Жарнаманың мәні, нарықтық экономика жағдайындағы атқаратын рөлі

Келесі кестеде «Ақмолатурист» АҚ 2009 және 2011 жылдар аралығындағы көрсеткіштерін көруге болады.

Онда барлық жыл басымымен жыл сонына алынған бухгалтерлік есеп бөлімі берілген. Онда ұзақ жыл активтерінің мөлшері, материалды емес активтер мөлшері, машина мен құрал – жабдықтар, салыққа қарызы, несиелік қарызы, қысқа мерзімдік несие, жабылмаған шығын көрсеткіштері , қаржысы, дайын өнімі, өз капиталы және тағы басқа көрсеткіштер берілген.

     Фирма өзінің  клиенттеріне алуан турлі маршруттарды: Түркия, Египет, БАЭ, Германия, Чехияға емделу, Қазақстандағы демалыс үйлері мен санаториялардың көптеген түрлерін, Бурабайдағы балалар лагерлерін ұсынуда. Сонымен қатар Экстримді ұнататындарға мынадай ұсыныстар (Шығыс Алтай, фестиваль Белуха) болды. Және де фирма клиентердің өз сұраныстарына байланысты турларды құрастырған. Қазіргі уақытта фирма жазғы кезеңге турларды

 

6-кесте – «Ақмолатурист» АҚ 2011 жылға шығаратын қаржылық шығындар

 

Шығындар статьясы	ФАҚт бойынша, тг	Пайыз бойынша
АстанаСуАрнасы	879,8	0,6
Қалаэлектросеть	1031,4	0,7
Жылужүйесі	109,4	0,1
Байланыс	3613,1	2,5
Материалдар мен шикізаттар	6817,8	4,7
ГСМ	812,	0,6
Құрылыс кәсіпорының қызметіне  ақысы	20160,3	14,0
Жалақы мен еңбекке  жарамсыз қағазы	51324,2	35,7
Әлеуметтік салық	10715,3	7,5
Әлеуметтік қорғауға салымдар жинағы	889,2	0,2
Амортизациялық шығын	6606,9	4,6
Жанармай	3811,7	2,7
Ғимараттарды жалға алу	10878,7	7,6
Басқа да шығындар	26010,4	18,1
ҚСС – сыз барлық шығындар	143660,2	100
ҚҚС – сыз кірістер	149183,1
Қаржылық нәтиже	+5522,9

 

Кесте бойынша талдау жасайтын болсақ фирманың баланстық жағдайы  өте жоғарғы деңгейде, қарызсыз жылдан жылға өту.

Кез-келген фирма сәтті жұмыс істеу үшін өзнің серіктестері мен жеткізушілері болуы кажет. «Ақмолатурист» АҚ-мы Қазақстанның аудандарындағы және шетелдердегі алдыңғы қатардағы туристік ұйымдармен белсенді карым-катынас жасайды.

«Ақмолатурист» АҚ-ның серіктестіктерінің ішіндегі ең бастылары болып: Санк-Петербургтег «Мир» фирмасы және «Гульнар-Тур» туроператорлык; Туркиялык; турфирмасы табылады.

 

4-кесте – «Ақмолатурист» АҚ 2009 – 2011 жылға балансы.

 

Көрсеткіштер	2009		2010		2011
	басы	соңы	басы	соңы	басы	С
Ұзақ мерзімдік активтер	46591893	62365050	62365050	62365050	62365050	63795450
Материалды емес актив	239170	187160			187160	225680
Машина мен құрал – жабдықтар	13046514	21316029	187160	187160	21316029	23814313
Износ	4895558	7063502	21316029	21316029	7063502	11764538
Қалдық құн	45976624	61801791	7063502	7063502	61801791	63193671
Ұзақ мерзімді инвестиция	376099	376099	61801791	61801791	376099	376099
Ағымдық активтер	9464787	10292189	376099	376099	10292189	10718535
ТМЗ	6784864	6071065	10292789	10292789	60771065	6622855
Дайын өнім	2196490	2711956	6071065	6071065	2711956	2948615
Дебиторлық қарыз	2072735	3587684	2711956	2711956	3587684	3455480
Қаржы	607188	633440	3587684	3587684	633440	640200
Жабылмаған шығын	8088929	12931181	14787100	14787100	14787100	14787100
Уставты қор	14787100	14787100	633440	633440	12931181	13246830
Өз капиталы	35366197	40208449	129331181	129331181	40208449	42544082
Ағымдық пассивтер	20690483	32448790	40208449	40208449	32448790	31969903

 

Серіктестіктермен және жеткізушілермен  келісім-шарттар негізінен турист жәрмеңкелер кезінде жасалынған. Жәрмеңкелік іс-шаралар туристік фирмаларға өте үлкен мүмкіндіктер береді. Жәрмеңке кезінде басқалармен танысып және езіңді керсете отырып, туризм саласында көптеген ақпараттарды алуға көмегін тигізеді.

