Кен орынның геологиялық құрлымының сипаттамасы

      Есептеудің көрсеткіші бойынша  Серіктестіктің бизнесі үшін  дисконт ставкасы 21,09 пайыз құрайды.

Пайдаланған ақпарат: Есептеме «Әктас жер қойнауын бағалау»

 

      Пайда тиімділігі, әуелетті жалпы  табысы мен шығын түрінде көрсетілген  болжам бойынша 2007ж - 104 082 мың  теңге, келесі екі жылда көбейеді, 2008ж - 121 429 мың теңге, 2009ж - 138 776 мың теңге құрайды. Пайда шығындары  әлуетті жалпы өнімнен 5 пайыз  көлемінде алынған.

      Ақша ағымының талданылуы 16 қосымшада  көрсетілген.Ақша ағымдардың дисконттау  әдісінің бағалау құны кенорынды  пайдалану құқығын қоспағанда  бағалау күніне 90 639 мың теңге  немесе 709 010 АҚШ долл тең болады.

     Гордан әдісімен есептеу. Гордан әдісі мерзімнің сонында бағалау обьектісі тұрақты өспелі пайда әкелуімен нарықтық құн есептелінеді.Қалдық құны келесі формуламен анықталынады:

 

Цост = A ( 1+ g)/ r-g

    Мұндағы:

      А - мерзім сонындағы ақша ағымының  деңгейі;

      r - ақша ағымының өсуінің орташа жылдық жылдамдығы.

      Ақша ағымының өсуінің орташа  жылдық жылдамдығы 0 - ге тең, 17 қосымшада  көрсетілген.

      Обьектінің ағымды құны дисконттау  кезінде анықталынады:

                              

PV= Ц ( 1+r) n

   

     Гордан әдісімен есептеуіне сәйкес  мүлік кешенінің ( бизнес) кенорынды  пайдалану құқығын қоспағанда  бағалау күніне нарықтық құн  162 261 мың теңге немесе 1 269 255 АҚШ  долл құрайды.

 

Табыс капитализация әдісі.

    Табыс  капитализациялау әдісі бойынша  ағымды құнды есептеу келесі  формула арқылы жүзеге асырылады:

                   

V= I/R

    Мұндағы:

     V - бағалау құны;

      I - таза табыс

      R - капитализация ставкасы

    Пайда капитализация әдісі жұмыс істеп жатқан кәсіпорын бизнесін бағалаудағы табыс тәсілдемесінің бір нұсқасы сияқты, ол негізгі жіберулердің тірегі болып табылады, сәйкесінше мұнда кәсіпорындағы меншік бөлігінің құны осы меншік әкелінетін келешек табыс құнына тең.

    Табыс  капитализацияның әдісін қолдану  келесі негізгі этаптардан құралған:

    - пайда және табыс капитализацияланатын  көлемін таңдау;

    - капитализация ставкасын есептеу;

    - құн көлемін есептеу.

    Капитализацияланған  табыс көлемін анықтау. Нақты  обьектіні бағалау болжам бойынша  салық төленгеннен кейін таза  табыстың орташа жылдық көрсеткішінің  көлемі арқылы көрсетіледі.

     Капитализация ставкасын есептеу.  Капитализацияы ставкасы таза  жылдық пайда түсуі мен жалпы  бизнестің бағалау құнына тәуекелін  көрсетеді. Ол дисконт ставкасына  кумулятивті құрылыс әдісінен  ақша ағымдардың көлемінің орташа  жылдық қозғалысынан есептелінеді.

     Тәжірибеге сәйкес пайда көрсеткіші ( таза актив) орташа тренд әдісімен  есептелген орташа жылдық өсуі  алынған. 6 кестеде келтірілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6 кесте - Дисконт ставка негізінде капитализация  ставкасын есептеу.

 

№ п/п	Көрсеткіштер	Көрсеткіштердің мағынасы
1.	Дисконт ставкасы, %	21,09
2.	Ақша ағымы ( мың АҚШ долл.)
	2007 жыл	38 627
	2009 жыл	50 961
3	2007 - 2009ж ақша ағымының өсуі (%)
	Барлығы	24,20
	Орташа жылдық қарқыны	2,89
4	Капитализация ставкасы, %	18,20

  

      Тәжірибеге сәйкес пайда көрсеткіші ( таза актив) орташа тренд әдісімен  есептелген орташа жылдық өсуі  алынған. 7 кестеде келтірілген. 

