Мектептегі дене шынықтыру жөніндегі негізгі құжат-оқу бағдарламасы

Жоспар

 

1. Кіріспе бөлім

1.1. Мектептегі дене шынықтыру  жөніндегі 

       негізгі құжат-оқу бағдарламысы        3-7 бет

 

2. Негізгі бөлім

2.1. Бастауыш сыныптардағы дене  шынықтыру сабағы   7-23 бет

2.2. Сабақты ұйымдастыру және  өткізу әдіс-тәсілдері   23-27 бет

2.3. Бастауыш сыныптардағы дене  шынықтыру жөніндегі жұмыстарды 

       жоспарлау мен есепке алу       27-31 бет

 

3. Қорытында бөлім

3.1. Практикалық іс-тәжірибеден       31-34 бет

 

Қолданылған әдебиеттер        35 бет

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Кіріспе бөлім

1.1. Мектептегі дене шынықтыру  жөніндегі негізгі құжат-оқу бағдарламасы

    Мектепте дене шынықтыру  жөніндегі оқу жұмысын өткізу  әр сынып бойынша бекітілген  оқу бағдарламасы арқылы жүргізіледі. Бағдарлама мемлекеттік құжат  болып табылады. Мектеп әкімшілігі, мұғалімдер тарапынан бағдарламаны өз еркімен өзгертуге рұқсат етілмейді. Барлық оқу бағдарламалары оқушыларды еңбекке, отанды қорғау кешені негізінде даярланған.

    Бастауыш сынып оқушыларына  арналған оқу бағдарламалары  балалардың мектеп жасына дейінгі тәжірибедегі бағдарламаның жалғасы, сондай-ақ оқушыларды жоғары сыныптарға даярлаудағы қажетті кезеңдердің бірі болып табылады.

    Бастауыш мектеп дене  шынықтыру бағдарламасына әр  түрлі қимылдардың түрлері: сапқа  тұру және қайтадан сапқа тұру  жаттығуларының қарапайым түрлері, жалпы дамыту жаттығулары, жүру, жүгіру, өрмелеу, лақтыру, тепе-теңдік, секіру, қағып алу қимылды ойындар, шаңғымен алға жылжу, шанамен, конькимен сырғанау, шомылу, судағы ойындар қарастырылған. Бастауыш сыныптарда дене шынықтыруға оқу барысында оқушыларда қажетті білім, іскерлік және дағдылар қалыптасуы қажет.

    Қалыптасқан білім, іскерлік, дағды жоғары сыныптардағы дамудың  негізін құрайды.

    Дене шынықтыру жөніндегі  бағдарлама ғылыми және іс-жүзіндегі  тәжірибе жұмыстары негізінде құрылған.

    Бағдарлама түсініктеме  және оқу жұмысы материалы  болып екіге бөлінеді. Түсініктеме  мектептегі дене шынқтырудың  негізгі міндеттері туралы, бағдарламаның  қысқаша мазмұны жайлы, дене шынықтыру  сабағында қолданылатын әдістемелік  нұсқаулар, оқушыларға дәрігерлік бақылау жасау жөнінде қысқаша мәлімет берген.

    Оқу материалы оқушылардың  жас ерекшеліктерін ескере отырып  қарапайым  жаттығулардан бірте-бірте күрделі жаттығуларға  ауысу

қағидасын ескерген. Бастауыш мектеп оқу жоспарында аптасына екі сағат, ал барлық  оқу жылында 68 сағат оқыту қарастырған.

    Бағдарлама мазмұны әр  түрлі дене жаттығуларының үйлесімділігін, сауықтыру, тәрбиелеу, білім беру  міндеттерін шешуді қарастырады. Әр сабақты жеке жаттығулар  арқылы сауықтыру, тәрбиелеу міндеттері жалпылама түрде орындалып отырады.

