Шпаргалка по "Гражданскому праву"

• бұл қайтарып берілмейтін  сипаттағы міндеттеме. Алимент төлеушінід өз шығынын қандай да бір орнын толтыруға құқығы жоқ;

• олардың қатаң жекебастық сипаты бар. Мұнын мөнісі, алимент  төлеуге міндетті адам ол міндетін орындауды басқа біреуге тапсыруға қақысы жоқ. Екінші жағынан, алимент алуға құқықты адам, бұл құқығын езге біреуге бере алмайды. Алимент алу құқығы және алимент төлеу міндеті мұрагерлік тәртіппен басқа адамға кешпейді;

• алименттік міндеттеме мүліктік-құндық болып табылады, яғни бұл арада  материалдық игіліктерді (әдетте, ақшалай  қаражатты) алушының мүлкіне өткізу (косу) жүзеге асырылады.

Алименттік міндеттемелерге  төмендегідей заңдық фактілер негіз болады:

• субъектілер арасында туыстық  немесе өзге де отбасылық байланыстың  болуы (мысалы, ерлі-зайыптық қатынастар);

• заңда немесе талаптардың  келісімінде көрсетілген шарттардың болуы (мысалы, алимент алушынын мұктаждығы, еңбекке жарамсыздығы, алимент алушылардын көмелетке толмағандығы және баскалары);

• тараптардьщ алимент  төлеу жөніндегі келісімі немесе соттың алимент өндірш алу жөніндегі  шешімі.

Алименттік міндеттемелердің немесе алименттік қатынастардың мынадай  түрлері болады:

• ата-аналардын балаларға  қатысты алименттік міндеттемелері;

• балалардың ата-аналарға қатысты  алименттік міндеттемелері;

• ерлі-зайыптылардың және бұрынғы жұбайлардың алименттік міндеттемелері; көмелетке толған ағалары  мен қарындастарының, әжелері мен  аталарының алименттік міндеттемелері.

Алименттік міндеттемелердің тоқтатылуы Алименттік міндеттемелер мына жағдайларда тоқтатылады. Егер алименттер сот тәртібімен өндіріліп алынған болса, онда ол баланың кәмелетке толуына байланысты тоқтатылады. Егер кәмелетке толмаған бала некеге тұрса, онда алименттікке міндеттемелер де тоқтайды.

Алименттер төлеу, сондай-ақ асырапбағу үтттін сот тәртібімен алименттер өндіріліп алынған, бала асырап алынған жағдайда тоқтатылады.

Бұрынғы жұбайлардың алименттік қатынастары алимент алатын жұбайының  жаңадан некеге тұруына байланысты тоқтатылады.

Бұрынғы жұбайының еңбекке  қабілеттілігі қалпына келгенде немесе оның алименттік көмекке мұқтаждығы тоқтаған жағдайда алименттік қатынастар тоқтатылады.

Алименттік қатынастар алимент  алушы адамның немесе оны телеуге  міндетті адамның қайтыс болуына  байланысты тоқтатылады.

Егерде алименттік міндеттемелер  тараптардың алименттер төлеу женіндегі  келісімімен белгіленген болса, онда ол тараптардың біреуі қайтыс болған жағдайда не келісім мерзімі өткен жағдайда, не алименттер төлеу жөніндегі келісімде көзделген негіздерге байланысты болады.

Сонымен, алименттер дегеніміз  — заңда белгіленген жағдайларда отбасының бір мүшелерінің оның екінші бір мүшелері пайдасына телеуге тиісті белгілі бір ақшалай қаражаттары. Алименттік міндеттемелердің негізі — отбасылық қатынастар болып табылады, ал олардың мақсаты — отбасының еңбекке жарамсыз және мұктаж мүшелерін асырап-бағу. Алименттер сот шешімі бойынша (алименттер төлеудің соттық тәртібі) немесе тараптардың келісімі бойынша (алименттер төлеудің ерікті тәртібі) төленеді.

Алименттік міндеттеме —  бұл сот шешімі немесе тараптардың  келісімі негізінде туындайтын кұқықтық қатынастар. Оған байланысты алименттік міндеті бар адам (төлеуші) басқа адамға (алимент алушыға) оны асырап-бағуға қажетті қаржы төлеп тұруға міндеттенеді, ал алушының талап етуге қақысы бар.

