Лекции по "Маркетингу"

 

 

 

 

 

 

 

№3 СӨЖ

Білім беру қызметтерінің нарығы

 

Қоғам дамуы мен әлемдiк педагогикадағы парадигмалардың өзгеруi мектеп өмiрiне де елеулi өзгерiстер енгiзуде. Өйткенi, мектеп қоғам өмiрiнiң айнасы бола отырып, қоғамдағы құбылыстарға тiкелей  араласады және олардың маңыздыларын өз өмiрiне қабылдайды. Соның дәлелi ретiнде қазiргi мектептегi инновациялық үрдiстердi айтуға болады. 

Менеджментте “басқару – басқаларды табысқа жеткiзу” деген сөз  бар. Ал табыс деген алға қойған мақсатқа жету деген сөз. Өз кезегiнде мақсаттың  келешекте қол жеткiзiлетiн, алдын  ала жоспарланған күтiлетiн нәтиже екенi белгiлi. Ендеше өз қызметiнде менеджер мақсат қою, мақсатты жүзеге асыру және мақсатқа бағытталу және мақсатты бағалау  сияқты үрдiстермен тығыз байланыста жұмыс iстейдi.  
Екiншi жағынан алғанда, жоспарлау деген мақсатқа жету жолдарын зерттеу мен анықтау болса,ұйымдастыру деген адамдардың мақсатқа жету бағытындағы жұмыстарын байланыстыру, басқару (мотивация) деген адамдардың мақсатқа ұмтылысын ынталандыру, ал бақылау деген адамдардың мақсатқа қарай қозғалысының дұрыстығын тексеру деген мағынаны бiлдiредi.  
 
 
Жалпы жоспарлау қағидалары: 

• Мақсатты бағыттылық – белгілі бір мақсатты жүзеге асыру; 
• Ғылымилық – жоспарлауда ғылыми негізге сүйену; 
• Жүйелілік - өзара байланысты бөліктерге жіктеу; 
• Кешенділік – негізгі мәселелерді толық қамту; 
• Жариялылық – іс-шаралардың қажеттілігін көрсету; 
• Жетекші буын – басым бағыттарды айқындау; 
• Нақтылық – жүзеге асырылатын әрекеттерді жасау; 
• Перспективалық – келешектегі мүмкіндіктерді ескеру; 
• Ұжымдық жоспарлау – шешімдi бірлесе қабылдау. 

Мектептiң жылдық жұмысын  жоспарлаудың негiзгi кезеңдерi 
 
Жоспарлаудың аз уақыт iшiнде және жыл бойы жоспарлау сияқты түрлері бар екенін ескере отырып, алдымен жоспарлау технологиясының екі түріне тоқталып өткен дұрыс болар.  
 
1. Жылдық жоспарды дайындау әдiстемесi  
 
1-кезең  
Мақсаты: төмендегi бағыттар бойынша мектепiшiлiк жоспарлаудың оқу-тәрбие жұмыстарының нәтижелерiне ықпалы туралы мәлiметтердi жинақтау:  

• Педагог кадрлармен жұмысқа ықпалы; 
• Оқыту мен оқушылардың бiлiм сапасына ықпалы; 
• Мектептегi тәрбие жұмыстарына ықпалы; 
• Оқушылардың сабаққа қатысуына ықпалы; 
• Оқушылардың өз мiндеттерiне орындауына ықпалы; 
• Ата-аналармен жүргiзiлетiн жұмысқа ықпалы; ықпалы; 
• Мiндеттi оқу заңын жүзеге асыру барасына ықпалы; 
• Мектеп әкiмшiлiгiнiң басқару қызметiне ықпалы. 

Мерзiмi: қыркүйек-желтоқсан.  

2-кезең  
Мақсаты: жоспар жобасын дайындайтын жұмыс тобының қызметiн ұйымдастыру:  

• Жоспарлау тобын жасақтау; 
• Негiзгi жұмыс бағыттарын белгiлеу. 
• Жоспарды бағалау өлшемдерiн белгiлеу. 
• Жобаны дайындау мерзiмiн белгiлеу. 

Мерзiмi: қаңтар-наурыз. 

3-кезең  
Мақсаты: жоспар жобасын талқылау, қажеттi түзетулер енгiзу.  
 
Жоспар жобасын мектеп директорының қарауы;  
Арнайы сарапшылармен кеңесу.  
Маусым педкеңесiнде талқылау.  

Мерзiмi: сәуiр-маусым.  