Осы 30 жыл аралыгында фирма  кептеген жергілікті және халықаралық  жәрмеңкелерге ңатыск;ан. Мысалы, Астана каласында еткен «Қысқы демалыс 2010-2011» Республикалық туристік жәрмеңке, Алматыдагы жәрмеңке, Новосибирск және Мәскеудеп жәрмеңкелер. Өте сэтті еткені - Мәскеу ңаласындагы жәрмеңке, себебі онда көптеген шетелдік туроператорлармен және шетел компанияларымен келісім-шарт жасалынды.

Сонымен катар «Ақмолатурист» АҚ-мы Қазақстан территориясындағы санаториялар мен демалыс орындарымен келісім жасасған. Олар: Бурабайдагы «Приозерный», «Щучинский», «Окжетпес», «Зеленый бор» және тағы басқа санаториялар.

«Ақмолатурист» АҚ-мы шетел  әуекомпанияларымен және Қазақстанның барлык жолдарына бағытталган әуебилетері мен теміржолдардың сату кассаларымен белсенді карым-қатынаста жұмыс атқарады.

 

 

 

 

4.   Туристік кәсіпорынның дамуына жарнаманың әсері

 

 Қазір туризм индустриясы  халықаралық сауда қызметі сегментінде жоғарғы денгейдегі ірі және динамикалық дамудағы салалардың бірі.2009 жылы халықаралық туризмнің еншісіне экспорттағы әлемдік кірістін 8% мен  қызмет көрсету секторы экспортындағы 37% тиді.Туризм деңгейі жаңа көркем территориялардың пайда болу арқасында көтерілуі керек,себебі әлем туристік нарықындағы дәстүрлі аудандардың рекреационды сыйымдылығы шегіне жетті.Осыған байланысты Қазақстан әлемдегі туристік нарығында  өзінің  орнын  алуға үлкен мүмкіндігі бар.

 Қазіргі туризм әр жыл сайын еңбек етушілерге берілетін демалысқа байланысты туған,ол  бір жағынан адамның демалысқа хұқығың мойындау болып табылады.Ол адамдар мен ұлттар арасындағы түсінiсу факторының дамуына септігін тигізеді. Әлемдік Туристік Ұйымның зерттеу анализіне, мамандандырылған халықаралық туризм ұйымдары мен  мемлекеттің туризмді дамыту саясатына сүйенсек, туризді мемлекеттің әлеуметтік, мәдени экономикасына әсер ететін іс-әрекет ретінде түсінеді.

  Қазіргі кездегі туризм бұл әлем экономикасында құлдырауға берілмейтін сала. Мамандандардың есебінше,орта есеппен алғанда бір шет елдік туристтен түсетін кірісті алу үшін,әлемдік нарыққа шамамен 9 тонна тас көмір,15 тонна мұнай немесе 2 тонна жоғарғы сортты бидай өнімін шығару керек. Бұл жерде әр шикізатты сатқанда мемлекеттің энерго сақтаушы орындары азаяды,ал туристік индустрия қалпына келу ресурстарында жұмыс істейді. Шетел экономисттерінің есебінше 100 000 турист қалада болған 2 сағаттың ішінде 350 000 доллар жұмсайды немесе әр адам 17,5 доллардан сағатта. Көріп отырғанымыздай шикізатты сату-бұл экономикалық тоқырауға алып келсе, туризм ресурсы азаймайтын  ұзақ уақыт бойы қызмет ететін экономикалық тиімді сала.

Туризм экономикаға үш пайдалы әсерін тигізеді:

1.Шетел валютасының ағымы,  төлем балансы мен экспорт  сияқты экономикалық көрсеткіштерге  оң септігін тигізеді.

2.Тұрғылықты жерді жұмыспен  қамтамасыз етеді. Әлемдік Туристік Ұйым мен Әлемдік туризм және саяхат кеңесінің бағалауы бойынша әр тоғызыншы жұмыс орны мен туризм индустриясында 5-тен 9-ға дейін жұмыс орны тиеді. Туризм тікелей және жанама түрде экономиканың дамуының 32 саласына ‰сер етеді.

3. Елде инфра құрылымды  дамытады.

Туризм елдегі бүтін аудандардың  экономикасына белсенді әсер етеді.Туризм облысындағы шаруашылық субъектілерді  құрып оны іске асыру жол транспорты, сауда, коммуналды-тұрмыстық, мәдениет, медицина қызметінің дамуымен тығыз байланысты. Туризм индустриясында басқа экономикалық салалардан гөрі, неғұрлым күшті мультипликатор эффектісі бар.

Туризм –демалыс, спорт, мәдениет және табиғатпен таныстыратын жоспарланып индивидуальды түрде тәжірбиеленуі тиіс іс-әрекет. Мұндай жағдайда ол өзін-өзі оқыту толеранттылығы мен халық арасындағы мәдениеттін әр түрлілігімен танысу факторы болып табылады .

Туризмнің тез iрі тұрақты  өсуін,оның айналадағы ортаға күшті  әсерін экономиканың барлық секторы  мен қоғамның жағдайына септігін ескере отырып  Қазақстан Үкіметінің  ұзақ мерзімді бағдарламасы туристтік  саланы тиімді деп анықтады.

