Дәрілік препараттар нарығын дамытудың бағыттары бойынша ұсыныстар

  М А З М Ұ Н Ы

 

Кіріспе……………………………………………………………………….……3

 

1. Маркетингтік зерттеулердің теориялық негіздері....................................4

 

1. Маркетингтік зерттеулердің мәні....................................................................4
2. Маркетингтік зерттеу процесі және оның кезеңдері.....................................7

 

2. Қазақстан Республикасындағы фармацевтикалық нарықтың жағдайын зерттеу мен талдау .....................................................................11

 

1. Қазақстанның дәрілік препараттар нарығының жалпы сипаттамасы........11
2. Қазақстан Республикасының фармацевтикалық нарығын маркетингтік талдау («Химфарм» компаниясының мысалында)......................................14
3. Дәрілік препараттар нарығын маркетингтік зерттеуді дамытудың бағыттары мен ұсыныстары...........................................................................20
4. Дәрілік препараттар нарығын дамытудың бағыттары бойынша ұсыныстар....................................................................................................24

 

Қорытынды..........................................................................................................27

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі....................................................................28

 

 

 

 

 

 

К І Р І С П Е

 

Қазіргі замандағы  әлемдік медицина әртүрлі дәрілік  препараттардың шамамен он мыңдай түрін  пайдаланады. Медициналық тәжірибеде қолданылатын маңызды препараттардың тізіміне шамамен 700 түрі кіреді. Әлемдік  елдердің бірде біреуі медикаменттердің толық номенклатурасын өндіре алмайды. Әлемнің дамыған елдері маңызды дәрілердің өндірісін қамтамасыз етуге, ал тапшылықты өзара жабдықтаулармен толықтыруға тырысады. Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан Республикасының фармацевтикалық өнеркәсібі дамуы жағынан артта қалды. Біздің мемлекетіміздің қажеттілігі соммасы 500 миллион АҚШ долларынан асатын медикаменттерге болып отыр. Ішкі күштер жылына қажеттіліктердің 11 пайызын қамтасыз етеді. Қалғаны жақын және алыс шетелден импортталады. Осыған байланысты, бүгінгі күні республиканың денсаулық сақтау басқармасы шетелден дайын дәрілік препараттарды сатып алу үшін қажет валюталық құралдардың бар болуына 94 пайыздан астам тәуелді.

Нарықтық  экономикаға өту кезеңінде Қазақстан  Републикасында қалыптасқан қаржылық тапшылық кезінде дәрілік препараттар  импортына тәуелділік дәрілік қамтамасыз ету жағдайын кенет нашарлатты. ЮСАИД  мәліметтері бойынша, Қазақстандағы  медикаменттердің бағасы (2005 жылы) 1993 жылмен салыстырғанда 386 ретке ұлғайды. Өзіндік  дамыған фармацевтикалық өндірістің болмауы нәтижесінде бұл жағдай әлеуметтік маңызы бар мәселеге айналды. Сонымен қатар, импорт бойынша дәрілік  препараттарды сатып алуды жалғастыру экономикалық мағынада мынаны білдіреді  – шетелдік фармацевтикалық фирмаларды қазақстандық қаржы көздерінен қаржыландыру.

Осының барлығы  фармацевтикалық нарық құрылымын  зерттеудің өзектілігін және оны  жетілдіру бағыттарын жасауды көрсетеді.

Курстық жұмыстың мақсаты – дәрілік препараттар  нарығын зерттеу, проблемаларды  анықтау және осы нарықты жетілдіру  үшін ұсыныстар беру.

Курстық жұмыстың міндеттері:

• маркетингтік зерттеудің теориялық аспектілерін зерттеп білу;
• дәрілік препараттар нарығына жалпы сипаттама беру;
• «Химфарм» акционерлік қоғамының жалпы сипаттамасын беру;
• дәрілік препараттар нарығын зерттеу және талдау;
• осы нарықтағы проблемаларды анықтап, оларды шешу жолдарын ұсыну.