    Білім беру міндеті  нақты түрде орындалады. Дене  шынықтыру бағдарламасы оқушыларға  төмендегідей бейімділіктер қалыптастырады:

• табиғи қимылдар – жүру, жүгіру, секіру, лақтыру, өрмелеу, тепе-теңдік сақтауға үйрету;
• дененің сапалық қасиеттерін дамыту;
• қимылдарды ауыстыруға, статикалық жағдайларда дұрыс тұлға дағдыларын қалыптастыру, қимылды дұрыс тыныс алу үйлесімділігімен ұштастыруды үйрету;
• дене шынықтыру жөнінен тиімді білімдерді хабарлау, гигиеналық дағды (денесін күту, спорт киімдерінің ұқыптылығы) қалыптастыру.

    Бағдарлама қарастырып  отырған нақты оқу материалы  әр сынып оқушыларына міндетті  болып табылады.

    Бағдарлама қарастырған  оқу материялы, әр сынып оқушыларының  іскерлік дағдыларын қалыптастыру жөнінде анықтама береді.

    Бағдарлама негізгі жаттығулармен  және тағы басқа жаттығулар  жиынтығын анықтайды.

    Бағдарламаның маңыздылығы  оқу материалының жылдан-жылға  күрделенуімен анықталады. Осындай  үйлесімділік: оқу материалын жақсы  қабылдауға, дене жаттығулары техникасын дұрыс меңгеруге, іскерлік, дағдыларды іс-жүзіне асыруға көмектеседі. Бастауыш сынып оқушылары үшін оқу материалдары жынысына қарай ұлдар мен қыздарға бірдей болып келеді. Оқушылардың еңбегін бағалау оқу жұмытарын, дене қимылдары көрсеткіштерін сапалы орындаумен, жаттығуларды дұрыс орындау техникасымен анықталады.

    Дене шынықтыру жөніндегі  бағдарламада оқу материалы сынптарға  тарау бойынша бөлінген.

                                  Сағаттарды бөлу кестесі

Сынып	Гимнастика	Ойын	Шаңғы дайындығы	Барлық сағат саны
І      ІІ     ІІІ	28        30        36	28    26    20	12            12            12	68           68           68

 

    Гимнастика бөліміне  сапқа тұру және қайтадан сапқа  тұру, негізгі қалып, қолдың, дененің бастың қалыптары; үлкен доптармен орындалатын жаттығулар; кішкентай доптармен орындалатын жатығулар, дұрыс тұлға қалыптастыруға арналған жаттығулар, акробатикалық жаттығулар, би жаттығулары, өрмелеу, еркін тәсілмен өрмелеу, кедергілермен өрмелеп шығу, тепе-теңдік жаттығулары, жүру және жүгіру, секіру, лақтыру жаттығулары жатады.

    Ойын бөлімінде жалпы  дамыту жаттығулары, жүгіру, бір  орында секіру, бір орыннан екінші  орынға секіру, биіктен секіру, жүгіріп  келіп ұзындыққа секіру, алысқа, межеге лақтыру элементтері бар ойындар қарастырылған.

    Шаңғыға дайындық бөлімінде  шаңғыға үйретудегі киімдер, аяқ  киім, сондай-ақ шаңғыны күту, шаңғымен  қатарға тұру, шаңғымен алдыға  жылжу, шаңғымен жоғары көтерілу  және төмен түсу жаттығулары қарастырылған.

    Сонымен қатар теоретикалық  материал жөніндегі мәліметтерде  қарастырылған әр түрлі дене  жаттығуларын кең көлемде пайдалану  бағдарламаның мазмұнын толықтырады. Әр түрлі дене жаттығулары  түрлерін пайдалану ағзаға зор  әсерін тигізеді және қимыл дағдыларын қалыптастырады, дененің сапалық жылдамдық, икемділік қасиеттерін тәрбиелейді, моральдық ерік-жігер қасиеттерін тәрбиелейді.

    Бағдарлама міндеттерінің  орындалуына ауа райы жағдайының  тигізетін әсері мол. Ауа райының  ашық күндерінде сабақ түрлері таза ауада ұйымдастырылады.

    Оқушылардың дене жаттығулары  түрлерін дұрыс пайдалану дене  тәрбиесі міндеттерін тиімді  шешумен анықталады. Бұл жерде  мектептің материалдық базасы  маңызды орын алады. Мекетптегі  спорт алаңы, гимгнастикалық зал, қажетті құрал-жабдықтар.