 Берілген концепция туризм сферасындағы бүтін мемлекеттік саясатының пайда болуын, құқықтық, ұйымдық және Қазақстандағы қазіргі туризм индустриясындағы бәсекелестікке бейімділіктің формалануының экономикалық негізін ұсынады.

    Қазақстанда туристiк  индустрияның дамымаған себебi  онымен мақсатты түрде, мемлекеттiк  деңгейде экономиканың саласы  ретiнде айналыспағанында. Мемлекеттiк емес туристiк құрылымдар мен туризмнiң территориалды ұйымдарына, ұзақ мерзiмдi жоспарлауға, комплекстi болжамдарға көнiл бөлiнбедi. Саланың дамуын тежеген фактор бюджетке  кiрiстiң көп бөлiгi туризмнен түскенiне қарамастан жергiлiктi басқару органдарының оны тиiмдi әрi болашағы бар екенiң мойындамауы. Тәуелсiздiк алынуы мен қатар елiмiзде халқымыздың тарихи және мәдени құндылықтарың дамыту жұмыстары басталды.   

Фирманың әлемдік нарыққа  сай деңгейге жеткізу үшін фирманың маркетингтік шараларына талдау жасайық. Өзін өзі талдау мен өзін - өзі  бақылау әрекетнің әдісінің негізі  болып жағдайлық талдау жатады.

«Ақмолатурист» АҚ-ның маркетингтік талдау кәсіпорынның өндірістік –шаруашылық әрекеттің толық қамтып, сонында жаңа идеялармен мақсаттарды, оларға жету жолдары мен тактикаларын нақтау қажет.

Жағдайлық талдаудың негізгі  пәні болып кәсіпорынды қоршаған микромаркетинг жатады: олар тұтынушылар, бәсекелестер, сатушылар, сату бойынша  делдалдар және де жеткізушілер.

«Ақмолатурист» АҚ-мы  сонымен бірге бағаны әр түрлі жеңілдіктерге сүйену арқылы түсіріреді, оның негізгі мақсаты сол арқылы көптеген тұтынушыларды жинау.

«Ақмолатурист» АҚ-мы  әрі қарай баға дискриминациясын қолдануды көздеуде, яғни жай тұтынушыларға қарағанда қатаң адамдар үлкен жеңілдіктер жасау.   Тұтынушы өндірушіге пір саналатын тұлга, маркетингтік тұрғыдан ерекшелігі осы тұжырымда. Жарнама және –өткізуді ынталандыру кызметтері тура тұтынушыға арналады. Көптеген фирмаларға, егер адамдарға маркетинг пен жарнама бір-бірімен үндес көрсеткіші де кездейсоқ емес. Осылардын, барлығы жарнаманың маркетинг кешенінде атқаратын зор рөлі бар.

Өткізуді (сұранысты) ынталандыру іске асқан жағдайда тұтынушылардың, сатушылардың, табыстырушылардын, (делдалдардың) назарын сіздің еншінізге аударып және оны сатып алуға ынталандыратын қызметтер түрі мен шаралар кандай? Жарнамамен қатар олар сауда белсенділігін қолдайтын шараларды, баспасөздің түрін жариялауды, кауымдастармен байланыс жасауды және т.б. камтиды. Жарнама осы тұтас жуйенің ортаншы буыны.

Жарнама - нақтылы өндірушілерге, саудагерлерге, табыстырушың тауарына, қызметіне назар аударту және олардың шотынан, олардың маркасымен осы тауар мен кызметін сатып  алдырту мақсатында ұсыныс, тауар  мен кызметті сатып алдырту мақсатында ұсыныс, шақыру, кеңес және кепілдеме  тарату.

Жарнама тауарды (қызметті) сату міндеттерін, баска да көптеген міндеттер атқаратының айта кетейік, бұлар:

- фирма, оның тарихи, жетістіктері, клиенттерінің құрамы жөнінде түсінік, мағлұмат тарату;

-   толық ақпаратқа  сұраныс, тапсырмалар тудыру;

-  тауар сатып алу  жөнінде шешім кабылдауға ықпал жасайтын адамдарға жарнама беруші фирманың, жағына шығардай етіп сөз салу;

-  өткізузу қызметінің мамандарына клиенттермен келіссөз жүргізу кезенінде көмек көрсету;

-   қоғам жағынан фирмаға оң көзқарас тудыру;

-   тауарды сатып  алушылардың қуаныш сезімін қолдау. Қысқаша ғана жарнама теориясына  ой жүгіртейік. Жарнаманың іргелілік  принципі. Ол тауар сатып алу  барысындағы тутынушының ынтасын  арттыруда дәйектілікке сүйенуді  білдіреді. Мұны психологтар ашқан  және осы дәйектілік төмендегі  элементтерден тұрады: " назар  - мүдде - зауық -қимыл". Осы принципке  сәйкестене жарнаманың стратегиясы  анықталады, ягни клиенттерді әркайсысына  өзіндік шаралар сипаттас белгілі  бір кезеңдерден өткізе отырып, сатып алуға дайындау. Айтылм принципке сүйене отырып, осы кезеңдердi былай бөлуге болады: