Жарнаманың мәні, нарықтық экономика жағдайындағы атқаратын рөлі

       9. Ой маркетинг.

Маркетинг қызметті ұйымдастыру  кәсіпорынға  маркетинг әрекеті  бойынша  өздеріне  берілген тапсырыстар  мен қызметтерді мойындайтын  бөлімдер  мен  бөлімшелер жиынтығы. Маркетинг қызметін ұйымдастыру келесі көрсеткіштер арқылы құралады:

1.Функционалды ұйымдастыру.

Аз көлемде тауарлар мен  нарықта орны бар кәсіпорындар да мақсатты түрде еңбекті функционалды бөлу.

Маркетинг функциясының  ұйымдардың  күшті  жақтары:

1.Басқарудың оңтайлығы.

2.Басқару процессін   мамандыру мен стандарттау   шешім қабылдаудың  тиімділігін   арттырады.

3.Жұмыстардың  профессионалдық  квалификациясын (біліктілігін) өсіруіне  әсерін тигізеді.

Маркетингтің кемшіліктері:

1.Шешім қабылдаудың   қиындылығы.

2.Тауар  сапасымен   номенклатурасының  төмендеуі.

3.Жаңалықтардың  аздығы.

4.Фирманың  жалпы  қызығушылығына  қарағанда  жеке  және  эгоистік  қызығушылықтың  өсуі.

2.Маркетингтік тауарлық  ұйымдастыру.

 Осындай маркетингтік  құрылым түрін  қолдану, арнайы  өндірумен  өткізу  шартын  талап  ететін  көп  түрлі  өнім  ассортиментімен  өткізу  тарабтары бар кәсіпорын  үшін тиімді.

Маркетингтік тауарлық ұйымдастырудың күшті жақтары:

1.Тауар бойынша  маркетинг  қызметін  жетілдіру.

2.Тауар бойынша  қажет   координацияларда  пайда  болған  мәселелерге  тез  бейімделу.

3.Сыртқы орта шарттарына  икемділігі.

Маркетингтің тауарлық ұйымдастырудың  кемшіліктері:

1.өте  қымбатқа  түсуі  (шығынның көп болуы)

2.Мәселені тез  шешілмеу  қажеттілігі.

1.Кәсіпорының нарықтағы  моделі

Күшті жақтары:

-қажеттілікті жақсы   білуімен қатар  тұтынушының  өз қалауы.

-нарықтағы дұрыс  болжамымен  өзіндік  ерекшеліктерін есептеген  кезде.

Кемшіліктері:

• функцияның  біркелкілігі
• жұмыс  икемділігінің  болмауы
• кәсіпорынның құрамының күрделілігі.
• тауар ассортиментінің нашар болуы.

2.Маркетингті географиялық  ұйымдастыру.

Күшті жақтары:

-тұтынушылармен жақсы   қарым-қатынаста болуы және  шығындардың  оң болуы.

Кемшіліктері:

• қосарланулық пен іскерлік үйлестіру мәселесі.

Егер де ірі компаниялар  тауарларды  нарыққа, яғни  барлық  ұлттық нарығына немесе халықаралық  нарығына шығаратын болса, онда  маркетинг географиялық  принцип  бойынша  ұйымдастырылады.

 Маркетингті жоспарлау  белгілі бір мақсат кезеңінде  мақсатқа жету үшін өнделген  жүйелік бағдардан тұратын жоспарлық  құжат.