    Дене шынықтыру оқу  бағдарламасы – мектептегі дене  шынықтару жөнінен ұйымдастырылған  жұмыстың негізі болы табылады. Сондықтан оқу жұмысы сыныптан  тыс ұйымдастырылатын жұмыс түрлерімен  тығыз байланыста болуы қажет.

    Мектептен, сыныптан тыс жұмыс түрлерінде қимыл-іскерліктері мен дағдылары қалыптастыратын тақырыптар көп кездеседі, сондықтан мұғалім әр тақырыпқа ерекше көңіл бөлуі қажет.

    Бағдарламада теоретикалық  мәлімет бөлімі барлық сыныптарда  қарастырылған. Бұл бөлімнің міндеті – оқушылардың дене шынықтыру және спорт саласында қажетті білім алу, дене жаттығуларының маңызы, гигиеналық ережені білу, оны өз істерінде қолдану болып табылады. Оқушыларға бұл міндет дене шынықтыру сабағын, жұмыс түрлерін , дене шынықтыру құралдарына сапалы қарау сезімін туғызады.

    Бастауыш мектеп сыныптарында  оқушылар ең қарапайым теориялық  білім алады, ал жоғары сыныптарда  теориялық білімнің мазмұны кеңейеді  және тереңдетіледі.

    Теориялық бөлімде арнайы  сағаттар бөлінгендіктен, мұғалім  сабақ барысында әңгімелесу жүргізеді. Мұғалім іс жүзінде орындалатын жаттығулардың теорретикалық нұсқауы болатындай әңгімелесуі қажет.

    Мысалы: алғашқы дене  шынықтыру сабағындағы әңгімелесу, дене шынықтыру және спортқа  қажетті киім, аяқ киім, дене шынықтыру сабағының маңызы, пайдасы жөнінде болмақ.

    Әр оқу тоқсанының  соңында оқушылардың демалыстың  қалай ұйымдастыруы, демалысты пайдалы  ұйымдастырудан денсаулықтың нығаюы  жөніндегі әңгімесі сөз болады.

    Шаңғы тебуге дайындық  сабағында мұғалім әңгімелесу арқылы шаңғыны

пайдалану, шаңғы таяғын ұстау, шаңғыны аяққа бекіту туралы, шаңғыны мекиепке әкелу туралы білімдерін тереңдетеді.

    Мұғалімнің дене шынықтыру  сабағында қолданған теориялық  мәліметтері мектептегі оқылатын  сабақтар: ана тілі, табиғаттану, валеология сабақтарымен байланыста болуы керек.

    Оқу тоқсаны барысында  үш-төрт әңгімелесу жүргізуі қажет. Тоқсанның басында алдағы болатын  сабақтардың маңызы, міндеттері, оқушыларға  қойылатын талаптар және жақсы  нәтижеге жету үшін нұсқаулар  беріледі. Ал, тоқсанның соңында сабақ қорытындылары, балалардың жағымды жақтары ескеріліп, ұсыныстар, кеңестер беріледі.

    Сонымен қатар оқушыларға  тұлғаны дұрыс ұстау, ертеңгілік  гимнастика, сергіту минуттары, жыл  мезгілдеріне байланысты спорт  киімдерімен қамтамассыз етілуі жөнінде әңгімелеседі. Оқушылармен әңгімелесу барысында мұғалім біздің еліміздің спортшылары жөнінде дене шынықтыру және спорт жөніндегі жетістіктерін бейнетаспа арқылы көрсетуді ұйымдастырады.

    Оқушылардың білімдерін  тексеру теориялық білім беру барысында бақылау сұрақтарына жауап беру арқылы бекітіледі.

 

2. Негізгі бөлім

2.1. Бастауыш сыныптардағы  дене шынықтыру сабағы

 

    «Оқушыларды оқыту және  тәрбиелеу сыныптан тыс және  мектептен тыс қоғамға пайдалы  жұмыс үрдісінде жүргізіледі. Мектептегі оқу-тәрбие жұмысының негізгі түрі – сабақ болып саналады» деп жалпы орта білім беретін мектептердің ережесінде айтылған.

