Ақшаның, несие, банктер

2. тапшылықты жабудың басқа қайнар көздері болмағанда, дағдарыс жағдайындағы мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жабу керек. Себебі, қандай зардабы (соғыс, ревалюция, ұзақ және терең дағдарыс тағы басқа ) болса да, мемлекеттік қоржынын құтқару қажет. Ақшаны көп шығарудың зардаптары инфляцияға өзіндік ұдайы өндіріске оңай көшетін инфляцияға, баға өсіміне, әлеуметтік шиеленісушілікке әкеледі. Айналымдағы ақша санының артық шығарылуы жалғыз емес, дегенмен инфляцияның пайда болуына жол ашатын себептердің бірі;

3. Мемлекет шегіндегі ақша эмиссиясын жоғарлату немесе төмендету жолымен экономиканың жандануына жағдай жасайды, яғни конъюктураның тежелу бағасының өсуімен күресу – бұл функция реттеп отырды.

Есептік ставканың өзгеруінің экономикаға  әсері: Қазақстанның Ұлттық банкісі  рефинансирлеудің пайыздық ставкасын ресми түрде құрайды. Яғни, ерекше операцияларға байланысты жоғарғы бір немесе бірнеше ставкаларды қосуына болады (ломбардтық несие, дебедтік сальдоны жабудағы несие және тағы басқа). Сонымен қатар, жалпы ақша нарығына тәуелді рефинансирлеудің ресми пайыздық ставкасы арқылы және несие бойынша ұсыным  мен сұраным, инфляция деңгейі мен инфляцияның күтулері бекітіледі.

Нарықтық және мемлекеттік ақшаны реттеу бірін-бірі толықтырады. Біріншісі, бәсекеге негізделген, яғни дамуды ынталандыра түссе, ал екіншісі, ақшалық қатынастарды нарықтық реттудегі теріс салдары жоюға бағытталған. Екі реттегіш арасындағы шекара нақты жағдайлардағы тиімділік және шектеуге байланысты анықталады. Сондықтан да, олардың арасындағы шекті қатынас жиі ауысып отырады. Дағдарыс, соғыс және тағы басқа қиын жағдайларға қатаң мемлекеттік ақшаны реттеудің маңыздылығы артады. Сондай-ақ ақша-экономикалық жағдайдың жақсаруы барысында ақша операцияларын ырықтандырып, бұл аумақта нарықтық бәсеке орын алады. Бірақ та мемлекет бұл жағдайда да ақшалық қатынастарды қалыпқа келтіру және қадағалау мақсатында ақшалық бақылау жасайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды.

Ақшалар тарихи экономикалық категория  болып табылады, оларсыз тауар  айналымының процесі мүмкін емес.Ақша қаражаттары төлемінің негізгі құралы болып табылады, сондықтан олардың ролі мен маңызы, мәнін түсіну қажеттілігі пайда болады. Ақшалардың мәні олардың қажеттілігі пайда болады.

Ақша жалпыға ортақ балама ретіндегі  тауар өндірісі мен тауар айырбасына қажет, ол еңбектің әр түрлі жіктелуі кезінде әр түрлі өнімдерді дайындауға қажетті қоғамдық еңбек шығындарын салыстыруға мүмкіндік береді.

Қоғамдық дамудың алғашқы қауымдық құрылысы жағдайларында қандай да болмасын еңбек өнімін бір қауымның өніміне  айырбастайды.

  Ақша қызметтерінің дамуы тауар өндірсімен капиталистікке өту тарихи процесін көрсетеді. Имперализм кезінде монополияның әсерінен, капиталистік жалпылау және жоспарлау  әсерінен тауар өндірісінің құлдырлауы орын алды. Дегенмен оған сай нарықтық заңдармен өмір сүреді. Осыған орай ақша қызметтерінің арақатысының ерекшелігімен сипаты өзгерді.

 Ақша теориясының мәселелерімен  айналыстың экономистердің көбісі  олардың мәні мен атқаратын  қызметтерін бөліп көрсетеді,  және адамдар ақша деп танитын  және олардың қызметтерін атқаратындарының барлығы ақша бола алады деп санайды

 Ақша бұл әр мемлекеттің қаржылық жүйесінің маңызды бөлінбейтін бөлігі. Олар теңге, доллар, рубль болып аталса да, ақша төлем құралы, құнды сақтаудың құралы және есептеудің бірлігі ретінде барлық экономикалық жүйелерде қолданылады.

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиет:

1.Сейітқасымов Ғ. С. Ақша, Несие,  Банктер, Алматы 2005.

2. Ілиясов Қ. Қ., Құлпыбаев С.  Қаржы, Алматы 2005

3. Красавина Л.Н., Денежное обращение и кредит при капитализме, Москва. Финансы и статистика .1989.-365с.

4. Көшенова Б.А. «Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары», 2004 жыл.