3.Іс  жүргізу құқығы түсінігі

іс жүргізу құқығы — азаматтық істерді сотта қараудың және шешудің тәртібін, сондай-ақ соттардың және басқа да кейбір органдардың қаулыларын орындау тәртібін реттейтін құқық саласы. Оның нормалары соттың және процестің барлық қатысушысының қызметін реттейді; сондай-ақ, олардың құқылары мен міндеттерін анықтай отырып, сот мәжілісін жүргізудің тәртібін лгілейді. Азаматтық іс жүргізу заңдарымен бірге, бұл ұғым өзімен аттас ғылымды, әрі оқу пәнін де қамтиды. Материалдық құқық— құқықтық нормаларды белгілейтін заңды түсінік, соның көмегімен мемлекет қоғамдық қатынастарға тікелей, тура құқықтық реттеумен ықпал етуді жүзеге асырады.

Материалдық құқықтың нормалары  меншік нысандарын мүліктер мен адамдардың заңдық жағдайларын бекітеді, мемлекеттік органдардың құрылу тәртібі мен құрылын айқындайды, азаматтардың құқықтық мәртебесін, құқық бұзушылық  үшін жауапкершілік негіздері мен шектерін белгілейді. Сонымен, мүліктік еңбек, отбасы және өзге де қатынастар — материалдық құқықтың объектілері.

Іс жүргізу  құқығының өзі— бұл азаматтық  істер мен дауларды қарау, қылмыстарды  тергеу, сондай-ақ әкімшілік құқық  бұзушылық істерін қарау кезінде  пайда болатын қатынастарды реттейтін  құқық жүйесіндегі нормалардың  бір бөлігі. Іс жүргізу құқығы материалдық құқықпен тығыз байланысты, өйткені оны жүзеге асыру мен қорғау қажетті іс жүргізу нысандарын бекітеді. Іс жүргізу құқығы екі түрлі болады — азаматтық іс жургізу құқығы және қылмыстық іс жүргізу құқығы. Азаматтық іс жүргізу құқығының ерекшеліктерін қарастырайык.

Азаматтық істер  бойынша сот төрелігін жүзеге асырудың тәртібін реттейтін құқық  нормаларын мәжбүрлеп орындату тәртібі азаматтық іс жүргізу құқығы деп аталады.

Азаматтық іс жүргізу құқығының  пәні азаматтық істерді қарау  және шешу барысында, сондай-ақ сот  шешімдерін орындауға байланысты сот  пен процеске қатысушылардың арасында туындайтын қоғамдық қатынастарды құрайды. Мұндай қатынастарды реттеу тәсілі императивті диспозитивтік деп аталады.

Императивтік (императив  — «өкімет», «үзілді-кесілді талап» заң — таңдауға жол бермейтін) деген соттың мемлекеттікбилік органы екендігін және биліктік өкілеттіктер берілгенін білдіреді.

Соттың және судьяның талаптары, тапсырмалары, шақырулары және басқа да өтініштері, сот отырысының төрағалық етушінің өкімдері процеске қатысушылар үшін міндетті болып табылады. Сот төрелік етуді жүзеге асыру мақсатында процеске қатысушыларға мәжбүрлеу шараларымен (мысалы, сот отырысынан тәртіп бұзушыларды шығарып жіберу, мәжбүрлеп алып келуді жүзеге асыру), айыппұл салуға құқылы. Сондықтан азаматтық жүргізу қатынастарын билік және бағыныштылық қатынастары ретінде сипаттайды.

Диспозитивтік азаматтық  құқық субъектілерінің осындай  құқық объектілеріне билік етуге  бағытталған әрекеттерді жасауға  толықтай ие екендіктерін білдіреді.

Өйткені, әдетте, азаматтық  құқық мүдделі адамдардың талап-арызбен (өтінішпен) жолдануларына байланысты пайда болады. Соттың азаматтық істерді  өз бетінше қозғауына құқығы жоқ, азаматтық процестің дамуы құқық  туралы даудың субъектілерінің ерік білдірулеріне тәуелді болады.