    Бұл көрсеткіш толығымен  мектептегі дене тәрбиесі жұмысын қарастырады. Дене шынықтыру сабағына мектептің барлық оқушылары міндетті түрде қатысу қажет. Сабақ, сабақ кестесі бойынша белгілі бір сыныпта тұрақты уақытта өткізіледі. Бұл сабақты ұтымды ұйымдастыруға ықпалын тигізеді.  Мұнда тек оқушылардың дене даярлығын ескеру қажет.

    Осы аталғанның бәрі  бірлесе отырып білім және  іскерлік дағдыларын жүйелі түрде меңгеруді қамтамассыз етеді, оқу бағдарламасында қарастырылған , оқушылардың дене тәрбиесінің жан-жақты негізін құрайды. Бұл оқушының сабақ кезінде алған білімі мен іскерлік дағдыларын іске асыруының жемісі. Тапсырманы оқушылар өз бетімен үйде, топта және сыныптан тыс уақыттарда да орындайды. Осылайша сабақ кезінде сергіту сәттері мен арасындағы қолданылатын гимнастикалық жаттығулермен танысады. Осылайша дене тәрбиесі пәні бойынша өткізілетін іс-шаралардың негізі де сабақ болып табылады. Мұғалімнің қысқаша баяндауы арқылы оқушылар дене шынықтыру мен спорттың мән-мағынасымен және спортшылардың жемістіктерімен танысады. Сабақ кезінде олар дене шынықтыру жаттығуларының жаңа түрлерімен, әр түрлі ойындармен танысады, осылайшы  балалардың гимнастикаға, спортқа, ойынға деген қызығушылығы артады. Аталған шаралар оқушылардың дене шынықтыру мен спорттық іс-шараға белсенді қатысуына ықпал етеді. Оқушылардың сыныптан тыс спорттық іс-шаралары, спорттық жұмыстың негізі де – сабақ болып табылады.

    Дене шынықтыру сабағында  орындалатын жаттығулардың маңызы  зор. Олар күнделікті өмірде және  тұрмыста қолданылады. Мектептің  мақсаты – оқушылардың дене  шынықтыру сабағында алған білім, іскерліктерін күнделікті өмірде, оқуда, еңбекте, демалыста тиімді пайдалануын көздейді. Осының бәрін оқушы ең алдымен дене тәрбиесі сабағында үйренеді. Дене тәрбиесі сабағының мазмұны, ұйымдастырылуы бойынша өздік ерекшеліктері бар. Сабақ үлкензалда, алаңда, дәлізде өтеді. Ал бұл өз кезегінде дене тәрбиесі сабағынаң ұйымдастырылуының негізін құрайды. Сабақты оқушылар арнаулы спорт киімдерін киеді және басқа температурадағы кеңістікте болады. Сабақ кезінде оқушылар тұрақты бір орында емес, жаттығу жұмыстарына байланысты орындарын ауыстырып отырады және бір-бірімен жан-жақты қарым-қатынасқа түседі. Сонымен қатар мұғалімнің басшылығымен сабақ түрленіп отырады. Дене шынықтыру сабағы оқушылар ағзасының қимыл-қозғалыста болуымен ерекшеленеді. Басқа сабақтарға қарағанда бұл сабақта әр оқушыға көңіл бөлу талап етіледі. Осы ерекшеліктер мұғалімге зор жауапкершілік жүктейді.

    Дене шынықтыру сабағына қойылатын талаптар:

    а) белгілі міндеттің  болуы, сабақ мақсатының орындалуы  барысында барлық оқушының қамтылуы;

    ә) сабақтың әдістемелік  талапқа сай құрылуы;

    б) өткен сабақты қайталай отырып жаңа сабақты толық қамту және келесі сабақтың мазмұны мен мақсатынан хабардар болуы;

    в) өтілетін материал  оқушылардың жас ерекшеліктеріне, жынысына, дене дамуы мен даярлығына  сай келуі;