Кәсіпорынның тиімді қызмет атқаруы негізіне бәсекелестерді зерттеу

Халықаралық бәсекелестік желісі(бәсекелестікті қорғау жөніндегі  органдарды біріктіретін халықаралық  ұйым) қабылдаған ұсынымдарға сай  келетін заң актілерін әзірлеу  және қабылдау;

монополиялық қызметтің  алдын алуды көздейтін есептіліктің жаңа нысандарын әзірлеу;

  республиканың тауар нарығындағы бәсеке жағдайын талдауды бағалауды және экономикалық шоғырланған тауар нарығында бір немесе бірнеше нарық субьектілерінің монополиялық жағдайын белгілеуді жүргізу жөнінде тиісті әдістемелік ұсынымдар әзірлеу жүзеге асырылады.

Бұдан басқа, нарықтың әлеуметтік маңыздылығына қарай, не қайта реттеу мүмкіндігі жөнінде  ұсыныстар тұжырымдау мақсатында талдау жүргізу қажет экономика үшін мультипликативтк тиімділігіне негізделе отырып, мемлекет тарапынан араласуды азайту мақсатында тиісті тауар нарығында бәсекелік қатынастарды дамытуға мүмкіндік беретін нарық айқындалады.

Сонымен қатар, нарық субьектілерінің үстем  жағдайды асыра пайдалануының, нарық  субьектілерінің монополиялық бағаларды белгілеу жөніндегі сыбайласуының жолын кесу, басқа субьектілерді нарықтан шеттету және олардың нарыққа кіруін шектеу, нарық субьектілерінің шаруашылық қызметіне мемлекеттік органдардың негізсіз араласуының жолын кесу мәселелері бойынша мемлекеттік бақылауды күшейту қажет.

Кәсіпкерлік бостандығы мен тұтынушылар құқықтарын қорғаудың  қоғамдық жүйесін нығайту, бәсеке мәдениетін арттыру басым мәнге ие болады.

Монополдық  ситуацияға мемлекеттік органдар жағынан  антимонополдық әдістермен әсер ету жүріп отырады.

Әкімшілік-құқұқтық әсер ету шараларының бірінші  тобы:

-белгілі бір  шаруашылық саласында монополияның  болуына жол бермеу;

-бір монополиялық бірлестіктерді тарату;

-монополияларды бірнеше жеке дербес шаруашылықтарға бөлу;

Әкімшілік-экономикалық әсер етудің бағыттары-шараларының екінші тобы:

-баға алалаушылығымен  айналысатын сатушыларды мемлекеттік  тәртіпке шақыру;

-жарнама арқылы  тауарларға фальсификация жасаған  саудагерлерді мемлекеттік жауапқа  тарту;

-нарық жағдайына  бірлесіп әсер ету мақсатпен бүркемелі келісім арқылы контрагенттерге экономикалық емес қысым жасауға жол бермеу;

Мемлекет жүргізетін экономикалық әсер ету шараларының  үшінші тобы:

-салық саясатының  әрқилы әдістері арқылы, монополияларды  өздері өндіретін өнімдерге еркін бәсекелік жағдайындағы баға белгілеу шараларын қолдануға жүгіндіру;

-субститут тауарларды шығаруды қолдау. Жеке және өндірістік тұтынуға арналған тауарлардың көп түрі болғаны монополдықта өндірілген тауарларға сұранысты төмендетеді;

-халықаралық экономикалық байланыстар және импортты өсіру арқылы нарықты кеңейту, ғылыми және технологиялық білім тарату.

 

 

 

3.2 Шетел мемлекеттеріндегі  кәсіпорындардың бәсекелестік жағдайлары.

Крея өзінң экономикалық  даму сатысында керемет жетістіктерге  жетіп отыр. Соғыстан кейінгі жылдарда ешбір мемлекет өтпеген кезеңге аяқ басты, яғни инновациялық даму сатысына. Ол сол кезеңдерде азиялық мемлекеттердің кәсіпорындарымен жоғары бәсекелестікте еді. Нақтығырақ айтатын болсақ, шикізат өндіруде Япониямен, Германиямен бәсекеге түсетін. Бірақ соңғы өнімді өндіру технологиясының жетіспеушілігі байқалатын болған.

