Автор работы: Пользователь скрыл имя, 24 Ноября 2014 в 10:45, курсовая работа
Зерттеудің мақсаты: бастауыш сыныптарды оқыту барысында пәнаралық байланыстың тиімділігін анықтау.
Зерттеу міндеттері: бастауыш сыныптарды оқыту барысында пәнаралық байланыс арқылы оқытудың ғылыми-әдістемелік, педагогикалық, психологиялық әдебиеттерді талдау, мазмұнын, мәнін ашу.
- Оқушының өмірге, көзқарасының қалыптасуының негізі-оның дүниетанымы жайлы түсінік беру және өзіндік шығармашылық іс-әрекетін дамытуды жүзеге асыру жолдарын анықтау.
Зерттеу әдістері: Теориялық, ғылыми-әдістемелік әдебиттермен, жаңашыл педагогтардың тәжірбиелері және баспасөзде жарық көрген ғылыми еңбектерді жинақтау, сұрыптау, талдау, тест әдістерін қолдану, өзіндік жұмыстарының түрлерін ұсынып нәтижесін көрсету. т.б.
Кіріспе.
І Тарау. Бастауыш сыныптарды оқытуда пәнаралық байланысты жүзеге асырудың теориялық негіздері.
1.1. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында пәнаралық байланысты іске асырудың педагогикалық мәселелері.
1.2. Бастауыш сыныптарда оқушыларды оқыту барысында пәнаралық
байланысты жүзеге асыру жолдары.
ІІ Тарау. Бастауыш сыныптарда оқытуда пәнаралық байланыстың әдістемелік негіздері.
2.1. Бастауыш сыныпта оқыту барысында пәнаралық байланысты қалыптастыру ерекшеліктері.
2.2. 2 сыныпта пәнаралық байланыс негізінде жаңа технология элементтерін пайдалану түрлері.
2.3. Сабақ жоспарларының үлгілері.
Қорытынды.
Әдебиеттер тізімі.
Қосымша.
Пәнаралық байланысты жақсы жолға қоюдың негізі – кешенді топсаяхаттар. Мұндай жағдайда ана тілі пәнінің, табиғаттану пәнінің де мүддесіне жарайтындай мазмұнда ұйымдастырылған топ саяхаттар өте тиімділік көрсетеді.
Жыл мезгілдеріне байланысты топ саяхатқа шыққанда оқушылардың табиғат туралы түсінігі кеңейіп, алған ұғымдары бекіп, нақтылы заттар мен құбылыстарды танып білсе, ана тілі сабақтарына байланысты табиғат тамашасын қызыға қарау, әдемілік пен сұлулықты сезіну арқылы эмоциялық әсерді де іске асыру жағы орындалады.
Ұлы педагог К. Д. Ушинский пәнаралық байланысты жете көрсетіп, оқушылардан үнемі оқыған заттары мен құбылыстарының ішкі және сыртқы байланыстарын ашуды талап етті.
Оқудың тартымдылығы, қызықтылығы мен қажеттілігі сонда ғана қамтамасыз етіледі деп ескертті. Білім беруге арналған кешенді топсаяхаттар тұлғаның әр түрлі затты, құбылысты, өсімдік пен жануарларды және адамдар арасындағы қатынасты нақты жағдайда жүзеге асырады. оқушының шығармашылық тұлғасын қалыптастыруда кешенді топсаяхаттың тиімділігін, әсіресе уақыт үнемдей отырып, пәнаралық байланысты күшейтуге көмектесетіндігін, Ю. К. Бабанский де өз еңбегінде атап көрсетті. Осы педагогтарды ескере отырып, бастауыш сыныптағы сауат ашу кезеңінің өзінде-ақ оқушылардың табиғатқа бақылау жүргізуін, байқағандарын әңгімелеп беруге бейімдей отырып, оның қорытындысын тек әліппені оқытуда ғана емес, айналамен таныстыру сабақтарында пайдалану жүзеге асырылады. Оқушының пәнге қызығушылығын арттыру мақсатныда сабаққа проблемалы жағдай туғызып отыру да маңызды. Мәселенің шешімін табу арқылы да оқушының ойлау қабілеті нығайып, кез келген проблеманы шешуге үйренеді. Бастауыш сыныпта табиғаттану мен еңбек пәнін байланыстыру арқылы да оқушының шығармашылық тұлғасын қалыптастырудың жолдары бар.
Еңбек түрлерін оқушылар күнделікті өмірден байқап қана қоймай, өздері де еңбектің жеңіл түрлерімен айналыса бастағанда табиғи құбылыстарды түсінуге мүмкіндік алады.