4-кезең  
Мақсаты: жоспарға түзетулер енгiзу, толықтырулар жасау:  
 
Жоспар жобасын жұмыс тобының қайта қарауы;  
Ұсыныстарды ескере отырып, қажеттi толықтырулар жасау;  
Жоспарды тамыз педкеңесiнде бекiту.  

Мерзiмi: шiлде-тамыз. 

 
Бұл технологияларды басшылыққа алу  арқылы жоспарлауды ұжымдық сипатта  жүргізуге болады және оның нақтылығы  мен жан-жақтылығын жүзеге асыруға  болады.  
 

Мектептiң жылдық жұмысын  жоспарлаудың тиiмдi үлгiсi 
 
 
 
Оқу орнын басқаруды директор және оның орын-басарлары іске асырады, ал олардың функциялық міндеттерін, тағайындау немесе сайлау тәртібін жалпы білім беретін мектеп жарғысы анықтайды. Оқу-тәрбие процесін басқаруды ең алдымен педагогикалық стажы үш жылдан кем емес, өзін мұғалімдік қызметте көрсете алған және қажетті ұйымдастырушылық қабілеті бар мектеп директоры атқарады.

Мектеп директорының функциялық міндеттері »Жалпы білім беретін мемлекеттік  оқу орындары туралы уақытша ережесінен»  және соның негізінде жасалатын  әрбір жалпы білім беретін  оқу орнының өз жарғысымен айқындалады.  

Жалпы білім беретін оқу орнының  директоры мынадай функциялық міндеттерді  атқарады: Мемлекет және қоғам алдында  балалар құқын қорғау талаптарының орындалуына жауапты, оқу-тәрбие процесін жоспарластырады және ұйымдастырады, оны орындалу барысын және нәтижесін  қадағалайды, оқу орнының тиімді және сапалы жұмыс істеуіне жауап  береді;

• мемлекеттік және қоғамдық органдар алдында мектептің мүддесін танытады;
• мектептен тыс және сабақтан тыс жұмыстарды ұйымдастыруға қажетті жағдай туғызады; мектеп  директорының  орынбасарын  таңдайды,   олардың  функциялық  міндеттерін белгілейді;
• педұжымның, ата-аналардың және оқушылардың пікірін ескере отырып оқу орнының педагог кадрларын орналастырады, соның жетекшілерін тағайындайды;
• оқу орнының педагог, әкімшілік, оқу-тәрбие және қызмет көрсетуші кадрларын жұмысқа қабылдайды және босатады;
• белгіленген тәртіп бойынша оқу орнына бөлінген бюджет қаржысының ұтымды жұмсалуын ұйымдас-тырады;
• оқу орны Кеңесінің келісімімен шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалімдердің жалақысына үстеме қосады;
• шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалімдердің педагогикалық эксперимент жасауына, оқу мен тәрбиенің өзінің әдістерін практикада қолдануына қолайлы жағдай жасайды; өзінің қызметі бойынша білім басқармасы органының алдында жауап береді.

Мектеп директорының бұл функциялық міндеттері мектепті ң типіне, орналасқан жеріне, мұғалімдер мен оқушылар құрамының  ерекшеліктеріне, ата-аналар мен қоғамдық өкілдердің арасында қалыптасқан жұмыс  жүйесінің ерекшеліктеріне байланысты, мектеп жарғы-сына одан әрі толықтыру  енгізуі мүмкін. Оқушылардың өзін-өзі  басқаруы, кәсіптік бағдар, ата-аналармен  жұмыс сияқты мәселелер мектеп директорының басты назарында болуы тиіс. өз компетенциясының негізінде мектеп директоры оқу орнының атынан мүлкін пайдалану жөнінде келісім-шарт түзіп, басқа да әрекеттерді іске асыра алады.

Мектептегі жекелеген жұмыс  бағыттары директордың орынбасарына жүктеледі. Олар оқу-тәрбие ісі жөніндегі  орынбасар, сыныптан тыс және мектептен  тыс жұмыс-тарды ұйымдастырушы, ғылыми-зерттеу  жұмыстар жөніндегі орынбасар, мамандыққа бейімделген сыныптар немесе жекелеген  пәнді тереңдетіп оқитын сыныптар жөніндегі  орынбасар және мектеп директорының шаруа-шылық бөлімі бойынша орынбасары немесе көмекшісі.