Маркетингтік жоспарды келесідегідей  жіктеуге болады:

а) Нарықты жаулап алу  масштабы

б) Нарықта әрекет бету уақыты

в) Маркетингтік жоспарлаудың қажеттілігі

г) Маркетингтік жоспарды өңдеу  әдісі

Маркетингтік жоспарлауды  өңдеу әдісі келесідегідей ерекшеленеді:

а) жоғарыдан төменге жоспарлау

б) төменнен жоғарыға жоспарлау

в) қарама-қарсы жоспарлау

Маркетингтік бюджетті кәсiпорын жетекшісі бекітеді. Маркетингтік бюджетті анықтау үшін бірнеше әдістер қолданылады:

1. Басымдылық әдісі
2. Өсу әдісі
3. Бәсекелестерге байланысты әдіс
4. Сатудан түскен пайда әдісі
5. Мақсат пен тапсырмалар әдісі
6. Инвестицияны қайтару әдісі

Коммуникация дегенiмiз  тараулар, қызметтер туралы хабарландыру, оларға деген тұтынушының сенiмiн  күшейту, олар туралы ескерту үшiн фирма қолданатын әдiс-амалдары.

Кәсiпорын тұтынушыларға  тиiмді әсер ету үшiн коммунмкацияның  келесi әдiс-амалдарын пайдалануы мүмкiн: жарнаманы, арнайы сатуды, өтiмдi ынталандыруды, қоғаммен байланысы.

Коммуникацияның әр элементiне сәйкес ерекше тәсiлдер мен әдiстер қолданылады.

Жарнама дегенiмiз белгiлi тапсырыс берген демеушiнiң атынан тауарды тартымды көрсетуге және оны сатып алушыға қарай жылжытуға бағытталған ақылы әрекет.

АҚШ Маркетинг Ассоциациясының анықтамасы бойынша, жарнама дегенiмiз тауарларды, қызметтердi, идеяларды тұтынушыларға қарай жылжытуына арналған кез-келген әрекеттер нысандары және нақтылы жағдайды есепке ала отырып, анағұрлым тиiмдi тәсiлдер мен әдiстердi қолдана отырып, әлеуеттi тұтынушылардың назарларын жарнамалау объектiсiне аудару үшiн орындалатын ақылы қызметтер деп анықталған.

Жарнама ерекшелiктерi: қоғамдық сипатта болады, үгiттеуге қаражат қаблеттiлiгi бар сатушы жарнама арқылы өзiнiң хабарландыруын бiрнеше рет қайталай алады, мәнерлiк-түс, дыбыс, шрифт арқылы тауарды  тартымды көрсетуге болады, иесiз жарнама монолог ретiнде ғана жасалады.

      Жарнаманың  жоғарыдағы айтылған көптеген бейнесi оның әмбебап сипатын көрсетедi және оның жеке түрлерiн бөлiп талдауды қажет етедi. Жарнама келесi белгiлiр арқылы жiктеледi:

    1. Жарнаманы жеткiзу әдiстерiне қарай:

- қатаңжарнама- қысқамерзiмде, агресияшылжарнама.

- Жайлыжарнама – тауар айналысында қолайлы жағдай құратын жарнама.

2. Мияткер түрiне қарай:

- өндiрушiнiң атынан жүргiзiлген жарнама көбiнесе коммерциялық әрекетке байланысты.

- жеке адамдар атынан жүргiзiлген жарнама көбiнесе хабарландыру сипатын алады.

3. Тұтынушыға әсерету әдiсiнеқарай:

- оңтайлыжарнама – әлуеттi тұтынушыныңақыл – ойына әсерететiн жарнама.

- Эмоционалды жарнама – тұтынушылардың сезiмiне, эмоциясына ассоциация арқылы әсерететiн жарнама.

4. Мақсатты аудиторияның түрiне қарай:

- Бизнес саласына арналған жарнама – тауарды өндiрiс үдерiсiңде қолдану үшiн сатып алатын тұтынушыларға және делдалдарға арналған жарнама. Жеке тұтынушыға арналған жарнама.

5. Коммуникация стратегиясына қарай:

- Таңдамалы жарнама – нақты нарық сегментiне арналған жарнама.

- Жалпылама жарнама – жалпы нарыққа арналған жарнама.

6. Компания мақсатына қарай:

- Ақпаратты жарнама – тұтынушыларды жаңа тауармен жаңа фирмамен таныстыратын жарнама.

- Ескерту жарнама – тұтынушылар есiне тауар туралы ақпаратты сақтауға арналған және тауарды қайжерде сатыпалуын еске түсiретiн жарнама.