Корея факторлық  жағдайларды артқа тастап, инновациялық жағдайға аяқ басып келеді. Корейлік фирмалар негізгі инвестиция қорын  қазіргі технологиялық процестерді дамыту мен кең масштабты өндіріс көлемін жетілдіруге салады. Олардың қазіргі таңдағы негізгі мақсаты - өзіндік технологияларды дамыта отырып, осы сала инженерлерінің білімін жоғарылату және жоғарғы жоғары техникалық аймаққа айналу болып табылады. Сонымен қатар олар жоғары бәсекеге ие болу үшін өзіндік фирмалық маркалар мен халықаралық каналдар жасауға ұмтылады.

Корейлік фирмалар әзірше баға бойынша ғана бәсекеге түсіріп отыр. Яғни ол басқа көрші  мемлекеттерден жаңа өнім шығару деңгейі  бойынша қалып отыр. Бірақ болашақ кезеңде оның Жапон мемлекеттерімен қатар тұрып, бірдей бәсекеге жетуіне әбден болады.

Жапония мемлекеті  туралы айтатын болсақ, ол соғыстан кейінгі жылдары факторлық стадиядан  иновациялық стадияға аяқ басты. Жапондық компаниялар  өзінің даму стратегиясында бағалық бәсекеден тауарлық және техникалық бәсекеге көшті. Жапония негізінен өндірісті дамыту процесін қолға алды. Бұл мәлімет жағымды “ромбы” әдісін қолдады. Яғни бәсекеқабілетті бір сала басқаларын ынталандырады, сұранысты жоғарылатады, соған байланысты жұмыс істеуші сала тиімді жоғарылайды. Бәсекелік күресте көптеген компаниялар мамандандыруды өндірістік технологияларды және өнімділікті жоғарылату амалдарын қолданады. Жапонияда қазіргі кезде жеке табыс өсуде.

Ал АҚШ болса, он жылдық болашағына экономикалық гүлдену кезеңіне аяқ басты. Соңғы он жыл шамасында Америка экономикасы дүниенің байлығына жылжып келеді. Фирмалар және инвесторлар өздерінің қызметтерінде ұзақ мерзімді инвестиция салудан бас тартуда. Бәсеке жағдайы төмендеп келеді.

Қатал бәсеке жағдайында Америка компаниялары үкіметке жүгінеді. Яғни, үкімет өзінің жұмысын атқарады. Қазіргі уақытта Американың өндірістік және экспорттық жағдайы қарқынды даму үстінде. Американың өндірістік жағдайы жоғарғы қарқынмен дамып жатса да инвестиция салу төменгі деңгейде. Экспорттың өсуі доллардың және нақты еңбекақының төмендеп кетуіне әкеліп отыр.

Әрбір мемлекет үшін мәселелердің  уникалды жиынтығы тән яғни әр мәселелерді мемлекет өзі шешеді, бірақ экономикалық ситуациялар  барлық мемлекеттерге бірдей деп айтуға болады. Бәсекені қоғау осы жағдайға байланысты, әр кезде жүргізіледі, Яғни экономиканы бәсеке дамытады деп айтуға болады.

 

 