 

 7 кесте 2007 - 2009ж мерзіміне арналған ЖШС "Әктас" салық төленгеннен кейінгі таза табыстың (пайда) орташа жылдық өсуі.

№ п/п	Көрсеткіштер	Болжам бойынша	Коэффициент	Есептелген коэффициент
	Салық төленгеннен кейінгі табыс
1.	2007 жыл	37 261,5	3	111 784,6
2.	2008 жыл	42 680,2	2	85 360,4
3.	2009 жыл	49 596,1	1	49 596,1
	Қорытындысы			246 741,1
	2007 - 2009ж орташа		6	41 123,5

 

 

Пайдаланған ақпарат: Есептеме «Әктас жер қойнауын бағалау»

V = 41 123,5 / 0,1820 = 225 935 мың теңге немесе 1 767 469 АҚШ долл.

 

    Таза  пайданы капитализациялау бойынша  мүлік кешенінің (бизнес) кенорынды  пайдалану құқығын қоспағанда  бағалау күніне 225 935 мың теңге  немесе 1 767 469 АҚШ долл құрайды.

   Инвуд әдісі. Бұл әдіс болжанған кезең барысында тұрқты, бірдей шамалы табыс алынады деп күтілген кезде қолданылады. Олардың бір бөлігі инвестицияға деген табысты көрсетеді, ал екінші капиталдың қайта қалпына келтіруді немесе қайтаруды жүзеге асырады. Капиталды қайтару сомасы инвестиция ( капитал) табысына қойылған ставкасы бойынша қайта инвестицияланады. Бұл жағдайда инвестицияны қайтару нормасы капитализация коэффициентінің құрамы бөлігі ретінде қайта қалпына келтіру қорынын факторына және инвестиция табысының ставкасының сомасына тең бұл фактор күрделі пайыздың алты функция кестесінен алынады.

    Хоскольда әдісі. Бұл әдісті алғашқы инвестицияның әкелген табыс ставкасы өте көп болып, сол ставка бойынша реинвестициялауды жүзеге асырудың мүмкіндігі аз болып жатқан жағдайда қолданылады.

    Инвуд  моделі мына формуламен көрсетіледі:

 

PV= Aср / r+1/Sn 

 

       Мұндағы:

    Aср - орташа жылдық табыс;

     r - дисконттау ставкасы;

     1/Sn  - қорды өтеу факторы.

  1/Sn    факторы Инвуд моделі үшін мына формулада есептелген:

 

                                  1/Sn = r/ ( 1 + r) - 1

     Хоскольда моделінде берілген фактор мына формуламен есептелінеді:

 

                                    1/Sn = D/(1 + D) - 1

    Мұндағы:

   D - капиталды қайтару нормасы

    Қайтару  нормасы қауіпті - қатер жұмсалымдардың  ставкасы сияқты есептелінеді. Берілген  көрсеткіш есептеу барысында  табыс ставкасы мемелекеттік  құнды қағаз купондарына (KZT) MEOKOM тең болды, өтеу мерзімі 731 күннен 1 095 күнге дейін 6,09 болады.

    Есептеулерге  сәйкес Мүлік кешенінің ( бизнес) бағалау құны кенорынды пайдалану  құқығын қоспағанда бағалау күніне  Инвуд моделі - 92 253,3 мың теңге  немесе 721 631 АҚШ долл, Хоскольда моделі - 84 889,4 мың теңге немесе 664 029 АҚШ  долл құрайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.2 Бағалау обьектісінің нарықтық  құнын шығару және қорытындыларды  келістіру.

     Бағалауды жүргізу барысында  екі тәсілдің алты әдісі қолданылды. Бағалауды әртүрлі әдістермен  орындауда әртүрлі қорытындылар  алынды. Есептелген құнның нақты  жауабын білу үшін әртүрлі  әдістерді қолдану барысында  келтірілген көрсеткіштердің қорытындыларды  келістіру негізінде жүргізіледі. 8 кесте.

 

8 кесте - ЖШС "Әктас " мүліктік кешеннің  нарықты құнды бағалау қорытындыларды  келістіру.