 

 

БИЛЕТ  № 27

1.Міндеттеменің  орындалуын қамтамасыз ету жолдары

Күнделікті өмірде өр түрлі  жағдайларға байланысты міндеттемелерді  дер кезінде орындау қиындык  тудырып жатады. Сондықтан да осындай  жағдайлар болып қалғанда міндеттеменің  орындалуын қамтамасыз ететін әдістер  болады. Оларға заңдар мен шарттарда көзделген айып төлеу, борышқордың мүлкін алып қалу, аманат, кепілдік, кепілақы, кепіл, т.б. жататындағы көрсетілген. Бұл өдістердің басты мақсаты — борышқордың өзінің міндеттемесін тиісті дөрежеде орындауына түрткі болу.

° Айып төлеу (айыппүл, өсім) — міндеттеменің орындалмағаны  немесе тиісінше орындалмағаны үшін көп жағдайда міндеттемені орындау  мерзімін өткізіп алған жағдайда борышқордың несие берушіге заңмен немесе шартпен белгіленген ақша сомасын төлеу.

Өсім — міндеттеменің орындалу мерзімін өткізіп алған жағдайда қолданылатын пайыздық қатынаспен анықталатын шара (көп жағдайда өткізіп алынған бір күн үшін белгіленеді). Өсім ұзақ мерзімді айып төлеу болып есептеледі, оны есептеу төленген сомадан алынып тасталады.

Айыппүлдың өсімнен ерекшелігі айыппүл заңда немесе шартта көрсетілген сомада алынады.

Тәжірибеде көп жағдайда кез келген айып төлеуде «айыппұл санкциясы» термині қолданылады.

Айып төлеу заңды айып төлеу және шартты айып төлеу дпген  түрлерге бөлінеді. Заңды айып төлеу  — міндеттемені орындамаған немесе тиісті дәрежеде орындамаған жағдайда заңмен немесе басқа да қүқықтық нормалар актісімен белгіленеді. Несие беруші тараптардың келісімінде айып төлеу  міндеті көзделген-көзделмегеніне қарамастан, заңдарда белгіленген айып төлеуді талап етуге құқығы бар. Заңдарда тыйым салынбаса, тараптардың  келісімімен заңды айып төлеу  мөлшерін көбейтуге болады. Ал шартты айып төлеу міндеттемені орындамаған  немесе тиісті дәрежеде орындамаған  жағдайда төленетін сома тараптардың  келісімімен белгіленеді.

Несие берушінің шеккен залалдарына  байланысты айып төлеудің есептік, айыппулдық, ерекіие баламалық деген түрлерін ажыратуға болады. Есептік айыппүл  — келтірілген залалды өндіріп  алудың ішіне кіргізіледі. Айыппұлдықта — айыппұл да, залал да өндіріледі, ал тек айыпты өндірумен шектелетін айып төлеудің түрі ерекше айып төлеуге  жатады. Не айыпты, не залалды өндіріп алу баламалы айып төлеу көрсетеді.

°Кепілақы — бір тараптың екінші тарапқа міндеттемені орыидауды қамтамасыз ету үшін белгілі бір ақша сомасын оның еімішотына беруі.

Кепілақының көптеген қызметі  бар: төлемнің бір бөлігі, шартты жасаудың дәлелі, міндеттемені орындауды қамтамасыз етеді. Кепілақыны борышқор төлейді.

Егер Міндеттемені орындамағаны үшін кепілақы берген таран жауапты  болса, онда кепілақты екінші тарапта  қалады, ал егер кепілақты алған  тарап кінөлі болса, онда ол екінші таранқа екі еселенген мөлшерде қайтаруы тиіс.

° Кепілдік — негізі міндеттеме бойынша борышқор болып табылмайтын тұлға мен міндеттемені қамтамасыз ететін несие беруші арасындағы тағайындалған құқықтық қатынас.

Кепіл болушылық. Кепіл болушылық бойынша кепіл болушы басқа жактың (борышқордың) несие берушісі алдында сол жактың міндеттемесін толық немесе борышқормен ортақтасып ішінара орындауы үшін жауап беруге міндеттенеді. Кепіл мен кепіл болушыльщтың бүзылмайтын жазбаша түрі болады. Егер жазбаша шартболмаса шарт жарамсыз болып есептеледі.