- Кеңесшi жарнама – таңдамалы сұранысты қалыптастыруға арналған жарнама.

7. Жарнама затына қарай:

- Тауар жарнамасы – тауарға сұранысты қалыптастыратын және оған ынталандыратын жарнама.

- Фирма беделiң жоғарлатуға арналған жарнама – кәсiпорынның жұмысын жағымды көрсетуге арналған жарнама.

8. Тигiзетiн әсерiне қарай:

- Тiкелей жарнама – жеке тұлғаға арналған жарнама, мысалы директ – мейл

- Жанама жарнама – көпшiлiкке арналған жарнама

9. Әсер ету жолына қарай:

- Көз жарнамасы

- Акустикалық жарнама

- Иiс сезу қаблетiне әсер ететiн жарнама.

Коммуникацияның әрэлеменiне сәйкес ерекше тәсiлдермен әдiстер қолданылады. Алайда олардың пайдалану мақсаты бiр – маркетинг концепциясын енгiзу үшiн стратегиялық және тактикалық мәселелердi дұрыс шешудi қамтамасызету.

Сонымен жарнаманың фирмалардың  әрекетіңде қолданудың мәні зор. Өйткені  тек жарнама арқылы ғана біз тұтынушыларымызға  жаңа немесе нарықтағы тауар туралы хабар бере аламыз.

 

 

1.2. Жарнаманың  әрекет етуiнiң негiзгi қағидалары.

 

Туризм қазіргі уақытта  сыртқы экономикалық қызметтің жақсы  серпінді  дамып  келе  жатқан  салалардың  бірі болып табылады .  Туризмнің ұдайы өсуі біртұтас әлемдік экономикаға әсер етуі  сияқты  бөлек елдер мен аймақтар экономикасына әсер етуі дүниежүзілік шаруашылықтың дамуы мен құрылымына жалғасатын күрделі, тұрақты ұзақ мерзімді беталыстардың бірі болып табылады.  Қызметі халықтың өзгеше қажеттіліктерін  қанағаттандыруға бағытталған туризмнің  ұлттық экономикадағы ірі өз алдына салаға айналуы осыдан байқалады. Осы  қажеттіліктердің  алуан түрлілігі  туристік кәсіпорындармен  ғана қанғаттандырылып қоймайды, сонымен қатар экономика дамуына мултипликаттық әсері факторларының бірі ретінде туризм мәнісін себепші ететін басқа салалардегі кәсіпорындармен қанағаттандырады. Туризм әлемдік интеграциялық просцестер факторланың бірі болып табылады, ал туристік бизнес қазіргі уақытта экономиканың маңызды секторы болып табылуда.

Өте сирек табиғи ресурстармен көшпелі халықтың ерекше мәдениетіне  ие болып отырған Қазақстан  халықаралық  және аймақтық нарықтарда туризмнің  даму үшін үлкен іске асырылмайтын әлуетке ие болуда.

Рекреациялық ресурстармен тарихи-мәдени  мұралардың туристік әлуеті Қазақстан мемлекетіне халықаралық  туризм нарығына үйлесімді біріктірілуге  және елде туризмнің интенсивті дамуына  қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл халықтың жұмыспен  қамтылуның тұрақты өсімін және табыстарын туризм салаларымен шектес дамуын ынталандыруын  және ұлттық экономикаға инвестиция түсімінің артуын қамтамасыз етеді.

Қазақстанда туризм индустриясы  мемлекеттік деңгейде экономиканың басымды салаларының бірі болып  таңылды.

Статистикалық және империкалық көрсеткіштер анализі Қазақстандық туристік өнімге деген қызығушылықтың өсуін және туристер көлемінің өсуінің қолайлы беталысы және өткізу нарығының ұлғайғандығын куәландырады.

Республикамыз кәсіпкерлер , спортсмендер , ғалымдар экстрималдық демалыстарды ұнататындар үшін аса  тартымды болуда .