Мысалы: өсімдікке су құю, шаңын сүрту, қураған жапырақтарды жинау, құстарға жем шашуды айта келіп, оқушылардың өздерін де еңбекке баулуға болады. Осы пәнаралық байланыс барысында оқушыларды туған жерін сүюге тәрбиелеу, еңбек адамдарын қадірлеу, табиғатты қорғау дағдылары ғана қалыптасып қоймай, ой тұжырымдау, тіл байлықтарын дамыту, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу көзделеді. Айналадағы дүниемен таныстыру кезінде оқушылардың өздігінен атқаратын іс-әрекеттеріне баса көңіл бөлініп, дербестігін арттыруға мүмкіндік беріледі.
Мұғалімнің мақсаты – проблемалық жағдай туғызып, оны шешудің жолын оқушылардың өздеріне тапсыруға болады. Пәнаралық байланысты күшейтудің оқушылар дүниетанымын қалыптастыруға тигізетін әсерін олардың білімін тексерудің нәтижесі көрсетеді.
Оқушылардың тиянақты да ғылыми тұрғыда түсінік алуына дүниетану пәнінің басқа пәндерімен байланысы да әсер етеді. Мысалы: дүниетану сабағында оқушылар өсімдік пен жануар тіршілігімен танысса, бейнелеу өнері сабағында оның суретін еңбекее баулу пәнінде мүсінін жасайды. М.Жұмабаевтің айтқанындай табиғат туралы түсінік тек кітаптан алудың жеткіліксіз екенін байқаймыз. Дүниетану пәнін ана тілі, бейнелеу өнері, еңбекке баулу пәндерімен байланыстыра оқыту арқылы пәнаралық байланыс күшейеді. Берілген білімді тиянақты меңгеру оқушының тұлғасының таным әрекетіне тікелей байланысты. Ал, баланың танымын, қызығушылығын қалыптастыруда пәнаралық байланыстың мәні ерекше.
Қазіргі оқыту әдістері білім беру мазмұнын қамтып көрсеткенде толық сипатталады. Пәнаралық байланысты жан-жақты пайдалануға мүмкіндік туғызу керек. оқыту әдістерін ізденуде әр пән мұғалімдерінің бір-бірімен өзара бірлесіп әрекеттенуіне ықпал жасайды. Мұғалім оқытудың пәндік жүйесі жағдайыныда бір өзі жеке дараланбай, керісінше ұжымдағы әріптестерімен ынтымақтасып, пікірлесіп жұмыс істегені жөн.
Пән материалдарын оқып-үйрену, оның мазмұнын мағынасын толық түсіну – оқушылар үшін күрделі процесс.
Мазмұнды меңгеріп, ұғыну оңай жүзеге аспайды. Сондықтан да оқушы оқулықтағы материалдарды ұғынуға кедергілер мен ұиындықтарға кездеседі. Тәжірибеде байқалған мұндай қиындықтарды жеңуде пәнаралық байланыс – ерекше роль атқарады. Мысалы: бастауыш кластарда «ана тілің сабағындағы кіріспе әңгімелер, жұмбақ, жаңылтпаш, мақал-мәтел, поэзиялық минуттар, экскурсиялар осы пәнді байланысты жүзеге асыру кітаппен, оқулықпен тікелей сабақтас сондықтан оқулықпен, кітаппен жұмыс жүргізудің педагогикалық-әдістемелік жолдарын, мүмкіндіктерін айқындау дидактиканың көкейтесті мәселелерінің бірі. Бұл жерде дарынды педагог В. А. Сухомлинский «Кітап балалардың өмірінде бала жақсы оқи білуге, үйренуге үлкен роль атқарады. «Жақсы оқи білуң дегеннің мәні неде? Бұл алдымен кітап оқудың қарапайым әдісін білу, игеру болып табыладың - дегені бүгінгі күнде өте маңызды.
Бұл өз оқушысының кітаппен жұмыс істеуге тиісті іскерлігімен дағдылары болуы қажеттігін білдіреді. Ғалымдар ондаған жылдар ішінде мектеп тәжірибесінде байқау жүргізудің нәтижесінде оқушылар кітапты пайдаланудың мынадай дағдыларын меңгеру қажет екендігіне көзіміз жетті:
Кітаппен тиімді жұмыс істеу үшін оқушының барлық пәндерге байланысты ортақ тәсілдері, дағдыларды меңгеруі тиіс. Бұлар әрине пәнге байланысты әр түрлі болады. Мысалы: оқушы физика және математика саласында жұмыс істегенде ол географиялық атластарды, түрлі анықтама құралдарын, шетел тілі бойынша сөздіктерді, сөйлесу үлгілерін, грамматикалық анықтамаларды пайдалана білуді үйренуі тиіс.
Оқу процесінде мектеп оқушысы ең алдымен оқулықтармен жұмыс істейді. Бірқатар пәндерге сай жаттығулар жинақтары да бар. Көптеген пәндер бойынша қосымша әдебиеттерді оқу көзделеді. Кейде үлкен кітаптардан алынған қажетті үзінділер, құжаттар жүйесін айқындайды. Оқу материалының мазмұнына сәйкес әр сабақтың өзіндік мақсатын, құрылымын, типін, оқыту әдістерін, тірек ұғымдарын, көрнекі құралдарын алдын-ала ойластырады. Себебі сабақ беру – «үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол үшін жаңадан жаңаны табатын өнерң - деп жазған Ш. Аймауытов. Қазіргі кезде ғылымдардың интеграциялану сипаты оқыту поцесін пәнаралық байланыс негізінде ұйымдастыруға ерекше назар аударылып отыр. Бұл мәселеге қазақтың ағартушы-педагогтері ертеден-ақ мән берген. Кезінде Ж. Аймауытовтың , мұғалімге сабаққа байланысты берген төменгі бағалы нұсқауларын еске сақтаған жөн.
Жаңа берілетін сабақты баланың білетін мағлұматтарымен ұштастыру: тиісті таныстыру арқылы сабақтың мазмұнына ынталандырып, ілтипат аудару; қажетсіз мағлұматтардын сақтанып, баланың ілтипатын қоздыратын қызықты мәселелерді ғана үйрету; лайықты салыстыру, таныстыру, ұқсастыру түрлі әдіс, оңтайымен жандандыруына тырысу қажеттігін көрсеткен.
Сабаққа берілген бұл ескертпелер оқыту процесінің пәнаралық байланыс негізінің жүйелік пәнішілік, әр пәннің оқушының білімге ынтасын арттыру, өзіндік іс-әрекет арқылы оқу материалының салыстыру, топтастыру, түрлі әдістерді пайдалану сияқты мүмкіндіктерін ашып түсіндірген.
Пәнаралық байланыс негізінде оқу-тәрбие процесінде кітаппен жұмыс жүргізудің педагогикалық әдістемелік мүмкіндіктері.
Кітап барлық пәндерін бір-бірімен байланыстыратын құрал. Бұл пәннің оқулығының ішінде ойлап қарасақ, бірнеше ғылыми тірек болатын заңдылықтарды, анықтамаларды, оқиғаларды, табиғат қоғам адам туралы ұғымдарын тұтастығын, бірлігін көруге болады.
Бүгінгі таңда ғылымдардың интеграциялануы оқыту процесін пәнаралық байланыс негізінде құруды күн тәртібіне қойып отыр. Бұл міндеттерді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін құралдар, саяси-экономикалық, әлеуметтік құжаттар, көпке тараған әдебиеттер, энциклопедиялық анықтамалық кітаптар және әр ғылым саласына арналған сөздіктер т.б. Демек оқыту процесінде пәнаралық мақалалар оқулыққа хрестоматиялар ретінде шығарылады. Мұғалім өз пәнін білуге құштарлық білдіретін оқушыларға әдебиетті әсіресе көбіне ұсынады. Ол белгілі бір тақырып бойынша баяндама жасау үшін де қолданылады.
Оқу-әдістемелік жүйенің базисін түбегейлі жаңартудың бағыттарын, жаңа мазмұнының теориялық негіздерін анықтап тұжырымдаған құжаттар бар. Оған: Қ. Р. Білім Министерлері құптап бекіткен Қазақстан Республикасы мектептерінің және осы мектептердегі білім мазмұнының тұжырымдамалары.
Ұсынылып отырған «Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатыдағы білім мазмұнының тұжырымдамасынң үздіксіз білім беру жүйесіндегі бастауыш буында осы стратегияны нақтылы жүзеге асырудың тактикалық шешімдерінің бірі деп түсінген орынды.
Оқу пәнінің мазмұны оқушыларға адам, табиғат, қоғам құбылыстарының тығыз байланысын меңгертуде, олардың дүниеге біртұтас көзқарасын қалыптастыруда, жан-жақты дамыған жеке адам тәрбиелеуде барлық білім сапаларымен тығыз байланысады.
Бұл оқушылардың білімін білігін, танымдық қабілетін, эстетикалық талғамын дамытуға, адамгершілік қасиетін байытуға ықпал етеді.
Оқушылардың өзге пәндерден алған білімі оқу сабағында көркем шығармаларды оқыту арқылы дамытылады. Оқу пәні оқушыларды жан-жақты тәрбиелеудің басты құралы болғандықтан, тәрбиенің барлық түрлерімен (адамгершілік, эстетика т.б.) тығыз бірліктерді сақтайды.
