Банктің несиелік саясаты және "Альянс банкі" ақ-ның марапаттары мен жетістіктері

Сонымен қатар, өндіру мен өткізу процесінде басқа да, айналымды жеңілдететін немесе бәсеңдететін, кездейсоқ қозғаушы күштер пайда болады. Мысалы:

• шикізаттар мен материалдардың түсуінің бір қалыпты болмауы;
• тасымалдау жағдайының қиындылығынан дайын өнімді өткізудің кідіруі;
• өткізілген өнім үшін немесе көрсетілген қызмет үшін, уақытында төленбеушілік т.с.с.

осы сияқты күштердің салдарынан пайда болатын, өндіру мен өткізу процесінің әр шаруашылықта бір кезден басталып, бір кезде аяқталмайтындығынан олардың кебіреуінде уақытша бос қаржы пайда болады, ал кебіреуіне өндірісті үздіксіз жалғастыру үшін, қосымша қаржы керек болады.

Дәлірек айтқанда, уақытша бос ақша мынадай жағдайлардан шығады:

• әрбір шаруашылық, жұмысшы – қызметкерлерге еңбек ақыны екі рет, өткен 15(30) күнге төлейді, ал жұмысшы – қызметкерлер материалды құндылықты күн сайын жасайды. Сондықтан да соңғы еңбек ақы төлеген күннен бастап, келесі төлем күнге дейін шаруашылықта 15(30) күн ішінде күн сайын өсіп отыратын қаржы резерві пайда болады;
• шаруашылық, өткізген өнімнен түскен таза пайдасын бір сәтте жұмсап жібермейді. Ол керекті кезіне дейін уақытша бос қаржы болады;
• өткізілген өнімнен түскен түсімнің ішінде өндірістің негізгі құрал – жабдықтарының тозығының орнын толықтыру үшін жұмсауға арналған ақша бар – амортизация. Сол ақша да күрделі өңдеу жұмыстарын жүргізетін кезге дейін бос қаржы болып, шаруашылықтың есеп шотында қалады;

Сонымен, әрбір шаруашылықта, жоғарыда айтылған себептерге байланысты уақытша бос ақшаның пайда болу кезі мен оны өндіру мен өткізу процесін үздіксіз жүргізу мақсатына жұмсау кезінің арасында салыстырмалы қарама – қайшылықтар туып отырады. Осындай қарама – қайшылықты реттеу үшін пайдаланатын бірден – бір экономикалық құрал  осы несие болып табылады. Сөйтіп, несие тауарлы өндірістің сөзсіз атрибутына айналды. Кез – келген қоғам біріншіден, босаған ақшаның бекер, пайда түсірмей « өлі капитал » болып жатқанына құмар емес, екінші жақтан, экономикалық ұдайы және кеңейтілген ауқымда дамуына ынталы.

   

1.2 Несиенің формалары және түрлері

 

Несие экономикалық категория ретінде формаларға ие. Форма әр уақытта қандай да бір объектілерге тән тұрақты, қажетті байланыстардың жиынтығын білдіреді. Несиеге қажетті байланыстардың жиынтығын білдіреді. Несиеге қатысты оның формасы бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың әр түрлі сыртқы және ішкі өзгерістер кезінде сақталатын негізгі қасиеттерінің көрінісі. Қарызға берілген құнға қатысты кредитор мен қарыз алушы арасындағы байланыс қалай өзгерсе де, несиенің формасы оның бүтін ретіндегі мазмұнын білдіреді.

Несиенің формалары, оның құрылымымен және белгілі-бір дәрежеде несиелік қатынастардың мәнімен тығыз байланысты. Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай өзгергенімен де, несиенің формасы сол күйінде сақталады.

Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формалары мен түрлері сипаттайды. Несиенің мазмұны мен түрі диалектикалық бірлікте болады. өндірістік қатынастардың өзгеруі несиенің мазмұны мен оның қолданылатын түрін өзгертеді.

Несиенің формасы- бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негізгі қызметтерінің, яғни әр алуан сыртқы және ішкі өзгерістер барысында толық сақталатын көрінісі. Экономикалық әдебиетте, әдетте, несиенің негізгі екі формасы қарастырылады: коммерциялық және банктік. Тауар түрінде берілетін несиені – коммерциялық, ал ақша түріндегі несиені  банктік деп атайды. Бұл екі несие бір – бірінен  несие субъектілері, құрамы, қарыз объектісі, динамикасы, процент мөлшері және қызмет ету аясы бойынша ажыратылады. Сонымен қатар көптеген жарияланымдарда несие формаларына: тұтыну, мемлекеттік, халықаралық, үкіметаралық, фирмалық және т.б. жатқызады. Олар осы екі форманың тәжірибеде қолдануынан туады.

Мемлекеттік несие – азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз алушы немесе кредитор ретінде мемлекет және жергілікті билік органдары болатын несиелік қатынастар жиынтығы.