Қорытынды

Курстық жұмысымды қорытындылайтын  болсам, қазіргі нарықтық экономика  жағдайында кәсіпорындар үшін ең негізгі  мәселе болып, кәсіпорынның бәсекеқабілеттілігін арттыру  табылады. Қазіргі таңда ол сату нарықтары, өткізу көлемдері, қосымша табысты табуды көздейтін өндірушілердің экономикалық стратегияларының басты ажырамас құралына айналды, яғни осыған сәйкес кәсіпорындар әрі шығарылатын өнімдердің бағаларын төмендету арқылы, әрі нарықта бар өнімдерден сапалық көрсеткіштері жағынан ерекшеленетін өнімдерді өндіру арқылы нарықта бәсекеқабілетті бола алады. Бүгінгі таңдағы маңызды мәселелердің бірі - кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін жоғарылату мәселесін шешетін және сол ұйымның нарықтық орта элементтерімен байланысын қамтамасыз ететін бәсекеқабілетті басқару жүйесін құру. Осы орайда шаруашылықтың жаңа жағдайларында нарықтық қатынастарға бейімделген басқару жүйесін құру процесін жеделдеткен жөн. Сонымен қатар бәсекеқабілетті басқару жүйесінің ақпараттық қамтамасыз етілуін және стратегиялық бағыт-бағдарын күшейте түсу керек.

Сонымен кәсіпорынның бәсекеқабілетті  басқару жүйесін зерттеу және қалыптастыру кезінде кәсіпорын  тиімділігінің меншік формасымен байланыстылығын, бәсекелестік  потенциялын, ұйымдастырушылық-басқарушылық қатынастардың белсенділігін және дамуын, нарықтық қатынастар жүйесіндегі кәсіпорынның стратегиялық бағыт-бағдарын, инновация мен маркетингтік дамуын ескеру қажет. Бизнес тәжірибесі көрсетіп отығандай бірдей бәсекеқабілетті стратегия жоқ. Әрбір кәсіпорынның өзіндік ерекшелігі бар. Ол кәсіпорынның нарықтағы позициясына, даму динамикасына, потенциялына, бәсекелестердің жағдайына, кәсіпорынның қызмет көрсету ерекшелігіне, экономикалық жағдайына да байланысты болады.

Президент Н. Назарбаевтың Қазақстан  халқына кезекті Жолдауында айтылғандай: “Біздер, қазақстандықтар, бүкіл әлем мемлекеттерімен, олардың халқымен, экономикасымен бәсекеге түстік, одан әрі түспекпіз. Бұл бүгінгі күннің де, болашақтың да талабы мен ерекшелігі”. Айтып отырғанымыздай, мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігі, сол мемлекет ішіндегі кәсіпорындардың бәсекеқабілеттілігімен анықталады. Сол себептен де еліміздің экономикасының тұрақты дамуына, орта таптың көбеуіне, әлем нарығында жоғары орындарға жету үшін кәсіпорындарымыздың бәсекеқабілетті болуы өте маңызды дей отырып курстық жұмысымды аяқтаймын.

 

 

 

 

 

 

                           Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Надзрева Маркетинг: как побеждать на рынке – М: Финансы и

статистика, 1995 - 423с

2. Черчиль А.А  Маркетинговые иследования – Питер 2000 г - 598с.
3. Пешкова Е.П Маркетинговый анализ в деятельности фирмы – М: Ось – 89, 1997 - 458с.
4. Сатыпалдыұлы С. А Маркетинг нарықтану – Алматы: Білім 2002 -  356б.
5. Годин А.М  Маркетинг: Учебное пособие, 2002 - 303с.
6. Жүнісов Б.А  Нарықты экономиканың негіздері -  Ақтөбе: ХАУ, 1993. 2- бөлім.
7. Ковалев А.И  Маркетинговый анализ – М: Центр экономики и маркетинга, 1997 - 484 с.
8. Каменова М.Ж Маркетинг негіздері – Қарағанды: 2002 - 212б.
9. Голубков Е.П Маркетинг: стратегии6 планы6 структуры – Дело, 1995- 189c.
10. Вайсман М. Стратегия маркетинга: 10шагов к успеху – М: АО “Интерэксперт” 1995 – 602с.
11. Аль Пари – 2003 - №2 – с 161.
12. Қаржы-қаражат=финансы Казахстана – 2004 - №2 - 121б.
13. Қарағанды университетінің хабаршысы: “экономика” – 2005 - №3 – 78б.
14. Савушкин А.Б Маркетинг – 1999 - №6  - 22б.
15. Моррис Маркетинг: ситуации ипримеры – М: Банки и биржи – 2003 – 207c.