 

1Маркетингтік зерттеулердің теориялық  негіздері

 

1. Маркетингтік зерттеулердің мәні

 

Маркетингтік  зерттеулер – бұл анықтау тиімділігін  жоғарлатуға және маркетингтік мәселелерді (мүмкіндіктерді) шешуге бағытталған  ақпаратты идентификациялау, жинау, талдау және таратудың жүйелі және объективті үрдісі.

Олардың негізгі  мақсаты маркетингтік шешімдерді қабылдау және олармен байланысты белгісіздік  деңгейін төмендету үшін ақпараттық – талдау базасын құру болып табылады.

Міндеті –  ақпараттық қажеттіліктерді бағалау  және шаруашылық субъектісінің қызметінің шынайы жағдайын көрсететін объективті, сенімді, дәл уақыттағы ақпаратпен қамтамасыз ету.

Маркетингтік зерттеулердің  міндеттеріне мыналар жатады: фирманың нарықтағы бәсекелестік позициясын анықтау оның өткізу және баға саясатын, тауарды нарыққа жылжытудың мәселелерін  бағалау, тұтынушылардың мінез-құлқын зерттеу, сатып алушылардың жаңа тауарға деген әсерін, бәсекелестер тауарын макроортаны талдау.

Маркетинг мақсаты  – сатып алушылардың қажеттілігін қанағаттандыруы арқылы сатушылардың пайдасын көбейту.

Кез – келген маркетингтік іс – әрекет басталады:

• аналитикалық – анықтамалық  зерттеуден стратегиялық және ағымдық  жоспарлау іске асырылуы;
• нарыққа жаңа тауар өндіру мен өткізу программасын әзірлеу;
• өндірушілерден тұтынушыларға дейін  тауарды жылжыту каналдарын анықтау;
• жарнама компаниясы құрылады және тауарды нарықта жылжыту шаралары маркетингтің барлық циклінде қолданылады.

Осындай зерттеудің пәні – нарықтағы маркетингтік қызмет, сондай-ақ онымен байланысты нарықтық үрдістер.

Объект ретінде  шаруашылық субъектінің өзі, ол қызмет жасайтын маркетингтік орта, ол бәсекелік  белсенділігін көрсететін нарық, сонымен  бірге тауарлық, бағалық, коммуникациялық  және өткізу қызметі саласындағы  онымен жүргізілетін маркетингтік тырысулар  болуы мүмкін.

Маркетингтік зерттеулер  дегеніміз - компанияның  басқару  шешімдерін  дұрыс  қабылдау  мақсатымен  алдына қойған маркетингтік міндеттерге  сәйкес ақпаратты жинау, өңдеу және мәліметтерді талдау мен қорытындыларды ұсыну /17 -69б./.

Маркетингтік  зерттеулер басқарушылық үрдістің барлық кезеңдерінде ақпараттық – біріктіруші  рөл атқарады және шаруашылық субъектінің  маркетингтік қызметін жоспарлау, мәселелерді  шешу және бақылау үшін сенімді ақпараттық база болып табылады.

Маркетингтік зерттеулер-бұл  тұтынушылардың талғамдары мен талаптарын  зерттеуге бағытталған фирманың маркетингтік әрекетінің маңызды түрінің  бірі.Мұндай зерттеулерді кәсіпорындар маманданған және консалтингтік фирмаларға тапсырыс жасау арқылы немесе өзінің маркентингтік бөлімдерінің күшімен өткізеді. АҚШ компанияларының 75%-інде осындай бөлімшелер бар, онда маркетологтар, статистер, бағдарламашылар, әлеуметтанушылар, психологтар жұмыс істейді.

Маркетингтік  зертеулерді жүргізуге қажеттілік мына жағдайларда болады, егер шаруашылық субъектісі:

• қойылған корпоративтік және маркетингтік мақсаттарға жетпесе;
• бәсекелік стратегиялар мен бәсекелік белсенділіктің тиімділігін бағаласа;
• өсу стратегиясын іске асыруды жоспарласа;
• инвестициялық жобалармен байланысты жаңа портфельді стратегияларды жасаса;
• сегментеу және позициялаумен байланысты функционалдық стратегияларды таңдаса.

