогикалық  қабiлеттiлiктiң болуы – оқушылармен жұмыс жүргiзуге бейiмдiлiктен; балаларға сүйiспеншiлiктен; олармен қарым – қатынаста қанағаттанудан көрiнетiн тұлғалық сапа. Көбiне педагогикалық қабiлеттер сөз сөйлеу мәдениетiн, ән айту, сурет салу, балаларды ұйымдастыру және т.б. нақты әрекеттердi орындай бiлумен сипатталады.

  Сонда негiзгiсiн айта келгенде  Г.А. Ягодиннiң мына сөзi еске келедi.

“Халық мұғалiмi - жас өспiрiмнiң рухани дүниесiнiң мүсiншiсi, қоғам өзiнiң ең қымбаттысы, ең құндысы - балаларды, өзiнiң үмiтiн, өзiнiң болашағын сенiп тапсыратын сенiмдi өкiлi. Осы аса iзгi және аса қиын кәсiп, бұған өз өмiрiн арнаған адамнан тұрақты творчествоны, ойдың тынымсыз жұмысын, орасан зор жан жомарттығын балаларға сүйiспеншiлiктi, iске шексiз адалдықты талап етедi”.(Г.А.Ягодин ,,Еркiн адамды тек еркiн мектеп қана тәрбиелейдi”. ,,Өркен” 31 наурыз 1990ж.)

Мұғалiмнiң  қызметi өте күрделi әрi көп салалы. Мұғалiм оқушының жеке басының дамуын, қалыптасуын, бiлiм берумен тәрбие және оқыту процесiн басқарады. Сондықтан  мұғалiмнен жан- жақты терең ғылыми бiлiм, жоғары педагогикалық шеберлiк, идеялық шыныққандық, саяси моральдық қасиет, табанды ерiк-жiгер, парасатты мiнез - құлық талап етiледi. Себебi ол бiр екi баланы ғана тәрбиелемейдi, ондаған әр түрлi қабiлетi мен бейiмдiлiгi, қызығушылығы мiнез-құлқы мен әдет - ғұрпы, түсiнiгi мен көзқарасы әр деңгейдегi жасөспiрiмдердi тәрбиелейдi.Олардың әрқайсысының өзiндiк жекелеген ерекшелiгiн дамытады, ынтымақты тату, жарасымды коллективке топтастырады. Әр балаға жеке адам деп шынайы қамқорлық жасайды. Адам жанын да, қоғамды да, табиғи ортаны да, iзгiлiкке бөлейтiн пәрмендi ерекше құрал- мәдениет. Ал мұғалiм мәдениеттiң қайнар көзi, әдебиет пен өнер шығармаларының жаршысы. Сондықтан қандай мұғалiм болашақтың мүсiншiсi бола алады деген сұрақ туатыны заңды. Қазiргi заман мұғалiмi қызметiндегi ең басты ерекшелiктiң бiрi – жастарға рухани тұрғыдан ықпал жасауды күшейту, сол арқылы елiмiздiң нағыз белсендi азаматын, еңбеккерлерiн және отанды қорғаушысын тәрбиелеп шығару. Бұл үшiн мұғалiм табиғат, қоғам, адам, айнала қоршаған дүние туралы ең жаңа ғылыми бiлiммен қаруланған болуы шарт. Мұғалiм еңбегiнiң негiзгi объектiсi әрi субъектiсi де бала, ал оның дамуының, тәрбиесiнiң заңдылықтарын жете бiлу - бiрiншi кезекттегi мiндет.

   Осыған орай мұғалiм - бала жанын сезе бiлуге, түсiнуге бейiм, онымен үнемi бiрге болудан, араласудан жалықпайтын және одан өзiне зор ләззат алатын адам. В.А. Сухомлинский: “Менiң өмiрiмдегi ең басты нәрсе не болып едi? Бұған ойланып жатпастан-ақ балаларға деген сүйiспеншiлiк деп жауап беремiн”- деген.(В.А. Сухомлинский, “Балаға жүрек жылуы” Алматы, “Мектеп” баспасы 1976ж 3 бет).