Оқыту процесінде балардың білімі мен біліктерін, танымдық қабілттерін дамыту үшін пәнаралық байланысты жүзеге асыру қажет. Бұл ғылымның әртүрлі салаларының арасында айқын шекара жоқ екендігі және олардың бір-бірімен тығыз байланыста болатыны туралы түсініктерді, сондай-ақ дүниеге ғылыми көзқарасты қалыптастыруда табиғат құбылыстарының біртұтастығын, өзара байланысын көрсетуге мүмкіндік туғызады. Сонда баланың бір сабақта алған білімі, әсері, ойы, қиялы басқа пәнге келгенде тежеліп қалмай, ары қарай жалғасып дами түсуі, яғни бір пәннен басқа пәндерге көшудің үздіксіздігі қамтамасыз етіледі.
Бастауыш сынып мұғалімдерінің пәнаралық байланысты жүзеге асыру іс-әрекетін зерттеу барысында бұл байланыстың дүниетану сабақтарында тиімді пайдаланылуы – 32% болса, математика, еңбек, тіл, сурет сабақтарында бұл көрсеткіш сәйкесінше - 29%, 26%, 18%, 17% екендігі анықталды.
Мұғалімдердің пікірі бойынша пәнаралық байланысты жүзеге асырудың ең кең таралған жолдары мыналар: әңгімелесу, саяхат, тәжірибе жасау, техникалық құралдарын пайдалану, көрнекі құралдарын пайдалану, танымдық есептер құрастыру және шешу, практикалық жұмыстар жүргізу және т.б.
Жаңа оқу бағдарламаларына жасалынған талдау негізінде біз оқу үрдісінің нобайы болып табылатын тор график құрдық. Мұнда оқушылардың белгілі бір уақыт аралығындағы пәнаралық байланыс ескерілген оқу іс-әрекетінің мазмұны мен көлемі көрініс тапты. Сондан кейін І – ІІІ сынып оқушыларына арналған оқулықтар мен оқу құралдарына контекстілік талдау жасадық. Нәтижесінде біз бастауыш сынып мұғалімдерінің пәнаралық байланысты жүзеге асыратын мол мүмкіндіктерінің бар екендігін және олардың мынадай дидактикалық шарттар орындалғанада ғана елеулі нәтиже беретіндігін анықтадық (мұғалім жұмысында алатын орнының кему ретімен):
Шендеу әдісі пайдаланылып статистикалық өңдеуден өткен, негіздеуші әдістеме көмегімен алынған бұл материалдар бастауыш сыныптың болашақ мұғалімдерінің пәнаралық байланысты пайдалану даярлығын жетілдіру бағдарламасын жасауға және жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Мұны, сондай-ақ, жұмыс істеп жүрген бастауыш сынып мұғалімдері өздерінің кәсіби біліктілігін арттыру саласында пайждалана алады.
2.2. 2 сыныпта пәнаралық байланыс негізінде жаңа технология элементтерін пайдалану түрлері.
Тәрбиенің басты мақсаты – оқушылардың тұлғалық қасиеттерін гуманистік бағытта даму. Ұрпақ тәрбиесіндегі негізгі мәселе – мектеп оқушыларын рухани дамыта отырып тәрбиелеу. Рухани дамыту дегеніміз - өзінің өмірдегі орнын, атқаратын міндетін, қазіргі және баланың ұрпақ алдындағы жауапкершілігін дүниенің күрделі құрылымын түсіну және өзін-өзі үздіксіз, бір қалыпты жетілдіру. Рухани даму тұрғаны қалыптастырудың өзегі болып табылады. Бастауыш сынып оқушыларының жан-жақты үйлесімді дамуының негізгі кездері оқу, қоғамдық пайдалы жұмыс арқылы шығармашылық тұлғасын қалыптастыру. Оқушының шығармашылық қабілеттерін дамытудың жолдарын, құралдарымен анықтау психология мен педагогика ғылымдарында өте ертеден зерттеліп келеді. Бұл ежелден-ақ ұлы ойшылдарымыз Ж. Баласағұни, Әл – Фараби, Абайды да ерекше толғандырған, сондықтан өз еңбектерінде адамның жеке басының қабілеттерін дамытуды, шығармашылығын қалыптастыруды үнемі көтеріп отырған. Пәнаралық байланыс кезінде ең басты нәрсе – оқушыларды шығармашылық әрекет жағдайына енгізу, дербес жұмыс істеуге алған білімді пайдалана білуге үйретеді. Б. Г. Ананьевтің пікірінше тұлға үш бағытта қарастырылады.