Қазақстанда маркентингтік  зерттеулерді көптеген маманданған  компаниялар жүргізеді. Оларға жататындар: БРИФ әлеуметтік және маркетингтік зерттеулер агенттігі, «Gallup Media Asia», «Amer-Nielsen»,BISAM,Cuar,Cessi Kazakhstan,Sange Resarch, IGM, Комкон-2 Евразия, Эксперт  Консалт және тағы басқа компаниялары.Бұл  ұйымдарға қаржылық мүмкіндіктері  бар қазақстандық кәсіпорындар тапсырыс жасайды. Мысалы, «Amer-Neilsen» фирмасының жылдық айналымы 9 млрд. доллардан астам  болса, Қазақстандағы маркетингтік зерттеулерді жүргізетін компаниялардың біржылғы айналымы-700-800 мың доллар.

Отандық кәсіпорындардың  көпшілігі зерттеулерді жүргізудің қажеттілігін әлі түсіне бермейді.Сондықтан  Қазақстаннарығында осындай тапсырыстардың 80%-і шетелдік компаниялар үлесіне  тиіп отыр. Солай бола тұса да, маркетингтік зерттеулердің бағасы Қазақстанда  Ресейдегіден 1,5-2,0есе, ал Еуропадағыдан 5-10 есе төмен. Соған қарамастан, кәсіпорындар мен ұйымдарда маркетингтік зерттеулер кеңінен қолданылып жүрген жоқ. Мысалы, Жапонияда шоколадты тұтыну талғамдарын  пікір сұрау әдісімен зерттеу (750 адамға 40 минутта пікір сұрау  жүргізу) 63 мың доллар, АҚШ-та-62,7 мың, Батыс Еуропада-36 мың, Орталық Еуропада-14 мың доллар, Қазақстанда-10 мың доллар тұрады.

Екінші ретті ақпаратты  жинап, талдау зерттеу мәселесі онсыз  шешу мүмкіндігі болса да міндетті түрде жүргізіледі. Екінші ретті  ақпараттың жалпы құндылығын бағалау  үшін оның жақсы жақтары мен кемшіліктері анықталады.

Екінші ретті ақпарат  көп түлі көздерінен алынады. Негізінде  оларды екі түрге бөлуге болады: ішкі және сыртқы ақпарат. Біріншісі  фирманың өзінен алынады. Ол-фирманың қаржы баланстары, тауар өтімі  туралы мәліметтері, кірісі мен шығысы, клиенттер есебі, қорлары туралы мәліметтер, одан бұрын жүргізілген  зерттеулердің нәтижелері.Екіншісі сырттан алынған ақпарат мәліметтері. Олар үкімет мәліметтері және де басқа  жақтан алынатын мәліметтер. Үкімет мәліметтері  негізінде мемлекеттік статистикалық  орындары арқылы кең көлемде тегін немесе номиналды бағамен таратылады. Алайда үкіметтік мәліметтер әдетте кешігіп жарияланады.

Ал басқа мәліметтер негізінде  мерзімді басылымдар арқылы түседі.Олар кітаптар, монографиялар,журналдар, газеттер, жеке меншіктегі зерттеу ұйымдарының  коммерциялық мәліметтері (мысалы, Қазақстандағы  «БРИФ»маркетинг агенттігі) тағы басқалар.

Екінші ретті  ақпараттың ұтымды жақтары мен кемшіліктері:

Ұтымдысы:

Арзан түсуі, тез арада  жиналуы бірнеше көздері барлығы, фирманыңт өзі жинай алмайтын мәліметтердің болуы, тәуелсіз көздерінен алынған, дәлелді мәліметтердің  болуы, зерттеу барысында зерттеу  мәселені алдын ала анықтауға  көмектесу.

Кемшіліктері:

1.Екінші ретті ақпарат  ескі болуы мүмкін, өйткені ол  басқа мақсат үшін жиналған.

2.Ақпарат жалпы сипатта  болғандықтан жүргізіліп отырған  зерттеулер мақсатына сәйкес  келмеуі мүмкін.