Қазақстан территориясының  көп бөлігін таулар алып жатқандықтан, дәл солай алыс шетелдік туристер үшін  аса тартымды  ресурс болып  табылады. Оқиғалы  туризм әлемдік  туристік нарықта жоғары сұраныста .

Нарықтық экономикада  жарнама әр түрлi қызметтi атқарады. Жарнаманың әрекетiнен барлық кәсiпорыннын болашағы тәуелдi. Нарықтық экономикада  жарнаманың атқаратын қызметтi төмендегiдей:

- Экономикалық бернесi –  сұранысты қалыптастыру, өтiмдi ынталандыру,  тұтынушыларға тауарды алғызуды  тездету арқылы сату мен алу  үдерiсiн тездетедi.

- Ақпараттық бернесi –  тұтынушыларды өндiрушiлер туралы  және олардың тауарлары туралы  ақпарат ағымдарымен қамтамасыз  етедi.

- Коммуникациялық бернесi – маркетингтiк зерттеулерi кезiнде қолданатын сауалнама, тұтынушылар пiкiрлерiн жинау.

- Бақылау бернесi – нарықтағы  өнiмдердiң жылжыун бақылауға  мүмкiндiк бередi.

- Түзетiм бернесi – өткiзу  саясатын және жарнама қызметiң  ұтымды жағынан өзгертуге мүмкiндiк  жасайды

- Сұранысты басқару бернесi – нақты тұтынушылар топтарына  көзделген әсерiн тигiзу жолдарын  табуға мүмкiндiк ашады.

- Жарнама мақсатты кәсiпорын  қабылдаған жалпы маркетингтiк  және коммуникациялық стратегияларына  сәйкес анықталады. Ол мақсаттарды  екi үлкен топқа бөлуге болады:

- Тауарды өткiзу саласына  байланысты мақсаттар – сату  көлемiн ұлғайту және тұтынушылардың  тауарды сатып алуын ынталандыруға  арналады:

- Коммуникация саласына  байланысты мақсаттар – нақты  идеяларды хабарлауға, кәсiпорынның  бейнесiн қалыптастыруға, тұтыну  әдетiне ыңғайлы өзгертуге бағытталды.

Жарнама мақсаты негiзiнде  жарнамалық жариялық шешiмдерiн қабылдау тәсiлдерi анықталады. Алдымен ұсынатын тауардың ерекше қасиеттерi талданып, соның iшiндегi тұтынушыларға аса  маңыздыларының тiзiмi жасалады. Одан кейiн  жарнамалық жариялаудың қандай мақсатты аудиторияға арналуын нақты анықтау керек.

Жарнамалық жариялауды дайындаған кезде мына мәселелердi шешу қажет:

- Жарнамалық жариялаудың  құрылымын

- Жарнамалық жариялаудың  түрiн 

- Жарнамалық жариялаудың  бет – бейнесiн.

 Жарнамалық жариялаудың құрлымы AIDA (Attention – назар, interect - қызығушылық, desire – ықылас, action – әрекет), талаптарына сәйкес болуы қажет. Дұрыс қарастырылған хабарландыру тартымды да қызықты болады. Ол хабарландыруды адам қайтара оқуы немесе көруi мүмкiн. Хабарландырумен түгел танысып, жарнама объектiнiң дәлелдiгiне толық сенсе, тұтынушы тауарды сатып алуы мүмкiн.

Жарнамалық жариялаудың  түрi тауарды тұтынушыға көрсету  әдiсiне байланысты. Көрсету әдiстерiнiң бiрнешесi болады, олар: тауардың ұнатымды жақтарымен клиенттердiң пiкiрлерiн игеру мен қажеттiлiктердi қанағаттандыратын тауардың жағымды қасиеттерiн анық және дәлелдi көрсету, нақты жағдайда тауарды қолдану тәсiлдерiн көрсету, тұтынушының көңiлiң көтеру үшiн әзiл – ысқақ тағы басқа жағдай жасау.