   Шынымен мектеп өмiрiне көз  салсақ, балалар бiр қарағанда  алдымен математика, не физика, химия  мұғалiмiн не жақсы немесе жек  көредi, содан кейiн бiртiндеп мұғалiммен бiрге оның беретiн физика не  химия пәнiне де қызығып, жақсы кіре бастайды. Екiншi жағынан, балаға шын ықыласы бар мұғалiмнiң өзiнiң мамандық қызметiне де қызығушылығы да арта түсетiнiн көруге болады. Л.Н.Толстой мұғалiм өз iсiне деген сүйiспеншiлiк пен бiрiктiре алмаса, онда ол – шын мәнiндегi қазiргi заманның мұғалiмi бола алмайтынын өсиет етiп айтқан.

   Сонымен қатар өз бетiнше ойлай  бiлу, қиын динамикалық жағдайларда  жол таба бiлу - қазiргi заман мұғалiмiне  тән кәсiби бейне. Ойлау процесiнiң  әрдайым педагогикалық мiндеттердi шешуге бағытталуы, бiлiмдер комплексiнiң маңызды болуы, мұғалiмнiң кәсiби мiнез - құлқы мен әрекетiне өзiндiк бередi. Бүгiнгi мұғалiм - балаларға бiлiм берушi ғана емес, сонымен бiрге олардың жаңадан ғана қалыптасып келе жатқан сана - сезiмiн жоғары дәрежедегi рухани байлықтармен байытушы, балаларда қоғамдық пайдалы еңбекке деген қажеттiлiктi оятушы, оларды өз бетiнше жаңалық ашуға үйретушi әлеуметтiк белсендiлiгi бар жеке адамды тәрбиелеушi. Сондықтан мұғалiм ешбiр қажымайтын, өз iсiн сүйетiн, өзiнiң творчествалық деңгейiн әрдайым молайтып отыратын мамандық иесi.

   Осыған орай педагогикалық шеберлiк  - кейбiреулерге ғана табиғаттың  таңдап берген сыйы емес, ол  үнемi өзiн - өзi кәсiби жетiлдiрудiң,  үздiксiз iзденудiң және өзiнiң қалаған мамандығына деген құмарлығынан туындайтын iс- әрекеттiң жиынтығы.

   Осы жиынтықтарды талдай келiп  В.А.Сластёнин қабiлеттердiң мынадай  негiзгi топтарын бөлiп көрсеткен: 

1. Ұйымдастырушылық. Мұғалiмнiң оқушыларды топтастыра алуы, оларды iске араластыру, мiндеттерiн бөлiп беру, жұмысты жоспарлау, атқарылған iстiң қорытындысын шығару және т.б. бiлiктерiнен байқалады.

2. Дидактикалық. Оқу материалын көрнекiлiк құрал  жабдықтарды iрiктеу және дайындау; оқу материалын ұғынықты, анық, мәнерлi, сенiмдi және бiрiздiлiкпен баяндау; танымдық қызығушылықтар мен рухани қажеттiлiктердiң дамуын ынталандыру, оқу - танымдық белсендiлiгiн арттыру және т.б.

3.Рецептивтiк.Тәрбиеленушiлердiң  рухани әлемiне ене алу, олардың  эмоционалдық көңiл - күйiн объективтi  бағалау, психикалық ерекшелiктерiн анықтау бiлiктерiнде көрiнiс бередi.

4.Комуникативтiк.  Мұғалiмнiң оқушылармен, олардың  ата- аналармен, әрiптестерiмен,  оқу орнының жетекшiлерiмен педагогикалық  мақсатқа сәйкес қарым - қатынастар  орната бiлу бiлiгiнен байқалады.

5. Суггестивтiк. Оқушыларға эмоционалды - ерiктiк ықпал жасаудан көрiнедi.