Лекции по "Адвокатура"

     ♦ сенім білдірушінің өкілі ретіндс аткарушылық ісін жүргізуге, сондай-ак кылмыстык жазаны орындау кезінде қатысу;

     ♦ азаматтар мен үйымдарға занда тыйым салынбаған баска да заң көмегін көрсету.

     Заңды қолдану мэселесі бойынша кеңес беру адвокаттар қызметінің маңызды бағыты болып табылады. Оның мэні -колданыстағы азаматтық іс жүргізу. отбасылық, еңбек, экімшілік күкық бүзушылык, қылмыстық іс жүргізу жэне баска зандардың нормаларын дүрыс түсіндіру мен дэл кодцану бойынша беру.

     Кеңес беру:

     ♦ даудың материаддык-күкыктык астарын;

• азаматта талап қою қүкығының бар-жоғын (процессуалдық астар);
• іс бойынша түпкілікті кеңесті, яғни қорғау үшін занды негіздің бар-жоғын жэне қандай нысанда екендігін (соттык, экімшілік жэне т.б.), бүл үшін не істеу керск екендігін камтуға тиіс.

     Қүкықтық кеңес:

     ♦ занды: қүқык нормасьша дүрыс сі^еме жасауға жэне оны дэл колдануға, күқықтык іске асьфу жолдарын керсстуге жэне т.б.;

     ♦ мазмүндау нысаны бойынша жеңіл. яғни түсінікті;

• накты: жалпы күкық жэне оны корғау жолдары туралы пай-ымдау емес, мэселені шешудің ыктимал жолдарын көрсетуге;
• нэтижелі: кеңес беру аякталғаннан кейін азамат істің алдағы қозғалысыньщ болашағын анық көруге тиіс ⁴.

     Кейбір жағдайларда талап қою арыздарының (аныкталып койьшған талаптарға сэйкестік), шағымдардың (азаматтар кұқыктарының, бостандықтарының жэне заңды мүдцелерінің бүзылуы, өтініштер бойынша кабылданған шешімдердің орын-далмауы, лауазымды адамдардың теріс қылыктары туралы) жэне күкыктық сипаттағы өзге де күжаттардың дүрыс жасалуы талап етіледі.

     Адвокаттың кылмыстык сот ісіне катьгсуы - адвокаттық кызметтің негізгі багыттарының бірі. Мүнда адвокат қызметі негізінен айыпталушыларды (сезіктілерді) қорғау міндетін жүзеге асырумен байланысты. Оның кэсіби тэжірибесі мен қүқыктық білімі корғайтын адамына аса білікті көмек көрсетуіне мүмкіндік береді. Қоғам мен мемлекет бірде-бір азаматтың жеткілікті айғаксыз кылмыстык жауапкершілікке тартылмауын жэне сотталмауын көздейді.

     Ұсталған, түтқындалған, қылмыс жасады деп айып тагылған эрбір адам үсталган, түтқындалган немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (қорғаушының) көмегін пайдалануға қүкылы.

     Заң сезіктілердің жэне қылмыс жасағандыгы туралы айып талғандардың, сондай-ак сотталғандардың коргану қүқығын қамтамасыз етеді. Осы құкыкты корғаушы ретінде заңмен кажетті кепілдіктер берілген адвокаттар жүзеге асырады. Атап айтканда, кылмыстық істі жүргізу заңы сот талкылауы кезінде (сот талқылауы жэне нақты іс бойынша шыгарылған үкімдердің зандылыгы мен кисындылығын ізінше тексеру сатысы). сондай-ақ алдын ала тергеу-де немесе аныктауды жүргізу кезінде. сонымен қатар апелляциялық, кассациялык жэне кадағалау тэртібімен істі карау кезінде адвокатка (қоргаушыга) берілетін кү-кыктардың үлкен шеңберін айкындайды.

     Адвокаттар (қоргаушылар) іске қатысуға айып тағылған немесе ссзікті адам мойындаған соттен - үхтау жүргізілген, я болмаса айып тагылганға дейін бүлтартпау шарасы колданылган сэттен бастап жіберіледі. Бүл жагдайда ол ұстау хаттамасымен немесе қамауға алу т\ріндегі бүлтартпау шарасы таңдалгандығы туралы каулымен та-ныса алады. Қоргайтын адаммен оңаша жүздессе, одан жауап алуға қатыса алады жэне т.б. Жүздесу саны мен олардың үзақтылыгы шектеусіз. Казакстан Республикасы Констшуциясының 16-бабының 2-тармағы тұтқындалған адамға сотқа шағымдану қүдығын береді. Бүл қүдыктардың көлемі мен мазмүлын реттеу ұдайы жетілдіріліп отырады.

     ҚР Қылмыстық істер жүргізу кодексінде ( ҚР ҚІЖК) аныкталган көп жағдайда, қылмыстык жауапкершілікке тартылған адамның қорғаушысы болуға міндетті. Егер бұл азамат немесе оның туыскандары не заңды өкілдері адвокатты шакыруға ынта білдірмесе, адвокат тергеушінің. прокурордың немесе соттың Қаулысы бойынша тагайындалуға тиіс. Мүлдай адюкат та айыпталушы немесе оның жақын туысқандары шакьфған адвокаттардың күкығын пайдаланады. Оның еңбегі толыгымен республикалық бюджет қаражатынан төленеді.

     Қылмыстық істі карауға қатысқан адвокат айыпталушыны ақтайтын немесе оның жауапкершілігін жеңілдететін жағдайды анықтау максатында занда көзделген барлық қорғау қүралдары мсн тэсілдерін пайдалануға жэне айыпталушыға қажетті қорғау мен заң көмегін көрсетуге міндетті.

     Адвокат қылмыстык істі караған кезде тек айыпталушының қорғаушысы ғана емес, сондай-ақ жэбірленушінің азаматтық талап коюшының, азамагтьщ жауапкердің мүддесін білдіруші, ретінде де катыса алады.

     Адвокат азаматтық істер бойынша талқылауға талап коюшының, жауапкердің жэне үшінші тараптың өкілі ретінде катыса алады. Сотта процессуаддык эрекетті жасау үшін адвокат-өкіддер көмек сүраған адамның занды кұқықтары мен мүдделерін тиімді қорғауға мүмкіндік беретін белгіленген өкілеттіктерді (қүкыктарды) пайдаланады.

     Занда заң көмегінің. алайда олар адвокаттык қызметтің ауқымды саласы болса да, тек негізгі түрлері ғана көрсетілген. Сондыктан заң шығарушы «зандарда тыйым салынбаган өзге де заң көмегін көрсетеді» деген жалпы үғыммен шектеледі.

     Атап айтқанда, мына қызмет түрлері меңзеліп отыр:

     - талап қою жүмыстары;

• құкық бұзушылықпен күрес жүргізетін еңбек үжымдары мен органдарға заң көмегін көрсету;
• жарғылар эзірлеу жоне занды түлғалар құжаттарын тіркеуге даярлау;
• келісімшарттар жасау;
• коммерциялық үйымдарға кызмет көрсету;

     - заңкеңесшілері жоқ үйымдарды заңкөмегімен қамсыздандьфу жэне заң көмегі ретіндс занда аталғандардан басқа занда тыйым салынбаған өзге де осындай қызмет түрлерін көрсету.

     Қьізметгің соңғы түрі ұйымдардың заң консультацияларымен жасалған шарттар негізінде жүргізіледі. Ол шарттарда тараптардың құқықтары мен міндеттері карастьфылады. Ұйымға оның меншік ныса-ньша карамай кызмет көрсететін адвокат соттарда жэне өзге органдарда құқықтық мхелелерді қарау кезінде белгіленген тэртіппен оның мүддесін білдіреді. басшылыққа кол қоюға берілген бұйрық, нұсқаулық, шарт жэне қүдыктық сипаттағы өзге қу.жаттьщ заңға сэйкестілігін тексереді, бүл күжаттарға қол қояды жэне талап қою жұмыстарын жүргізеді, азаматтық-күдыктык шартгарьш даярлауға катысады жэне оларга қол қояды. Адвокат үйымдарға заң кызметін көрсетерден бүрын оның кызметінің ерекшелігімен мүқият танысуға. оның алдында түрган негізгі мақсат пен міңдетті аныктауга жэне соган байланысты өзінін барлық жүмысын жоспарла> ға тиіс.

     Бақылау сүрақтары

1. Қүкьщ корғау органдар жуйесінде адвокату раның алатын орны жэне аткаратын қызметі.
2. Адвокатураның маңызы мен мақсаты қандай?
3. Адвокаттык қызметті реттейтін Қазақстан Республикасының заң актілерінің негізгілері?

     4. Адвокатураға қандай аныктама беруте болады жэне 
адвокатуранын мақсаты қандай?

5. Адвокаттар көрсететін заң көмегі кэсіпкерлік кызмет болып та-была ма?
6. Адвокаттардың өз кызметін жүзеге асыру кезінде қандай тэсілдер мен қүралдарды колданады?
7. Адвокатураның қандай болмасын адвокаттык қызметіне арала-суына жол берілмейтіңдігі жайлы қандай зандармсн реттеледі?
8. Кэсіби адвокаттар қү.пиясын сақтау дегеніміз нені біддіреді?

     Әділет МИНИСТрліПНІҢ КеЛІСШШен ЖӘНС UCJUiyiiucn tana пдошлатш,осы органдар тіпті оның нысандык кұрылымын анықтайтын, адвокаттың соттағы мінез-кү-лқын бақылайтын жэне т.б.

     § 3. Қазақстан Республикасының адвокаттық қызмет туралы заңнамасы: жай-күйі жэне мәселелері

     Тэу елсіздік алғаннан кейін Қазакстанда адвокатура институтын реформалау ға жэне заңнаманы жаңартуға негіз салған нсгізгі щжзт 1994 жылы 12-ақпандағы №1569 Қазақстан Республикасының Қаулысымен бекітілген Қазакстан Республикасындағы қүдыктык реформалар туралы мемлекеттік бағдарлама болатын.

• қылмыстық істер бойынша қорғауды, азаматтық, экімшілік жэне өзге істер бойынша өкіддік етуді жүзеге асыру жөніндегі адвокаттардың қызметін үйымдастыру;
• заңдарда тыйым салынбаған заң көмегінің өзге де түрлерін көрсету.

     Осыған сэйкес адвокатура кызметі:

     1) адвокаттардың өз кызметін жүзеге асыру кезіндегі 
тэуелсіздігі;

2. адвокаттык қызметті зандарда тыйым салынбаған эдістермен жэне кұраддармен жүзеге асыру;
3. заң актілерінде тікелей көзделген жағдайларды коспағанда, прокуратура, соттар. аныктау жэне аддын ала тергеу органдары,

     Аталған Мемлекеттік бағдарламада сот жүйесі тиімді қызмет етуі үшін мықты. білікті адвокатура кажеттігі атап айтылған. Қүкыктык реформа адвокатура туралы колданыстағы заңнаманы кайта караулы жоба лайды жэне онда алу ан түрлі өзін-өзі баскаратын адвокаттык қызметтің үйымдық нысандары; оны міндетті ли-цензиялау;   тиімді қорғау жэне өкілдік ету үшін кепілдіктер; азаматтарды қорғау жэне өзге заң көмегін көрсету жөніндегі адвокаттардың қызметіне араласпау; кез келген мемлекеттік ор-гандарда жэне мекемелерде сот өндірісінің кез келген сатысын-да білікті заң көмегін көрсетуте жэне қорғауға күкық; мемлекет есебінен заңмен белгіленген түлғаларға корғау шығындарын төлеу; адвокаттардың ерікті бірлестікгеріне, жекс адвокаттық кенселерге жэне фирмаларға жеңілдетілген салық салу көрсетілуі тиіс делінген.

