Лекции по "Адвокатура"

     үйымдастырады. дербес нсмссе Қазакстан Республикасыньің Әділет министрлігімсн бірлесіп адвокаттык кызмет мэселелері бойынша кэсіби денгейін көтеру жөніндеп шаралар- 
ды жүргізеді, оң жүмыс тэжірибесін талдайды, қорытады жэне та- 
ратады;

     11) кодификациялык-аныктамалык   жұмысты   жүрпзуді

адвокаттардын тэртіптік теріс қылықтары туралы материал-дарды қарайды жэне кінэлі адамдарға тэртіптік жаза қодданады; 

     адвокаттарды эдістсмелік қүралдар мен үсынымдар эзірлейді жэне ба-сып шығарады;

     12) заң консультацияларын күрады. олардың меңгерушілерін кызметке тағайындайды жэне қызметтен босатады;

     13) адвокат куэлігін  береді.  оның  нысанын Қазакстан Республикасының Әділет министрлігі бекітеді; адвокаттар алкасының каражатына Жарғы мен жалпы жи-налыс (конференция) белгілейтін тэртіппен иелік жасайды;

14. адюкаттар есепті, каржы жоне статистикалық есептілікті жэне іс жүргізуді үйымдастырады;

     16) адвокаттар алқасының мүлкіне билік ету тэртібін белгілейді;

     17) адвокаттар алкасы мүшелерінің жалпы жиналысының (конференциясының) ерекше күзыретіне жаткызылғандарды қоспағанда, адвокаттар алкасы кызметінің өзге де мэселелерін шешеді.

     Жоғарыда аталған адвокаттар алкасы төралкасының кейбір өкілеттіктеріне токтала кеткен жөн. Адвокаттар алкасының төралкасы адвокаттарды аттестациялау мен олардың кәсіби біліктілігін көтеру жөніндегі жүмыстарды үйымдастырады.

     Адвокаттарды аттестациялау - бүл адвокаттар алкасының төралкасы үйымдастыратын Қазакстан Республикасы заңнамасының нормалары бойынша адвокаттың білімін тексе-ру жэне бағалау. мүнда негізгі өлшем ретінде адвокаттың кэсіби білімі мен дағдылары кызмет етеді.

     Адвокаттарды аттестациялаудың негізгі максаты біліктілік пен кэсіби білім; күкыктык мэдениет: адвокаттык эдеп нормала-рын сақтау деңгейін жоне өз кэсіби міндеттерін алқа мүшелерінің орындау мүмкіндігін аныктау үшін кажетті баска да мэн-жайларды тексеру болып табылады.

     Аттестациялауды жүріізу адвокаттар алкасының төралкасы бекітегін «Адвокаттарды аттесгациялау туралы Ережемен» тәртіптеледі.

     Мысалы. Алматы каласы адвокаттар алқасының Жарғысына сэйкес Алматы каласының адюкаттар алкасының мүшелері - адвокаттар арасында аттестация төралка шешімі бойынша бес жылда бір рет өткізіледі. Аттестациялауды жүргізу үшін _ык комиссия күрылады, оның сандық және ишиишіл ^3X1     ₍ адвокаттардьш Жалпы жиналысында (конференциясын-^аныкталады . Аттестациялауға арналған сүрактардың тізбесін млекеттік жэне орыс тіддерінде Аттестациялық комиссия ястырып бскітсді жэне төралқа аттестация басталардан екі ай бүрын аттестациядан өтуге тиіс адвокатқа кол кою үшін тапсырады.

     Төралка адвокаттар алқасының мақсаттары мен міндеттеріне қайшы емес өзге де іс-эрекеттерді жүзеге асьфады. Осылай-ша 1997 жылғы 5-желтоқсандағы Қазақстан Республикасының «Адвокаттык кызмет туралы» заңының 12-бабында көзделген жағдайларда адвокаттар алкасының төралқасына адвокатты Қазакстан Республикасы Әділет министрлігінің аддына адвокаттык кызметпен айналысуға лицензиядан айьфу туралы өтініш беру күкығы берілген. Бүл жағдайда жеткіліксіз біліктілік салдарынан өз кәсіби міндетін адвокаттын атқара алмау негіздері бойынша адвокат лицензиясынан айьфу жөніндегі талап ісі тек тиісті адвокат-тар алкасының үсынысы бойынша Қазақстан Рсспубликасының заң акгілерінде көзделген тэртіппен қозгалады.

     Төралқа қызметі үжымдық басшылык. жариялылык пен ашыктык. адвокаттар алқасы мүшелерінің алдында үдайы есеп беру, төралка жүмысына адвокаттарды белсенді тарту негізінде күрылады. Алқа төралқасының жанынан оған көмек көрсстетін, қоғамдык негізде жүмыс істейтін органдар қүрыл\ы мүмкін.

     Адвокаттар алкасы гөралкасыныц төраіасы болып, сайланіан күніне дейін кемінде екі жыл ііке^іей адвокаттар алкасының мүшесі болі ан адвокат сайлана алады.

     Адвокаттар алкасы төралқасының төрағасы Жалпы жиналы-ста (конференцияда) төралқа мүшелерінің жалпы жиналысында сайланған күрамның жай көпшілік да>ысымен күпия дауыс беру жолымен төрт жыл мерзімге сайланады.

     Бүл талаптар адвокаттар алкасы төралқасының төрағасына нақ осы салада үлкен жүмыс өтілі бар жэне өз жүмысын зандылыктың демократріялык принциптері, ізгіліктік, жариялылык. ашықтық жэне өз эріптестеріне күрметпен карал негізіндс қүра алатын. адвокаттар үжымында қалыпты адамгершілік-психологиялық ахуалды сақтай білетін жэне кажет жағдайда адвокаттарға консу льтациялық жэрдем көрсететін бшіктілігі жоғары жэне тэжірибелі адвокаттарды танда>та м\-мкіндік береді.

     Адвокаттар алкасы төралкасының төрагасы:

     1) төралқаның жүмысын үйымдастырады, оның отырыста-рында терағалық етеді жэне төралқаныц, алқа мүшелерінің жалпы жиналыстары (конференциялары) шешімдерінің орындалуына бақылауды жүзеге асьфады;

     2)төралкааппаратьшыңжүмысынбаскарады,алқааппаратының қызметкерлерін жүмыска кабылдайды жэне жұмыстан босатады;

3. мемлекеттік органдарда. крғамдық бірлестіктерде, басқа да ұйымдар мен мекемелерде адвокаттар алқасының атынан өкілдік етеді, олармен жэне азаматтармен хат жазысады;
4. адвокаттар алкасының Жарғысымен белгіленген басқа өкілеттіктерді жүзеге асырады.

     Төралқа төрағасы адвокаттар алқасынан жалакы алады, соны-мен бірге оның адвокаттық қызметпен айналасуға қү_қығы бар.

     Төралқа төрағасы уақытша болмаған кезде оның міндетін төралқа төрағасының бірінші орынбасары (орьшбасары) атқарады.

     Тексеру комиссиясы - адвокаттар алқасының бақылау-тексеру органы болып табылады. Тексеру комиссиясы, оның төрағасы адвокаттар алкасы мүшелерінің жалпы жиналысында (конфе-ренциясында) жиналыс аныктаған санда құлия дауыспен торт жыл мерзімге сайланады. Дауыс беруге қатысқан адвокаттардың көпшілік дауысын алған кандидат сайланған болып есептеледі. Тексеру комиссиясы қүрамынан оның мүшелерінің бірі шыққан жағдайда кезекті жалпы жиналыста белгіленген тэртіппен қайта сайлау өткізілуі мүмкін.

     Тексеру комиссиясына адвокаттар алқасының, заң консультацияларының, адвокаттык кеңселердің қаржы-шаруашылық қызметін, сондай-ақ жеке дара жүмыс істейтін адвокаттардың қаржылық қызметін тексеру жүктеледі.

     Тексеру комиссиясы адвокаттар алқасының төралкасынан, заң консультацияларының меңгерушілерінен, адвокаттар кеңселерінің қуфылтайшыларынан, жеке дара жүмыс істейтін адвокаттардан тексеру үшін барлық кажетті қүжаттар мен материалдарды беруді та лап етуге қүқылы.

     Адвокаттар алқасының каржы-шаруашылық қызметін тексеру жылына кеміне бір рет жүргізіледі.

     Заң консультацияларының жэне жеке дара жүмыс істейтін адвокаттардың қаржы-шаруашылык қызметін тексеру адвокаттар алкасы төралкасының шешімі, адвокат кеңселерінің талабы бойынша жүргізіледі. Бүл жағдайда тексеру комиссиясы адвокат кеңселерінің, жеке дара жүмыс істейтін адвокаттардьщ қаржы-щаруашылық қызметін тексеруді тек мүшелік жарналардың дүрыс аударылуын бақылау мақсатында ғана жүргізеді.

     § 3. Заң консультациясы және адвокаттық қызметті ұйымдастырудың өзге нысандары

     Адвокаттар алкасыныц мүшесі өз кызметін заң консультациясы арқылы жүзеге асыруға не жеке дара немесе баска адвокат-тармен бірлесіп адвокат кеңселерін, сондай-ак осыңдай кызметті занды тіркемей-ақ жүзеге асьфу үшін қүруға күқылы.

     Адвокаттар алкасыныц үйымдык қүрылымын алқа төралқасыньщ шешімімен күрылатын жэне Қазақстан Республи-касы Конституциясының, «Адвокаттык кызмет туралы» Қазақстан Республикасьшыц заңының, адвокаттар алқасы Жарғысының жэне алкд жалпы жиналысында (конференциясында) қабылданатын заң консультациялары туралы Ереженің негізінде іс-эрекет ететін заң консультация-дары қүрайды.

     Заң консультациялары азаматтарға білікті заң көмегінің колжетімділігін қамтамасыз ету үшін қүрылады. Заң консультациялары мамандандырылған болып та қүрылуы мүмкін. Адюкаттардың көпшілігі осы заң консультациясында жүмыс істейді.

     Заң консультациялары адвокаттар алкасьшың құрылымдык бөлімшесі (филиалы) болып табылады жэне занды түлға болып табылмайды. Оныц оз атауы мен тиісті адвокаттар алкасына тиесілілігі белгіленген мөрі мен мөртаңбасы, заң көмегін көрсетуді үйымдастьфу үшін кажетті өзге де атрибутикасы болады.

     Заң консультациясы орналасатын жерді елді мекеннің ерекшелігін, тығыздығы мен санын, азаматтар мен үйымдардың заң көмегіне жүтіну деңгейін, сол аумактағы адюкат кеңселерінің жэне жеке дара жүмыс істеүші адвокаттардыц бар-жоғын жэне т.б. ескере отьфып, адвокаттар алкасыныц төралкасы аныктайды.

     Мысалы, зац консультацияларының саны олардың орналасқан жеріне байланысты эртүрлі. Мысалы, селолык жерлерде олардың саны 3-5 адам, эр калада 20-30 адам, ал Алматыда 40-50 адам бо-луы мүмкін.

     Қазіргі уакытга Қазакстанда барлык аумакта калалык жэне аудандық заң юнсультациялары жүмыс істейді.

     Заң консулы ациясының нсгізгі максаты мыналар:

• жеке жэне занды түлғалардың мемлекеттік органдармен, коғамдық үйымдармен жэне өзара қарым-катынастарында олардың занды қүқықтарын, бостандыктары мен мүдделерін қорғауға жэне жүзеге асьфуына жэрдемдесу максатында заң көмегін көрсету;
• қылмыстык істср бойынша қорғауда адвокаттар кызметін, азаматтық, экімшілік күкык бүзушылык жэне өзге істер бойынша әкілдік етуді үйымдастыру;
• Қазакстан Республикасьшьщ заңнама акгілерінде көзделген жағдайларда тегін заң көмегін көрсетуді үйымдастыру:.
• адвокагура туралы заңнамаға сэйкес өзінін жэне басқа да міндеттерді атқарған уақытында адвокаттардын занды қүкыктарын жэне мүдделерін қорғау мен жузеге асыру;
• заң консультацияларының жүмысын үйымдастыру жэне оның мүшелерінің адвокат мінсз-күлқының кэсіби нормаларын сақтауьша жэне олардың адвокаттык қызметті жүзеге асыруына бақылау жасау;
• заң консультациялары мүшелерінің қызметін материалдық-техникалык жэне акпараттық-аныктамалық қамтамасыз ету жэне

     т.о.

     Заң консультации, іарына алқа мүшелері қатарынан адвокат-тар алқасы төралкасының шешімімен тагайындалатын меңгеруші басшьшык етеді.

     Түрақты жүмыс істейтін атқарушы орган бола отыра, адвокаттар алқасы қызметінің барлық күнделікті мэселелерін шешетіндігімен байланысты.

     Меңгерушінің күқықтары мен міндеттері заң консультациялары туралы Ережемен тэртіптеледі. Меңгеруші күзырегіне заң консультациясының қызметін үйымдастыру; заң көмегін көрсету туралы азаматтармен келісімдерді жэне кэсіпорындармен, меке-мелермен жэне үйымдармен, өзге де қоғамдық бірлестіктермен заңдық қызмет көрсету жөніндегі шарттарды жасау; алдын ала тергеу органдары мен соттың талабы бойынша корғауды жүзеге асьфу үшін адвокат тағайындау жэне т.б.

     Заң консультациясының меңгерушісі Қазақстан Республикасы Қылмыстык іс жүргізу кодексінің 71, 72-баптарында көзделген жағдайларда түлғаларды корғауды уақытында жүзеге асыру максатында адвокаттар кезекшілігін үйымдастырады. Кезекшілік кестесі алдын ала ілінеді, адюкагтар кезекшілігі кестесінің бір да-насы тиісті аныктау жэне тергеу органдарына тапсырылады.

     Зан консулы ацинсы меңгерушісінің адвокаттык қызметпен

     айналысу күкығы бар.

     Зан консультациясында штаттық лауазьгмда отырған алка мүшелерінің жалақысы адвокаттар алқасының төралкасы аныктаған көлеммен жэне адвокаттык кызмет үшін түскен сома-мен есептелетін лауазымдық еңбекакыдан түрады.

     Адвокат алкасының мүшелері адвокат кеңселерін күруға (үйымдастыруға) қүкылы.

     Адвокат ксцсесі - бүл адвокаттардын білікгі заң көмегін көрсетуі үшін материалдық, үйымдык-күқыктық жэне өзге жағдайларды қамтамасыз ету мақсатында оның қүрылтайшылары - адвокаттар күрган мекеме нысаньшдағы коммерциялык емес үйым. Адвокат тек бір ғана адвокат кеңсесінің күрылтайшысы (тең күрылтайшысы) бола алады, бүл заң көмегін көрсету саласьшдағы монополияға жол бермеуге көмектеседі. Бүл орайда ол өзі қүрған адвокат кеңсссі өз қызметін Жарғының негізінде жүзеге асырады.

     Адвокат кецсесін бірнеше адвокат қүрған жағдайда Қүрылтай шарты да қүрылтай қүжаты да болуы мүмкін. ҚР Азаматтық кодексінің 41-бабының 4-тармагына сэйкес Қүрылтай шартын-да күрылтайшьшар занды түлға күруға міндеттенеді, оны күру жөніндегі бірлескен қызмет тэртібін, оның меншігіне (оралымды баск;фуына)езмүлкінберу жонсоныңкызметінс катысусрсжслсрін белгілейді. Егер осы Кодексте немесе занды түлгалардьш жеке-леген түрлері туралы заң актілерінде өзгеше көзделмесе, шарт-та қүрылтайшылар арасында таза табысты бөлудің. заңды түлға қызметін баскарудың, оның күрамынан күрылтайшылардың шығуының шарттары мен тэртібі де белгіленеді жэне оның жарғысы бекітіледі. Қүрылтай шартына қүрылтайшылардың келісуі бойынша басқа да ережелер енгізілуі мүмкін.

     ¹⁶1995 жылгы 17сэуірдегі№2198 «Заңдытұлгаларды мемлекеттіктіркеу жэне филиалдар мен өкілдікгерді есептік гіркеу туралы» Қачакстан Республикасының аңы.

     Адвокат кецселерін қүруға мемлекеттік органдардың арнайы рүқсаты талап етілмейтінін шіта кеткен жөн. Бірак адвокаттар кеңсесі эділет органдарында мемлекеттік тіркеуге жатады¹". Адвокат кенсесінің күрылтайшысы (күрылтайшылары) мемлекеттік тіркеуден өткен соң 10 күн мерзімде бүл туралы тиісті адвокат-тар алқасына жазбаша хабарласуға жэне оның қарамағына адвокат кеңсесінің күрылтай күжаттарын беруге міндетті. Адвокат кеңсесі мемлекеттік тіркелген сэттен бастап занды түлға күкығын алады.

     Адвокат кеңсесінің жүмыс тэртібін Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген талаптарды ескере отьфып қүрылтайшылар анықтайды.

     Адвокат кеңсесінің баска занды түлғалар сияқты мөрі, дербес балансы, банктерде есепшоты, мемлекеттік жэне орыс тілдерінде атаулары көрсетілген бланкілері, заң көмегін көрсетуді үйымдастыру үшін қажетті баска да белгілері бар болады.

     Адвокаттар кеңселерінің иелері мен онда еңбек келісімі бойынша жүмыс істейтін адвокаттарға заң консультацияларьшда жүмыс істейтін адвокаттардың барлық қүкыктары мен міндеттері таратылады.

     Адвокат кеңсесінде жүмыс істейтін алқа мүшелерінің жалақысы Жарғымен жэне еңбек шартымен анықталады.

     Адвокат кеңсесін күруга мемлекеттік органдардың ар-найы рүқсаты кажет емес, өйткені бүл кез келген адвокаттың; адвокаттык кызметті ү_йымдастыру нысандарының бірін, оның ішінде адвокаттык кеңсені тандау қүқығы.

     Жоғарыда аталган адвокаттык кызмет өзге де үйымдық ны-санда жүзеге асырылуын жоғарыда айтқан болатынбыз. Адвокат өз қызметін занды түлғаны тіркемей жеке дара жүргізуге күкылы. Мүлдай жағдайда ол бүл туралы адвокаттар алқасын хабар-дар етеді. Хабарламада адвокаттың тегі, аты, экесінің аты, оның түракты мекен жайы көрсетіледі.

     Адвокатта қызметтің осы нысаны кезінде багасгерде есеп айьфысу жэне өзге де шоттары, адвокаттың тегі, аты, экесінің аты, нақты адюкаттар алқасына тиістілігі мемлекеттік жэне орыс тілінде көрсетілген жеке мөрі мен адюкаттық қызметпен шүғылдану қүқығын беретін мемлекеттік лицензияның нөмірі, сондай-ак мөр табандары мен жеке бланкілері болады.

     Қызметтің осы нысаны кезінде адвокаттарға қаржылық жэне материаддык корларды үнемдеу максатында ғимаратты (оны жал-дауды коса алғанда), компьютерлерді, осы заманғы техникалық жэне өзге де байланыс қүраддарын (телефондар, факстар, элек-тронды пошта, Интернет жэне т.б.), көмекші қызметшілерді жэне т.б. бірлесіп пайдалануға, занды түлғаны қүру қүкығынсыз бйягуге рүксат етіледі. бүл жагдайда олар банкке ортак есеп шот. козғалмайтын жэне баска да мүлікті үстай алады.

     Өз кызметін занды түлғаны тіркемей жүзеге асыратын адвокаттын артыкшылығы - осы арада қүрылтайшы күжаттардың талап етілмейтіндігінде. Адвокат тек Қазақстан Республикасының заннамасында көзделген тэртіппен бюджетке салықтар мен баска да міндетті төлемдерді төлеуші ретінде салық органдарында тіркелуге жэне Қазакстан Республикасындағы колданыстағы заннамасына сэйкес каржы мен сальщ органдары аддында есеп беруге міндетті.

     Жеке дара жүмыс істейтін адвокат адвокаттар алқасының мүшесі сиякты мүшелік жарнаны уақытында төлеуге, Жарғыда белгіленген тэртіп пен шарт бойынша өз кызметі туралы есепті тапсьфуға міндетті.

     Бакылау сүрақіары

     1. Адвокаттар   өздерінің   кызметтерін   кандай   нысанда

     үйымдастьфады?

     2. Заң консультациясының күкықтық мэртебесі қандаіі жэне

     оның меңгерушісі қандай өкілеттіктерге ие?

     3. Адвокаттык кеңсе қүру тэртібі жэне күкыктық мэртебесі

     қандай болады?

     4. Занды түлға күрмай-ақ адвокаттық қызметпен айналы- 
сатын жеке адвокаттардың қүқықтық мэртебесі кандай жэне оны 
жеке кэсіпкер ретінде тануга бола ма?

     «Нельзя быть адвокатом, если плохо преставля-ешь объем пользы из сказанного и сделанного в защиту человека».

     Боровков Юрий Михайлович «Стараясь выиграть дело, адвокат должен руководствоваться тем же принципом, что и врач, - не навреди!»

     Боголюбская Татьяна Валентиновна 
 

     IV ТАРАУ

     АДВОКАТТАР АЛҚАСЫ МҮШЕЛЕРІНІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ 

     § 1. Қазақстан Республикасындағы адвокат 

     Шетсл сөздерінің казіргі сөздігінде «адвокат» терминіне [лат. advocatus, advoco шақыру, үндеу]; 1) консультациялар арқылы кэсіби күкык кемегін көрсететін заңгер, сотта айып-талушыны коргау және т.б.; қоргаушы; 2) адамды-кандай да бір пәрсені коргау үшін күресуші ретінде аиыктама берілген.

     «Адвокаттыккызметтуралы»ҚазақстанРеспубликасының заңында адюкаттыц жоғары заң білімі бар, адвокаттық қызметпен айналысуға лицензия алған, міндетті түрде адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын жэне «Адвокаттык қызмет туралы» Қазақстан Республикасынын заңының шеңберінде кэсіптік негізде заң көмегін көрсететін Қазақстан Республикасының аза-маты екендігі көрсетілген. Ол тиісті экімшілік-аумақтық бірлік аумагында қүрылған жэне эрекет ететін адвокаттар алқасының мүшесі болуға тиіс.

     Заңнама адвокаттык қызметпен айналысқысы келген түлғаға қатаң талап кояды. Мынадай адамдар адвокат бола алмайды:

1. сот тэртібімен эрекетке қабілетсіз не эрекет қабілеті шектеулі деп танылған не отелмеген немесе алынбаған соттылығы бар;
2. занда белгіленген тэртіппен соттылығы өтелген немесе алынған;
3. касакана қылмыс жасағаны үшін ақтамайтын негіздер бойынша кылмыстык жауапкершіліктен босатылған;
4. теріс себептер бойынша мемлекеттік. эскери кызметтен, прокуратура органдарынан, өзге де қүкык корғау органдарынан. соттарД^ан жэне эділет органдарынан босатылған немесе адвокат-тар алкасынан шығарылған;
5. адвокаттык   қызметпен   айналысуға   лицензиясынан

     айрылған;

     6) адвокаттық қызметпен айналысуға арналған лицензияның колданысын тоқтату Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің талап-арызы бойынша; адюкат қасақана кылмыс жасағаны үшін актамайтын негіздер бойынша қылмыстық жауапкершіліктен босатылған, касакана кылмыс жасағаны үшін адвокатка қатысты соттың айыптау үкімі занды күшіне енген, адвокатка медициналық сипаттағы мэжбүрлеу шараларын қолдану туралы сот шешімі занды күшіне енген жағдайларда Қазакстан Республикасы Әділет министрлігінің шешімімен лицензиясының қолданысы тоқтатылған адам - осындай оқиғалар басталғаннан кейін үш жыл бойы адвокат бола алмайды.

     Адам алқадан шығарылған. адвокаттык кызметпен айналысуға лицензияны сақтаған жағдайда, ол шығарылған сэттен бастап алты ай откенше алкаға кайта кабылдануы мүмкін.

     Адвокат қызметі тек заң мен адвокаттық эдеп нормалары шегінде ғана тэртіптелмейді. Ол сондай-ақ қандай да бір ретпен оның еңбегінде із қалдыратын сол коғамдағы жалпы қабылданған мінез-қүлық қағидасына сүйенуте тиіс.

     Адвокат кызметін синаттайтын осындай негізгі белгілер:

     - кэсіби кьізмет адвокаттарды жалпы қүндылыктар мен мүдделерге байланысты адамдар қоғамдастығына біріктіреді;

• заң көмегін көрсету мақсатын кіріс табудан жоғары кою;
• білікті заңгерлік білім мен практикалық тәжірибе;
• жоғары кэсіби эдеп.

     Бүл жерде кәсіпкойлық, біліктілік, тэжірибе жэне біліммен қатар сенім, ар-ождан, абырой, бедел сияқты адамгершілік катего-риялары да негізгі өлшем бола алады. Сондыктан адвокат болғысы келген адам азаматтар мен үйымдарға заң комегін корсету бары-сында заң талаптарына да, моральдық принциптерге де сай болуға тиіс.