 

 

№ п/п	Әдістер	Салмағы	Құны	Салмақпен есептелген құн
1.	Активтердің қорлануы	0,3	305 768,7	91 730,6
2.	Ақша ағымын дисконттау	0	90 639,9	0
3.	Гордан әдісі	0	162 261,5	0
4.	Инвуд әдісі	0	92 253,3	0
5.	Хоскольда әдісі	0	84 889,4	0
6.	Таза табысты капитализациялау	0,7	225 953,2	158 167,3
	Барлығы	1,00		249 897,3
	АҚШ долл			1 954 766

 

 

 

Пайдаланған ақпарат: Есептеме «Әктас жер қойнауын бағалау»

 

 

    Әдістер  бойынша есептелген құн көлеміне  меншікті салмақ қолданылады:

    - Активтердің қорлануы ( шығын әдісі) - 30% пайыз;

     - Таза пайданы капитализациялау (пайда әдісі) - 70% пайыз.

      ЖШС "Әктас" мүліктік кешенің  (бизнес) бағалау құны кенорынды  пайдалану құқығын қоспағанда 11.01.2006 жыл 249 897 300тенге (екі жүз қырық  тоғыз милион сегіз жүз тоқсан  жеті мың үш жүз) немесе 1 954 766 ( бір милион тоғыз жүз елу  төрт мың жеті жүз алпыс  алтыны)  құрайды  $1= T 127, 84

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                        ҚОРЫТЫНДЫ

    Жер  қойнауын бағалау барысында жалпы  пайдалы қазбалардың негізгі  теориялық түсініктері көрсетілген.

     ЖШС "Әктас" мүліктік кешеннің  бағалау құнын екі тәсіл арқылы  жүргізілді.

     Шығын тәсәлі кәсіпорынның құнымен  әкелінген шығындар жағынан қарастырылады.  Мүлікті бағалау барысында техникалық  инвентаризация келтірілген. Үймерет,  ғимарат және табыстау қондырғылардың  физикалық тозуы, қалпына келтіру  құны, толық қалпына келтіру құны.

      Бағалау обьектісі бойынша үймерет,  ғимарат және табыстау қондырғылардың  бағалау құны 11.01.2006 жылға жер  телімін қоспағанда шығын тәсілімен  есептегенде  185 460 мың теңгені  құрайды:

- үймерет  және ғимарат - 168 947 мың теңге

- табыстау  қондырғылары - 16 513 мың теңге

     Серіктестік жер телімін жалға  берілген құқығымен нарықтық  құны 909 мың теңге немесе 7 111 АҚШ  долл. ( материалды емес актив)  иеленеді.

    Бағалау  күніне нарықтық құн:

- көлік, станок  және жабдықтар - 14 808 мың теңге  немесе 110 207 АҚШ долл.

- негізгі  құралдардың түрлері - 520 мың теңге  немесе 468 АҚШ долл. құрайды.

     Бағалау күніне  21 қосымшада көрсетілген  ТМҚ және дайын өнімді қосқанда  нарықтық құны 904 мың теңгені құрайды,  оның ішіндн:

- ТМҚ 7 978 мың теңге немесе 62 408 АҚШ долл.

- дайын өнім- 1 066 мың теңге немесе 8 343 АҚШ долл.

    Дебиторлық  борышты дисконттау жүргізіледі.  Серіктестік бағалау күніне қарызгердің  төлем қабілеті дебиторлық борышты  өтеу перспективасы 1 198 мың теңге  немесе 9 375 АҚШ долл құрайды. Бухгалтерлік  есеп бойынша дебиторлық борыштың  жалпы сомасы 100 % құрайды, оның ішінде:

- алу есептері  бойынша 1 135 мың теңге немесе 8 882 АҚШ долл.

- корпаративті  салық- 63 мың теңге немесе 493 АҚШ  долл.

     Серіктестіктің мүлік кешенінің  бизнесте қолданылуы жер телімі  құқығымен, бірақ кенорынды пайдалану  құқығын алып тастағандағы активтердің  қорлану әдісімен  бағаланған  құны 305 768 мың теңге немесе 2 391 808 АҚШ долл.

     Бизнесті бағалауға әсер ететін  барлық факторлар ақша ағымдарын  дисконттау әдісін (АДД) ескертеді.  Бизнестің АДД әдісінің құнын  анықтау былай жорамалданады,  яғни потенциалды инвестор ос  беретін бизнеске келешек пайданың  ағымды құнынан артық ақша  төлемейді.

    Бизнесті  бағалауға әсер ететін барлық  факторлар ақша ағымдарын дисконттау  әдісін (АДД) ескертеді. Бизнестің  АДД әдісінің құнын анықтау  былай жорамалданады, яғни потенциалды  инвестор ос беретін бизнеске  келешек пайданың ағымды құнынан  артық ақша төлемейді.