     Мемлекет қүқықтык қызметтер, халыққа қүқықтык кызмет көрсету саласында күқықтык реттеуден бас тарта алмайты-ны аталған. Осыны реттеудің мақсаты эр азаматтың қорғауға конституциялық қүқығының жүзеге асырылуына кепілдік беретін жоғары сапалы қүкьщ корғаушылык жүмыспен қүқықтык қызмет нарығын толтыру. Сондықтан эділет органдарының адвокатурага қатысты рөлі адвокаттык тэжірибемен айналысуға күдыкка лицензия беруден түрады. Бүл орайда лицензияны беру жэне айыру мэселелері, азаматтарға адвокаттың іс-эрекеттерімен келтірілген зиянның орнын толтыру заңмен аныкталуы тиіс ексндігі ескере айтылған.

     Аталған Мемлекеттік бағдарламамен Қазакстан Республикасьгаың адвокатурасы туралы жаңа заңнамасының түжьфымдамасын аныктаған болатын.

     1995 жылы Қазакстан Республикасы Конституциясының қабылдануы барлық қолданыстағы зандарды реформалау қажеттігін туғызды. бүған. атап айтқанда. «Адвокаттык қызмет туралы» Қазакстан Республикасьшьщ заңының кабылдануын дэлел ретінде тілге тиек етуте болады.

     Адвокатура жагдайы мен адвокаттың күкыктык мэртебесінің әртүрлі мемлекеттерде бірдей емсстігі белгілі. Бүл тек қоғамда, елде жэне заңнамада кандай күкыктык режим жэне түлғалардың жагдайы, олардың күкыктары мен бостандыктарының кдндай күйде екендігіне ғана емес, сондай-ак мемлекеттің күкықтык жүйесі мен үлттык дэстүрлерге жэне оның экономикасына да бай-ланысты.

     Адвокатура туралы заңнамада болған өзгерістер адвока~тура кызметін жеткяи^^: мэселелеріне байланысты қазіргі жағдайдағы адвокатура кызметіне өзге көзқарасты талап етті; нақтырақ айтканда: адвокаттың сот ісіне катысуы кезіндс туындаған мәселелерді толык жэне жан-жакты зерттеу; Қазакстан Респүбликасының заңнамасына толыктьфулар мен өзгерістер енгізу бойынша даярлык: заң көмегінің төлемі мен респу бликалык бюджет каражаты есебінен корғау мен өкілдік етуге байланысты шығындарды етеу жэне т.б.

     Қазіргі уакытта адвокатура қызметін тэртіптейтін негізгі заң жоғарыда аталған арнайы зан болып табылады, онда адвокаттык қызметтің тэртібі мен мазмүнын жэне осылардан туындайтын күкыктык катынастарды реттейтін күдықтык нормалар біріктіріліп жүйеленген.

     Бүл зан Қазакстан Республикасьшьщ Конституциясы мен 1994 жылғы 12-акпандағы№1569ҚазакстанРеспубликасыПрезидентінің Қаулысымен бекітілген Қазакстан Республикасындағы күкыктық реформаның мемлекеттік бағдарламасына сэйкес кабылданды. Онда Қазакстан Республикасының Конституциясы негізінде кабылданған нормативтік қүкыктық актілердің ережелері; бүнын алдында жинакталған практикалық тэжірибе; жетекші қазақстандық жэне шетелдік ғалымдардьщ еңбектсрі ескерілді.

     Адвокатура кызметінің негізгі бағыттары:

• жеке адамның өз қүкықтарын. бостандықтарын сотта қорғауға жәнс білікті заң көмегін алуға мемлекет кепілдік берген жэне Қазакстан Республикасы Конституциясы мен баянды етілген қүкығын жүзеге асыруға жэрдемдесу;
• қылмыстык істер бойынша корғауды. азаматтық. экімшілік жэне өзге істер бойынша өкілдік етуді жүзеге асыру жөніндегі адвокаттардың кызметін үйымдастыру;
• зандарда тыйым салынбаған заң көмегінің өзге де т\рлерін көрсету.