     Лицензия деп «Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасы заңының 1-бабына сэйкес тиісті лицензиялауды жүзеге асы-ратын жеке немесе заңды тулғаға қызметтің жекелеген түрімен айналысуга беретін рү.ксаты.

     Адвокаттык кызметпен айналысуга лицензия - бүл Әділет аттестациялау комиссиясының шешімі негізінде Қазакетан Республикасының Әділст министрлігі беретін адвокат лицензиясы жэне онда көрсетілген адамға осы қызметпен айналысуға беретін рүксатнама.

     Лицензия адвокаттар алқасында үш айдан бір жылға дейінгі мерзімде тағылымдамадан өткен адамдарга олар аттестаттау-дан өткен жағдайда беріледі. Адвокаттык қызметпен айналы-су қүқығына үміткер адамдардың аттестациядан өту ережесі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 25-кыркүйектегі №1235 Қаулысымен бекітілген болатын. Аталған ережеге сэйкес адвокаттык қызметпен айналысу қүқығына үміткер адамдар Әділет министрлігі қүратын және Қазақстан Республикасы эділет органдарының, Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағыньщ, Республикалык нотариаттық палатаның өкілдерінен Қазақстан Республикасы Парламенті екі палатасының депутаттарынан жэне заңгер-ғалымдардан қүрылатын Әділет аттестациялық комиссия-сьщда аттестациядан өтеді.

     Аттестаттаудан өтпестен адвокаттык қызметпен айналысуга лицензия алуға мынадай тулгалар кукьілы:

1. Қазакстан Республикасы Әділет біліктілік алкасында немесе Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сот Кеңесі жанындағы Біліктілік комиссиясыңда біліктілік емтиханын тапсьфған адамдардың;
2. түрақты судьялардың жэне өз міндеттерін орьшдау кезінде атына кір келтіретін теріс қылықтары жэне заңды бүзғаны үшін судья қызметінен босатылган судьяларды коспағанда, түракты судья болып жүмыс істеген адамдардың.

     Ал Қазақстан Республикасының прокуратура, тергеу жэне анықтау органдарыңда кемінде он жыл жүмыс істеген проку-рорлар, тергеушілер мен аныктаушылар, жағымсыз себептер бойынша босатылғандарды коспағанда, адвокаттар алқасында тағылымдамадан өткеннен кейін емтихан тапсьфудан босаты-лады.

     Аттестация екі кезеңнен гурады:

1. зацнаманы білуіне компьютерлік тест тапсыру;
2. үміткердің білімін емтихан билеттері бойьшша тексеру.

     Адвокаттык кызметпен айналысуға лицензия беруден «Лицен-лау туралы» Қазақстан Республикасыныц зацыныц 45-бабының І^армағына сэйкес төмендегідей негіздер бойынша бас тартылуы мүмкін.

     Адвокаттык кызметпен аиналысуға лицензия оеру туралы шешімді Қазақстан Республикасыныц Әділет министрлігі қабылдайды. Лицензия негізгі, түрақгы болып табылады жэне онын күші Қазақстан Республикасыныц барлык аумағыңда колданылады.

     Адвокаттык кызметпен айналысуға арналған лицензияның колданысын токтата түфу тэртібі мен шарттары Қазакстан Республикасыныц лицензиялау туралы заңнамасында белгіленеді. Қазакстан Республикасыныц лицензиялау туралы заңнамасында көзделген жалпы негіздерден басқа, адвокаттык кызметпен айналысуға арналған лицензияның қолданысы:

     1) адам мемлекеттік кызметте болған;

     2) Қазакстан Республикасы Парламенті депутатының, өз кызметін тұракты немесе босатылған негізде мемлекеттік бюджет каражаты есебінен төленетін мэслихат депутатының өкілеттіктерінорындаған;

     3) мерзімді эскери қызмет өткерген;

     4) мүшелік жарнаны үдайы төлемеген жэне адвокаттар алкасыныц Жарғысыңда көзделген өзге де жағдайлар бойынша оныц адвокаттар алкасыныц мүшелігінен шығарылуы кезеңінде тоқтатыла түрады.

     Аталған жағдайларда адвокаттык кызметпен айналысуга лицензияның қолданысы Қазакстан Республикасы Әділет министрінің бүйрығымен токтатыла түрады. Қабылданған шешім туралы лицензиясыньщ кодданысы тоқтатыла түрған адам, соттар, құқық қорғау органдары жэне адвокаттар алқасы хабардар етіледі.

     «Лицензиялау туралы» Қазакстан Республикасыныц заңындакөзделгенжалпынегіздерденбасқа,адвокаттықкызметпен айналысуга арналған лицензияның қолданысын тоқтату Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің талап-арызы бойынша:

1. адвокат өз кэсіби міндеттерін орындау кезінде Қазақстан Республикасыныц заңнамасын, адвокатураны үйымдастыру жэне оның кызметі принциптерін өрескел не бірнеше рет бүзған;
2. біліктілігінің жеткіліксіздігі салдарынан адвокаттың өз кэсіби міндеттерін орындауы мү'мкін болмаған жағдайларда сот тэртібімен жүзеге асырылады.

     Адвокаттар алқасы төралкасының өтініші аталган жағдайлард_а адвокаттык кызметпен айналысуга арналған лицензияныц колданысын токтату туралы талап-арыз дайындау үшін негіз болып табылады. Аумақтық эділет органының үсынымы жоғарыда бірінші аталған жағдайда адвокаттык кызметпен айналысуга арналған лицензияның қолданысьш токтату туралы талап-арыз дайьшдау үшін негіз болып табылады.

     Адвокаттык кызметпен айналысуга арналған лицензиядан айы-ру ҚР Әкімшілік қүқықбүзу шылыктар туралы кодексімен көзделген сот тэртібімен жүзеге асьфылады. Қазакстан Республикасыныц Әділет министрі сот шешімі негізінде адвокаттык кызметпен айналысуга арналған лицензияның қолданысын токтату туралы бүйрык шығарады, оныц көшірмесі лицензиясының колданысы токтатылған адамға жіберіледі. Адвокаттык кызметпен айналысуга арналған лицензияның қолданысының токтатылғаны туралы сот-тар, күкык қорғау органдары жэне адюкаттар алкасы хабардар етіледі.

     Жоғарыда аталған негіздерден баска адвокаттык кызметпен айналысуга арналған лицензияның қолданысын тоқтатуды Қазақстан Республикасыныц Әділет министрлігі төмендегідей жағдайларда жүзеге асырады:

     1) зацды күшіне енген сот шешімі бойынша адвокат эрскет қабілеті жоқ немесе эрекет кабілеті шектеулі, қайтыс болды не хабар-ошарсыз кетті дсп танылған;

     2) адвокат Қазақстан Республикасыныц азаматтығын токтатқан;

     3) адвокат қасақана кылмыс жасағаны үшін актамайтын негіздер бойынша кылмыстық жауалкершіліктен босатылган;

4. қасакана қылмыс жасағаны үшін адвокатка қатысты соттың айыптау үкімі занды күшіне енген:
5. адвокатқа медициналык сипаттағы мэжбүрлеу шараларын колдану туралы сот шешімі занды күшіне енген жағдайларда.

     Аумақтық эділет органының үсынымы осы көрсетілген жағдайларда адвокаттык кызметпен айналысуга арналған лицензияның колданысын токтату туралы шешім кабылдау үшін негіз болып табылады. Қазақстан Республикасыныц Әділет министрі адвокаттьщ кызметпен айналысуга арналган лицензияныц колданысын токтату туралы бүйрык шыгарады, оныц көшірмесі лицензиясыныц  колданысы  тоқтатылған  адамға  жіберіледі.

     аттык кызметпен айналысуга арналган лицензияныц к^анысьшыц токтатылганы ту ралы соттар. кұқык коргау орган-дары жэне адвокаттар алкасы хабардар етіледі.

     Адвокат көмекші устай алады. Адвокаттың комекшісі бұл зан консультацияларында, адвокат кеңселерінде немесе зацды түлғаны тіркемей адвокаттык кызметпен жеке дара айналысатын, адвокатта еңбек шарты (келісімшарт) негізінде жұмыс істейтін, адвокаттың тгүскауы бойынша жэне оныц жауапкершілігімен белгілі бір тапсьфманы орындайтын адам.

     Кез келген адам біліміне карамастан адвокат комекшісі бола алады. Олар заң консультацияларында. адвокат кецселерінде немесе занды түлғаны тіркемей адвокаттык кызметпен жеке дара айналысатын адвокатта ецбек шарты (кслісімшарт) негізінде жүмыс істейді.

     Адвокат комекшілері адвокаттың нүскауы бойьшша жэне оның жауапкершілігімен белгілі бір тапсырманы орындауга қүқылы. Олар, эдеттегідей. азаматтарды адвокаттың қабылдауына жазу, іс-қағаздарын жүргізу. нормативтік күкыктық актілер мен қүкыктық сипаттағы қү-жаттарды тігу, олардыц кошірмесін алу, компьютер мен үйымдык техникада жұмыс істеу сияқты қосымша жэне техни-калык іс-эрекеттер жэне т.б. Комекші адвокатка есеп береді, оның жүмысының саны мен сапасы адвокаттың ай сайынғы есебіне кіруге тиіс.

     Адвокат комекшісінің еңбегі адвокат есебінен төленеді. Көмекші жалақысы еңбек шартымсн аныкталады жэне Қазакстан Республикасыныц заңнамасында белгіленген ең томенгі айлық жалакыдан кем болмауға тиіс (2010 жылға арналган ең томенгі айлық жалақы 14952 теңге).

     Адвокаттар тагылымдамадан өтушілерді устай алады. Жоғары заң білімі бар Қазакетан Республикасьшың азаматтары адвокаттың тагылымдамадан өтушілері бола алады.

     Тагылымдамадан өтушілер адвокаттар алқасы торалкасы Қаулысының негізінде кемінде бес жыл адвокаттык кызмет өтілі бар адвокаттарда үш айдан бір жылға дейінгі мерзімге тагылымдамадан өтеді. Тагылымдамадан өту адвокаттар алқасы мен тагылымдамадан отуші арасында жасалатын шарт негізінде жүзеге асырылады. Осындай шарттар бойынша тагылымдамадан отуші жалақысы, эдеттегідей, карастырылмайды.

     Тагылымдамадан өтуші ретіндегі жүмыс кезеңі зац мамандығы бойынша жүмыс өтілінс ессптеледі. Тағылымдаманың тэртібің мерзімі мен шарттарын адвокаттар алкасы белгілейді.

     Адвокаттар алкасынын төралқасы тағылымдамадан өту мерзіміне жалпы бақылау жүргізеді, тағылымдамадан өтушінің адвокаттык мамандыгы дағдыларын, адвокаттык әдеп нормаларьщ жақсы игеруі мен қолданыстағы заңнаманы дүрыс қолдануы үші_н қажетті жағдай жасайды.

     Тағылымдамадан өтуге тікелей басшылыкты жэне тағылымдамадан өтушіге кажетті көмекті көрсетуді адвокаттар алқасы мен тағылымдамадан өтуші арасында жасалатын шарт негізінде кемінде 5 жыл адвокаттык қызмет өтілі бар білікті жэне тэжірибелі адвокаттар катарынан алка төралкасы тағайындаған жетекші жүргізеді.

     Тағылымдамадан өтуші тағылымдамадан өту үшін жағдай жасауды талап етуге қүкылы. Тағылымдамадан өтушілердің кылмыстық сот ісіне қатысуға күкьіғы жок, ал анықтау жэне тергеу органдарында керісінше тергеу ісі жас жэне тэжірибесіз мамандарға тапсырылады, сондай-ақ сотта мемлекеттік айыптау-ды жоғары оку орынын жаңа ғана бітірген жас маман жүргізеді. Сонымен катар ҚР ҚІЖК қорғаушы ретінде айьшталушының (сезіктінің) жүбайын (зайыбын). жакын туыскандарын немесе занды өкіддерін жоғары білімсіз жібере алады. Тағылымдамадан өту институты мэселелерінің мэні осыдан-ақ анық көрініп түр. Адвокаттың тағылымдамадан өтушісі:

• қолданыстагы заңнаманы окып-үйренуге;
• өз кэсіби деңгейін көтеруге;

     ♦ заң консультациясында немесе адвокат кеңсесінде белгіленген ішкі тэртіп кағидаларын сактауға;

     ♦ адвокаттык эдеп Тэртіптерін сақтауға;

• өз міндетін аткару кезінде белгілі болтан мэліметтерді жарияламауға;
• тағылымдамадан өту барысында істеген жүмысы туралы алқа төралкасы алдында есеп беруге міңдетті.

     Тағылымдамадан өтуші ретіндегі жүмыс мерзімі заң мамандыгы бойынша жүмыс өтіліне есептеледі. Тагылымдамадан өту мерзімі аяқталған бойда тагылымдамадан өтушінің жетекшісі төралқаға тагылымдамадан өту жоспарының орындалғандығы туралы есепті және дербес жүмысқа осы адамның даярлық деңгейі туралы пікір мазмүндалған мінездемені тапсьфады.

     «Адвокаттык кызмет туралы» занның. өзге нормативтік акгітердін- адвокаттар алқасы Жарғысының жэне адвокаттардын кэсіби эдеп Тэртібінің талаптарын бүзғандығы үшін адвокаттың тагылымдамадан өтушілері тэртіптік жауапкершілікке тартылуы

     мүмкін.

     §2. Адвокаттар еңбегіне ақы төлеу

     Адвокаттар еңбекақысы келісімді болгандыктан ол азаматтар мен уйымдарға берген заң көмектеріне келіп түскен еңбекақы бо-тьш саналады да пайда болып есептелмейді.

     Адвокаттарға ешкандай мемлекеттік бюджеттік органдардан айлык жалақы төленбейді. Олар клиенттері арасында жасалатын келісім арқылы өздері беретін заң кеңесіне карай еңбекақы мөлшерін өздері белгілейді. Соңдыктан олар пайда табуды көздемейді. адвокаттардынеңбекақысы келісім аркылы сыйлыкакы, яғни сыйақы деп танылады. Өйткені. оның айль(қ жатакы сияқты бслгілі бір келемі болмайды. Ол эрбір караган ісінің күрделілігіне, арнайы косіби біліктілікті қажет етуге, жаңалығына байланысты болады.

     Оның үстіне мерзімімен жағдайларға карай да гонорардың көлемі өсуі мүмкін. Сондай-ақ. егер адвокат өзіндегі бірнеше іске қатысу салдарынан ол істі алу мүмкіндігі болмауы мүмкін. Ал егер адвокат сол бір іс үшін басқа жүмыстардан бас тартуы да гонорардың колемінің үлғаюына экеп соғады.

     Адвокаттың тэжірибесі. абыройы заң комегін корсету қабілеттілігі жоғары адвокаттарға тэртіп бойынша гонорар жоғары төленеді.

     Осьшармен катар, көмек сүрал келген азаматтың материалдык жағдайына байланысты гонарар жоғары толенуі мүмкін.

     Адвокаттар корсететін заң көмегіне ақы төлеу мөлшері жэне корғау мен өкілдік егуге байланысты шыгыстарды өтеу көмек сүран келген адаммен адвокат жасасатын жазбаша

     шартта белгіленеді.

     Шарт жасасу Қазакстан Республикасыньвд заңнамасында

     белгіленген тэртіппен ж\'зеге асырылады.

     Шарттың бір данасы заң көмегін корсету туралы шарт жасасқан

     адамға беріледі. Мыналар:

     1) қорғаушы не өкіл ретінде тапсьфмаларды орындауға

     кабылдаған адвокаттың тегін. атын жэне экесінің атын көрсету;

2. адвокаттык кьпмет үйымының нысанын жэне өзі мүшесі болып табылатын адвокаттар алкасын корсету;
3. тапсырмалардың нысаны:
4. адвокат көрсететін заң көмсгіне ақы төлеудің жэне қорғау мен өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеудің мөлшері мен тэртібі;
5. шартты бүзу тэртібі мен жағдайлары шарттьщ маңызды та-лаптары болып табылады.

     Олар бойынша кэсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке, мемлекеттік емес занды түлғаларды біддіретін тараптардың мүліктік даулары туралы істер бойынша шарттарды қоспағанда, адвокаттар көрсететін заң көмегіне істің нэтижесіне немесе адвокаттык кызметтің табыстылығына байланысты ақы төлеу мөлшерін белгілейтін шарттарға немесе үйғарылған соманың бір бөлігін адюкат алатын шарттарға жол берілмейді.

     Заң көмегіне ақы төлеу, оның ішінде ауызша заң кон-сультациялары жэне тапсьфмаларды орындауға байланысты шығыстар есебінен адвокаттың қолма-қол ақша алуына тиісті каржы күжатынсыз жол берілмейді. Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда, адвокат көрсететін заң көмегіне ақы төлеу. іссапар. көлік жэне оның баска да шығыстарын анықтау алдын ала тергеу органдарының қаулылары жэне соттардың үйғарымы бойынша бюджет каражатынан жүргізіледі. Бүл орайда, адвокат көрсететін заң көмегіне ақы төлеудің жэне ал-дында аталған жағдайларда қорғау мен өкіддік етуге байланысты шығыстарды өтеудің мөлшері мен тэртібі Қазақстан Республика-сы Үкіметінің 1999 жылгы 26-тамыздагы №1247 Қаулысымен бекітілген Республикалык бюджет каражаты есебінен адвокаттар көрсететін заң көмегіне ақы төлеу жэне корғау мен өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеудің ережелерінде белгіленген.

     Бүл ережелерге сэйкес адвокаттын тергеуде жэне анықтауда қылмыстық іс бойынша немесе экімшілік қүқық бүзушылық тура-лы іс бойынша іс жүргізуге катыскан бір сағат ішіндегі көрсеткен заң көмегіне. соның ішінде іс материалдарымен танысқаны, іс бойынша шағым жасағаны үшін ақы төлеу мөлшері Қазақстан Респүбликасының заңнамасында белтіленген жалакының ең төменгі мөлшерінің 1/21 есебінен (эрі карай - белгіленген ақы) белгіленеді. Адвокаттың камауда үсталатын сезіктімен не айыптал\'шымен не экімшілік үстауға тартылған адаммен кездесуге жүмсаған уакыты белгіленген акының 75 пайызы мөлшеріндс төтенеді. Егер адвокат белгіленген уакытта келсе жэне баска істер бойынша іс жүргізуге катыспаса. адвокаттың тергеу немесе іс жүргізу эрекетінін басталуын күтуте жүмсаған уакыты белгіленген акынын 50 пайызы мөлшерінде төленеді.

     Адвокаттын ҚР ҚІЖК-нің 68-бабында белгіленген мерзім аякталатын, кейінгі калдыруға болмайтын жағдайда түнгі уакытта сезіктіден немесе айыпталушыдан жауап алуға катыскан эрбір сағатына белгіленген ақыдан бір жарым еседен кем емес мөлшерде акы төленеді. Адвокаттың ҚР ҚІЖК-нің 68-бабында белгіленген мсрзім аяқталатын демалыс жэне мереке күндері сезіктіден немесе айыпталушыдан жауап алуға катыскан эрбір сағатына белгіленген ақыдан екі еседен кем емес мөлшерде акы төленеді.

     Адвокаттың сотта іс бойынша іс жүргізуге катыскан бір сағат ішіндегі көрсеткен заң көмегіне, соның ішінде, егер ол осы іс бойынша аддын ала тергеуге не аныктауға катыспаса, сотқа дейінгі дайындык барысында кылмыстык іс немесе экімшілік күкык бүзушылык туралы іс не азаматтык іс материалдарымен. сот отьфысының хаттамасымен танысқаны, қылмыстык не азаматтык іс бойынша апелляциялық, кассациялық немесе кадағалау шағымын немесе экімшілік күкык бүзушылык туралы іс бойынша шағым, сондай-ақ сот отьфысынын хаттамасына ссксртулер жасағаны үшін ақы төлеу мөлшсрі Қазакстан Республикасының заңнамасында белгіленген жалакының ең төменгі мөлшерінің 1/21 есебінен (эрі карай - II белгіленген акы) белгіленеді.

     Адвокаттың камауда үсталатын сотталушымен не сотталған адаммен не экімшілік үстауға тартылған адаммен кездесуге жүмсаған уакыты осы тармактың II белгіленген акының 75 пайызы мөлшерінде төленеді.

     Егер адвокат белгіленген уақытта келсе жэне басқа істер бойынша іс жүргізуге катыспаса, оның іс бойынша сот талкылауының басталуын күтуте жүмсаған уакытына. сондай-ак егер адвокат осы уақытта баска адамдарға заң көмегін көрсетпесе, басты сот талқылауын кейінге каддыру уақытына II белгіленген ақының 50 пайызы мөлшерінде ақы төленеді.

     Адвокаттар мыналарга заң кемегін іегін көрсетеді, қажет жағдайларда күкыктык сититағы жазбаша қүжаітар жасай-ды:

     1) асыраушысының кайтыс болуына. жүмыспен байланы- сты мертігуіне не.месе денсаулыгының өзгедей бүзылуы аркылы келтірілген зиянды өтеу туралы істерді соттардың карауы ксзінде татап коюшыларға:

     2) егер соттың карауындағы дау кэсіпкерлік кызметпен байла- нысты болмаса. Үлы Отан соғысының катысушылары мен оларға теңестірілген адамдар, мерзімді кызметтегі әскери кызметшілер,

     I жэне II топтағы мугедектер. жасы бойынша зейнеткерлер болып табылатын талап коюшылар мен жауапкерлерге;

     3) алименттер өндіріп алу, зсйнетақылар мен жэрдемакылар тағаііындау. актау, боскын немесе оралман мэртебесін алу мэселелері жөнінде азаматтарға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалган кэмелетке толмағандарға.

     Асыраушысының қайтыс болуына, жүмыспен байланы-сты мертігуіне немесе денсаулығының өзгедей бүзылуы арқылы келтірілген зиянды өтеу туралы істерді соттардың карауы кезінде талап коюшыларға; егер соттың қарауындағы дау кэсіпкерлік кызметпен баиланысты болмаса, ¥лы Отан соғысының қатысушылары мен оларға теңестірілген адамдар. мсрзімді қызметтегі эскери қызметшілер. I жэне II топтағы мүгедектер, жасы бойынша зейнеткерлер болып табылатын талап коюшылар мен жауапкерлерге тегін заң көмегі Қазакстан Республикасының азаматтық іс жүргізу заңнамасында белгіленген тэртіппен көрсетіледі.

     Ал алименттер өндіріп алу. зейнетакылар мен жэрдемакылар тағайындау. ақтау. босқын немесе оралман мэртебесін алу моселелері жөнінде азаматтарға. ата-анасының камқорльпынсыз қалған кэмелетке толмағандарға адвокатка адам жүгінгеннен кейін заң көмегі тікелей көрсетіледі. Өтініш білдіруші жүгінгеннен кейін тікелей заң көмегін беру мүмкін болмаған кезде. ол жүгінген сэттен бастап үш жүмыс күнінен аспайтын мерзімде қабылдау уакыты туралы хабардар етілуге тиіс. Мүндай жағдайларда зан көмегін беру үзактығы бір сағаттан аспауға тиіс. Қажет болған жағдайда көрсетілген мерзімді тиісті адвокаттык күрылым басшысы үзарта алады. Бір мэселе бойынша адам күкыктық көмекті тек кана бір рет ала алады.

     Адвокаттың көрсеткен заң көмегіне ақы төлеу тиісінше адвокаттар алқасының, адвокат кеңсесінің қаражаты есебінен жүргізіледі.

     Азаматтарды олардың материалдық жағдайы ескеріле оты-адвокаттар алкасының төралкасы, заң конс>льтациясының ленгсрушісі. адвокат кеңсесінің иесі (иелері) жэнс өз кызметін занД^ы түлғаны тіркемей жске дара ж\зеге асыратын адвокат заң көмегіне акы төлеуден босата алады. Осы аталған жағдайларда адвокаттын көрсеткен заң көмегіне ақы төлеу тиісінше адвокаттар -пкасынын. адвокат кенсесінің каражаты есебінсн ж\ргізіледі.

     Азамазтык ісгер бойынша адвокаттың (өкілдін) көмегіне дқы толеу, егер адвокат зан көмегін тарапка тегін көрсетсе. сот осы бапта аталған шығындарды адюкат бөлген заң консультациясының, кенсесінін пайдасына немесе келісімшарт пайдасына жүмыс істеуші адвокаттын пайдасына өндіреді.

     Істі сотта карауға дайындау кезінде судья немесе істі карау кезінде сот азаматтың мүліктік жағдайын негізге ала отьфып, оны зан көмегіне акы төлеу жөніндегі шыгындарды мемлекеттің есебіне жатқызуға кү-кылы.

     § 3. Адвокаітар алқасына мүшстікке қабылдау тэртібі

     Адвокаттар алқасына мүшелікке қабылдау тэртібі мен шарт-тары «Адвокаттык қызмет туралы» Қазакстан Республикасының заңымен аныкталады. Осы заңға сэйкес адвокаттар алкасына мүшелік міндетті болып табылады.