° Кепіл — бұл несие берушінің борышқор өз міндетін орындамаған жағдайда кепілге алынған мүліктің құнын төлеуге мүмкіндік алатын міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету өдісі.

2.ҚР  атқарушы билікті ұйымдастыру  жүйесі

Атқарушы билік — заң  күшіндегі реттеу өкілеттілігін, сыртқы саяси өкілдіктің өкілеттілігін, әртүрлі  бақылау түрлерін жүзеге асыру бойынша  өкілеттіліктерді қоса алғандағы мемлекеттік  істерді басқару бойынша өкілеттіліктердің  жиынтығын білдіреді. 
Атқарушы биліктің мақсаты:

1) Азаматтардың, қоғамның, мемлекеттің  қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

2) Азаматтардың, қоғамның  және мемлекеттің қалыпты өмір  сүруіне ықпал ететін жағдайларды  туғызу;

3) Азаматтардың және ұйымдардың  құқықтары мен бостандықтарын  жүзеге асыру үшін, қоғам ерікті, саяси, экономикалық, әлеуметтік  және рухани өмірлері үшін  жағдай туғызу;

Атқарушы биліктің белгілері:

1) Жан – жақтылығы (адамдар  ұжымының қызмет ететін жерлердің  барлығында және үздіксіз болуы);

2) мәжбүрлеушілігі (күшке  сүйенуі – ықпал ету шараларын  жеке, дербес жүзеге асыру мүмкіндігі);

3) құралдылығы (құқықтық, ақпараттық, техникалық, ұйымдық қорларының (ресурстарының) болуы);

4) ұйымдастырушылық сипатта  болуы.

Атқарушы билік органы – мемлекеттік аппараттың бөлігі болып табылатын, өз құрылымы, құзырылығы бар, заңнамаға сәйкес құрылған, мемлекеттік  тапсырмасы бойынша қатысуға құқық  берілген, шаруашылық, әлеуметтік –  мәдени, әкімшілік – саяси сфераларға күнделікті жетекшілікті атқарушы және бұйырушы қызмет тәртібінде жүзеге асыруға  арналған, сала аралық басқарумен шұғылданатын ұйым.

Атқарушы билік органдарына  тән белгілер:

1) атқарушы – бұйырушы  қызметті жүзеге асыруы;

2) шаруашылық дербестілік  берілген;

3) ереже бойынша, тұрақты  штаттары бар;

4) жоғарғы органдармен  құрылады;

5) атқарушы билік органдарына  есеп береді және бақылауында  болады.

ҚР атқарушы билік органдарының жүйесі мына схема бойынша құрылады: Үкімет -Үкіметтің құрамына кіретін  ҚР атқарушы билігінің орталық органдары: министрліктер, агенттіктер, комитеттер -Үкіметтің құрамына кірмейтін атқарушы биліктің орталық органдары-Атқарушы биліктің жергілікті органдары: облыстардың, қалалардың, аудандардың, ауылдық жерлердің  әкімшіліктері.

Мемлекеттік қызмет – мемлекеттік  қызметшінің мемлекеттік органдарда мемлекеттік биліктің міндеттерін  және функцияларын жүзеге асыруға бағытталған  лауазымдық өкілеттіліктерді атқару бойынша  ресми қызметі.

ҚР мемлекеттік қызмет екі деңгейде жүзеге асырылады: республикалық  және жергілікті;

ҚР мемлекеттік қызметі 1999 жылғы 23 шілдедегі «Мемлекеттік қызмет туралы” ҚР заңымен реттеледі.

Мемлекеттің қызметтің қағидалары – мемлекеттік қызметтің негізіне жататын және оның мәнін білдіретін негізгі идеялар, басшылыққа алынатын бастамалар.

Мемлекеттік қызметші – мемлекеттік  органда заңдарда белгіленген тәртіпте республикалық немесе жергілікті бюджеттен  не ҚР ұлттық Банкінің қаржысынан ақы  төленетін қызметті атқаратын және мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыру мақсатында лауазымдық өкілеттікті  жүзеге асыратын ҚР азаматы.

Мемлекеттік қызметшілердің екі түрі бар:

1) Мемлекеттік әкімшілік  қызметші;

2) Мемлекеттік саяси қызметші.

Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер  үшін санаты белгіленген.