Екінші ретті ақпарат  негізінде жүргізілетін зерттеулер «кабинеттік»  деп аталады.

Екінші ретті ақпарат  фирманың ішкі құжаттамаларында және сыртқы ақпарат көздерінде болады. Фирманың ішкі құжаттамаларында-пайда  туралы есептер, бухгалтерия және қаржы  қызметінің есеп берулері, баланстар, өткізу көрсеткіштері, шот-фактуралар, тауарлық-материалдық құндылықтардың есеп тізімдемесі жатады.Сыртқы ақпарат  көздері-мемлекеттік мекемелердің басылымдары, стастистикалық анықтамалар, газеттер мен журналдар, кітаптар, консалтингтік  фирмалардың, жарнама агенттіктерінің  есеп берулері мен шолулары.

Бірақ мұндай мәліметтерді байқап талдау керек, өйткені олар әр түрлі мақсаттар мен әр түрлі  жағдайларда жинақталғандықтан, ескіріп  кетуі мүмкін. Сондықтан қайталама  ақпараттардықолдану алдында олардың  шүбәсіз сенімділігін және сонылығын  мұқият тексеру керек.

Егер зерттеуші өзіне  қажетті ақпаратты сыртқы көздерден  таба алмаса, онда оларды жинау керек.

Бастапқы ақпарат-бұл  нақты зерттелетін мәселені шешу үшін жаңа ғана жиналған ақпарат. Мұндай зерттеулер «далалық» деп аталады.

Бастапқы ақпарат жинау  үшін көп шығын, еңбек және уақыт  керек.Сондықтан бастапқы ақпаратты  жинаудың арнайы жоспарын дайындау қажет.

Бастапқы ақпараттардың  артықшылықтары:

1.Зерттеудің нақты мақсатына  сәйкес жиналады.

2.Ақпаратты жинау әдістемесі  бақыланады және белгілі болады.

Кемшіліктері:

1.Көп уақыт және қаражт  керек (сыпамалы маркетингтің  нақты нәтижесін алу үшін 6 айдан   астам уақыт кажет).

2.Кейбір мәліметтер алынбауы  мүмкін.

1.2  Маркетингтік  зерттеу процесі және оның  кезеңдері

 

Маркетингтік  зерттеулер шаруашылық субъектінің  сыртқы және ішкі ортасы туралы ақпарат  бере алады, ал оның нәтижелері нарықтағы  маркетингтік қызметтің тиімділігін  жоспарлау, іске асыру және бақылау  үшін негіз болып саналады.

 

Кесте1. Маркетингтік зерттеулер классификациясы

№	Классификация белгілері	Маркетингтік зерттеулер түрлері
1	Зерттеулер бағыттары бойынша	сыртқы ішкі
2	Қолдау саласы бойынша	проблеманы анықтау үшін проблеманы шешу үшін
3	Зерттеулік дизайн бойынша	ізденушілік қорытынды
4	Зерттеулердің мақсаты мен типіне байланысты	ізденушілік (барлаушылық) сипаттамалық (дескриптивті) каузальді (себеп – салдарлық, эксперименттік)
5	Қолданылатын ақпарат көздеріне  байланысты	кабинеттік (екінші ретті) далалық (бастапқы)
6	Алынатын нәтижелердің сипатына қарай	сандық сапалық
7	Проблеманы қамту дәрежесіне қарай	толық ішінара (толық емес)
8	Зерттеулерді жүргізу тұрақтылығына  байланысты	бір ретті көп ретті (панельдік)
9	Мүдделер саны бойынша	жеке ұжымдық
10	Территориялық қамту бойынша	аймақтық үлттық халықаралық
11	Зерттеулерді жүргізудің ұйымдастырушылық формалары бойынша	маркетингтік зерттеулерді өзіндік маркетинг бөлімі арқылы жүргізу маркетингтік зерттеулер бойынша қызмет көрсететін тәуелсіз зерттеу компаниялары мен фирмаларды тарту
Дерек көзі. [ ]