     Лицензия алған жэне адвокаттык кызметпен айналысқысы кел-генадам өзтандауыбойынша адвокаттар алкасына мүшсліккекіруте жэне «Адвокаттык кызмст туралы» Қазақстан Рсспубликасының заңының шеңберінде кэсіптік негізде заң көмегін көрсетуге міндетті.

     .Адвокаттык қызметпен айналысуға күқыгының лицензиясы бар жэне адвокаттар алкасының Жарғысы мойындалған жағдайда алқаға қабылдаудан бас тартылуға жол берілмейді. Адвокаттар алкасы санының шектеулілігі туралы желеумен де қабылдаудан бас тартылмайды.

     Адам алқадан шығарылған алайда адвокаттык қызметпен айналысуға қүқыгының лицензиясын сактаған жағдайда (мыса-лы. кэсіпкерлік қызметпен айналыскандығына. сондші-ақ өзге акылы қызметте отьфғандыгына байланысты, алка Жаргысында көзделген баска да жағдайларда жэне т.б.) ол адвокаттар алқасына шығарылған сэттен бастап алты ай өткен соң кшітадан қабылдану ы мүмкін (өз еркі бойынша шыққан жағдайды коспағанда). Оған осьі мерзімде адвокаттык кызметпен айналысуға жол берілмейді.

     Жоғарыда көрсетілген талаптардьщ бүзылуына байланысты кабылдаудан бас тартуға мүдделі адам адюкаттар алкасына мүшелікке кабылдаудан бас тарту туралы шешімнің көшірмесін алған күннен бастап сотка шағымдана алады. 

     § 4. Адвокаттар алкасы мүшелерінің күкыкі арі.і мен міндетгері

     Адвокаттың қүкықтары мен міндеттерін жүзеге асьфу мэселесін толығьфақ ашып корсету үшін, біздің ойымызша, оны адвокаттар алқасының мүшесі жэне заң көмегін көрсететін түлға ретінде олардың тығыз өзара байланысын ескере отыра. шартты түрде ажырату керек.

     Өзін-өзі баскаратын үйымның мүшесі бола оіыра, адвокаттык алкаиың мүшесі:

     1) адвокаттар алқасының, оның органдары мен лауазымды адамдарының жэрдемін, кэсіби көмегін жоне қорғауын, жэрдемін пайдалануға;

     2) адвокаттар алқасының органдарына сайлауга жэне сайлануға;

     3) адвокаттар алкасы органдары алдына алка қызметіне қатысты мэселелер коюға. алка мен оның органдарының жүмысын жақсарту жөнінде үсыныстар енгізуге, шешімдерді талқылау мен кабылдауға қатысуға, адвокаттар алкасы органдарынан олардың қызметі туралы күжаттар мен материалдар беруді талап етуге;

4. адюкаттар алқасының органдары оның кызметін немесе мінез-күлқын тексерген жэне талқылаған барлық жағдайларда өзі қатысуға;
5. адюкаттар алкасының жарғысында белгіленген тэртіп пен шарттарда адюкаттар алкасының мүлкін пайдалануға;
6. өз бастамасымен адвокаттар алкасы күрамынан шығуға күқығы бар.

     Адюкаттар алкасы мүшелерінің қүкығы кылмыстык істер, азаматтық, экімшілік. кылмыстық жэне өзге істер бойынша, сондай-ақ азаматтар мен үйымдарға заңнамада тыйым салынбаған заң көмегінің баска түрлерін көрсетуге жеткілікті.

     Бүдан баска адвокаттар алкасы мүшелерінің адюкат ретіндегі жалпы қүкыктары «Адвокатгық кызмет туралы» Қазакстан Республикасьшьщ заңыньщ 14-бабында керсетілген. Оган сэйкес адвокат корғаушы немесе өкіл ретінде эрекет жасай отырып, іс жүргізу :иңына сэйкес.

     1) барлык соттарда. күзыретіне тиісті мәселслерді шешу кіретін мемлекеттік, өзге де органдар мен үйымдарда заң көмегін сүрап өтініш жасаған түлғалардың күкыктары мен мүдделерін қорғауға жэне білдіруге;

     2) барлык мемлекеттік органдардан жэне мемлекеттік емес үйымдардан адвокаттык қызметті жүзеге асыруға кджетті мэліметтерді сүратуға жэне алуға:

     3) заң көмегін көрсету үшін қажет нақты мэліметтерді дербес жинауға жэне дэлелдер табыс етуге;

4. көмек сүрап өтініш жасаған адамға қатысты материал-дармен, соньщ ішінде іс жүргізу күжаттарымен, тергеу жэне сот істерімен танысуға жэне олардағы ақпаратты заң актілерінде тыйым салынбаған кез келген тэсілмен белгілеп алуға;
5. іске қатысуға жіберілген сэттен бастап жолыгулар са-нын, олардың үзактығын шектемей жэне мүндай жолығулардың қүпиялығын камтамасыз ететін жағдайларда өзі корғайтын адам-мен оңаша жолығып түруға;
6. заң көмегін көрсетуге байланысты туындайтын жэне ғылым, техника, онер мен басқа да кызмет салаларында арнайы білімді қажет ететін мэселелерді түсіндіру үшін шарттык негізде мамандардың корытындыларын сүрату ға;
7. өтініштер, мэлімдеуге, эділет, прокуратура, анықтау, ал-дын ала тергеу органдары мен соттың лауазымды адамдарының, сондай-ақ комек сүрап отініш жасаган адамдардың қүкыктарына жэне зандармен қорғалатын мүдделеріне қысым жасайтын озге де лауазымды адамдардың эрекеттеріне белгіленген тэртіппен шағым жасауға;
8. мемлекеттік қүрайтын ақпаратпен, сондай-ақ эскери, коммерциялык, кызметтік жэне заңмен қорғалатын озге де күлияны камтитын ақпаратпен, егер бүл анықтау, алдын ала тергеу кезінде жэне сотта корғау немесе окілдік ету үшін кажет болса, заң актілерінде козделген тэртіппен танысута;
9. заң комегін сүрап отініш жасаған адамдардың күкыктары мен занды мүдделерін коргаудың зандарда тыйым салынбаған барлық қүралдары мен тэсілдерін пайдалануға;

     10) зандарға қайшы келмейтін өзге де эрекеттерді жасауга;

     11) міндетті сактандьіру қаражаты есебінен жүзеге асырылатын мемлекет кепілдік берген әлеуметтік қорғалуға қү-кылы.

     Мемлекеттік орган немесе лауазымды адам адвокаттың заң көмегін сүрал өтініш жасаған адамның мүддесін біддіру қүкығын танудан бас тарта алмайды. Адвокат соттардың. прокуратураның, қылмыстық процесті жүргізуші органдардың экімшілік ғимараттарына бслгіленген тортіппен өзінің адвокаттық куэлігін көрсетуі бойынша еркін кіру қүдығын пайдаланады. Адвокаттың ү-сталғандар, түткынға алынғандар жэне жазасын өтеп жатқандар отырған орындарға кіруі белгіленген рүқсаттық режимге сэйкес жүзеге асырылады.

     Адвокаттар алқасының мүшелерінің жоғарьща аталған күқыктарьша жеке токтала кетсек. Адвокат корғаушы немесе өкіл ретінде іс жүргізу заңнамасына сэйкес қрыретіне тиісті мэселелерді шешу жаткызылған барлық соттарда, мемлекеттік жэне баска органдар мен ү_йымдарда заң көмегін көрсетуге, өтініш жасаған түлгалардың қу-қықтары мен мүдделерін корғауға және білдіруге қүкылы.

     Адвокат іс жүргізу кұқықтарын кылмыстық, азаматтык немесе экімшілік құкык бү-зушылық іске катысқан сэттен бастап ала алады, ал бүған дейін ол өзіне өтініш жасаған кез келген түлғаға заң көмегін көрсетеді, консультация, түсініктеме, кеңес жэне жазбаша қорьггынды береді, талап қою арызын. шағым жэне кэсіби зандык білімді талап ететін өзге кү-қыктық сипаттағы қүжаттарды толты-рады.

     Мемлекеттік қызметшілер мен мемлекеттік емес үйымдардың басшылары адвокаттың нақты іс бойынша заң көмегін көрсетуіне байланысты өтінішіне 10 күн мерзімнен кешіктірмей жазбаша жауап беруге міндетті. Заңнамаға сэйкес жүзеге асьфьшатьш адвокаттык қызметке араласуға не осы қызметке қандай да болма-сын тэсілмен кедергі жасауға тыйым салынады.

     Адвокаттың барлық мемлекеттік органдар мен мемлекеттік емес ұйымдардан адвокаттык кызметті жүргізу үшін кажетті мэліметтерді сүратуға, заң көмегін корсету үшін накты мэліметтерді жинауға жэне дэлелдемелерді үсынуға. заң көмегін көрсету мен ғылым, техника, өнер жэне кызметтің баска салаларында арнайы білімді талап ететін мэселелерді түсіндіру үшін шарттық негізде мамандар қорытьшдысын талап етуге, мемлекеттік қү_пияға жата-

     ^аттяпмен сондай-ак эскери. коммерциялық, қызмстгік гер бү-т заннама актілерінде жэне т.б. көзделген тэртшпен ^ЖЭНС ауды алдын ала тергеуді жургізу кезінде жэне сотта корғауды ^месс өкілдік етуді жүзеге асьфу үшін қажет болса. Танысуға күкығыбар. .

     Зан    адвокаттан    іс    боиынша    ақиқатқа    жету,

     ^І_ЬІПталушынын жауалкершілігін жеңілдету немесе актау, азаматтын зансыз жала мен айыпталуғатартылуын болдырмау максазында, занда көзделген барлық күралдар мен эдістерді пай-далана отыра зан көмегін көрсетуге өтініш жасаган эрбір түлғаның конститу циялык күқықтары мен міндеттері объективті лоне толық, білікті корғауды талап етеді. Осыған сэйкес қолданыстағы заңнама оған мемлекеттік кұпия болып табылатын акпаратпен. сондай-ак істі карау үшін маңызы бар өзге ақпаратпен танысу мүмкіндігін береді.

     Мемлекеттік күпия.іар - бүл таратылуын мемлекет эскери, экономикалық, ғылыми-техникалық, сьфткы экономикалык, сьфтқы саяси, барлау. қарсы барлау. жедел-іздестіру қызметтерін жэне жалпы кабыдданған халыкаралык қукық нормаларына кайшы келмейтін өзге де қызметті тиімді жүзеге асыру максатымен шектейтін, корғалатын. ме.млекеттік жэне қызметтік күпияларды

     күрайтын мэліметтер ⁵.

     Мемлекеттік қүлтия больш табылатын мәліметтерді сүрататын адвокаттар өздерінің сактығын камтамасыз стетін кажетті шарт-тарды жасаттьфуға міндетті жэне мэліметтермен танысу бойынша белгіленген тэртіптің сақталуы үшін тікелей жауапкершілік көтереді.

     Адюкаттық іс жүргізу жэне адвокаттың соған байланысты материалдары мен қүжаттары. заннама актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда. тексеріске, алуға, тінтуте, карауга жат-пайды.

     «Адвокаттық кызмет туралы» Қазакстан Республикасы заңыныц 15-бабында адвокаттыц жалны міндеттері

     белгіленген. Олар:

     1)   Адвокат   заң   талаптарын   сактауға.   адвокатураны үйымдастырү мен оның кызмстінің принциптерін басшылыққд алуға. косіптік мінез-күлык нормаларының талаптары мен адвокаттык күпияны сактауға міндетті;

     2) Адвокат өзінің кэсіби біліктілігін үнемі арттырып отыруға міндетті;

     3) Егер адвокат осы іс бойынша мүдделері көмек сүрап өтініш жасаган адамның (таралтардың өзара келісімі бойынша ара ағайын болған жағдайларды коспағанда) мүдделеріне қайшы келетін адамдарға зан көмегін көрсетіп жүрсе немесе бүдан бүрьщ көрсеткен болса немесе судья, прокурор, аныктауды жүргізуші адам, тергеуші. сарапшы, маман, аудармашы, куә, жэбірленуші не- месе куэгер, азаматтық татап қоюшы немесе азаматтык жауапкер ретінде іске қатысқан жағдайларда, сондай-ак егер істі тергеуге немесе қарауға адвокатпен жакын туыстык қатынастағы лауазым- ды адам қатысса. ол зад көмегін көрсету туралы тапсьфмадан бас тартуға міндетті;

     4) Адвокат заң көмегін көрсетугс байланысты өзіне мэлім болған мэліметтерді күпия сақтауға міндетті жэне көмек сүрап өтініш жасаған адамның келісімінсіз оларды жария етуге қүкығы жоқ.

5. Адвокаттың қылмыстык іс бойынша кабьшданған тапсырма-дан бас тартуга күкығы жок жэне ол қорғалатын адамның немесе адвокаттың өзінің көзкарасы бойынша эділетсіз үкім шығарылган жағдайда алган белгіленген тэртіппсн шағым жасауға міндетті;
6. Адвокат сенім білдірушінің қүкыктарын. бостандығы мен заңды мүдделерін камтамасыз етуге қолайлы эсерін тигізетін іс жүзіндегі мэн-жайларды анықтау жөніндегі кез келген, задмен тыйым салынбаған іс-эрекеттерді орындауға міндетті.

     Іс бойынша адвокаттың көмек сүрап өтініш жасаған адамның жағдайын нашарлататын қүкыктык позиция үстануына, сондай-ақ адво катқа мемлекеттік кызметте болуға жэне кэсіпкерлік қызметпен айналысуға. оқытушылық. ғылыми немесе шығармашылық кызметтен басқа өзге де акы төленетін қызметпен айнатысуға тыйым салынады.

     Адвокаттардың жалпы міндеттеріне коса адвокаттар алкасынмн мүшесі:

     1) адвокаттар алкасы Жарғысының талаптарын сактауға;

     2) адюкаттар алкасы мен оның органдарының жалпы жиналысыныц шсшімдерін орындауға;

3. мүшелік жарналар төлеуге;
4. адвокаттар атеасының төралқасына өз жүмысы туралы -сеіггітабыс етуге міндетті.

     Адвокаттар алкасының мүшесі адвокаттар алкасының алдында •щетік жарналар төлеу міндеттемесінен баска өзгедей біржакты щліктік міндеттемелерді мойнына алмайды.

     «По иронии судьбы большинство адвокатов уделяют гораздо меньше внимания собственным деловым интересам, нежели интересам их клиентов...».

     Чарльз Ф. Льюис 

     § 5. Адвокаттың кэсіптік эдебі

     Қазакстан Республикасы Конституциясында кепілдік берілген ада.м меназаматтың к\:кыктары мен бостандыктарын қорғау, заңның бүзыл\ ын болдырмау ға жэне күкыктэртібін нығайту ға жэрдемдесу адвокаттын кэсіптік міндеті мен биік адами борышы болып табылады. Осыған байланысты, адвокаттык кэсіп қодданыстағы заннама талаптарын дэл жэне сөзсіз орындауды, адвокаттың мінез-күлыктың эдептік норматарын бүзба>ды, өзіне заң көмегі үшін ж\тінген адамды занда көзделген барлык қүралдармен жэне эдістермен корғауды талап етеді. Жеке жэне занды түлғаларға білікті зан көмегін алудагы олардың. конституциялық қүқықтарын камтамасыз ету адвокаттардың кэсіби қызметінің ірге тасын калайды.

     «Адвокаттардын кэсіби эдебі» үғымы азаматтармен, мемлекеттік органдармен жэне лауазымды түлгалармен, әртүрлі коммерциялық жэне қоғамдық үйымдармен, сондай-ак адвокатура органдарымен жэне эріптестерімен карым-катынаста мораль мен адамгершілік мэселелерінің кең аукымын камтиды.

     Адвокаттың эдеп норма, іарын сактауы - оның өз кэсіби міндеттері мен іс-эрекеттерін тиісті орындаудағы қажетті шарт.

     Адвокаттың кэсіби қызметі беделінің түсуі адюкатура ин-ститутына коғамдық сенімді жоғалтады жэне адвокат абыройын түсіреді.

     Сондыктан, адвокат заң көмегін көрсету кезінде мынадай кәсіптік ережелерді сактаута тиіс:

1. көп күш-жігер не уакыт жүмсауды талап ететін кажеті эрекеттер жасаудан жасканбай ыждағаттылык пен күлшыныс бідіру бүл осы кызметті ешбір асығыстық жасамай және жеңіл-желгп қарамай. яғни тапсырылган істі адал, мүкият жэне білімдарлықпен орындап, кеткен уақытпен санаспай аткару керектігін көрсетеді; _;|
2. заң мэселелерін карап жатқан органдар мен лауа-^,зымдь₁ адамдарга катысты өзін эдепті үстау. ягни оның сөйлеген сез: кепілдемесі.  өтініші және  басқа да іс-эрекеті ме.млекетг органдардың беделіне нү-кеан келтірмейтіндей дэрежеде болуға тиіс;
3. өз кэсіби мінез-қулқын көмек сүрап өтініш жасаған адамның қүқыктары мен занды мүдделеріне сэйкес қалыптастьфа жэне те-жей отырып, істі негізсіз сөзбұйдаға салуға, заң көмегін көрсетудің заңсыз эдістеріне. алдауға жол бермеуге.
4. көмек сүрал өтініш жасаған адамның мүдделеріне адал болу жэне оньщ мүдделеріне карсы кандай да болмасын эрекет жасамау, яғни адвокат өтініш жасаған адамның мүддесін қорғаудың барлық занды құралдар мен эдістерін пайдалануға, ешбір жағдайда да бүрынғы, сондай-ак енді өтініш жасаған адамдардың мүддесіне қайшы келетін эрекетке жол бермеуге, істің занды шешілімі аякталғанга дейін өзіне кабылдаған міндеттемеден жалтармауға тиіс.

     Осы қағидалардың бүзылуы кэсіби эдептің бүрмалануы. а л кейбір жағдайда тэртіптікжазаның қолданылу ына экеп соктыратын кэсіптік парызды орындамау болып саналады.

     Азаматтар мен үйымдардың қүкыктарын жэне заңмен корғалатын мүдделерін корғау жөніндегі адвокат қызметі адвокаттардын процессуаддық қүқықтарын аныктайтын. сондай-ак адвокатураның үйымдастырылуы мен адвокаттык қызметті реттейтін заңнама нормаларымен тэртіптеледі (атап айтқанда, «Адвокаттык қызмет туралы» Қазақстан Республикасының заңы). Заң көмегін корсету барысьшда адвокат сонымен қатар кэсіптік әдептің орнықкан нормаларын жэне адвокаттык кэсіптің кальттаскан практикальщ тэртіптерін басшылықка алуға тиіс, олардың мақсаты азаматтардың жэне үйымдардың кұқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін жаксьфақ коргауға жәрдемдесу болып табылады.

     Адвокаттардын эрбір алқасының жоғары органы адвокатура жүйесінің ортак принциптеріне сүйене отьфа, өз тэртіптерін

     абылдайды. Мысалы. осыған орай. 1998 жыддың 20 тамызында дтматы калалык адвокаттар алқасы адвокаттарының Конферен-циясында Адвокаттардың кэсіптік эдеп тэртібі кабылданды.

     Бүл тэртіптер эрбір адвокатты заң мен кэсіптік эдеп нормаларын басшылыкка алуға міндеттейді. Зандылықтың кез келген бүзылуына төзбеушілік, имандылық, адамның күкықтары мен бостандыктарын корғау, азаматтық табандылық. адалдық, эрбір зангерДІҢ- эсіресе адвокаттың кэсіптік қасиеті болуга тиіс.

     Адвокат заң көмегін адал көрсетуге, моральдық тазалыктың үлгісі мен адами мінез-күлыктың сүтзеніші болуға, өзінің кэсіптік машығын үдайы жетілдіру ге. қүқыктық білімдер мен қолданыстагы заннаманы белсенді насихаттауға тиіс.

     Ю.И. Стецовский «...адвокат болу үшін жадағай белгіленген шарттарға ғана сай болу жеткіліксіз» (білім, тэжірибе жэне т.б.) деп санайды. Адвокат адамдардың тағдырына төрелік жаса>'ға, адамдардың теріс кылықтары туралы пікір айту үшін өзі де адами түрғыдан лайык болу ы кажет» ⁶. сондықтан да адвокат кіршіксіз тазалык пен жарасымды мінез-қүлыктың иесі болуға тиіс.

     Адвокаттар процестің тең күкыкты қатысушысы ретінде өз кэсібінің абыройы мен беделін үстауға тиіс.

     Адвокат озінің кэсіби міндетін атқару кезінде:

     қоғам мүддесіне қайшы келмейтін азаматтар мен үйымдардың қүкықтары мен міндеттерін қорға> ғана ортақ мүддеге сай келетіндігін ескеруге;

     заңнама нормаларын дүрыс жэне дэл қолдануға; зан көмегіне ж\тінушіге оның қүкыктары мен міндеттерін. қүқыктық жүйе қызметі принциптерін т\-сіндіре отырып кеңес беруге;

     өз клиентінің мүдделеріне іш тартуға тиіс.

     Адвокаттың мінез-қүлқы ол заң көмегін корсету кезінде де, күнделікті тфшілігінде де заң мен адамгершілік принциптеріне сай болуға тиіс.

     Адвокаттар сот төрелігін ж\'зеге асыру кезінде өзіне жүгінушіге көмек корсете отыра, заңнамага жэне мойындалган кэсіптік қалыптар мен эдептілік нормаларды басшылыкка ала от-ыра мойындалган ұлттық жэне халықаралық қүкықтардағы адам күқыктары мен негізгі бостандықтардың сакталуына кол жсткізуге тшс.

     Адвокаттың кәсіптік мінез-күлқы мэселесі адвокатура туралы Қазақстан Республикасьшьщ колданыстағы заңнамасы, адвокат-тар алкасы Жарғысы жэне адвокаттардын кэсіптік эдеп Тэртіптері шеңберінде реттелмесе. онда адвокат адвокатурада қалыптасқан нормалар мен дэстүрлерді, егер олардың мазмүны заң талапта-рына қайшы келмесе жэне мораль мен адамгершіліктің жалпы кабылданған принциптсріне сэйкес келсе. сақтауға міндетті.

     Сөйтіп адюкаттық эдсп - бүл адвокатура туралы кодцаныстағы заңнама, адвокаттар алкасы Жарғысы жэне адвокаттардын кэсіптік этика тэртіптері шеңберінде реттелетін жэне адвокаттық мінез-күлқы нормасынан туындаған практика. Оның мақсаты - жеке жэне занды түлғалардың занмен қорғалатын күкыктары мен міндетін абыройлы қорғау.

     Адвокаттың заң талаптары мен этика тәргіптерін сақтау кепілдікгерінің институттары жэне күқыктық механизмдері коғамның өзі, мемлекеттік органдар, сондай-ақ адвокаттык өзін-өзі басқару органдары болып табылады. 

     Бақылау сүрактары

1. Адвокаттар алқасының мүшелеріне қандай талаптар қойылады?
2. Адвокаттык кызметпен айналысу үшін біліктілік сынағынан өту тэртібі қандай?
3. Адвокаттык кызметпен айналысуға қүкық беретін лицензия алу тэртібі калай болады?
4. Адвокаттардын еңбекакысы қаңдай қаражаттардан тұрады?
5. Адвокаттың еңбекакысы қалай белгіленеді? Жэне ол калай аталады?
6. Адвокат кімдерге, кандай жағдайларда заң көмегін тегін көрсетеді?
7. Мемлекеттік бюджеттен қорғауға кеткен шығындар адвокатқа қалай төленеді?
8. Адюкаттарға төленетін сыйлыкакы мэселесін қалай көтеруте болады?
9. Адвокаттар алкасының мүшесі ретінде адвокаттың кү-кыктары кандай?

     тэртіптік

     _ІП  Адвокаткақандайміндеттержүктелген? •^кагтар    алкасынан    шыгару    үшш

     ¹¹ Zk негіздері кандай болу керек? 
^ТГкаттьш   комешшсінін   ^кыктык   мэртебесінен

     ¹² ^адГ етушінін күкыктык мэртебесшщ 
тагылымдамадан 7

     Хф^^{ьиықгарьіканд}

     «Самое трудное ~ доказать невиновность

     невиновного».

     Бурмистров Михаил Васильевич V ТАРАУ.

     ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АДВОКАТУРАСЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫНЫҢ ҰЙЫМДЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ НЫСАНДАРЫ

     § 1. Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагы кызмстінің негіздері жэне кү-Кықтык мэртебесі

     Адвокат ураның негізгі үйымдык-күкыкгык нысаны адвокаттар а. ікасы болып табылады. Сондықтан да 1997 жылғы 5 желтоксандағы Қазақстан Республикасыныц «Адвокаттык кызмет туралы» заңында оның адвокаттык қызметтің негізгі нысаны екепдігі туралы айтылған.