Мектеп директорының оқу-тәрбие жұмыстары  жөніндегі орынбасары педагогикалық  процесті ұйымдас-тыруға, білім беру бағдарламалары мен мемлекеттік  білім стандарттарының орындалуына  жауапты; оқушылардың білім саласы мен тәртібі бақылауды іске асырады; оқушы-лар мен мұғалімдер жұмысын  реттеп, сабақ кестесін түзеді; мектептің  әдістемелік жұмыстарына басшылық жасап, педагогикалық мәдениетін көтеруді ынталандырады. Кейбір мектептерде  мектеп директорының оқу-тәрбие ісі  жөнін-дегі орынбасарлары бірнешеу болса мектеп жарғысы бойынша олардың әрқайсысының функциялық міндет-тері дербес белгіленеді.

Сыныптан тыс және мектептен  тыс тәрбие жұмыс-тарын ұйымдастырушының (мектеп директорының орын-басары құқында) міндеттерінің аясына балалар шығарма-шылығының  сарайлары, жас натуралистер, жас  техниктер станциялары, балалар  бірлестіктері мен клубтары сияқты қосымша білім беретін мекемелермен байланыс орнату; сынып жетекшісінің жұмыс мазмұнын жақсарту, оларға әдістемелік  көмек көрсету, оқушылардың тұрғылықты мекені бойынша жұмыс жүргізу  Б¥¥ Конвенциясының талаптарына  сай балалардың қоғамдық ұйымдарына қолдау көрсету сияқты өзекті мәселелер  жатады.

Соңғы жылдары жаңа типті мектептер  — гимназия, лицей және т.б. мектеп кеңесінің шешімімен жаңа перспективалық бағыттар жөнінде мектеп директорының орынбасары қызметі еңгізілуде. Мысалы, сондай жаңа қызметтің бірі — мектеп директорының ғылыми істер жөніндегі  орынбасары жоғары оқу орындарының  ғалым-дары, оқытушыларымен, ғылыми орталықтармен  байланыс орнатып, оларды мектептегі педагогикалық  жұмысқа тартады, мұғалімдердің  тәжирибе — экспери-менттік жұмыстарына  көмектеседі.

Мектеп директорының коммерция  жөніндегі орын-басары: орынбасар  — үйлестіруші: демеушілермен, комиссионерлермен  байланыс орнатып, бюджеттен тыс  қаржыландыруға басшылық жасайды. Кейбір ірі немесе мамандандырылған мектептерде  мектеп директорының әлеуметтік-педагогикалық  сауықтыру істері жөніндегі орынбасары қызметі енгізіліп, ол сыныптарда теңестіру, педагогикалық түзету және бейімдеу жұмыстарын қадағалайды.

Директорды басқару қызметінің тиімділігі мектеп әкімшілігінің аппаратында  міндеттер мен құқықтарды айқын  белгілеуге тікелей байланысты. Қажеттілікке байланысты мектеп директоры шұғыл  немесе нұсқаулық кеңес, педагогикалық  кеңес мәжілістерін өткізу барысында  бүкіл педагогикалық процесті үйлестіріп отырады.

 

№4 СӨЖ

Кәсіпкерлік қызметтің әлеуметтік және құқықтық жағдайлары

Әлеуметтік экономикалық құбылыс ретінде кәсіпкерлік көптеген қоғадық қатынастарды қамтиды. Мұның айталық, заң құқылық, психологиялық, тарихи жақтары бар. Бірақ кәсіпкерліктің тамыры адам қызметінің экономикалық жағдайларында жатыр.Кәсіпкерлік қатынастарды қараудың алғашқыт нүктесі олардың субъектісі мен объектісін анықтау.Кәсіпкерлік субъектісіне экономикалық қызметке қатысушы түрлі мүшелер, алдымен жеке дара индивиттер, адамдар жатады. Олар бұл сапада жеке дара өндірісті ұйымдастырудан көрінеді. Мұндай кәсіпкердің жұмысы өзінің еңбек шығындарына немесе жалдамалы еңбекті қолдануға негізделеді. Соңғы жағыдайда кәсіпкер жалдаушы болады. Кәсіпкер қызметті бір топ  адамдар жүргізу мүмкін, оларды байланыстырушы-міндетті шарттар мен экономикалық мүдде. Мұндай кәсіпкерліктің түрі –ұжымдық, коллективтік деп аталады. Ұжымдық кәсіпкерліктің субъектісі — әртүрлі ассоциациялар: акционерлік қоғам коопиративтер және тағы басқалар. Жеке дара кәсіпкерлерге қарағанда партнерлік бірлестіктер ірі көлемдегі мәсвелелерді шеше алады.Кәсіпкерліктің объектісі – адаамның бергілі қызметі. Кәсіпкерліктің соңғы нәтижесі-өндірілген өніммен көрсетілген қызмет.Бірақ, ең бастысы-әр кәсіпкер оның өзіне тиімдісін пайдалысын ғана жасайды. Міне осы себептен кәсіпкерлердің ең басты мақсаты өз кәсіпорнының пайданы көп келтіруі  немесе шығындарын барында азайту. Ал кәсікердің табысы көбіне оның істі  үйымдастыруына тікелей байланысты. Ал қызметінің бастапқы кезінде кәсіпкер қатаң бәсеке жағдайында нарықтан шығып қалмас үшін өндіріс факторларын комбинациялаудың жаңа жолдарын іздейді, яғни бұл кәсіпкер ісінің ең басты мақсаты.