Мемлекеттік несиенің негізгі формасы – мемлекеттік займдар, сонымен қатар қысқа мерзімді қазыналық міндеттемелер, тұрғындардың жинақ кассасындағы салымдар болып табылады. Қысқа мерзімді қазыналық міндеттемеле ( вексельдер және де т.б. несиелік міндеттемелер ) ресми түрде бюджеттегі уақытша кассалық үлесті жабу үшін, бірақ іс жүзінде бюджет тапшылығына байланысты шығарылады. Қазақстанда 1994 жылдың сәуір айынан бастап қазыналық вексельдер аукционы үнемі өткізіледі.

Үкімет несие проблемасына шалдыққан екінші деңгейлі банктерге қарыз беретін болды. Бүгін Үкімет Елбасы тапсырмасы бойынша Банктердің проблемасын шешуге 4 млрд долларды қарызға беру жолдарын қарастырды. Биліктің бұл қадамы тұрғын үй салымшыларын, шағын және орта бизнесті қорғау үшін жасалып отыр.

Үкімет несие проблемасына шалдыққан екінші деңгейлі банктерге қарыз беретін болды. Бүгін Үкімет Елбасы тапсырмасы бойынша Банктердің проблемасын шешуге 4 млрд долларды қарызға беру жолдарын қарастырды. Биліктің бұл қадамы тұрғын үй салымшыларын, шағын және орта бизнесті қорғау үшін жасалып отыр.

АҚШ-ғы ипотекалық несиелендіру проблемалары салдарынан халықаралық қаржы нарығында туындаған тұрақсыздық елдің қаржылық жүйесіне үлкен әсер етуде. Еліміздің екінші деңгейлі банктерінің қор жинау көлемі азайды. Дегенмен Үкімет елде экономикалық дағдарыс жоқ дейді. Проблеманы еліміздің республикалық бюджетінен бөлінетін 4 млрд ақш доллары шешпек. Әзірге Үкімет банктердің қорын толтыратын бұл соманы қандай пайызбен беретінін шешкен жоқ. Үкімет екінші деңгейлі банктерге қарыз бере отырып, мынандай талап қойып отыр.

Банктерді қолдауға бөлініп отырған 4 млрд доллар, бюджеттің үштен бір бөлігі болып табылады. Бұл ретте қаржыны түпкі алушылар болып Қазына орнықты даму қоры мен Қазақстандық ипотекалық компания белгіленді. Бұл екі даму институттары екінші деңгейлі банктерді қаржыландыра отыра, шағын және орта бизнесті несиелендіруді, ипотекалық несиені қаржыландыруды қамтымақ. Биыл бюджеттен банктерге берілетін қаржы көлемі 1 млрд ақш долларын құрайды. Ал келесі жылы қалған 3 млрд доллар банк қорларына түспек. Енді банктерге бюджеттен құйылып жатқан қаржыны қайтару механизіміне келетін болсақ. Ол Даму банкінің мойнына міндеттелген.

Несие түрлері – бұл белгілі – бір түрдегі экономикалық қатынас ретінде несиеден келіп шығатын белгілі – бір қасиеттерге ие оның бір түрі.

Түрдің формадан айырмашылығы – түр диалектика категориясы болып табылмайды, ол несиені ерекше түрдегі экономикалық қатынастар ретінде түсінуді анықтайтын жіктеудің категориясы болады.

Осыған байланысты несие түрлері төмендегідей жіктеледі:

1. мерзімдері бойынша:

а) қысқа мерзімді ( 1 жылға дейін );

ә) орта мерзімді ( 1 жылдан 3-5 жылға дейін );

б) ұзақ мерзімді ( 3-5 жылдан жоғары );

2. несиелеу объектілері бойынша:

а) негізгі қорларға берілетін несие;

ә) айналым қорларына берілетін несие;

3. несиелеу әдістері бойынша:

а) қалдық бойынша несиелеу;

ә) айналым бойынша несиелеу;

Айналым бойынша сауда және жабдықтаушы - өткізуші ұйымдар несиеленеді, ал қалғандарында айналым бойынша да, қалдық бойынша да несиелеудің элементтері бар.

Мысалы, тұтыну несиесінің түрлері тауарлы және ақшалай болуы мүмкін, ал халықаралық несиені төмендегідей жіктеуге болады:

1. несиелеу объектісі бойынша: тауарлы және қаржылық несиелер;
2. экономикалық мазмұны бойынша: сыртқы сауда операцияларымен байланысты коммерциялық және қаржылық, кез – келген мақсат үшін пайдаланылады ( қарызды өтеуге, бағалы қағаздарға инвестициялау );
3. несие субъектілері бойынша: жеке, үкіметтік және халықаралық қаржылық ұйымдар беретін;
4. мерзімдері бойынша: қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ мерзімді.

    Шетелдік әдебиеттрде несиелердің келесі жіктеулері кездеседі:

Несиелердің категориялары:

а) қарызалушының типі бойынша:

• тұтыну
• бөлшек ( көтерме )
• ауыл шаруашылығы
• коммерциялық ( өнеркәсіптік )
• қозғалмайтын мүлік
• энергия
• үкімет - федералдық

ә) мақсаты бойынша:

• тұтыну ( мысалы, тұтыну тауарлары, көлік т.с.с.
• айналым капиталы
• құрылғылар
• ғимараттар
• жобалар
• лизингтік қаржыландыру

б) әрекет ету мерзімі бойынша:

• қысқа мерзімді ( 1 жылға дейін )
• орта мерзімді ( 1 жылдан 4 жылға дейін )
• ұзақ мерзімді ( 5 жылдан жоғары )

в) өтелу кестесі бойынша:

• бірдей  төлемдермен ( тұтыну несиесі үшін ай сайын )
• кезеңді төлемдермен ( тоқсан сайын, жарты жыл сайын, жеңілдікті кезеңді немесе жеңілдіксіз кезеңді, модификацияланған несие – « шар », яғни өтелуі кезінде бұрын жүргізілген төлемдерге қарағанда анағұрлым көп төлемді талап ететін несие )
• бір рет төлемді ( қысқа, орта және ұзақ мерзімді несие – « шар »)

г) қамтамасыз етілуі бойынша:

• қамтамасыз етілмеген
• кепілмен қамтамасыз етілген ( қолма – қол бағалы қағаздар, дебиторлы қарыздар, қорлар, құрылғылар, жерлер мен ғимараттар )
• кепілдендірілген
• басқа да қамтамасыз етілулер ( міндеттеме, келісім, міндеттемесі бар хат )

Қазақстанда несиелердің келесі түрлері дамыған:

1. Ұлттық банктің несиелері:
• аукциондық - Ұлттық банктің ақша – несие саясатының уақытша құралы болып табылатын және екінші деңгейдегі банктерге аукциондық негізде, республика банктерінің 1 айдан 3 айға берілетін қысқа мерзімді несиелерге деген қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатындағы берілетін несие
• ломбардтық -  Ұлттық банктің мемлекеттік бағалы қағаздарды кепілге ала отырып, жоғары пайызбен қысқа мерзімге беретін несиесі
• бюджеттік - Ұлттық банк Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне қайтарымдылық ( нарықтық ) шартымен беретін несиесі

Ұлттық банктің республикалық бюджетті несиелеуі қысқарып және бұл 1998 жылдан бастап бюджет тапшылығын инфляциялық емес жабуға көшумен байланысты тоқтатылады.

2. Екінші деңгейдегі банктердің несиелері:
• өз айналым қаражаттарының жеткіліксіздігін уақытша толықтыруға
• күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға
• импорттық бойынша контрактілерді төлеу үшін берілетін импорт
• ипотекалық
• несиелік желі негізінде – қарыз алушының бірінші талап етуі бойынша және белгілі – бір кезең бойында келісілген лимит шегінде оған несие беру туралы банктің заңдық рәсімделген міндеттемесі
• консорциялық – несиелік, кепілдік немесе басқа да банктік операцияларды бірігіп жүзеге асыру үшін қандай да бір ірі банктің қамқорлығымен уақытша бірлескен екі немесе одан да көп банктер беретін несие, бұл кезде бір банктің мүмкіншілігі қандай да бір себептерге байланысты бұл функцияларды дербес жүргізуге жетпеуі мүмкін
• тұтыну мақсаттарына
• банкаралық

Банкаралық несиелердің негізгі көлемі ұйымдастырылған банкаралық нарықта аукциондық сату арқылы ұсынылады. Негізгі кредиторлар ретінде ірі банктер ( Халықтық банк, Казкоммерцбанк ) болады.

    Қарыз портфелін жіктеу және екінші деңгейдегі банктердің несиелік қызметінен келетін шығындарды жабу үшін резервтер ( провизиялар ) құру тәртібі туралы Ережеге сәйкес Ұлттық банк қарыздардың сапалары бойынша олардың келесі бөлінулерін белгіледі: стандартты, стандартты емес, қанағаттанарлықсыз, күдікті, шығынды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2  «АЛЬЯНС БАНКІ» АҚ- НЫҢ   ҚЫЗМЕТІНЕ    ТАЛДАУ

 

2.1 «Альянс Банкі» АҚ-ның тарихы мен қызметі

 

  «Альянс Банкі» акционерлік қоғамы қазақстандық жетекші банкілердің бірі болып табылады және банкілік қызмет көрсету нарығында 17 жылдан аса уақыт жемісті еңбек етіп келеді.

Бүгінгі күні «Альянс Банкі» АҚ активтер мөлшері бойынша елімізде алтыншы орында және бөлшек нарықта артықшылық фокуспен бизнестің барлық бағыттары бойынша, сондай-ақ ШОБ субъектілерін кредиттеуде әмбебап қаржы институты ретінде дамуда.