     Алайда бүл адвокатураның өзге нысандарының болуын жокка шығармайды.

     Адвокат қызметінің тиімділігі тек адвокаттар мен олардьщ алқаларының арасындағы карым-катынасқа ғана емес, сондай-ақ адвокаттар үйымдарының өзге де нысандарымен өзара қатынасқа байланысты (Адвокаттардың халыкаралык одағы (достастығы), адвокаттар ассоциациясы, адвокаттар гильдиясы жэне т.б.). Ынтымақтастыктың негізгі мақсаты - адвокаттардың тэуелсіздігін нығайту жэне олардың мүдделерін лауазымды адамдар мен органдардың күкыкка жат эрекеттерінен коргау.

     Адюкатура күрылымының демократиялык негіздерін бүдан әрі жетілдіру жолында 1991 жылы Қазақстан Республикасынын Адвокаттар одагы- адвокаттардың және оның алқаларының кү-қытын корғау, құқық қоргау, мемлекетгіқ мемлекеттік емес органдармен және үйымдармен өзара ьщпалдастык, сондай-ақ халықаралық-қүкыктык катынастар субъектілерімен ынтымактастықты нығайту максатындағы когамдық үйым күрылды (1992 жылы 31 тамызда Қазакстан Республикасының Әділет министрлігінде тіркелген).

     Қазакстан Республикасы Адвокаттар одагы адвокаттар алқасының мүшесі және колданыстағы заңнамага, сондай-ақ осы үйымныц Жаргысына сәйкес іс-әрекет жүргізетін, өзін-өзі баскаратын коғамдык бірлестік болып табылады.

     Казакстан Республикасы Адвокаттар одағына мүшелік мдык (адвокаттар алкасы) жэне дара сипатта болады. ^^Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағы занды түлға болып табылады. Оныңқызметі Қазакстан Республикасының Конституци-ясына 1994 жылғы 27 желто ксандағы Қазақстан Республикасының Азаматтык кодексіне (Жалпы бөлімі). 1996 жылғы

     31-мамырдагы   Қазакстан   Республикасыныц   «Қоғамдык бірлестіктер туралы» заңына негізделген.

     Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағының дербес балансы, республиканың банк мекемелерінде шоты, оның ішінде валюталык шоты, мемлекеттік жэне орыс тілдерінде көрсетілген дөнгелек мөрі, мөртабаны мен бланкілері жэне үлгілері занда көзделген тэртіппен бекітілетін жэне тіркелетін эмблемалары

     бар.

     Одак қызметінің мақсаты мен міндеттері оның 1992 жылы қабылданған Жарғысында айқындалған. Аталған Жарғыға 2005 жылдыц 15 сэуірінде гана бір-ак рет өзгсрістер енгізілген бола-тын.

     Одак кызметінің максаты:

• республикада қүқықтык мемлекет қүлрудың негізін қалауға қатысу;
• азаматтар мен занды үйымдарға (оныц ішінде шетелдіктерге) арналған тиімді заң көмегін жасауға қатысу;
• адвокаттык шеберлік пен кэсіптік эдептің жоғары стандарт-тарын, адвокаттардыц бірлігі мен ынтымақтастығын қамтамасыз

     етуге жэрдемдесу;

     - адвокатураның дүниежүзілік қауымдастық қабылдаған тэуелсіздігі мен еркіндігінің принциптері мен кепілдіктерін наси-хаттау жэне тарату;

     - адвокаттарға көмек жэне олардың қүкықтарын, абыройы мен

     ар-намысын корғау;

     - заң ғылымын дамытуға, азаматтардың құқықтық мэдениеті

     мен күқықтык санасын көтеруге жэрдемдесу;

     - эртүрлі мемлекеттер мен өңірлерде адвокаттардыц халыкаралық, кэсіптік жэне мэдени байланыстарын кеңейту мен нығайту;

     Одактыц міндеттері:

     - бастауыш үйымдардың эдістемелік. окыту жэне ғылыми кызметтерін үйлестіру;

     - адвокаттарды адвокаттық кызметтің барлық саласы бойынцщ қажетті эдістемелік эдсбиетпен қамтамасыз ету;

     - адвокаттар арасында тэжірибе алмасуға көмек көрсету;

• адвокатураны жетілдіру мен дамытудын теориялық жэне практикалык мэселелерін ғылыми түжырымдауға жэрдемдесу;
• адвокаттардың ғылыми-практикалык конференциялары мен эдістемелік мэжілістерін өткізу;

     - баспа қызметі;

• заң шығарушылык қызметке, зандар мен өзге нормативтік күқықтық актілердің даярлануына жэне талкылануына катысу; заңнаманың манызды мэселелері бойынша Қазакстан Республика-сы Адвокаттар одағының пікірін білдіру;
• адвокаттардың кандидатураларын мемлекеттік мадақтармен марапаттауға жэне қоғамдык көтермелеуге үсыну.

     Қазақстан Республикасы Адвокаттар одағының Жарғысы - Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағының қүрылтайшы қүжаты. Онда бірлестіктің күқыктық жағдайын, сайланбалы органдардағы қызметін, олардьщ қызметін басқару саласындағы қүқыктары мен міндеттерін белгілеу, үйымдастыру тэртіптерінің жиыны жэне т.б. белгіленеді.

     Қазақстан Республикасы Адвокаттар одағының мүлігі материаддык қүндылыктар мен ақша каражатынан қүралады.

     Одақ М|.ііі і мі.ша көздерден күралады:

• мүшелік жарналардан;
• баспа қызметінен түскен түсімдерден;
• азаматтардың ерікті ақшалай аударымдарынан, сыйлыктары-нан жэне мүраға калдырған қаражаттарынан;
• Адвокаттар одағы күрған шаруашылық қүрылымдардың ау-дарматарынан:
• кеңестік-эдістемелік шаралардан түскен түсімдерден;
• колданыстағы заңнамада тыйым салынбаған өзге де көздер-

     ден.

     Адвокаттар одағы өз меншігінде ғимараттар. күрылыстар. жабдықтар, қүрал-саймандар, ақшалай қаражаттар, акциялар, баска да кү-нды кагаздар жэне жарғыда караетырылған қызметті материаддык камтамасыз етуге кажстті өзге де мүлікті үстай алады.

     Ол меншік иесі ретінде өзіне тиесілі мүлікті заннамада, Адвокаттар одағынын Жарғысында белгіленген тэртіппен қалауынша пайдаланады жэне жүмсайды.

     кстан Республикасы Адвокаттар одағының мүшелері алқа •   е меншік күкығын алмайды. Адвокаттар одағы өз мүшелері ^^т мемлекеттін міндеттері мен қарыздары бойынша мүліктік ^^Напкерш.ліккөтермейді.

     Казакстан Республикасы Адвокаттар одағының кызметі съезд щешімі немесе Қазакстан Республикасының заңнама актілерінде _көзделген жағдайларда сот шешімі бойынша токтатылады.

     Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағы кызметінін токтатылуьі туралы мэселені карайтын төратқа өз бастамасы бой-jjjnna осы мэселе жөнінде өз мүшелерінің көпшілік дауысымен немесе сот шешімі бойынша шешім кабылдайды.

     Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағы қызметінің токтатылуы туралы съезд шешімі съезд жүмысына катыскан адвокаттардың 2/3 дауысымен кабылданады.

     Адвокаттар одагы адвокатураға тэн жэне онын міндеттерінен туындаған ерекшеліктерді ескере отьфып. барлык коғамдык үйымдар үшін ортақ үйымдық принциптер негізінде қүрылған.

     Одақтың негізгі принциптері:

• демократиялық;
• мүшелердің ерікгілігі мен тендігі;
• өзін-өзі басқару;
• зандылық;
• жариялылық.

     Жарғымен белгіленетін тэртіптер Қазақстан Республикасы Адвокаттар одағының ішкі үйымдық қызметін реттейді. Соған сэйкес Одақ органдарының адвокаттар алқасы мен оның мүшелеріне қатысты кандай да бір экімшілік өкілеттіктері жок. Адвокату раның орталыкеыздандыру принциптеріне сүйене оты-рып. ол адвокаттар алқасының қызметіне араласпайды жэне оның орталық немесе жоғары түрған органы болып табылмайды. Әрбір адвокаттар алкасы қандай да бір органдардан, үйымдардан. оның шіінде Қазақстан Республикасы Адвокаттар одағынан дербес жэне тэуелсіз.

     § 2. Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагының органдары жэне олардың өкілеттіктері

     Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағының органдарң съезд, конференция, төралка. тексеру комиссиясы. атқару-өкімді_к дирекция болып табылады.

     Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагынын жогары органы - съезд, онын аткарушы органы - юра. іка, бакылау органы - тексеру комиссиясы.

     Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағының барлық сай-ланбалы лауазымдарына бір адам катарынан екі мерзімнен артық отьфа алмайды.

     Бүл кағида адвокатураны үйымдастыру қызметінің негізгі қүқыктық жэне демократиялық принциптерінің бірі, осы кэсіптік қоғамдьгқ бірлестіктің жариялылығы мен ашыктығының кепілі болып табылады.

     Съезд бен конференция Қазакстан Республикасы Адвокат-тар одагынын кызметіне катысты кез келген мэселені шешуге

     КУ-ҚЫЛЫ.

     Съездің ерекше күзыретіне мына өкілеттікгер жатады (барлыгы алты өкілеттік):

     - Казакстан Республикасы Адвокаттар одағының Жаргысы мен тексеру комиссиясы туралы ережені қабылдау жэне оларды озгерту;

     - Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагынын Президентш, вице-президентін жэне жауапты хатшысын сайлау;

     - алка жэне тексеру комиссиясыньщ мүшелерін сайлау;

• алка мен тексеру комиссиясыньщ олардың қызметі туралы есептерін тындау;
• Қазакстан Республикасы Адвокаттар одагынын кызметін токтату туралы шешім қабылдау;
• Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагынын сметасын бекіту.

     Съезд кемінде бес жылда бір рет шакырылады. Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагынын кезектен тыс съезі төралқаның өз бастамасымен немесе Кдзакстан Республикасы Адвокаттар одағының кем дегенде 100 мүшесінің талабы бойынша екі ай мерзімде шакьфылады.

     Съезд бен конференция Казакстан Республикасы Адвокаттар

     шын тераікасы белгілегсн өкілдік нормасын ескере отырып °^ДакьфЫлады жэне оған Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагынын бастауыш үйымдарыньщ жалпы жиналысында сайланган аттардын _кеміңде үштен екісі катысканда занды болып сана-лады Барлык мэселелер дауыс беруге катыскан адвокаттардын дай кепшілік дауысымен (елу пайыздан асканда) шешіледі.

     Съезд тікелей жабық дауыспен бес жыл мерзімге Президентті. _вице-президентті жэне жауапты хатшыны сайлайды.

     Одактын Президенті, вице-президенті жэне жауапты хат-шьісы болып адвокаттык кызметте үш жыл өтілі бар, адвокаттар алкаларынын мүшелері - съезд делегаттары сайлана алады.

     Бүл талаптар жауапты лауазымдарга адюкаттар алқасында көгокылдык жүмыс өтілі бар, білікті жэне тэжірибелі адвокаттар-ды тандауға мүмкіндік береді. Олар өз қызметін зандылықтың. ізгіліктің, жариялылыктың, ашықтықтың жэне тэуелсіздіктің демократиялык принциптерімен жүргізуге жэне кажет жағдайларда адвокаттардын, сондай-ак Қазакстан Республикасы Адвокаттар одагынын занды күкыктары мен мүдделерін қорғай білуге жэне өз қызметіне, заннама акгілерінде тікелей көзделген мэн-жайларды коспағанда. прокуратура, сот. аныктау жэне алдын ала тергеу органдары, өзге мемлекеттік органдар, саяси партиялар. коғамдык бірлестіктер, өзге үйымдар мен лауазымды адамдар тарапынан араласуға жол бермеуге тиіс.

     Президент, вице-президент өз міндетін түракты негізде атқарады жэне ҚР Адюкаттар одагы белгілеген жалақы алады.

     Қазіргі кезде Кдзакстан Республикасы Адвокаттар одағының басшы органдарының қүрамы мынадай:

     Қазацстан Республикасы Адвокаттар одагынын Президент! -заң гылымдарының кандидаты, Қазақстан Республикасы Жогаргы Com Кеңесінің мүшесі, Қазакстан Республикасы Президент! жанындагы Қүкыктыц саясат жөніндегі кеңестің мүшесі Түгел Әнуар Қүрманбайүлы болып табылады, ал вице-президенттері -Алматы каласының адвокаттар алқасының төра?асыньщ орын-басары - Неясова Набира Мырзахметовна, Астана каласының адвокаттар алкасының мүшесі - Бердимбетов Тахир Закирович.

     Төралқа съездер арасындағы мерзімде түракты жүмыс істейтін атқарушы орган болып табылады. Төралка мүшелері жүмыс көлемі мен сипатына байланысты съезде анықталатын санда бес жыл мерзімге тікелей жасырын дауыс беру арқылы сайланады.

     Дауыс беруге қатыскан адвокаттар дауыстарының басым бөлігтв (елу пайыздан астамын) алган кандидаттар төралка құрамьгна сайланган болып саналады.

     Төралқа тур акты жүмыс істейтін атқарушы орган бола түра Одақты баскару үшін өзіне қажетті ауқымды өкілеттіктерді алады жэне оның қызметінің күнделікті мэселелерін шешеді. Атап айтқанда:

     - Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мен қоғамдық үйымдарында Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагының мүддесін білдіреді;

     - Одақтьщ халықаралық байланыстарын жүзеге асырады;

• Қазақстан Республикасы Адвокаттар одағының съезі мен конференцияларының шешімдерін жүзеге асьфады;
• Қазақстан Республикасы Адвокаттар одагының жоспарын қарайды, күнделікті мэселелерін шешеді;
• съезде немесе конференцияда бекітілген сметаға сэйкес, Кэзақстан Республикасы Адвокаттар одағының аппараты қызметкерлерінің штатын жэне еңбекақыларыньщ шарттарын айкындайды.

     Тексеру комиссиясы - Адвокаттар одағының бакылау-тексеру органы болып табылады.

     Тексеру комиссиясы съезде тікелей жабық дауыспен съезд белгілеген санда бес жыл мерзімге сайланады жэне комиссия туралы ережеге сэйкес іс-эрекет етеді.

     Тексеру комиссиясьша каржы-шаруашылык қызметке тексеріс жүргізу міндеті жүктелген. Адвокаттар одагының адвокаттар алқасына қатысты бақылау -тексеру эрекеттерін жүргізу қүқыгы жоқ.

     Қазақстан Республикасының Адвокаттар одағы жэне оның органдары Одақ жарғысына сэйкес эрекет етеді жэне адвокаттар алқасына қатысты биліктік өкілеттері жоқ жэне адвокаттардың адвокаттар алқасымен дауларын шешпейді.

     Адвокаттар одағының кызметі мемлекеттік органдар-мен жэне қоғамдық үйымдармен ықпалдастыкта Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында жүргізіледі, ең алдымен, адвокатураньщ тэуелсіздігін қамтамасыз етуді, қүқық коргау органдары мен үйымдар жүйесінде оның рөлін көтеруді, зандылықты нығайту мен заң көмегіне жүгінген түлғалардың қүқықтары мен мүдделерін қорғауға ыкпал етуді мақсат етеді.

     Сонғы уакытта адвокатура мен адвокатура цы^....... _г

     ..анычынын төмендеуінің жагымсыз сипаты байкзлуда, бүл "біР күкык коргау органдары басшылары тарапынан олардың етсіздігі мен дербестігінің шектелуінен көрінеді. Нак осы йтка ҚР Адвокаттар одагы Кезектен тыс съезінің делегаттары йоыкша назар аударды (1999 ж. 30-қазан). Қабылданған Үндеуде К^закстан Республикасы Жоғарғы Соттың. Бас прокуратураның. Әділет  министрлігінін.   Ішкі   істер   министрлігінің,   Салық полициясының. Ұлттык кауіпсіздік комитетінің жогары лауазым-ды түлгаларыньтң тек адвокаттарды ғана емес. сондай-ак бүкіл коғамды толғандьфып отьфган өткір мэселелерді талкылау үшін осы съезд жүмысына қатыспағандығы атап өтілді.

     Қазакстан Республикасы Адвокаттар одағының 2000 жылғы 24-маусымдағы күкык коргау органдары жоғары лауазымды түлғаларына ашық хатында накты деректер келтірілді. Атап айтканда: «Адвокат A.M. Гинзбургке қарсы қылмыстық іс козғау -ҚР ҚІЖК 132-бабындагы тэртіппен үстау жэне қамауда үстау, адвокат Аленовке карсы кылмыстык іс козғауға эрекеттену айғактарын біз адвокаттардың занды күкығына ашық кол сүғушылық, заңдылыктың касақана бүзылуы. елдегі адвокаттарға қүқықка кайшы қысым жасау ретінде бағалаймыз. Алматы қаласы тергеу органдарының занға кайшы осы эрекеттері барлык адвокаттарды «үркітуді» жэне олардың өз міндеттемелерін кэсіптік түрғыдан орындауына кедергі келтіруді максат еткендігін айкын көрсетеді. Осының барлығы күқыктық мемлекеттің конституция лық принциптерін өрескел бүзу болып табылады жэне ешбір жағдайда да бүған төзуге болмайды» .

     «Адвокаттык қызмет туралы» Қазакстан Республикасының заңыңда, атап айтқанда. оның 17-бабында былай делінген: «Заңнамага сэйкес жүзеге асырылатын адвокаттык кызметкс араласуға не осы кызметке кандай да болмасын тэсілмен кедергі жасауға тыйым салынады. Адвокатты ол заң көмегін көрсетіп отьфған адаммен тендестіруге тыйым салынады». Мемлекеттік органдар адвокаттардың занды күкықтары мен кэсіптік міндеттерінің барлық бүзушылыктарын жоюға жэне процесті жүргізетін органдардың зандылыкты сактауы жөнінде шүгьы ша-ралар кабылдауға міндетті. 
 

     § 3. Адвокаттардыц халыкаралык одағы (достастыгы)

     Адюкаттар мен олардың алқалары ерікті негізде тек республикалык емес (Қазакстан Республикасының Адвокаттар одағы). сондай-ак жеке не үжымдык немесе мүшелік түрғьща да халыкаралык одактарга да (ассоциацияға) бірігуте күқылы.

     Шетел мемлекеттері жэне аймактары адвокаттарының хл. іыкарап.ік. кэсіптік жэне мәденн байланысіарын кеңейту мен ныгайтудың айгагы 1992 жыліы 28-шілдеде күрылып, тіркелген Адвокаттардың халыкаралык одағы (достастыгы) болып табылады (эрі карай - АХО(Д) түракты жү_мыс істейтін басшы органының орналаскан жері - Ресей, Мэскеу каласы). Адвокаттардың халыкаралық одағы (достастығы) такыр жер-де емес, КСРО Адвокаттар одағын қайта қүру арқылы ТМД-ның 9 республикасының адвокаттарының бастамасымен олардьщ съезінде қүрылған болатын. Осы 1992 жылдың 21-мамырында АХО (Д) Жарғысы оның Ассамблеясымен қабыдданды және сол уакыттан казіргі күнге дейін осы Жарғыға 3 рет ғана өзгертулер енгізілген болатын: 1998 жылдың 22-мамьфында 3 Ассамблеямен, 2004 жылы 26 мамьфда 5 Ассамблеямен, 2008 жылы 23-мамырда 6 Ассамблеямен.

     АХО(Д) Адвокаттардың халықаралык одағының үжымдық мүшесі больш табылады. Оның штаб-пэтері Брюс-сельде, ал Заңгерлердің халықаралык кауымдастығының штаб-пэтері Лондонда орналаскан.

     Адвокаттардың халықаралык одағының (достастығының) қызметі (бүдан эрі - АХО(Д)) Армения, Беларусь, Қазакстан, Қьфғызстан, Латвия. Түркіменстан, Өзбскстан. Украина. Ресей Фе-дерациясында жэне олар қурылған баска мемлекеттер аумағында жүргізіледі.

     Беларусь пен Украинада бөлімше. Қазакстанда филиал («Адвокатз ардың халыкаралык одагының (достасіыгының) Казак филиалы» - Адвокаттардыц халыкаралык одагының (достастығының) халыкаралык үііі.імы), Латвияда Одақтың өкілдігі күтзылған.

     ҚР Адюкаттар одағы мен АХО(Д) арасындағы ортақ жайт олардың кәсіптік адвокаттык кызметпен айналыспайтындығы (адвокатураны үйымдастыру мен қызметін орталыксыздандыру принципі - эрбір адвокаттар алкасыныц деңгейінде өзін-өзі басқару

     хэуелсіздіктін жэне олардың қызметіне араласпаудың көрінісі. сондай-ак алқалардың үстінде түрған жэне оларға басшылык ететін орталық баскару органдарының жоктығы болып табылады) адвокаттар мен олардың алқаларын баскармайтындыгы, каята халықаралык-құкыктық қатынас саласында олардың заңды күкыктары мен мүдделерін білдіріп коргайтындығы болып табылады-

     Адвокаттардыц халыкаралык одағы (достастығы) еріктіліқ мүшелік, өзін-өзі басқару, зандььтық. жариялылық жэне оның мүшелерінің нэсілдік, үлттық тегіне, азаматтығына, тіліне, жыны-сына. діні мен әлеуметтік тегіне қарамастан тендігі принциптеріне негізделген адюкаттардың халықаралық қоғамдық үйымы болып табылады.

     Ұйымның қызметі жария болып табылады жэне оныц қүрылтайшылары мен бағдарламалық қүжаттары барша жүртка ашык (АХО(Д)-тың Қүкықтьщ жэне ғылыми-сараптама орталығы INTEPvNET Халыкаралык ақпараттык кызметінде түрақты жүмыс жүргізеді, оған ай сайын өзінің қызметі жэне оның қүрылымдык бөлімшелері туралы ақпарат жолдайды. басқа мемлекеттер адво-каттарымен ақпараттар алмасады).

     Жарғыны мойындайтын жэне АХО(Д)-ка кіруге ерікті тілек білдірген одактар ассоциациялар, адвокаттар алқалары жэне өзге де коғамдық бірлестіктер үжымдық мүше бола алады.

     Тек адюкаттар ғана емес, сондай-ак осы ү_йымның мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруға белсенді жэрдемдесетін ғалымдар, заңгерлер, коғамдык қайраткерлер де жеке мүше бола алады (ал Қазақстан Республикасыныц Адвокаттар одағына тек алка мүшесі болып табылатын түлгалар ғана мүше бола алады). АХО(Д)-та 10000-га жуык жеке мүше бар. АХО(Д) занды түлі а болып табылады, дербес балансы, бан-ктерде шоты, өз атауы көрсетілген дөңгелек мөрі, мөртабаны мен бланкілері жэне үлгісі заңнамада белгіленген тэртіппен бекітіліп тіркелетін эмблемасы бар.

     АХОСД) коммерциялық емес үйым болып табылады. Қазакстан Республикасында АХО(Д) мүшелері оның өңірлік бөлімшелерін қүра алады, оның қызметі Қазакстан Республикасыныц зацнамасымен, тиісті ережелермен (атап айтқанда, Адюкаттардың халыкаралык одағы (достастыгы) коғаладык бірлестігінің «Адвокаттардыц халыкаралык одағының

     (достастығының) Казак филиалы туралы» Ережесімен жэне өзі Жарғысымен) реттеледі.

     АХО(Д) қызметінің мақсаты ҚР Адвокаттар одағы кызметім сэйкес келеді. өйткені олар адвокатураның біртүтас жүйесі жэ бірьщғай болып табылады. Мысалы: күқыктық мемлекет негіз' калауға катысу; адвокаттык шеберліктің жоғары стандарттар" адвокаттардың кэсіптік эдебін, бірлігі мен ынтымактастығ қамтамасыз етуге жәрдемдесу; элемдік коғамдастык мойынд^-адвокаттар тэуелсіздігі мен бостандыктарының принциптерін жэ кепіддіктерін насихаттау мен тарату жэне т.б. олар осы коғамд бірлестіктердің Жарғысында орнықтырылған.

     АХО(Д) көрсетілген мақсаттар мен міидеттерді орынд үшін:

     - адвокатураның ғылыми-зерттеу институтын қүрады, үздік адвокаттардың тэжірибелерін зерттейді жэне таратады;

     - адвокатура кызметін жетілдіру бойынша ғылыми-эдістемелік жүмыстарды үйымдастырады;

     - адвокаттык бірлестіктерге кэсіптік оку мен ғылыми-практикалык конференцияларды өткізуіне көмек көрсетеді;

• халыкаралық семинарлар, конгрестер мен конференциялар үііымдастырады;
• баска өңірлер мен мемлекеттер алқаларында жэне фир-маларында адвокаттардьщ тағылымдамасын үйымдастыруға қатысады;
• АХО(Д) баспасөз органын қүрады жэне адвокаттар үшін эдістемелік эдебиеттерді таратады (ай сайынғы «Адвокат» журналының жарық көруі АХО(Д) кызметінің нэтижесі екендігін атап өткен жөн. оның адвокаттарды біріктіру, олардың кэсіптік деңгейін көтеру. сондай-ақ шетел адвокаттары тэжірибесін насихаттау мен зерттеу түрғысынан үлкен маңызы бар);

• эртүрлі мемлекеттер мен өңірлер Адвокаттар одақтары (ас-социациялары) арасында адвокаттар делегацияларының алмасуын үйымдастырады;
• адвокаттар эдебі мэселелерін пысыктайды;
• эртүрлі мемлекеттердің қүқықтық жүйесіндегі адвокаттар ережелерін зерттейді жэне қорытады жэне қажет жағдайда мемлекет билігі органдары мен халықаралык үйымдарға адвокаттардьщ қүқыктары мен бостаңдыктарының бүзылуына жол бермеу туралы өтініш жолдайды;

     - мемлекеттік органдар мен қогамдық үйымдардың өтшіші бойынша нормативтік қүқықтық актілерге тэуелсіз құқыктық са-

     птама жүргізеді. адвокаттык кызмет туралы заңнама мен өзге де нормативтік кү-кыктык актілерді әзірлеуге көмектеседі;

     - коғамдык бірлестіктер туралы халыкаралық күқык пен мемлекеттер заннамасында көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге

     асырады.

     АХОСД) мүлігі:

     кіру жэне мүшелік жарналар;

     кэсіпорындардың ерікті жарналары мен садақалары;

     дэрістер, көрме, сауықтьфу, спорт жэне өзге де шараларды

     өткізуден түскен түсімдер;

     АХО(Д) кэсіпкерлік қызметінен. азаматтық қүқыктык мэмілелерден, сьфткы экономикалык қызметінен түскен кірістер;

     занда тыйым салынбаған өзге де түсімдер есебінен күралады.

     АХО(Д) Жарғыда көзделген кызметті материалдық қамсыздандьфу үшін кажетті жер телімін, ғимарат, қүрылысты, түрақжайды, түрғын үй қорын, көлікті, кондыргыны. жабдыкты, мэдени-ағарту жэне сауьщтыру мақсатындағы мүлікті, акша қаражатын, басқа қүнды қағаздар мен өзге де мүлікті меншігінде үстай алады.

     Меншігінде, сондай-ақ АХО(Д) қаражаты есебінен күрылған жэне алынған баспа, бүқаралық ақпарат күралдары болуы мүмкін.

     Ол, меншік иесі ретінде. жаргылық мақсаттарына жету үшін заңнамада, АХО(Д) Жарғысында жэне Ассамблея шешімдерінде белгіленген тэртіппен өз мүлігін қалауынша пайдаланады жэне иелік етеді.

     АХО(Д) мүлігі мен ақша қаражаты, кэсіпкерлік қызметінен түскен түсімдер АХО(Д) мүшелері арасында бөлінбейді, тек жарғылық мақсаттарды орындау үшін ғана пайдаланылады.

     АХО(Д) қызметінің доғарылуы, оны кайта үйымдастыру немесе тарату жолымен жүргізілуі мүмкін жэне Ассамблея Қаулысымен іске асьфылады. АХО(Д)-ты таратудан кейін қалған мүлік Ассамблея Қаулысында, ал даулы жағдайда сот шешімінде анықталған максаттарға жүмсалады.

     АХО(Д)-ты қайта үйымдастыру жэне тарату мэселелерін карайтын Ассамблея едден, сондай-ак федерация мен конфедерация субъектілерінен тек бір дауысты ғана есептейді. Бүл жағдайларда. эдеттегідей. дауыс беруге әр мемлекеттен келген адвокаттар делегациясының басшылары катысады. 

     § 4. Адвокат тар халыкаралык одагының (достастығының) басшы органдары, күрылу тәртібі жэне онын күзыреті

     АХО(Д) органдары - Ассамблея (съезд), Төралқа, Баскар via мен Тексеру комиссиясы.

     АХО(Д) міндеттерін жүзеге асыру үшін Жарғыда көзделген жағдайда, Басқарма Адвокаттык қор мен өзге де қорларды, адвокату раның ғылыми-зерттеу институтын, адвокаттык қызметтің түрлі бағыттары бойынша комитеттер мен секциялар, сондай-ақ АХО(Д)-тың өзге де жүмыс органдарын қүра алады жэне олардың жарғыларын (ережелерін) бекітеді.

     АХО(Д) жогары орган — Ассамблея (съезд), оның атқарушы органы — Басқарма, бақылаушы органы — Тексеру комиссиясы.

     Ассамблея АХО(Д) жогары органы бола отырып, АХО(Д) Төралқасы немесе Баскармасы аныктаган орында торт жылда бір рет жиналады.

     Ассамблея АХО(Д) мақсаттары мен міндеттерінің жүзеге асьфылуына байланысты кез келген мэселені шешуге қүқылы. Жарғыға сэйкес Ассамблея ерекше қүзыретіне:

     - АХО(Д)-ты күру, кайта үйымдастыру мен тарату туралы шешім кабылдау;

• АХО(Д) Жаргысын жэне Тексеру комиссиясы туралы Ережені бекіту. оған өзгерістер мен толықтьфулар енгізу;
• Төралканы, Баскарма мен Тексеру комиссиясын сайлау жатады.

     Ассамблея торт жыл мерзімге ашық дауыс беру арқылы Төралканы сайлайды, оның күрамына Президент (Баскарма төрағасы), АХО(Д) қызметінің бағыттары бойынша Бірінші вице-президенттер, ТМД елдерінен жэне Ресей Федерациясының субъектілерінен вице-президенттері. сондай-ак Басқарма мен Тексеру комиссиясы кіреді.

     Президенттер жэне вице-президенттер болып сайланардьщ ал-дында кемінде он жыл адвокаттар алкасының мүшелігінде түрған адвокаттар сайланады.

     Қазіргі кезде АХО(Д) басшы органдарьшың қүрамы

     кс

     лей' АХО(Д) Президент! болып Воскресенский Георгий ^Л сеевич табылады. Ал АХО(Д) кызметінің багыттары бойынша тгінші вице-президенттері болып адвокаттардың қүқыктары мен лелерін корғау жөнінде Михаил Александрович Гофштейн мен ■и- он Николай Наумович, баспа қызметі жөнінде Рогаткин Алек-сей Алексеевич, жалпы жэне үлымдастыру мэселелері бойынша Ц1ар^ов Геннадий Константинович табылады. ТМД елдерінен жэне Ресей Федерациясының субъектілерінен вице-президенттердің арасында Казакстан Республикасының екі өкілі бар. Олардың бірі Түгел Әнуар Қүрманбайүлы (Қазакстан Республикасы Адвокаттар одагынын Президенті). Сондай-ақ, Баскармаға Носова Лариса Степановна (Астана қаласының адвокаттар алқасынын өкілі) сайланды. Бүл казақстандык адвокаттардың беделінің жоғары екендігін көрсетеді.

     Ассамблея Төралка мен Баскарманыц жаңа күрамына:

     - ТМД адвокаттары арасында тыгыз ынтымактастықты камтамасыз етуді, делегациялар алмасу ы мен бірлескен семинарлар жэне ғылыми-практикалык конференцияларды үйымдастьфуды;

• шетел мсн достастык елдерінде ғылыми-практикалык конфе-ренцияларды үйымдастыру бойынша жүмыстарды жетілдіру;
• Еуропа Кеңесімен жэне халықаралык заңгерлік үйымдармен өзара ыкпаддастықты нығайтуды;
• адам қүкыктары мен негізгі бостандықтарын қорғау жөніндегі Конвенцияны. адам күқы жөніндегі Еуропалық Соттың Регламентін жэне қызмстін, сондай-ак азаматтар мен үйымдарға заң көмегін корсету бойынша демократиялык еддер адвокаттарының тэжірибесін зерттеу бойынша шаралар өткізуді үйымдастыруды;
• ТМД елдері үкіметтері басшыларына достастыктың бүкіл аумагында ТМД адвокаттарына көмек корсету мүмкіндігі жөнінде шарттар жасау туралы үсыныстар мен кайтадан өтініш жасауды;
• адвокаттарды даярлау мен қайта даярлау курстарын жандан-дьфу үшін шаралар қабылдауды;
• мойындалғанхалықаралықнормаларды. сондай-акадвокаттык қызметтің негізін аныктайтын Еуропа Кенесінің принциптері мен стандарттарын зерттеуді. орыс тіліне аударуды жэне жариялауды;

     - адвокаттарды кисынсыз қудалаудың. олардың күкыктары мен бостандыктарының бүзылуынын барлық жағдайлары туралы Төралкага үдайы хабарлауды тапсырады.

     Жарғыда кажетті жагдайда Кезектен тыс Ассамблеяны шақыру карастьфылған. Ол АХО(Д) Президентінің. Төралкасынын немесе

     Басқармасының бастамасы я болмаса АХО(Д) мүшелерінің үште бірінің талабы бойынша үш айлық мерзімде шакырылады.

     Ассамблея АХО(Д) Баскармасы белгілеген өкілдіктер норма-сын ескере отьфып шақьфылады жэне оған үжымдық мүшелер мен аймактык үйымдардан сайланған делегаттардың елу пайыз-дан астамы катысканда заңды болып саналады. Барлык мэселелер оның жүмысына қатысқан барлық адвокаттардың жай көпшілік дауысымен шешіледі.

     Баскарма Ассамблеялар арасындағы мерзімде жүмыс істейтін аткарушы орган болып табылады жэне өз отырысына жылына кемінде бір рет жиналады. Әрі катысқан Баскарма мүшелерінің көпшілік дауысымен шешім қабылдайды.

     Басқарма АХО(Д) қызметін жүзеге асыру үшін өзіне қажетті аукымды өкілеттіктерге не жэне оның қызметінің барлык ағымдық мэселелерін шешеді, оның ішінде:

• Тералқа жүмысы туралы Президент есебін тындайды;
• одактың кірістер жэне шығыстар сметасын бекітеді;

• АХО(Д) күрылымын, штатын, қызметкерлерінің жалақы көлемін аныктайды;
• Жаңа вице-президенттер мен Баскарма мүшелерін үсынады, оларды артынша Ассамблеяда бекітеді;

     - АХО( Д) нысаналы бағдарламаларын, түрақты жүмыс істейтін комитеттер, комиссиялар жэне АХО(Д)-тың өзге де органдарының басшыларын бекітеді;

     - Ассамблеяның ерекше күзыретіне жатпайтын АХО(Д) қызметінің өзге де мэселелерін талкылайды.

     Тексеру комиссиясы АХО(Д)-тың бақьшау-тексеру органы болып табылады.

     Тексеру комиссиясы Ассамблея аныктаган санда торт жыл мерзімге ашық дауыспен сайланады ионе Тексеру комиссиясы туралы Ережеге сэйкес іс-эрекет етеді⁷.

     Адвокаттардьщхальіқаральіқодағы(достастығы)өзжарғысьша сэйкес іс-эрекет етеді жэне адвокаттардың үлттық одактарына, алқалары мен қауымдастыктарына, эрі олардың мүшелеріне қатысты биліктік өкілеттіктері жоқ.

     1998 жылғы 20 шіддеде Қазакстан Республикасының Әділет министрлігінде тіркелген Адвокаттардың халықараіык одағынын

     (достастығынын) Қазақ филиалы өз қызметінде «Адвокаттардың халыкаралык одағы (достастығы) Қазақ филиалы тураты» Ережсні. АХО(Д) Жарғысын. Қазакстан Республикасының _коддаНымдагы заңнамасын. «Адвокаттык қызмет туралы» Қазакстан Респу бликасының заңын. сондай-ак халыкаралық күқык нормаларын басшылыкқа алады.

     Казак филиалы когамдык бірлестіктің - Адвокаттардың халыкаралык одағының (достастыгының) қүрылымдық бөлімшесі болып табылады жэне адвокаттарды қорғау мен оларға өкілдік етуді жүзсге асыратын бейүкіметтік. қоғамдық. коммерциялық емес халықаралық бірлестікке жатады. Ол түрлі мемлекеттер мен адвокаттарының бірлігін, ынтымактастығын жэне өзара көмегін; адвокаттарының күкықтары мен мүдделерін қорғауды; заң ғылымын дамытуға, халыктың күқықтык мэдениетін көтеруге жэрдемдесуді қамтамасыз етеді жэне т.б.

     Бакылау сүрақтары

1. Қазакстан Республикасы Адвокаттар одагы қызметінің негіздері жэне қүқыктык мэртебесі.
2. Қазақстан Республикасы Адвокаттар одағының органдары жэне олардын өкілеттіктері.

     3. Адвокаттардың халықаралық одағы (достастығы)

     4. АХО(Д) -тың басшы органдары. қүрылу тэртібі жэне оның

     қүзыреті.

     Лучше Жоржа Сименона не скажешь ■ \ 1

     тшать лнЮей, а не судить. В жизни и! ^

     ступников - есть только жертвы " Н 

     VI ТАРАУ.

     АДВОКАТТЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТЕР ЖЭНЕ ӘКІМШІЛІК ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ ІСТЕР БОЙЫНША ЗАҢ КӨМЕГІН КӨРСЕТУІ

     § 1. Адвокаттың қылмыстық іс жүргізуге қатысуы заң көмегінің бір турі ретінде

     Адвокат өзінің кэсіби кызметінде эртүрлі заң көмегін көрсетеді. ҚР ҚІЖК эрбір адамға білікті заң көмегін алудың үлкен жэне тең мүмкіндігін береді. Бүл жағдайда заң көмегі өзінің мазмүны бойынша іс-эрекеттің үлкен шеңберін қамтиды, оның ішіңде аныктау, алдын ала тергеу, сот органдарында занды жэне жеке түлғаларға өкілдік ету мен қорғауды жүзеге асьфады. Адвокаттың қылмыстық процеске катысуы - бүл адвокат қызметінің маңызды түрлерінің бірі, ол негізінен айыпталушыны (сезіктіні) корғау эрекеттерін жүзеге асьфуға байланысты.

     Қорғау - қылмыс жасады деп сезік келтірілген адамдардың күкыктары мен мүдделерін қамтамасыз ету, айыптауды жоққа шығару немесе жеңідцету, сондай-ак зансыз кылмыстық ізге түсуге үшьфаған адамдарды ақтау мақсатында корғау тарабы жүзеге асы-ратын іс жүргізу кызметі.

     Қорғану тарабы сезікті, айыпталушы, олардың занды өкілдері. коргаушы, азаматтық жауапкер жэне оның өкілдері болып табылады.

     Қылмыстык процестің эрбір сатысында айыпталушы корғау шы көмегін қажетсінеді, онсыз айыпталушы өз кінэсіздігінің дэлелдерін келтіруге. сондай-ак айыптауды теріске шығаратын немесе жауапкершілігін жеңілдететін мэн-жайларды аныктауға дәрменсіз.

     Қорғаушы - занда белгіленген тэртіппен сезіктілер мен айыптаушылардың күқықтары мен мүдделерін жүзеге асьфатын және оларға заң көмегін көрсететін адам.

     Тергеуші.    анықтаушы   кылмыс   жасады   деп    күмэн

     .„тин хабарлап, соған байланысты ҚІЖК-де белгіленген ■ пе және тэртшпен өзіне қатысты кылмыстық іс козғалған, ^НеПЗ ау жузеге асырылған, не айып тағылғанға дейін бүлтартпау ^{НЁ ¥}асы колданылған адам сезікті болып танылады. ^Ш Өзіне катысты айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы шыккан адам. не өзіне катысты сотта жеке айыптайтын кылмыстык іс козғалған адам, сондай-ақ оған катысты аныктау органынын бастығы айыптау хаттамасын жасаған жэне бекіткен адам айыпталушы болып танылады.

     Зан коргаушы ретінде жіберілуі мүмкін түлғаларды нақты

     аныктайды.

     Оган жататындар:

     а) адвокаттар, яғни адвокаттар алкасында мүшелікте түрған

     түлғалар;

     б) жүбайы (зайыбы);

     в) жакын туыстары мен занды өкілдері;

     г) өз бірлестіктері мүшелерінің істері бойынша кэсіподактың жэне баска да коғамдық бірлестіктердің өкілдері, олар өз екілін бөліп. қорғаушы ретіндегі оның өкілеттігін айғақтайтын тиісті   қүжаттармен   (шешім   немесе   хаттама,   сенімхат)

     қамсыздандьфады.

     2002 жылғы 6 желтоқсан Қазакстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік Қорғану қүкығын реттейтін қылмыстық іс жүргізу заңнамасын колдану тэжірибесі туралы N 26 каулысында: «Қазакстан  Республикасы  Конституциясының     13-бабының 3-тармағындағы жэне ҚІЖК-нің 28-бабындағы эркімнің білікті заң көмегін алуға кепіддендірілген қүқығы негізінде, қорғаушылар ретінде адвокаттың немесе ҚІЖК-нің    70-бабының екінші бөлігінде көрсетілген адамдардың, егер олардың арнайы заңгерлік дайындығы жэне білікті заң көмегін көрсетуге қабілеті болса, іске қатысуы корғану күқығын қамтамасыз етудің маңызды кепілі болып табылады.

     Егерсезіктінің.айыпталу шының, сотталу шыньщ, сотталғанның тандап алған қорғаушысының білікті заң көмегін ңамтамасыз етуге ңабиіеті болмаса, кылмыстык процесті жүргізуші органдар іске қорғаушы ретіңде адвокатты қатыстыру мэселесін талқылауға міндетті. Мүндай жағдайда қорғаушы ретінде тандалып алынған адам іске кәсіпкой корғаушымен бірге қатыса алады». деп

     белгілеген

     ҚазакстанРеспубликасынынкылмыстықіся^ргі^чаңнамасыңдд (ҚР ҚІЖК-нің 70-бабының 2-бөлігі) қоргаушы рстінде іске. егер ^ Қазақстан Республикасының тиісті мемлекетпен халықаралық щ_а« тында өзара негпдс кө-целее, заңнамада белгіленген тортіппен ісі» коргаушы ретінде шетел адвокаттарыньщ катысуына жол беріледі

     Қоргаушылар (адвокаттар) іске катысуға түлга айып тағылған немесе ұсталтан. айыпталушы деп танылған не айып тагылғанға дейін бұлтартпау шарасы қолданылган сэттен бастап жіберіледі.

     Бір адам. екі сезіктінің. айыпталушының біреуінің мүддесі екіншісінің мүддесіне қайшы келетін болса, екеу іне бірдей қорғаушы бола алмайды.

     Қылмыстық іс бойынша кәсіби қоргауды тек адвокаттар I ana жүзеге асырады.

     Білікті заң көмегін алу күқыгын жариялай отырып, Қазақстан Респубиикасының     Конституциясы     барлық     азаматтарды бостандыктары мен занды мүдделерін кэсіби корғау күқыгымен, кылмыстық ізге түсуден корғану күкығын коса алғанда, камтамасыз ету принципін орнықтырды (ҚР ҚІЖК-нің 28-бабы). Осы ережеге сэйкес аныктауды жүргізетін адам, тергеуші, прокурор, сот эрбір іс бойынша азаматка өз қүқығын жүзеге асырудың нақты мүмкіндігін камтамасыз етуге міндетті. Қүқыкты тікелей немесе жанама шек-теу, я болмаса элеуметтік шыгу тегі, лауазымдық немесе мүліктік жағдайы. жынысы, нэсілі, үлты, тілі, діни үстанымы, көзқарасы, түргылықты жеріне байланысты желеумен немесе кез келген басқа мэн-жай бойынша өзге артықшылыкты белгілеу заң бойынша жа-заланады. 

     § 2. Қорі аушынын кылмыстык іске міндетті түрде қаі ысуыныц негіздері

     Қылмыстық іс жүргізудегі сезіктінің, айыпталушыньщ, сотталушының, сотталғанның жэне ақталушының қоргану қүқығы конституциялық принцип болып табьшады, сондыктан кьшмыстық процесті жүргізуші органдар Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабының 3-тармағында, 16-бабының 3-тармағыңда жэне ҚР ҚІЖК-нің тиісті нормаларында бекітілген ережелерді мүлтіксіз орындауга міндетті.

     Заң корғаушының кылмыстык іс бойынша міндетті қатысуының келесі негіздерін карастырады.

     gi іншіден, осындай негіздеме сезіктінің (айьіптатушының) шьі алғысы келетіндігі туралы өтініші болып табылады. ^К°рғау шьіны _M.^_eTTj қатыстьфу институты оның қатысуын, ең тдьімен сезіктінін (айыпталушының) өз еркі жэне келісімі бойынша карастьгоады.

     Бүл жағдайда ешкім де сезіклтге (айыпталушыға) коргаушы тінде белгілі бір түлғаны үсына алмайды. Сезіктінін [яйьшталушьшың) өзіне тандаған қорғаушысының көмегін пай-дадану кү-кьн"^ына кедергі келтіру іс жүргізу заңнамасын елеулі бүзушылық болып табылады. Қандай да бір себеп бойынша тандаған қорғау шы іске қатысу ға мүмкіндігі болмаған жағдайда (де-малыс, іссапар, сьфқаттану жэне т.б.) анықга>ды жүргізетін түлға, тергеуші, прокурор сезіктіге (айыпталушыға). баска корғаушыны шакьфуды үсынуға қүкылы немесе оны қорғаушымен заң консуль-тациясы аркылы камтамасыз етеді.

     Процесті жүргізуші орган сезікгінің (айыпталушының) коргаушы алғысы келетіндігі туралы өтінішін елемеуге қүқығы жоқ. Оның қорғау шыны қандай сатыда шақырғандығының шешу ші манызы жок. Ең бастысы, заң көмегін айыпталушының өзіне кажет деп санағаңдыгында, ал бүл өз кезегінде, тергеуші мен сотты ай-ыпталушыны қорғаушымен камтамасыз етуге міндеттейді.

     Екіншіден, егер сезікті немесе айыптал>шы кэмелетке толма-са қоргаушының катысуы міндетті. Қылмыс жасаған сэтте он сегіз жасқа толмаған, сондай-ақ бірнеше кылмысы үшін айыпталып. оның бірін он сегізге толмаған жасында жасаган түлға кэмелетке толмаған болып санатады.

     Кэмелетке толмағандардың қылмыстары туралы іс бойынша коргаушы кэмелетке толмағандардан сезікті неме^се айыпталушы ретінде алгаш рет жауап алынған сэттен бастап, ал айып тағылғанға дейін үсталған немесе түтқындалған жагдайда үсталған немесе түтқындалған сэттен бастап жіберіледі.

     Егер кэмелетке толмаған сезікгі (айыпталушы) не оның занды өкілдері адвокатпен келісім жасамаса. тергеуші. про^курор, сот кылмыстық іс бойынша корғаушымен камтамасыз етеді.

     Үшіншіден, сезікті немесе айыпталушы дене немесе психикалық кемістігінен өзінің коргану күкыгын өз бетінше жүзеге асыра алмайтын жағдайда. Бүл мэн-жайдағы ахуалда сол түлға эрекетке қабілетті болып танылганымен. жүйкесінің үдайы немесе ара-түра бүзылатындыгынан. тіл. көз. күлак мүкістігінен немесе өзге де ауыр кемістігінен зардап шсгетіндігі меңзеледі.

     ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексіндс дене кемістігі б тү^алардьіңтізбесітолыккеітгірілмеген.Тіл.кез.күліакмүкістігін зардап шегушілерден баска осы санаттағы қалған түлғаларға к сек, өзге тосын кемістіктеріне орай өз күкығын корғауды де жүргізе алмайтығындығы немесе осы кемістіктерінін айтарлы деңгейде заң көмегін алу қүқығын киындататындығы өлшем лып табылады.

     Психикалық кемістік - адамның санасында акиқаттың то. көрінетіндігіне ыкпал ететін кез келген психикалык ауру. Ала бүл жерде айыпталу шыны эрекетке қабілетсіз деп тануға мүмкіндік бермейтін жэне кылмыс жасагандығы үшін жауапкершілікті жой-майтын. алайда айьшталушыға өз қорғану кұкығын жүзеге асыруға кедергі келтіретін немесе киындататын кемістіктер туралы айты-лып ОТЬф.

     Төртіншіден, сезікті немесе айыпталушы сот ісі жүргізілетін тілді білмейді.

     Қазақстан Республикасында қылмыстык сот ісі мемлекеттік тілде, ал кажеттілік болса сот ісінде мемлекеттік тілмен қатар орыс немесе басқа тілдер колданылады. Баска тіл ретінде сол жерде көп түратын халыктың тілі түсініледі.

     Бір қылмыстық іс бойынша отырыс кылмыстык іс жүргізетін органның Қаулысы бойынша белгіленген сот ісі тілдерінің бірінде жүргізіледі (жылдамдық пен қамту шылык. тиімділік пен қажеттілік ескеріледі).

     Іс бойынша отырыс жүргізілетін тілді білмейтін немесе шала білетін айыпталушы, адвокат кұкығының кез келген шектелуі жэне ана тілінде немесе олар білетін басқа тілде сотта соз сойлеу қүқығымен қамтамасыз етпеу кылмыстык іс жүргізу заңыньщ нор-маларын елеулі бүзушылык болып табылады.

     Бесіншіден, адам жазалау шарасы ретінде он жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айьфылу, өмір бойы бас бостандыгынан айырылу не өлім жазасы тағайындалуы мүмкін болатын кылмыстык істі жасағандығы үшін айыпталады.

     Алтыншыдан, айыпталушыға, сотталушыға, сотталған адамға, ақталған адамға бүлтартпау шарасы ретінде қамауға алу қолданылса немесе ол мэжбүр етіліп стационарлық сот-психиатриялық сараптамаға жіберілсе. Бү_л жагдайда кү'діктілердің, айыпталушылардьщ, сотталушылардьщ. сотталған адамдардың. акталған  адамдардың  жеке   өз  басы  жүріп-түру  еркіндігі

     ктетінеді. Бірак корғаушы күдікті. айыпталушы қамауға алы-^Ш п койылғаннан кейін катыстьфылатыны өкінішті. Біздің ойы-мызиіа күдіктіге. айыпталушыға бүлтартпау шарасы ретінде қамау колдану туралы мэселе шешілмей түрып қатыстьфу қажет.

     Жетіншіден, күдіктілердің, айыпталушылардың. сотталутпьілардьщ. сотталған адамдардың. акталған адамдардың мудделері арасында қайшылык болып. олардың біреуінің коргаутиысы болса. Бүл жағдайда іс бойынша жауапкершілікке тарттырып отьфған түлғаларды ҚР ҚІЖК 21 -бабына сэйкес сот эділдігі барша жүрттын заң мен сот алдында тендігі негізінде жүзеге асырылу ы жэне кылмыстык сот ісін жүргізу барысында ешкімді де шыккан тегі. элеуметтік, лауазымдык жэне мүліктік жағдайы, жы-нысы. нэсілі, үлты, тілі, дінге қатысы, сенімдері. түрғылыкты жері бойынша немесе өзге де кез келген мэн-жайлар бойынша кандай да болсын кемсітушілікке үшыратуға болмайтындығын ескеру ке-рек.

     Сегізіншіден, кылмыстык іс бойынша іс жүргізуте жэбірленушінің (жеке айыпталу шының) немесе азаматтық талапкердің өкілі қатысса; Өкілі ретінде білікті заң көмегін бере алатын маман - адвокат қатысады. Жәбірленушінің. азаматтык талапкердің мүдделері күдіктілердің, айыпталушылардьщ, сотталушылардың, сотталған адамдардың. акталған адамдардың мүдделеріне кайшы болып келеді. ҚР ҚІЖК 23-бабы бойынша кылмыстык сот ісін жүргізу айыптау жэне корғау тараптарының бэсекелестігі мен тең қүкьщтыльпы принципінің жүзеге асы-ру қағидасына негізделе отьфьш, қорғаушы міндетті түрде осы жағдайда қатысуы тиіс.

     Тоғызыншыдан, іс сотта каралған кезде прокурор (мемлекеттік айыптаушы) қатысса; Қылмыстьщ іс жүргізуде прокурор екі жақты қүзыреттілікке ие. Әсіресе іс сотқа дейінге сатыда алдын ала тергеу, анықтау органдардың істі тергеуінің зандьшығын кадағалау функциясын атқару кезінде « ҚР Проку ратурасы туралы» заңымен, ҚР ҚІЖК 197, 289-баптарында белгіленген прок\ рорлық күзьфеттілігін атқарады. Айыпталушы сотка берілгеннен кейін, басты сот талқылау сатысында прокурор ҚР ҚІЖК 317-бабында белгіленген мемлекеттік айыпта>шы статусына ие болады. Прокурор басты сот талкылауында мемлекет атынан сотталушыға катысты айыптауды қолдап. кылмыстык ізге түсуді атқарады. Сот-тар басты сот талкылауынан баска да (басты болып табылмайтын) сот отырыстарын өткізеді. Басты сот талқылауынан тыс кезіқц_е прокурор мемлекеттік ауыптаушы болып аталмайды. Адамньщ кшәлі немесе кінолі еместігі басты сот талкылау ында аныктальт қойылған, сол себептен шағым немесе наразылык негізінде кассация, кадагатау тэртібімен қаралатын сот процесі кезіндс прокурор мемлекетгік айыптаушы деп ататмайды. Бүл сот процестеріңд_е г.рокурор бірінші немесе екінші инстанцияльш соттың шыгаргад укімнің зандьшығы немесе заңсыздығы туралы өз корытындысьщ береді.

     Оныншыдан, айыптатушы, сотталушы, сотталған адам, акталған адам Қазақстан Республикасьшьщ шегінен тыс жерлер-де болса жэне аддын ала тергеу органдарына келуден жалтарса міндетті.

     Қорғаушыньщ қатысуы жоғарыда көрсетілген бірінші мен ал-тьшшы, оныншы жагдайларда адам күдікті, айыпталушы, сотталушы, сотталган адам, акталған адам болып танылган кезден бастап, жетінші жагдайларда - күдіктілердің, айыптату шылардың, сотталушылардың, сотталган адамдардың, ақталған адамдардың мүдделерінін арасындағы қайшылық аныкталған кезден бастап, сегізінші, тоғызыншы жагдайларда - айыпталушыны сотқа берген сэттен бастап камтамасыз етіледі.

     Егер жоғарыда көзделген мэн-жайлар болтан кезде корғау шыны күдіктінің, айыпталушының, сотталушының. сотталган адамның, ақталған адамның өзі. олардың занды өкілдері. сондай-ақ олардьщ тапсьфуы бойынша басқа да адамдар шакырмаса кьілмыстық процесті жүргізуші орган процестің тиісті сатысын-да қоргаушының қатысуын қамтамасыз етуге міндетті, орган ол туралы адвокаттардын кәсіптік үйымы үшін міндетті қаулы шығарады,

     Қьшмыстыкпроцестіжүргізу шіоргандарҚІЖК-нің 71 -бабында көрсетілген жагдайларда қорғаушының міндетті түрде қатысуы туралы заң талабын қатаң түрде орыңдаулары кажет. Аталган норманың сакталмауын іс жүргізу заңын елеулі түрде бүзушылық деп қарастьфып, ал жиналған материаддар дэлелдемелік күші жоқ деп таньглуы мүмкін.

     Адвокаттын коргаушы ретінде қатысу мүмкіндігін жокка

     § ' шыгаратын жа* дайлар ддвокаттар, кэсіби қорғау ғана айыпталушыға білікті заң _көмегін камтамасыз ете ататындыктан. коргаушы бола алады.

     Адвокат өз мэртебесін дэлелдеу үшін қажет жағдайда кылмыстык процесс жүргізетін органға өзінің тиісті адвокаттар алкасына жататындығы туралы қүжаттарды. адвокаттың осы іске катысу күкығы үшін заң консультациясының берген ордері немесе манызы бойынша оған теңестірілген күжатты (корғаушыны тағайындау туралы коғамдык бірлестікгің немесе оның басшы органдарының шешімі) тапсырады.

     Сонымен катар, заң қорғаушы ретінде сезікгінің, айыпталушы мен сотталушының жүбайын (зайыбын), жақын туыста-ры мен занды өкілдерін, кэсіподақтардың жэне басқа коғамдык бірлестіктердің өкілдерін осы бірлестіктер мүшелерінің істері бойынша катысуына жол береді. Бүл жағдайда заң шығарушы айыпталушының қорғауға өзжакынтуыскандарын (оларсезіктімен немесе айыпталушымен туысқандық қатынасын дэледдейтін қүжат тапсьфады) немесе занды өкілдерін шакьфуға жэне қорғауга жіберуге мэжбүр ететін моральдык себептерді (бөгде адамдарға отбасылык күпияларының, өмірдегі жыныстык қатынастарының жария болуын каламайды) ескереді.

     Алайда бүл жерде сезіктіні (айыпталушыны) тек кэсіби емес қорғаушылардьщ жоғарьща аталған санатын жіберумен гана шектеп, олардың іске катысуға кэсіби коргаушыларды шакыру мүмкіндігінен айьфуға болмайтындыгын атап корсету қажет. Өйткені ол адамдардың қорғау міндетін жүзеге асыруга қажет және жеткілікті білімдері эрдайым бола бермейді. Атап айтқанда, олар қорғаушы ретінде қылмыстык ізге түсуді ж\зеге асыратын органдардың шешімі немесе істі қарайтын соттың Қаулысы бойынша жіберіледі. Алайда олардан ерекшелігі адвокаттар кылмыстық процеске кэсіби корғаушы ретінде қатысады.

     ҚР ҚІЖК-ге сэйкес жакын туыстар болып ата-аналары. бала-лары, асырап алушылары, асырап алынғандар, бірге туған жэне бірге тумаған туыс аға-інілері мен апа-сіңлілері. атасы, эжесі,

     немерелері саналады.

     Заңды өкілдер - олар сезіктінің, айыпталушының. жэбірленушінің. азаматтык талапкердің ата-аналары, асьфап алушылары. корғаншылары, камқоршылары. сондай-ак сезіктіні, ай-ыпталушыны немесе жэбірленушіні корғап немесе асырап отырған үйымдар мен адамдардың өкілдері.

     Қамкорлығында немесе асырауында кэмелетке толмаған немесе өз қүкыгы мен занды мүддесін дербес қорғай алмайтын дене немесе психикалык кемістіктері бар адамы бар түлға занды өкіл болып табылады. Занды өкіл қылмыстық сот ісінің дербес катысушысы болып табылады жэне мүддесін білдіретін түлга мен қоргаушының көзқарасымен байланысты емес. Іске айып-талушы қорғаушысының катысуы заңды өкілді шеттетуге экеп соктырмайды. 

     § 4. Қо|>ғауиіыны шақыру, та* айындау және ауысгыру

     Қылмыстық іс бойынша заң көмегін корсету туралы тапсыр-маны адюкатқа көмеккс жүгінуші түлға (клиент) береді.

     Қылмыстың істі жүргізу тапсырмасын адвокат кез келген тұлганыц отініші бойынша крбылдайды. Егер айыпталушы сол адвокаттьщ цылмыстык істі жүргізуіне келіспесе, мундай келісім бүзьиіуга тиіс.

     Қолданыстағы қылмыстык іс жүргізу заңнамасы қорғау шыны айыпталушының немесе сезіктінің дербес шакыру, сондай-ак оның жақын туыстары мен занды өкілдерінің немесе айыпталушының жэне сезіктінің тапсырмасы не келісімі бойьшша баскатүлғалардың шақыру принципін орныктырады. Айыпталушы немесе сезікті қорғану үшін бірнеше корғаушы шакыруға қүқылы.

     Қорғаушыиы гандау қүқыгын беру, сң алдымен, сол қорғаушыға айыпталушы тарапынан сенімді қамтамасыз ету қажеттігімен түсіндіріледі (яғни, айыпталушы өз адвокатына хабарлаған мэліметтердің тек іс бойынша жэне өз мүддесіне пайдаланылатындығына сенімді болуға тиіс). Сөйтіп, корғаушыны тандау - түлғаның еркі мен тілегіне байланысты. Бүл күқық процестің барлык сатысында кодданылады жэне сезіктінің, айыпталушының, сотталушының корғану қүқығьшың күрамдас бөлігі болып табылады.

     Сезіктінің, айыпталушының өтініші бойьшша қорғаушының катысуын процесті жүргізуші орган камтамасыз етеді.

     ҚР ҚІЖК 72-бабының түжырымдамасынан байқалып түрғандай. заң коргаушыны шақыруда айыпталушының еріктілігі деэне келісімі принципін ескереді. Қорғаушыны шакыру мен ауы-стьфУ эдеттегідсй. заң консультациясының корытьшдысы не адвокат кенсесінің айыпталушымен келісімі арқылы немесе алдын ала тергеу органдары мен соттың тағайындауы бойынша рэсімделеді. Зан шығарушы азаматтардың коргаушыны еркін танда>' қүқығын карастьфады. Тергеуші мен сот занда көзделмеген себептерге сілтеме жасап, мысалы. қорғаушының тағайындау бойынша іске катысуына байланысты, айыпталушының қорғаушы шакыруына кедергі келтіруге қүкьны жоқ.

     Қылмыстык істі адвокаттың қорғауға кабылдау үшін практи-када ең көп таралған негіз шакыру болып табылады. Оны адвокатш жеке тандаған айыпталушының өзі жасайды жэне істің мэн-жайын алдын ала талқылап. адюкатпен келісім жасайды. Осындай шақьфтуды, сондай-ак сезіктінің, айыпталушьшың занды өкілдері. жақын туыстары жүбайы (зайыбы) немесе мүдделі түлғалар жүзеге асьфа алады.

     Бүл жағдайда аталған түлгалармен келісім жасалынады жэне соның негізіндс ордер беріледі.

     Адвокаттыц нақты істі жүргізуге өкілеттігі ордермен куэландьфылады.ОрдердіңнысанынҚазақстанРеспубликасының Әділет министрлігі бекітеді. Ордсрлердің берілуін бақылау мен есепке алуды адвокаттар алкасынан төралкасы жүзеге асырады.

     Өзінің қызметін Қазақстан Республикасы бекіткен тиісті халықаралық шарт негізінде жүзеге асыратын шетелдік адвокаттың өкілеттігі жеке басын, адвокат мэртебесін жэне заң көмегін көрсету өкілеттігін белгілейтін қүжатпен расталады.

     Заң консультациясында немесе адвокат кеңсесінде ордер алмаған адюкат кылмыстық іс бойынша іс жүргізуге қорғаушы рстінде қатыса алмайды. Оған заң консультациясының меңгерушісі немесе адвокп кеңсесінің иесі жэне түлға (клиент) кол кояды. Тек осы негізде гана адвокатка заң консультациясының меңгерушісі немесе адвокаттьщ кеңсенің иесі кол койған іс жүргізуге арналған ордер беріледі.

     Ордер - заң консультациясы немесе адвокат кеңсесі беретін жэне нақты іс жүргізуге адвокаттьщ өкілеттігін айғақтайтын қатаң ссептегі қүжат.

     Адвокаттар төралқасы адвокаттар алқасы ордерлерінің бірыңғай тізбесін жүфгізеді жэне олармен заң консультацияларын жэне адвокат кеңселерін камтамасыз етеді.

     Бүдан адвокаттың заң консультациясы немесе адвокат кеңсесі ордерін алғаннан кейін жэне осы іске оның қатысу мүмкінді ' жокка шығаратын мэн-жайлардың жок екендігіне көз жеткізгенн кейін (ҚІЖК 97-бабында көзделген) ғана қорғаушы мэртебес' алатындығын көреміз. Өзіне корғауды кабылдағаннан кей^: клиентпен эңгімесінде оның қорғаушы межелеген көзқараспе келіспейтіндігіне көзі жеткен жағдайда, кейбір авторла түжырымдагандай. қорғаушының қорғаудан бас тартуға ешбі негп жок. Бүл сезіктіде немесе айыпталушыда корғаушыдан б° тарту жэне оны басқа қорғаушымен ауыстыру ниетін туғызу мүмкін. 

     5. Қоргауиіының процессуалдық жагдайы, күкьікі ары мен міндетгері

     Қорғаушыда бір ғана іс жүргізу міндеті бар. Ол - қорғау міндеті. Қорғаушы процесте қорғау міндетін жүзеге асыру үніін кажет, одан айыпталүшының да, мемлекеттің де күтетіні осы. Қылмыстық істі жүргізуші мемлекеттік органдар қорғаушының өз міндетін атқаруына накты мүмкіндігінің болуы үшін барлық шара-ларды кабылдауға тиіс.

     Адвокаттың өзіне қабылдаган сезіктіні, айыпталушыны немесе сотталушыны корғаудан бас тартуға қүқығы жок, бүл оньщ қызметінің кэсіптік сипатымен түсіндіріледі. Бас тартуға тек ерекше жағдайларда ғана жол беріледі (сыркаттану жэне өзге де объективтік себептер). Өзінің іс жүргізу міндетін бүзғаны үшін адвокат «Адвокаттык кызмет туралы» Қазақстан Республикасының заңында жэне адвокаттар алқасының Жарғысында белгіленген тэртіппен тәртіптік жауапкершілікке тартылады.

     Қоргаушы - кылмыстық іс жүргізудің дербес субъектісі. Со-нымен катар ол айыпталушымен (сезіктімен) тығыз іс жүргізу қатынастарымен байланысты. сондықтан оның іс жүргізу дербестігінің белгілі бір шекарасы бар. Қорғаушы зан шегінде корғауды жүзеге асьфудың нысандары мен эдістерінде еркін, оның көзқарасы. егер оның өзі таңдаған корғау бағыты айьшталушының жағдайына колайлы болса. оньвд көзқарасы коргауындағы адамдікінен басқаша болуы мүмкін, ал кейбір жағдайларда тіпті оньщ көзкарасын теріске шығаруға міндетті (өзіндік үкім. айы-бын айғактарсыз мойындау). Алайда корғау шынын коргауындағы

     мнын жағдайын кандай да бір деңгейде төмендстетіндей мэн-^йдан эрекетсіз калуга күқығы жоқ. Әйтпесе корғану күқығы өз ^нызынжоғалтады.

     Қорғауды табысты іске асыру үшш адвокатка аукымды іс экүргізу күкықтары берілген. Қатысуға жіберілген сэттен бастап ол мыналарды жүзеге асыруғ а қакылы:

1. сезіктімен немесе айыпталушымен олардьщ саны мен үзактығы шектелместен оңаша жэне қүпия жолығуға;
2. заңгерлік көмек көрсету үшін кажетті заттарды, күжаттарды жэне мэліметтерді жинауға жэне үсынуға;
3. айып тағылған кезде қатысуға, сезіктіден немесе айыпталу-шыдан жауап алу кезінде, сондай-ақ олардың катысуымен немесе олардың өтініші бойьшша жүргізілетін өзге де тергеу эрекеттеріне, сондай-ақ қорғаушының өз өтініші бойынша жүргізілетін тергеу эрекеттеріне қатысуға;

     4) карсылықтар біддіруге;

     5) айыптау тізімін қоспағанда, үстау хаттамасымен, бүлтартпау шараларын қолдану туралы қаулымен, сезіктінің, айыпталушының немесе қорғаушының өзінің қатысуымен жасалған тергеу эрекеттерінің хаттамаларымен, сезіктіге жэне айыпталушыға үсынылған не үсынылуы тиіс болатын қүжаттармен, ал анықгау немесе алдын ала тергеу аяқталғаннан кейін істің барлык материалдармен танысуга, одан кез келген мэліметті кез келген көлемде көшіріп алуга;

6. өтініш, оның ішінде кауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті, жариялауға (өтініш жасау - тараптың немесе мэлімдеушінің кылмыстык процесті жүргізуші органға арналған өтініші);
7. кез келген сатыдағы сотта істі аддын ала тындауға, соттың талқылауына қатысуға, сот жарыссөздерінде сөйлеуге, жаңадан ашылған мэн-жайлар бойьшша істі жаңарту кезінде соттың оты-

     рысына қатысуға;

     8) эрбір беттегі мэтіннің соңғы жолының астына жэне хаттаманьщ соңына өз қолын қоя отырып, ал сот отырысы хаттамасының бөлігімен танысқан кезде эрбір беттің соңына жэне осы бөліктің соңына қол коя отырып, сот отьфысының хаттамасымен танысуга жэне оған ескертпе енгізуге;

     9) іс жүргізу күжаттарының көшірмелерін алуға;

     10) кылмыстык процесті жургізуші адамньвд жэне кылмыстық процсскс қатысушы езге адамдардың зансыз эрскеттері_н-карсылық біддіруге. бүл қарсылықтарды іс жүрі ізу күжаттарыц-енгізуді талап етуге;

11. аныктаушының. тергеушінің. прокурордын жэне соттьія эрекеттері мен шешімдеріне шағым енгізуге жәнс оларды қарау_Ға қатысуға:
12. заңға кайшы келмейтін кез келген баска да қоргау күралдап_ы мен тэсілдерін пайдалануға:
13. тергеуші немесе анықтаушы жауап алып болған-^нан кейін тергеу эрекеттерін жүргізуге катысушы корғаушы жауап алы-нып отьфған адамдарға сүрақтар коюға. Бүл орайда, тергеуцқ анықтаушы қорғаушының сүрақтарын қабылдамауына болады бірақ берілген сүрактардын бэрін хаттамаға енгізуге міндетті;

     14) тергеу эрекетінің хаттамасына онын жазбаларының дұрыстығы мен толықтығына орай жазбаша ескертпе жасауға.

     Қылмыстық процесті жүргізу органдардың заңсыз эрекеттері болып мыналар танылады:

     -ҚР ҚІЖК-ніңЗЗ-бабыньщ 1-бөлігінде, 34-бабының 1 -бөлігінде көрсетілген, осы баптардың 2-бөліктерінде көрсетілген реттерден баска, қылмыстар жөніндегі істер бойынша жеке айыптаушының арызынсыз кылмыстық іс қозғау жэне кылмыстык ізге түсуді * жүргізу;

• дэл со л айыптау жэне дэл сол адамға катысты кылмыстық істі козғаудан бас тарту туралы бузылмаған қаулы болған жағдайда кылмыстық іс козғау;
• істі кылмыстык ізге түсу органдарының қылмыстык істі токтату туралы бүзылмаған Қаулысы, сондай-ак дэл сол айыптау жэне дэл сол адамга катысты кылмыстык ізге түсудін мүмкін еместігін белгілеген күшіне енген үкім немесе сот Қаулысы бола түра кылмыстық ізге тусуді жүзеге асыру;
• қылмыс оқиғасының немесе адамның эрекетінде кылмыс қүрамының болмағанын. прокурордың жэне жеке айыптау шының айыптаудан бас тартқанын, жеке айыптау ісі бойынша жеке айыптаушының айыптаудан бас тартканын, (ҚР ҚІЖК-нің 33-бабының 2-бөлігінде көзделген реттерден баска). ҚР Кылмыстык кодекстін 69. 75. 85-баптарында көзделген қылмыстық жауапкершілікке тарту мерзімінің ескіруін жэне адамның осы негіз бойынша істі тоқтатуға келісімін. ҚР Қылмыстық кодекстің 67-бабында көрсетілген реттерде жэбірленуші мен айыпталушының.

     к-гінінтатуласканын.адамныңжасағанаідлчы.  . 

     ^С6 кершілікті жоятын жаңа кылмыстык заңның кабылданғанын. *^ босататын ракымшылык актінің шыкканын жэне адамның _Hg_rj₃ бойынша істі токтатуга келісімін, адамға кешірім жаса>' °ктісінін кабылдануын растайтын фактілер аныкталганнан кейін кылмыстык ізге түсуді жүзеге асыру.

     КР ҚІЖК-нің 74-бабының 4-бөлігіне сэйкес қоргаушыныц келесідей іс-эрекеттер жасауга қүқыгы жоқ:

1. өзінің корғауындағы адамның мүдделеріне карсы қандай да болмасын эрекет жасауға жэне оған тиесілі күкыктарды жүзеге асыруына кедергі жасауға;
2. корғауындағы адамның айкындамасына карамастан оның кылмыска қатысын жэне оны жасағанына кінэлілігін мойындауға. коргауындағы адамның жэбірленушімен татуласкандығы туралы

     мэлімдеуге;

3. азаматтық талапты мойындауға:
4. корғауындағы адам берген шағымдар мен өтініштерді кері

     кайтарып алуға;

     5) зангерлік көмек көрсетуте өтініш білдіруге жэне оны жүзеге асыруына байланысты өзіне белгілі болған мэліметтерді жариялауға.

     ҚР ҚІЖК-не «Қазакстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне алкабилердің катысуымен кылмыстык сот ісін жүргізуді енгізу мэселелері бойынша өзгерістер мен толыктьфулар енгізу туралы» Қазакстан Республикасынын 2006 жылгы 16 желтоксандагы №122-111 ҚРЗ Зацына сэйкес толықтьфулар енгізілуіне байланысты алкабилсрдін қатысуымен істер бойынша кылмыстык іс жүргізуте қоріаушынын катысуыныц срекшеліктерін айіа кегкен жөн.

     ҚР ҚІЖК-нің 548-бабына сәйкес алдын ала тындау міндетті түрде қорғаушының катысуымен жүргізіледі, сондай-ак егер іс бойынша сотталушылардың ең болмағанда біреуінің істі соттың алкабилердің катысуымен карауы туралы өтініші болған жағдайда да. Ал. ҚР ҚІЖК-нің 551 жэне 554-баптарына сэйкес корғаушы кылмыстык іс бойынша сот талқылауына катысу үшін алкабиге үміткерлерді ірікгеу барысыңда алкабиге үміткерді істі карауға катысудан босату туралы мэселені объективті шешу максатында төрағалык етуші коятын үміткерлерге жазбаша түрде сүрактарды үсынуға.  ҚР КІЖК-нің  554-бабымен белгіленген тэртіппен алқабиге үміткерге қарсылык білдіруді мәлімдеуге, төрағальіқ етуші аркылы алқабиге кандидаттардың кейбіреуінің өзін танысты-руын сұрауга құқылы. Сотталушы өзінің қоргаушысына алкабиге кандидаттарга қарсылық білдіру қүкығын жүзегс асыруды тапсыру_ға құқылы. Егер сотталушы өзінің алкабиге кандидаттарга қарсыльіқ білдіру қүқыгынан бас тартса, онда қорғаушы оның келісімінсіз алқабиге кандидаттарға карсылык білдіруге өз бетінше қатысуға кұкылы емес. 

     § 6. Адвокаттыц кылмыстык процеске жэбірленушінің, азаматтык талапкердің, жеке айыптаушыныц жэне азаматтык жауаііксрдің окілі ретінде қатысуы

     Сезіктімен, айыпталушымен жэне сотталушымен қатар білікті заң көмегіне сондай-ак өзін немесе мүддесі білдіріліп отырған қүқыктары мен мүдделерін қоргайтын кылмыстық процесске өзге де қатысушылар да мұктаж. Мұндай қатысушыларга, атап айтқанда, жэбірленуші, азаматтык талапкер, жеке айыптаушы мен азаматтық жауапкер жатады. Бул субъектілер өз қукығын жеке, сондай-ақ өкілінің көмегі арқьшы жүзеге асырады.

     Бұл жағдайда жәбірленушінің, азаматтык талапкердің. жеке айыптаушының жоне азаматтық жауапкердің заңды мүдделерін заңның немесе келісімнің шегінде білдіруге өкілетті түлғалар өкіл бола алады. Сонымен жэбірленушінің. азаматтық талапкердің, жеке айыптаушының жэне азаматтык жауапкердің өкілдері ретінде адюкаттар мен заң күшіне орай қүқыкты өзге түлғалар (ата-аналар, асырап алушылар. қорғаншылар, камқоршылар жэне баскалар) жэне кылмыстык процесті жүргізуші органдардың Қаулысымен іске қатысуға жіберілгендер кылмыстық іс бойынша іс жүргізу кезінде жәбірленушінің. азаматтык талапкердің, жеке айыптаушының жэне азаматтык жауапкердің мүдделерін білдіре алады.

     Сонымен катар адвокат жоғарыда аталган түлғалардың өкілі ретінде олармен келісім жасалып, заң консультациясынан не адвокат кеңсесінен ордер алғаннан кейін қатыса алады (адвокат заң консуль-тациясы немесе адвокат кеңсесі кұрамында жүмыс істеген жағдайда). Егер адвокат өз қызметін заңды түлганы тіркемей жеке дара жүргізсе, онда өз клиентінің мүддесін білдіру мақсаты үшін тиісті шарт негіздеме болып табылады, оңда адвокаттык кызметпен айналысуга лицензиясының нөмірі мен алынған күні көрсетіледі.

     ддвокатты жэбірленушінің. азаматтык талапкердің. жекс - ,_пТаушынын жэне азаматтык жауапкердің өкілдері ретінде пмыстык процеске катысуга осы түлғалардың өзі, сондай-ак огірдын занды өкілдері шакьфа алады. Кэмелетке толмаған неме-_е өзінін дене немесе психикалык жагдайы бойынша өз қү_қықтары _н занды мүдделерін өз бетінше қорғау мүмкіндігінен айырылған жэбірлет шілердін кұқықтары мен занды мүдделерін қорғау үшін іскс міндетті түрде катысуга олардын занды өкіддерімен қатар олардын өкіддері тартылады. Мүлдай жағдайларда жэбірлену шінің өкілі ретінде жэбірленуші не оның занды өкілі тандаған адюкатка рүксат беріледі. Егер жэбірленушінің өзі немесе оның занды өкілі адвокат шакырмаған жағдайда, адюкаттардың кэсіби үйымы немесе онын күрылымдык бөлімшелері үшін міндетті қаулы шыгару жолымен кьшмыстық процесті жүргізуші орган адюкаттың қатысуын камтамасыз етеді. Қылмыстық процесті жүргізуші орган накты адюкатты қорғаушы ретінде шақьфуға үсыным беруге қүкылы емес.

     Азаматтык талапкер. жеке айыптаушы жэне азаматтык жауапкер өкілінің өзі мүддесін білдіретін жеке жэне занды түлғалардікіндей іс жүргізу қүкығы бар.

     Адюкат азаматтык талапкердің. жеке айыптаушының жэне азаматтық жауапкердің өкілі ретінде міндетті:

     - өзі мүддесін білдіретін процеске катысушыларға білікті заң көмегін көрсетуге;

• өзі мүддесін білдіретін процеске катысу шылардың қүқыктары мен занды лгүдделерін белсенді қорғауға;
• өзі өкілі болып отьфған процеске қатысушының мүдделеріне кайшы қандай да болмасын эрекеттер жасамауға:
• айғақ жинауға, тексеруте жэне бағалауга, айгақты зерттеу-ге қатысуға бағытталған колдаухат мэлімдеу жолымен азаматтык талаптың негіздері мен көлемін анықтау үшін қылмыстық іс бойынша дэлелдеуге қатысуга жэне т.б.

     Бүдан адюкаттың жэбірленушінің. азаматтык талапкердің, жеке айыптаушыныц жэне азаматтық жауапкердің барлық мүдделерін емес, тек занды күкықтары мен мүдделерін ғана коргауга тиістілігін көреміз. 

     стер

     § 7. Адвокаттың әкімшілік «үкық б_¥зушыль,_к боиынша заң көмегін көрсетуі

     Адвокат білікті заң көмегін қылмыстық істср бойынша та с.мсс. сондай-ак экімшілік күкык бүзүшылық істер бойыниіа

      Да

     жскс түлгалар мен заңды түлғаларға оілікті зан көмегш көрсетеді

     ҚР ӘҚтК-нін 588 жэне 593-баптарында адвокаттьщ әкімщід^ күкық бүзушылык істер бойынша білікті заң көмсгін корғауцц,, жэне жэбірленушінің өкілі рстіндс көрсетуі көзделген.

     ҚР ӘҚтК-нің588-бабының 1-бөліі індеберілген анықтамаға сәйкес қоргаушы - бүл экімшілік жауапка тартылушы адамньщ күкыктары мен мүдделерін занда бслгіленген тэртіппен корғауды жүзеге асыратын жэне оған заң көмегін көрсететін адам. Әкімщілік қүқық бүзушылык істерге қорғаушы ретінде шетелдік адвокат-тар да қатысуға жіберілуі мүмкін. Алайда бүндай істер бойынша қорғаушы ретінде жіберу үшін Қазакстан Республикасы мен адвокат өз адвокаттык кызметін жүзеге асырып жүрген мемлекетпен халыкаралык шарт болуы тиіс.

     Қорғаушы экімшілік күқық бүзушылық туралы іске қатысуға мына екі сэттің біреуі орын алған сэттен бастап араластырылады:

     1) экімшілік қүқық бүзушылық жауапқа тартылушы адамды үстау кезінен бастап;

     2) экімшілік қүқық бүзушылық туралы хаттама жасалған кез-

     ден.

     Бүл орайда экімшілік қүкык бүзушылық іс бойынша бірнеше экімшілік жауапқа тартылушы адам болған жағдайда бірінің мүдделері екіншісінің мүдделеріне қайшы келетін, экімшілік жауапқа тартылатын екі адамға бір адамды қорғаушы етуге бол-майтынын ескерген жөн.

     Барлық   экімшілік   күқық   бүзушылық   істер   бойынша қорғаушының катысуы міндетті емес. Өзі жөнінде экімшілік қүкык бүзушылық туралы іс жүргізіліп жатқан адам қорғаушысыз өзін-өзі корғауды өз бетінше жүзеге асыруға, сондай-ақ іс жүргізудің кез келген кезінде корғаушыдан бас тартуға күқылы. Қорғаушыдан бас тарту - бүл өзі жөнінде экімшілік күкық бүзушылық туралы іс жүргізіліп жатқан адамның өзін корғауды өз бетінше жүзеге асьфу ниетін білдіреді. Бас тарту аталған адаммен жазбаша түрде ресімделеді. Бірак заң көмегіне акы төлеуге каражаты жоқтығын сылтау стіп қорғаушыдан бас тарту экімшілік күқық бүзушылық

     _ға уэкілетті судьямен, органмен жэне лауазымды ^н^ыдданбайдь:.     "...

     адаммс" _йіпге өзі жөншде окімшілік қүқық брушылық tv--пгізіліп жатқан адамның қорғаушьщан бас тартуы оны рал^ы '^Cg_bIiaH қорғаушыны іске қатысуға жіберу туралы өтініш (>Ч^ қү^ығынан айьфмайтынын атап кеткен жөн. Бүл орай-^^пғаушынын іске кірісуі сол уакытқа дейін экімшілік күқык ^Д3 шылык туралы істі карау барысында жасалған эрекеттерді

     кайталаута экеп сокпайды.

     Алайда ҚР ӘҚтК-нің 589-бабында экімшілік қүқық _б¥зушылык туралы іс жүргізуге қорғаушы міндетті түрде катысуы тиіс жағдайлар көрсетітген. Олар төмендегідей ясағдайлар:

     1) егер, экімшілік жауапқа тартылушы адам бүл жөнінде өтініш жасаса;

     2) егер, экімшілік жауапқа тартылушы адам дене немесе психикалык кемістіктері салдарынан өзін қорғау қүқығын өз бетінше жүзеге асыра алмайтын болса;

     3) егер, экімшілік жауапқа тартылушы адам іс жүргізіліп

     отьфған тілді білмесе;

4. егер, істің материалдарында экімшілік жауапқа тартылушы адамға медициналық сипатта мэжб\флеу шаралары белгіленуі мүмкін деп пайымдайтын деректер болса;
5. егер. экімшілік жауапқа тартылушы адам кэмелетке толмаған болса. корғаушының катысуы міндетті.

     Атачған жағдайларда экімшілік жауапқа тартылушы адамның өзі, оның занды өкіддері. сондай-ак оның тапсыруымен басқа да адамдар корғаушы шакырмаса, экімшілік күкық бүзушылық туралы істі қарауға уэкілетті судья, орган (лауазымды адам) іс жүргізудің тиісті сатысында корға> шының катысуын қамтамасыз ету ге міндетті, бүл туралы олар кэсіби адвокаттар үйымы орындауға міндетті қаулы шығарады.

     Адвокатты қорғаушы ретінде өзі жөнінде экімшілік күқық бүзушылық туралы іс жүргізіліп жаткан адам, оның занды өкілдері, сондай-ак өзіне катысты экімшілік қүқық бүзушылық туралы іс жүргізіліп жатқан адамнын тапсыруымен немесе келісуімен баска да адамдар шакыра атады. Сонымен бірге, өзі жөнінде экімшілік қүқық бүзушылық туралы іс жүргізіліп жатқан адам корғау үшін бір немесе бірнеше корғаушы шақыруға күқылы. Өзі жөнінде экімшілік құқық бүзушылық туралы іс жүргічіліп жаткан адамның өтіиуі бойынша экімшілік кұкык бұзушылык туралы істі караул уэкілетті судья, орган (лауазымды адам) корғаушының катысуьщ камтамасыз етеді.

     Таңдалган немесе тағайындалган қорғаушының қатысуы мүмкі_а болмаган жағдайларда, экімшілік кұкык бүзушылық туралы і_Сті қарауға уэкілетті судья, орган (лауазымды адам) өзі жөнінде экіміщд^ қүқык бү-зушылық ту ралы іс жүргізіліп жаткан адамға 24 сагат ішінд_е басқа қоргаушы шақыруды ұсынуга немесе адвокаттар алқасы немесе оның күрылымдық бөлімшелсрі арқылы коргаушы тагайындауга ша-ралар колданады. Бүл орайда өзі жөніндс экімшілік қүқық бүзушылық туралы іс жүргізіліп жатқан адамға экімшілік құқық бүзушылык туралы істі карауға уэкілстті судьяның, органның (лауазымды адамның) корғау шы ретінде белгілі бір адамды шақыруға үхыныс айтуга құқығы жоқ. Әкімшілік ухтау жағдайында. сгср өзі жөншде экімшілік қүқық бұзушылық туралы іс жүргізіліп жаткан адам таңдаган қорғаушының 3 сағат ішінде келуі мүмкін болмаса, өзі жөнінде экімшілік қүқық бү-Зушылық туралы іс жүргізіліп жатқан адамға экімшілік күдық бұзушылық туралы істі қарауға уэкілетті судья, орган, лауазымды адам баска коргаушы шақыруды ухынады, ал одан бас тартылган жагдайда адвокаттар алкасы немесе оньщ құрылымдык бөлімшелері арқылы қоргаушыны тагайындауга шаралар колданады.

     Әкімшілік құқык бүзу шылық істер бойынша а двокаттың қоргау шы ретінде білікті заң көмегін көрсеткені үшін еңбек акы төленеді. Әкімшілік қү-қык бү-зу шылықтуралы істерді қарау ға уэкілетті судья, орган немесе лауазымды адам Қазақстан Республикасының заңдарында негіз болған жағдайда өзі жөнінде экімшілік күқық бүзушылык туралы іс жүргізіліп жатқан адамды заң көмегіне акы төлеуден толық немесе ішінара босатуға кұкылы. Бүл жагдайда еңбекке ақы мемле-кет есебінен төленеді. Бүндай жағдайларға білікті заң көмегіне ақы төлеуге каражаттың жок болуы, адвокаттың клиентпен іс жүргізуге келісім жасаспай, тагайындау арқылы қатысуы болуы мүмкін.

     Әкімшілік қүқык бүзушылық іске адвокаттың коргаушы ретінде қатысуын растайтын құжат адвокаттың куэлігі жэне нақты істі жүргізуге оның өкілеттігін куэландыратын ордер болып табылады. Осыларды адвокаттың көрсетуі бойынша экімшілік кұқык бүзушылык туралы іске ол қатысуга уэкілетті судьямен. органмен, лауазымды адаммен жіберіледі.

     Қорғаушыньщ өкілеттігінің жалпы көлемі ҚР ӘҚтК-нің 592-бабымен айкындалған. сондай-ак оның күқыктары да.

     р зқ_тК-нін 592-бабына сэйкес коргаушы қүқылы:

     1) экімшілік күкык бүзушылық істің барльщ материалдарымен

     танысуга;

2. экімшілік қү-қық бүзушылық 1СТ1 қарауға қатысуға;
3. дэлелдемелер табыс етуге, өтініш мэлімдеуге жэне карсылық
4. экімшшк қүкык бүзушылық істерді карауға уэкілетп удьянын, органның (лауазымды адамның) рүқсатымен істің каралу процесінде жауап берушіге сүрақтар коюға:
5. экімшілік күкык бүзушылық іс жүргізуді камтамасыз етуге колданылатын шаралар жөнінде шағымдануға;

     6) экімшілік қү-қық бү-зушылық іс бойынша қаулы жөнінде

     шағымдануға;

     7) өзіне заңмен берілген өзге де қүқыктарды пайдалануға күкылы.

     Жоғарьща аталған қорғаушының қүқықтарына ҚР ӘҚтК-нің 645-бабымен көзделген экімшілік қүқық бүзушылық туралы іс қарауға берілген судьядан, алқалы орган мүшесінен, лауазымды адамнан қорғаушының бас тарту қүқығын коса атап кеткен жөн. Егер, экімшілік қүқық бүзушылык туралы іс қарауға берілген судья, алқалы органның мүшесі, лауазымды адам, егер ол адам:

     1) жауапка тартылып отырған адамның немесе жәбірленушінің, олардың занды өкілдерінің, корғаушысының немесе өкілінің туысы болса;

     2) істің шешілуіне жеке басы, тікелей немесе жанама түрдемүдделі болса, бүл істі карай алмайды.

     Аталган мэн-жайлар болтан кезде коргаушы әкімшілік қүкық бүзушылык туралы іс карауға берілген судьядан, алкалы органның мүшесінен, лауазымды адамнан бас тартатындығын мэлімдеуге күқылы.

     Судьядан, алқалы органның мүшесінен, лауазымды адамнан бас тарту туралы мэлімдеме тиісті соттың төрағасына, алқалы органның басшысына. жоғары түрған лауазымды адамга қорғаушымен беріледі. Судьядан, алкалы органның мүшесінен. лауазымды адамнан бас тарту тураты мэлімдемені соттың төрағасы, алқалы орган, жоғары түрған лауазымды адам ол түскен күннен бастап бір тэулік ішінде карайды. Судьядан. алкалы органның мүшесінен, лауазымды адамнан бас тарту туралы мэлімдемені қарау нэтижелері бойынша мәлімдемені қанағаттандыру туралы не оны канағаттандырудан бас тарту туралы үйғарым шыгарылады.

     Қорғаушының қүқығы жок:

     1) қорғалушының мүдделеріне қарсы қандай да болсьщ j_cэрекеттер жасауға;

     2) корғалушының өз кү-кықтарын жүзеге асыруына кедер^

     келтіруге;

3. қорғалушының көзқарасына қарамастан, оның экімшідщ қүкык бүзушылыкка катыстьшығын жэне оны жасауға кінәлілігін тануға, қорғалушының жэбірленушімен татуласқандығы туралы мэлімдеуге;
4. қорғалушының берген шағымы мен өтінішін қайтарьщ

     алуга;

     5) заң көмегін сүрау мен оның жүзеге асырылуына байланысты өзіне белгілі болтан мэліметтерді жария етуге күкы жоқ.

     Жоғарыдағы аталғанға қоса адвокаттың экімшілік жау апқа тар-тылушы адамды өз мойнына алған қорғаудан бас тартуға қүқыгы жоқ.

     ҚР ӘҚтК-нің 593-бабында адвокаттың экімшілік қү-қық бүзушылық іс жүргізуге жэбірленушінің заңды мүдделерін білдіретін өкіл бола алатындығы көрсетілген. Бүл орайда экімшілік күкықбүзушылыкіс бойьшшажәбірленушіретіндеәкімшілікқүқық бүзушылықтан тэн жарақатын алған, мүліктік немесе моральдық жағынан закым келтірілген жеке немесе занды түлға табылады. Бүл жерде жэбірленушінің барлық экімшілік күқық бүзушылық істер бойынша бола бермейтінін айта кеткен жөн. Яғни, орбір экімшілік қүқық бүзушылықты жасау кезінде жеке түлгаларта немесе занды түлғаларға тэн жарақаты, мүліктік немесе моральдық зақым келтіріле бермейді. Бүның өзі ҚР ӘҚтК-нің 635-бабының 2-бөлігінде көзделген экімшілік күқық бүзушылық жасалғаны туралы хаттаманы жасау тэртібінен көруге болады. Жеке түлганы немесе занды түлғаны экімшілік қүқық бүзушылық іс бойынша жэбірленуші ретінде тану үшін кьшмыстық іс жүргізудегідей жеке іс жүргізушілік күжат - каулы қабылданбайды. Әкімшілік кү-Қық бүзушылық жасау нэтижесінде жеке түлғаға немесе занды ■ғүлғаға тэн жарақаты, мүліктік немесе моральдык жағынан зақым келтірілген жэне олар бар болса, ҚР ӘҚтК-мен экімшілік хсауаптылық көзделген экімшілік қүқык бүзушылық бойынша іс )Күргізуге уэкілетті лауазымды адам экімшілік күкык бүзушылык ^асалғаны туралы хаттамада жэбірлену шілердің аты-жөнін, мекен ясійын көрсетеді. Бүдан баска ҚР ӘҚтК-нің 80-113-баптарымен

     ген экімшілік кү-кык бүзушылықтар туралы іс бойын-^КӨЗЯжэбірленуші жеке түлғалар бұзылған қүкыктарын қалпына ^Ша ipv туралы арыз жазған жағдайда (ҚР ӘҚтК-нің 639-бабының ^Гбөлігі) экімшілік кұкык бүзушылык туралы хаттама жасамай-ақ, жәбірленуыи сотпен істі карау барысында анықгалады.

     Адвокат жэбірленушінің өкілі ретінде өзі өкіл болып отырған ясэбірленушініҢ ӘҚтК-мен оларға тиісті қүқықтарға не болады, сонын ішінде атап айтсак: жэбірленуші атынан экімшілік күқық бүзушылык ісінін барлық материалдарымен танысу, дэлелдемелер табыс ету. өтініш жэне карсылық білдіру, экімшілік күкық бүзушылык жасалғаны туралы хаттамаға жэне экімшілік күқык бүзушылык туралы іс бойынша қаулыға шағымдану қүқыктарына, қр ӘКтК-менжәбірленушіге берілген өзге де іс жүргізу қүқықтарға. Әрине адвокаттың экімшілік күқық бүзушылық істер бойынша да жәбірленушінің өкілі ретіндегі өкілеттігі ҚР АК-нің 167-бабымен көзделген тэртіппен сенімхатпен рэсімделеді.

     Жоғарыда аталғандардан басқа, жэбірленуші өкілінің ҚР ӘҚтК-нің 645-бабымен көзделген экімшілік қүқық бүзушылық туралы іс қарауға берілген судьядан, алқалы орган мүшесінен, лауазымды адамнан бас тарту қүқығы бар. Егер, экімшілік күқық бүзушылық туралы іс қарауға берілген судья, алқалы органның мүшесі, лауазымды адам, егер ол адам:

     1) жау алка тартылып отырған адамның немесе жэбірленушінің, олардың занды өкілдерінің, коргаушысыньщ немесе өкілінің туы- сы болса;

     2) істің шешілуіне жеке басы, тікелей немесе жанама түрде мүдделі болса, бүл істі карай алмайды.

     Аталган мэн-жайлар болтан кезде жэбірленушінің өкілі экімшілік күқық бүзушылық туралы іс қарауга берілген судьядан, алқалы органның мүшесінен. лауазымды адамнан бас тартатындығын мэлімдеуге қүқылы.

     Судьядан, алкалы органның мүшесінен. лауазымды адамнан бас тарту туралы мэлімдеме тиісті соттың төрағасына, алқалы органның басшысына, жогары түрган лауазымды адамга беріледі. Судьядан, алкалы органның мүшесінен, лауазымды адамнан бас тарту туралы мэлімдемені соттың төрағасы. алқалы орган, жогары түрған лауазымды адам ол түскен күннен бастап бір тэулік ішінде карайды. Судьядан, алкалы органның мүшесінен, лауазымды адамнан бас тарту туралы мэлімдемені карау нэтижелері бойынша мәлімдемені канагаттандыру туралы нс оны канағаттандыруд бас тарту туралы үйғарым шығарылады.

     ҚР ӘҚтК-нің 593-бабының 3-бөлігіне сэйкес жэбірленущі_н= өкілі өзі өкілі болып отьфған жэбірленуші адамның мүдделер' қайшы қандай да бір іс-эрекеттер жасауға қүдығы жок.

     Сонымен бірге ҚР ӘҚтК-нің 593-бабының 4-бөлігіне сэйк жәбірленушінің ісіне жеке катысыньщ бар болуы адвокатты о осы іс бойынша оның өкілі болу күдығынан айырмайды.

     Бақылау сурактары

     1. Қылмыстық іс бойынша коргаушы түлғалар кімдер бо атады?

     2. ¥стау   жэне   бүлтартпау   шараларын   қолданғ адвокаттардың іс-эрекеті кандай болады?

3. Адвокат кылмыстык іс бойынша іс қозғау сатысына қатысады?
4. Алдын ала тергеу кезіндегі адвокат-корғаушының қызме қандай болады?
5. Адвокат кандай кылмыстык жауаптылыкты жсңілдете^' мэн-жайларды колдануды үсына алады?
6. Қорғау мүддесі үшін сот сараптамасын тағайындау жэ~ қорытындылау негіздері қалай болады?

     7. Алдын ала тындау сатысындағы адвокаттың рөлі?

     8. Адвокаттың сот процесіне дайындалуы жэне сот тергеуін катысуы кезінде қандай эрекеттер жасайды?

     9. Қорғаушьщан бас тарту негіздері?

10. Адвокаттың экімшілік құкык бүзушылық туралы іске қатысуы кай кезден басталады?
11. Өзі жөнінде экімшілік кұқык бүзушылық туралы іс жүргізіліп жатқан адамның корғаушыдан бас тарту қүкығы жэне тэртібі қандай?
12. Әкімшілік күқық бүзушылық туралы іс бойынша қорғаушыны шақыру тэртібі кандай?

13. Адвокаттың экімшілік қүқық бүзушылық туралы істер бойынша қүдыктары қандай жэне қандай іс-эрекеттер жасауға күдығы жоқ?
14. Адвокаттың экімшілік күқык бү-зушылық істер бойынша жэбірленушінің өкілі ретіндегі күкықтары қандай?

     «Адвокатура должна быть свободной или ее не должно быть вообще».

     Девликамов Анвар Аминович 
 

     VII ТАРАУ.

     АДВОКАТТЫЦ АЗАМАТТЫҚ ІСТЕР БОЙЫНША АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ

     § 1. Азаматіардың сотқа шагымдану жэне соттагы өкілеттік күқыгы

     Қазақстан Республикасьшың Конституциясына жэне ҚР АІжК-нің қағидаларына сэйкес эрбір адам бүзылған немесе дау-лы конституциялык кұкыктарын. бостандыктарын неме"хе заңмен корғалатын мүдделерін қорғау үшін сотка жүгінуге қүқылы. Мемлекеттік органдар, занды түлғалар немесе азаматтар занда көзделген жағдайларда өзге адамдардың не-'месе адамдардың белгілі бір тобыньщ қүқыктарын жэне заңмен корғалатын мүдделерін корғау туралы сотка арыз беріп жүгінуге күқылы (ҚР АІЖК 8-бабының 1-тармағы).

     Әрбір адамның азаматтык процесс барысында білікті заң көмегін алуға құқыгы бар.

     ҚР  АІЖК-де  көзделген  жағдайларда  заң  көмегі  тегін

     көрсетіледі.

     Жеке жэне занды түлғаларға азаматтық істерді қарау кезінде көмек көрсете, мүдделерін білдіре отьфа, адвокаттар істі заңга дэл сэйкестікпен дүрыс шешуге жэрдемдеседі. Азаматтык процеске қатысушьшардың азаматтык заңнама нормаларын білмегендіктен өз қүқықтарьш жүзеге асыру жолдары туралы қате пікірде болатын окиғалар да кездеседі. Мүның арты уақыттың жоғалуына, денсаулықтың төмендеуіне жэне сот дауын шешу үшін артык каражаттың жүмсалуына экеліп соғады. Бүл мэселе қолданыстағы заңнама шегінде басқа эдістермен шешілуі мүмкін. Осы жағдайда адвокаттың білікті көмегі түлғаға (клиентке) өз қүқыктары мен мүдделерін қорға\дың өте тиімді жолдарын тандауға мүмкіндік береді.

     Кез келген колсүғушылық пен тэртіп бүзушылықтың кімнің тарапынан болғандығына қарамастан, азаматтардын қүқығын корғау жөніндегі өз міндетін адвокаттар занда көзделген бар қүралдармен жэне эдістермен жүзеге асырады. Бүл - зацгер ¹ мэселелер бойынша консультация беру; азаматтардың жә меншік нысанына қарамастан занды түлгалардың тапсьфмас бойынша сотта өкілдік ету; талапкерлердің. жауапкерлердің ж_э өзге түлгалардың өкілі ретінде азаматтық істерде сот талкылауь қатысу, сондай-ак өзге іс бойынша өкіл. оның ішінде кэсіби заңге - адвокат үстау қүқығы азаматтық іс жүргізу қүкык қабілетщ күрамдас бөлігі болып табылады.

     Азаматтың іске өзініц катысуы бүл жагдайда оны өз өкілі үсгау күкьнынан айырмайды. АІЖК азаматтарга сотта өз іс' жүргізудің ең ыңғайлы эдісін тандауга, атап айтқанда:

• істі жеке жүргізуге;
• істі өкілмен бірге жүргізуге;

     - істі процеске қатыспай өкілі аркылы жүргізуге мүмкіі береді.

     Барлык жагдайда іс жүргізуте байланысты барлық шығың сондай-ак сот шешімін, аныктамасы мен Қаулысын орындау байланысты барлық шығынды істе тарап болып табылатын т^-өтейді.

     Сөйтіп іске түлғаның жеке қатысуы кэсіби қорғау тарабьш^ болатын көмекті жоқка шығармайды, оның үстіне азаматтық-күқыктық даудың толық қүкықты катысушысы ретінде іс-эрекет ететін азаматтың тілегі мен мүддесіне сай онымен үйлесім табуы мүмкін.

     Занды түлгалардың ісін сотта олардың органдары жэне зандармен. басқа нормативтік күқыктық актілермен, күрылтай күжаттармен. сенімхатпен берілген өкілеттік шегінде іс-әреке ететін өкілдері жүргізеді. Кэсіптік негіздегі көмекті. сондай-ақ ортүрлі азаматтық-күқыктық шарттар бойынша үйымдарға кызмет ететін адвокаттар да корсете алады.

     Занды түлғалардың басшьшары сотка олардың лауазымдық жагдайы мен өкілеттігін айғактайтын күжаттарды тапсырады. Заңды түлганың органы іске тиісті өкілеттілігі бар өзге өкілмен қатар катыса алады.

     Азаматтык істерді талкылау кезінде сотта өкілдік ету эрбір тараптың, оның ішінде үшінші түлғанын қүқықгары мен занды мүдделерін қорғау үшін занда көзделген барлык іс жүргізу қүралдары мен эдістерін пайдалануды өз мақсаты етеді. Та-

     коюшы мен жауапкер процесте өз атынан сөз сөйлеп мэн-^лаІ1 _арға талаптар мен наразылыктардың зандылыгын негіздейтін айгактарды келтіру аркылы озінің материалдык-күқыктык дд_елерін корғайды. Ал сот окілдері болса, сот ісіне олардың немесе үшінші түлгалардың атынан қатыса отьфа. оз мүддесін білДІрігі отьфған тараптың күкығын қалпына келтіретін не дауга түсіп отьфған қүкыкты бүзудан корғайтын шешім шығару _кажеггігі үшін соттың кезін жеткізуге тырысады. Сөйтіп соттык халкылауьшын мэні өкілдің іс бойьшша жоқ жеке материалдық-күкыктык мүддесі емес, керісінше, оз мүддесін білдіріп отырған азаматтык-күқыктык дауға қатысушылардың қүкықтары мен _міндеттері болып табылады.

     Сотта өкілдік етудің екі түрі бар: заң бойынша өкілдік ету жэне шарт негізінде окілдік ету.

     Занмен окіддік ету процесте эрекетке қабілетсіз азаматтардың, эрекет кабілетіне толык ие емес немесе эрекетке қабілеті шектеулі деп танылған азаматтардың қүкықтарын, бостандыктарын жэне зан>іен қорғалатын мүдделерін қорғау максатында жүзеге асы-рьыады. Өздерінің өкілеттігін куэландьфатын қүжаттарды сотқа көрсеткен ата-аналар, асьфап алушылар, қамқоршылар немесё корғаншылар занды окіл бола алады.

     Сотта іапсырма бойынша шарт iterізінде өкіл бола ала-

     тындар:

1. адвокаттар;
2. занды түлғалардын қызметкерлері - осы заңды түлғалардың

     істері бойынша;

     3) кэсіптік одактардың уэкілетті адамдары - қүкықтары мен м\дделерін қорғауды осы кэсіптік одақгар ж\зеге асьфатын 
жүмысшылардың, кызметшілердің, сондай-ақ баска да адамдардың

     істері бойынша;

4. заңмен, жарғымен немесе срсжемсн осы үііымдар дгушелерінің қүқықтары мен мүдделерін корғау қүқығы берілген үйымдардың уэкілетті адамдары;
5. заңмен. жаргымен немесе ережемен басқа адамдардың қүқықтары мен мүдделерін қорғау күкығы берілген үйымдардың уэкілетті адамдары;

     6) басқа тең катысушылардың тапсьфмасы бойынша тең

     қатысу шылардың біреуі;

     7) іске қатысушылардың өтінуімен сот рүқсат еткен басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта екіл бола алады.

     Ш артбойынш аөкілдік етуді азаматтармен немесеұйымдармен жасалынған шарт негізіндс адвокаттар немесе заң консультациялары, я болмаса адвокаттык кеңселер жүзеге асырады. Адвокат азаматтық іс жүргізуде тарап болып танылмаса да, ол шарттан ту-ындайтын барлық міндеттемелерді орындауға, клиентке оныц іс жүргізу кұкықтары мен міндеттемелерін жүзеге асыруға көмектесу мақсатында оның өкілі ретінде іске катысуга өкілеттенеді.

     Әрекетке қабілетсіз азаматтардың, эрекет кабілетіне толык ие емес немесе эрекетке кабілеті шектеулі деп танылған азаматтардың процесте бір уақытта екі өкілі катар бола алады: заңды өкілі жэне шарттық өкілі. Кэмелетке толған эрекетке қабілетті азаматтың мүддесін екі түлга бірдей білдіретін жагдайлардың да болуы мүмкін. Бүл сот талкылауына жеке өзінің қатысу мүмкіндігі жоқ тараптың ісі бойынша туыстарын немесе басқа адамды өз өкілі ретінде өкілеттеуіне, ал олар, өз кезегінде, кэсіби заңгер-адвокатты шақьфуына байланысты болуы мүмкін.

     Сотта өкілдік ету туралы шартта екі тарап болады: сенімі білдірілген адам, яғни істе тарап болып табылатын, мүдделері сот талкылауының мэнін қүрайтын тұлға жэне өз атынан немесе сенім білдірушінің заң кеңесімен немесе адвокат кеңсесімен келісім бойынша өзіне сенім білдірген адамның мүддесін білдіруге тапсырма алған (сенім білдірілген) адвокат. Азаматтык сот ісін жүргізуде адвокат эркашан сенім білдірген адамның атынан жэне оныц мүддесі ушін іс-эрекет еткендіктен, оның іс жүргізу эрекеттерінің салдары өз мүддесін білдіріп отырган адам үшін туындайды. Егер талап сот шешімімен қисынды болып табылса, онда бүл жагдайда, талап қоюшының материалдық кү-қығы айғақталады немесе шектеледі, егер талаптан бас тартылса - жауапкер кұқығы қорғалады.

     Сөйтіп шарт бойынша адвокат жүзеге асыратын өкілдік етуде өзара катыиастың екі жагын ажмраткан жөн:

1. өкіл мен оның клиенті арасындағы азаматтык-кү-қықтық қатынас, оның негізін адвокаттың өз атынан жеке немесе заң консультациясының немесе адвокаттық кеңсенің тапсырмасы бойынша жасаған тапсырма шарты құрайды;
2. сотқа қатысты адвокат өкілеттігінің көлемі аныкталған іс жүргізу қүқыгының нормаларымен реттелетін сот өкілі мен соттың арасындағы азаматтык іс жүргізу қатынастары.

     Азаматтык сот ісіндегі адвокаттың жағдайын жалпы былайша анықтауға болады. Өзіне сенім білдірген адамның өкілі бола отырып, ол клиенттің занды кұқықтары мен материалдық-қүқыктық мүдделерін жүзеге асыруына жэрдемдесу арқылы кэсіптік негізде зан кемегін көрсетеді. 

     § 2. Азаматтык іс бойынша адвокаттың сенім білдірілген окілдік өкілет гігі

     Адвокаттың сенім білдірілген өкіл ретіндегі өкілеттігі заң кенесі немесе адвокат кеңсесі берген ордермен, ал ез кызметін жеке дара жүргізген кезде адвокаттың өзіне кемекке жүгінген тұлғамен (кли-ентпен) жасаған шартпен айғакталады. Ордер мен шартта адвокат лицензиясының номері жэне оныц берілген күні керсетілуге тиіс.

     Ордер мыналардан баска мүддесін біддіретін адамның атынан жасалатын барлық процесісуалдық әрекеттерді жасауға қүкык береді:

1. талап арызга кол қоюға;
2. істі аралық сотка беруге;

     3) талап қою арыздары мен талап қоюды танудан толық немесе ішінара бас тартуға жэне талап қоюды тануга;

4. талап коюдың нысанасын немесе негіздемесін өзгертуге;
5. бітімгершілік келісім жасауға;

     6) өкілеттіктерді басқа адамға беруге (сенімді басқа біреутеаударуға);

7. соттың Қаулысына шағым беруге;
8. соттың Қаулысын мәжбүрлеп орындатуды талап етуге;
9. берілген мүлікті немесе ақшаны алуға.

     Жоғарыда тізбеленген тогыз эрекеттің эрқайсысын жасау туралы өкілдің өкілеттігі ҚР АІЖК-нің 61-бабының бірінші бөлігіне сэйкес мүддесін білдіруші берген сенімхатта арнайы карастьфылуға тиіс. Егер олар адвокатқа тапсьфылмаса, ол толык көлемде іс жүргізу бостаңдығы мен дербестікті ала алмайды. Егер өкілге берілген сенімхатта оның нактылы өкілеттіктері көрсетілмесе, онда өкіл ҚР АІЖК-нің 61-бабының бірінші белігіне сэйкес берілуге тиіс өкілеттіктерден баска процессуалдық іс-эрекеттерді жасауға (іс материалдарымен танысуга, олардан үзінділер жасауға. өтініштер білдіруге, даудың мэні бойынша түсіндірмелер беруге жэне т.о.) күқылы.

     Адвокаттыц клиентпен күкыктық катынасының негізіне клиент пен адвокат, я болмаса зан ксңесі немесе адвокат кеңсесі сында жасалынған талсьфма шарты жатады.

     ҚР АК 846-бабына сэйкес (Ерекше бөлім) талсьфма - 5^ азаматтық-құкықтык шарт, оның күшіне оран тараптардьщ 6ipj (сенім білдірілген тұлга) баска түлғаның (сенім білдірущі_Нщ атынан жэне есебінен белгілі бір зандык эрекеттерді жасау міндеттенеді. Адвокат жасаған мэміле бойьшша қүқықтар ме міндеттемелер тікелей сенім біддірушіде пайдаболады.

     Адвокат сенім білдірілген түлга ретінде әрекет ете отыра; өзіне берілген тапсьфманы жеке орындауға; сенім білдірушіге оньщ талабы бойынша тапсырм орындалу барысы туралы барлық мэліметті хабарлауға;

     жасалынған мэміле бойынша барлык алынғандард кешіктірмей беруте;

     тапсьфманы орындағаннан кейін сенім білдірушіге кешіктірмей мерзімі өтпеген сенімхатты қайтаруға жэне актау қүжаттарымен бірге, егер бүл талсьфма сипаты бойынша қажет болса, есеп тапсьфуға міндетті.

     Адвокат (сенім білдірілген түлга) өзі өкілеттіктенген эрекеттерді жеке жасауға тиіс. Ол оны жасауды басқа түлгаға, егер осыған алынған сенімхатпен өкілеттснсе немесе бүған сенім білдірушінің мүддесін корғау үшін мэн-жайдың күшіне орай мэжбүр болса, сеніп тапсьфа алады.

     Өкілеттігін басқа түлгаға берген адвокат бүл туралы сенім білдірушіге кешіктірмей хабарлауға жэне оны осы түлға туралы қажетті мэліметтер мен оның мекен жайын айтуға тиіс. Осы міндеттеменің орындалмауы оған өзі өкілеттігін берген түлғаның эрекеттері үшін өзінің жекс эрекеттері ретінде жауапкершілік жүктейді.

     Осы шарттағытарап ретінде сенім біддіру ші ксз келген уақытта бір уақыт арыз беру жолымсн оның эрекеттерін токтатуға қүкылы. Шарттың күшін жою адвокаттың сот өкілі ретіндегі өкілеттігін токтатады. Сөйтіп адвокат сенім білдірілген түлға өзіне клиент берген негіздер мен шекте эрекет етеді. бүл өкілеттіктерді клиент кез келген уакытта кері шақьфа алады. Бүл жағдайда ол іс жүргізудің елеулі мэселелері бойынша өзіне сенім білдірген түлғамен (клиент-пен) алшақтыққа бара алмайды. Алайда бүл адвокат өз клиентінің кез келген тілегін орындайды дегенді білдірмейді, адвокат занда көрсетілген мән-жайды, кажеттілікті жэне адамгершілікті

     алады. Сенім бі.тдфушінің кухқауы накгы. занды басш^ь,л"^_а„_ы -_{ске ась},ра алатындай болуға тиіс. ^³¹*⁶ кат азаматтык істе тарап ретінде емес. тек түлғаның ттін) ө^кілі Р^{етінде э}Р^{екет етсе} Д^е> ^ол кандай да бір іс (^кля -мтркртін жасаған кезде шешімді жеке кабылдайды жэне клиектімен процестің түпю мақсатында - сенім білдірушінің ^в3 екендігін дэлелдеу түрғысынан ғана байланысты. Егер адво-³¹⁵ өзінін эрбір ү-йғарымы мен іс жүргізу эрекеттерін клиентпен келісетін болса. онда сенім білдірілген өкіл ретіндегі өз міндетін іс жүзінде аткаруы болмас еді.

     Адвокат, егер істің мэн-жайы бойынша жэне клиент мүддесі ушін бүл кажет болса жэне онымен алдын ала келісе алмаса не өз уакытында жауап ала алмаса, сенім білдірушінің нүскауынан ауьггкуга кү-кылы. Хабарлама белгілі болысымен адвокат сенім білдірушіге болган өзгерістер туралы хабарлауға міндетті. Өзі алған өкілеттіктер шегіндс адвокаттың іс жүргізу бостандығы азаматтык сот ісінде клиенттің қүқыктары мен мүдделерін қорғау бойынша өзіне кабылдаган міндеттерді орындауы үшін шарт болып табылады.

     Адюкаттың іс жүргізудегі дербестігі мен өз клиентінен тэуелсіздігінің маңызды элементі кабылдаган тапсырмадан бас тарту қүкығы болып табылады. Адвокат сотта өкіддік ету туралы шартта тарап болып табылмайды, сотта сенім біадірушінің барлык міндеттемесін мүлтіксіз орындайды жэне клиенттің тапсьфмасын, егер сот талқылауы барысында оған көмектесу кажеттігі болмаса, токтатуға қүкылы.

     Адвокатка клиент берген сенімхаттын эрекет етуі занмен айкынла.и ап мынадай негіздерде токтатылады: сенімхат мерзімінің өтуі;

     сенімхатта көзделген эрекеттерді жүзеге асыруы;

     өз атынан сенімхат берген занды түлғаның тоқтатылуы;

     атына сенімхат берілген занды түлғаның таратьшуы;

     сенімхат берген адамньщ қайтыс болуы, оның эрекет кабілеттілігі жоқ, эрекет кабілеттілігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп сотпен танылуы. 
 

     § 3. Адвокаттың сот қаулыларына шағым жасалуын_а жэне кайта каралуына қатысуы

     Іс бойынша шыгарылган шешімге тарапгар жэне і_СКе катысушы өзге де түлгалар, онын ішінде адвокат шаіъім жа-сай алады. Егер бірінші сатыдағы сот үйғарымына шағым жа-салынбаса немесе наразылык білдірілмесе. түпкілікті нысаңда шешім шығарылған сэттен бастап 15 күн өткен соң күшіне енеді.

     Адвокат сот отьфысының хаттамасымен танысуга жэне оған қол койылған сэттен бастап бес күннің ішінде хаттамада болғад кемшіліктср мен жетіспеушілікті көрсетіп жазбаша ескертпе жасауға күкылы.

     Хаттамаға ескертпені оған кол қойып, төрағалық етуші қарайды, ол ескертпелермен келіскен жағдайда оның дүрыстығын куәлаңдырады.

     Төрағалық ету ші берілген ескертпелермен келіспеген жағдайда, ол хаттамаға ескертпе берген адвокатқа айтылып. сот отьфысында карастьфылады. Ескертпені қарау нэтижесінде төрағалық етуші оның дүрыстығы не олардан толық немесе ішінара бас тарту туралы аныктама шыгарады. Ескертпе кез келген жағдайда іске тігіледі.

     Хаттамаға ескертпе ол берілген күннен бастап 5 күннің ішінде қаралуға тиіс.

     Іс бойынша төрағалықету ші белгілі бір объсктивті себептермен хаттамаға ескертпені карай алмаса. бүл ескертпелер материалдарга коса тігіледі.

     Егер шағымдану үшін жеткілікті негіздеме болса, онда адвокат апелляциялық, кассациялық шағымды күрастыра алады, онда шешімнің жэне осындай талаптардың мэнінің дүрыс еместігінің неде екендігі накты жэне түсінікті көрсетілуге тиіс.

     Іс үшін маңызы бар мән-жайлар шеңберінің дүрыс анықталмау ы жэне олардың дүрыс айқындалмауы, бірінші сатыдағы сот анықтамасымен белгіленген іс үшін маңызы; бар мэн-жайдың дэлелденбеуі; бірінші сатыдағы сот шешімінде баяндалган қорытындылардың мэн-жайға сэйкес келмеуі; материалдык нормалардьщ нсмесе іс жүргізу күкыгы нормаларынын дүрыс колданылмауы шағымдануға негіздеме болып табылады.

     Сот уйғарымына, егер іс бойынша іс жүргізуді токтату үшін негіздеме болтан жагдайларда да шағым түсуі мүмкін: іс азаматтық сот ісін жүргізу тэртібімсн карауға жатпаса:

     2) сол тараптардын арасындағы сол мэселе ту ралы дау бойын-

     жэне сол негіздер бойынша шыгарылган, занды күшіне енген

     шешімі немесе талап коюшының өз талабынан бас тартуына

     ^C°J_MeCc тараптардын бітімгершілік келісімін орнықтьфуына байла-ысты іс бойынша іс жүргізуді қысқарту ту ралы соттың үйғарымы

     болса:

     3) талап коюшы өз талабынан бас тартса жэне бас тартуды сот

     кабылдаса:

     4) тарантар бітімгершілік келісімін жасаса жэне оны сот

     бекітсе:

     5) іс бойынша тараптардың бірі болып табылатын азамат қарсы

     болғаннан кейін даулы қүқыктық катынас қүкық мирасқорлығына

     жол бермесе:

     6) іс бойынша тарап ретінде эрекет жасайтын үйым кызметі

     токтатылуына жэне қүдық мирасқорлары болмауьша байланысты

     таратылса, іс бойынша іс жүргізуді қысқартады.

     Адвокаттың негізді жэне дэлелді арызы өз сипаты жэне күші бойынша заң күшіне енген сот шешіміне карсы келсе, істі қайта карауға септігінтигізеді. Азаматтардың қүкыктары мен мүдделерін корғауға жэне зандылыкты нығайтуға бағытталған адвокаттык қызметтің негізгі мэні осында.

     Егер сот жіберген қате апелляциялык жэне кассациялык саты-ларда түзелмесе немесе екінші сатыдағы сот дауды қате шешсе, заң күшінс енген шешімге адвокат жоғары түрган сотқа шағымдана алады.

     Шагымдануға негіздеме болған жағдайда адвокат, ең ал-дымен, істі карау үшін негіздемені, яғни іс бойынша қүқыктық айкындаманың бар-жоғын анықтауғатиіс. Өз сенім білдірушісінің күкыктық айқындамасы үшін анықтау мен негіздеме бірінші сатыдағы сот берген жэне алелляция-'лык жэне кассациялык са-тыларда сот дүрыс деп мойындаган накты жэне дэледдемелік материаддың багалануына жэне оның ку-кықтық мэніне жан-жакты толык жэне объективтік талдау болуға тиіс. Қүкықтык айкындаманың бар екендігі немесе жоктығы туралы мэселені талқылау, сөйтіп. істер бойынша шыгарылган сот үйгарымдарының дүрыс еместігін анықтау ға келіп тіреледі.

     Осы максаттарда адвокат сот шешімі мен апеллятщялык жэне кассациялык сатылардың аныктамасын талдаумен шектелмейді.

     істің барлык материалдарын ой елегінен өткізеді, талап қою арыз дары мен талапкердің наразылықтарын, тараптардың колдау хатьщ жэне осылар бойынша сот Қаулысын. осы шешімдердің себептерін, тараптардың түсініктемесін жэне сот зерттеуінің. апелляциялық және кассациялык шағымының мэні болып табылатын үсынылған дэлелдерді жэне оларға берілген түсініктемені зерттейді, сондай-ақ мазмүндары сот талкысы үшін жан-жакты. толық жоне объсктивтік корытынды мен соттың қүкыктык пайымдауының кисындығы туралы түйін жасауға мүмкіндік беретін іс үшін маңызы бар косымша материалды алу ықтималдығын аныктайды. Егер барлық материалдарды мүкият жэне объективті зерттеу нэтижесінде адвокат сот аныктаған мэн-жайдың толық жэне дүрыс екендігіне, ал заңнамалық қорытындылардың заңның мазмүны мен мэніне сэйкестілігі жөнінде үйғарымға келсе, ол өз сенім білдірушісіне заң күшіне енген сот шешімін кдйта қарау мақсатында іс жүргізу үшін алған тапсырмасынан бас тартуға қүкылы. 

     Бақылау сүрактары

     1. Азаматтык істер бойынша адвокаттардыц өкілдік етуі қандай

     кұжатпен бекітіледі?

     2. Азаматтық іс жүргізудің сотка дейінгі сатысындағы

     адвокаттың кызметі қандай болады?

     3. Адвокаттың азаматтык істерді сотта қарау сатысында өкілдің

     қандай күкыктарын атқара алмайды?

     4. Адвокаттың сот жарыссөзіндегі шешендік өнерінің

     мақсаты?