Кәсіпкерлік құқық дегеніміз кәсіпкерлік қатынастармен тығызбайланысты коммерциялық емес, кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеуге және тағы да басқа қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы. Кәсіпкерлік құқықтың пәні кәсіпкерлік іс-әрекет саласында қалыптасатын коғамдық қатынастар және сол қатынастармен тығыз байланыстағы коммерциялық емес, кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеуге байланысты қатынастарды қамтиды. Бұл қатынастарды: а) кәсіпкерлік (кәсіпкер мен кәсіпкер арасындағы көлденең қатынастар) және коммерциялық емес(мемлекет пен кәсіпкер арасындағы тік қатынастар) қатынастар деп екі топтамаға бөлуге болады.

Қазақстан Республикасының  Конституциясы — Қазақстан Республикасының ата заңы. Ағымдағы Конституция 1995 жылы30 тамыз күні жалпыхалықтық Референдум негізінде қабылданды және 5 қыркүйек күні өз күшіне енді. Конституция 9 тараудан, 98 баптан тұрады.

Конституция мемлекеттік құрылыстың құқықтық негізін қалыптастырушы құжат  болып табылады. Ол мемлекеттілік  тетік, қоғамдық, саяси институттар  ретінде қызметтің негізі боларлық принциптерін орнықтырды, адам мен  азаматтың конституциялық мәртебесін белгіледі, экономикалық құрылыстың негіздерін айқындады. Бұл тәуелсіз Қазақстанның қабылдаған екінші конституциясы. Алдыңғы  конституция 1993 жылы 28 қаңтарда қабылданған болатын.

Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылы 30 тамызда қабылданды.

1995 жылы 30 тамызда республикада бүкілхалықтық  референдум өтті, нәтижесінде Қазақстанның  жаңа Конституциясы қабылданды. Дауыс беру еліміздің қалалары  мен ауылдарындағы 10253 сайлау  учаскелерінде жүрді. Бұл Конституцияның 1993 жылғы Конституциядан айырмашылығы  оның мазмұнының сапасында еді.  Жаңа Конституцияға алғаш рет  азаматтың құқығына қатысты ғана  емес, адам дүниеге келген сәттен  одан ажырамас құқықтарына да  қатысты нормалар енді. Ол бойынша  Қазақстан Республикасының Президенті  саяси жүйенің басты тұлғасы  болып табылады, билік тармақтарынан  жоғары тұрады. Бұл президенттік  басқару жүйесіндегі мемлекетке  сай келеді. Парламент туралы  конституциялық бөлім өзгерістерге  ұшырады.

1995 ж.  желтоқсанда екі палаталы (жоғарғы  палаталы — Сенат, төменгі  палаталы —Мәжіліс) Парламентке  сайлау өткізілді.

Конституция құрылымы

• I бөлім. Жалпы ережелер
• II бөлім. Адам және азамат
• III бөлім. Президент
• IV бөлім. Парламент
• V бөлім. Үкімет
• VI бөлім. Конституциялық кеңес
• VII бөлім. Соттар және сот төрелігі
• VIII бөлім. Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару
• IX Бөлім. Қорытынды және өтпелі ережелер

Қазақстан-2030 Стратегиясы– ел дамуының 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған стратегиялық бағдарламасы. 1997 жылы қазанда қабылданған. Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдаған арнауында баяндалған. Стратегияда көзделген мақсат – ұлттық бірлікке, әлеуметтік әділеттілікке, бүкіл жұртшылықтың экономикалық әл-ауқатын жақсартуға қол жеткізу үшін тәуелсіз, гүлденген және саяси тұрақты Қазақстан мемлекетін орнату. Осы мақсатқа орай мынандай ұзақ мерзімді негізгі бағыттар бөліп көрсетілді: