Дидактикалық ойындар – қоршаған ортаны тану құралы

А) бірінші ойында:

-бірінші топ:

-екінші топ:

Ә) екінші ойында:

- бұл ойында бірінші топ орташа балды көрсетті. Себебі олар басыңда қиналып, ойнай келе айта бастады. Олар көбінесе жануарлар, ұй құстары, дала құстарын атады.

- екінші топта ортаңғы дәрежені  көрсетті. Себебі ойынды бастайтын  бала ойын атына сәйкес қоршаған  ортадан тірі табиғаттарды айта  алмай тұрды.

      Әр ойында екі топқа бөлінген әр топтан мынандай қорытынды шығарылды:

        

 

 2.2 Ата-аналармен жұмыс істеуі арқылы экологиялық білімдерін дамыту

 

 

 Баланың қоршаған ортамен  танысуы өмірінің бірінші күнінен  басталады. Балабақшада біз қоршаған  ортадағы заттар мен құбылыстар жайлы білімдерін жалпылаймыз және нақтылаймыз. Құстар, балықтар, аңдар, жәндіктер, өсімдіктер секілді қозғалатын нысандар баланың қызығушылығын оятады. Олардың көбін, әсіресе, тотықұстарды, аквариумдағы балықтарды, мысықтарды, иттерді үйде, балабақшадағы топтарда, не болмаса көшеде бақылап, көре аламыз. Ересектер өзінің қоршаған ортамен араласуынан балаларда қайырымдылық, сезімталдық, уайымшылдық, көмек көрсету қабілеті немесе құрдастарына не ересектерге көрсететін селқостық, қаталдық, дөрекілік секілді қасиеттердің қалыптасуына жағдай жасайды. [16,37]

Балабақшада біз жеке тұлғаның жарасымды жан - жақты дамуына тәрбиелеуге талпынамыз. Экологиялық тәрбиелеу дәл осындай дамуға мүмкіндік береді. Тірі және өлі табиғатпен таныстыру үшін дидактикалық ойындар, көркем шығармалар, суреттерді, иллюстрацияларды, сызбанұсқаларын, техникалық құралдарды көрсету, қоршаған ортаның дыбыстарын  (желдің гуілі, жаңбырдың сылдыры, аң, құстың дауысы) тыңдату қолданылады.

Тәрбиеші мен ата-ананың бірге әрекет етуі үлкен роль атқарады. Ата- аналары әдістемелік құралдың (көшірмесін, суретін, фотоларын) дайындалуына көмек жасайды. Ересектер балалармен араласу кезінде оларға білім, білік, тәжірибе береді. Экологиялық даму ой - өрісін кеңейтуге, моральдік сапаларын, эстетикалық пайымын тәрбиелеуге мүмкіндік беретін балаларды тәрбиелеу мен білім берудің ең негізгі бөлімдері болып саналады. Олар білім берудің басқа да шығармашылық - эстетикалық даму, математикалық және физикалық даму және әлеуметтік - жеке тұлғалық даму бөлімдерімен тығыз қарым- қатынаста. [21,8]

Ойын- бұл мектепке дейінгі жастағы балалардың қызметінің бастапқы түрі, жан-жақты тәрбие берудің құралы. Ойын арқылы бала өзін қоршаған ортаны таниды, өз құрдастарымен, ересектермен араласуды үйренеді, не жаман, не жақсы екенін айырады. Бірақ, дәл осы өмір жайлы білім мен білікті ересектер береді. Және де осы ата- аналар балалар өміріндегі маңызды орынды иеленеді - олар әрі ұстаздар, әрі қорғаушылар. Ал біздер, педагогтар, оларға мамандандырылған білім беруге, дұрыс ойнай білуге, балаларына қаншалықты көңіл бөлуге және шыдамдылық танытуға үйретеміз. Өкінішке орай, ата - аналардың көбісі балаларымен ойнай білмейді, оған педагогтар, біз көмектесеміз. Бастысы, ата- аналардың баламен араласуға, ойын ойнауға деген қызығушылықтарының болуы. [24,18]

Ата-аналармен қарым - қатынас жасаудың мынадай тәсілдері бар: кеңес беру, жиналыс өткізу, әңгімелесу, анкета жұмыстарын жүргізу, қазіргі кезде ата-аналармен араласуға көмек жасайтын, оларды арақашықтықта оқытатын білім беру мекемелерінің әр түрлі сайттары құрылып жатыр. Менің ойымша, ата - аналарға мынадай дидактикалық ойындарды ұсыну керек:

• «Төртіншісі артық» ойыны - бұл ойын жүйелеуді үйретеді, ойлау дәрежесінің дамуына, есте сақтау қабілетінің артуына, өз көңілін білдіре алуына және өзі таңдау жасай білуіне көмектеседі. Бұл ойында әр түрлі суреттерді, нұсқаларды және ауызша түрін қолдануға болады.
• «Ұшады - ұшпайды» ойыны - көңіл аудару, есту пайымдауын, әсер алуын дамытады. Бұл ойынға ешқандай көрнекіліктер керек емес.
• «Ойлан тап» ойыны - оң жағы, сол жағы, жаны, ортасында секілді сөздерді жиі қолдану арқылы аумақтағы бағдарды ажыратады. Өсімдіктерді, жануарларды, заттарды жүйелеу барысында білімдерін бекітеді. Көңіл аудару, есте сақтау қабілеттері дамиды.
• «Керемет қапшық» ойыны - балалар көлемі бойынша (үлкен/ кіші), құрылымы бойынша (жұмсақ/ дөңес), көкөністерді, жидектер мен жемістерді, түсі бойынша (қызанақ қызыл, алмұрт сары) ажыратады және атауымен атайды. [25,12]

Бұл ойындарды ата-аналар үйде ойнағандай көшеде де, қыдырған сәтте де, көлікте отырған сәтте де, яғни бала өзін дұрыс ұстамаған сәттердің бәрін де ойнай алады. Ас үйде болсын, ата-аналардың қалтасында, көлікте, анасының сөмкесінде ойынға арналған заттар әрқашанда табылады. Ата-аналар өздері жұмыс істеп жатқанда, яғни қолдары тимей жатқан уақыттарында олармен ауызша әрдайым ойнауға болады. Мен ата-аналар мен балалары бірлесіп ойнайтын ойындардың бірнеше түрін көрсеттім. Бірақ, әрбір педагог ата-аналар мен балалары бірлесіп ойнайтын ойындардың бұл түрлеріне өз нұсқаларын қосуға болады. Бастысы, біздің ата-аналарға балаларымен уақытты қызықты өткізуіне көмек жасауымыз.

Табиғатты танудағы ойындар тірі және өлі табиғатпен таныстырып қана қоймайды, сондай-ақ, қорғауға, күзетуге, адамның өзін тануға үйретеді.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          Қорытынды

 

           Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде қазіргі кезде қаншама деректер жинақталуда, яғни ойлау құрылымының бастапқы түрі ерте дамып жатыр. Мектепке дейінгі жастағы баланың өзінде баланың ақылының дамуы маңызды рөл атқарады. Осындай дәлелдер мен көп деректер жинақталады. 4 - 6 жастағы балаларда да уақыт пен кеңістік, қозғалыс пен тыныштық, өзгеріс пен даму, тірі мен өлі, заттар құрылымы, сан және сапа тағы сол сияқты түсініктер негізінің бастапқы деректер қалыптасу кезеңі өтеді. Осыған байланысты, мектепке дейінгі жастағы балалардың ой өрісінің кеңеюі мектепке дейінгі жастағыларға білім берудің маңызды міндеттерінің бірі болып саналады.

           Балалардың қоршаған ортаны танудағы өзіндік ойларының дамуына пайдаланылатын шығармашылық, қимылдық, бақылау ойындармен қоса, кең тұрғыда дидактикалық ойындарда қолданылады. Дидактикалық ойын көпжоспарлы, күрделі педагогикалық құбылыс екенін білдіреді: ол әрі балаларды оқытудың ойын әдісі, әрі оқыту түрі, әрі өзіндік ойын әрекеті, әрі баланың жеке тұлға болып қалыптасуына жан - жақты тәрбие беру құралы болып саналады.

 Дидактикалық ойындардың мазмұны балалардың айналадағы қоғамдық өмірге, табиғатқа және заттарға дұрыс қарым - қатынас жасай білуін қалыптастырады, айналадағы өмір жайлы, әртүрлі мамандықтардағы адамдар жайлы білімін тереңдетеді және жүйелейді.

  Дидактикалық ойындар көмегімен педагог балаларға өздігінен ойлауға, алған білімдерін қойылған міндеттерге байланысты әртүрлі жағдайларда қолдана білуге үйретеді. Дидактикалық ойындардың көпшілігі балаларға айналадағы заттар мен құбылыстардың негізгі белгілерін табу, салыстыру, топтастыру, негізгі белгілер бойынша жүйелеу, дұрыс шешім қабылдау,   ойлау жүйесіндегі бар білімдерін тиімді қолдана білуін міндеттейді.

   Мектепке дейінгі жастағы балаларды оқыту тәжірибесінде жиі кететін қателіктердің бірі деп балаларға жүйеленген, дайын ақпараттардың берілуін айтамыз. Айналамен таныстыру бағытындағы әрбір таңдалған сабақтардың бағдарламалық мазмұнын саралайық. Біз міндетті түрде «үйрету..... туралы білімін қалыптастыру», «...- мен таныстыру» және тағы басқа міндеттерді кездестіреміз. Бұл ретте біраз көріністерді балалар танып қалғандықтан, олар үшін білімді қалыптастыру емес, оларды жүйелеу, оларды өзіндік таным қызметінде еркін қолдану үшін білімдерін бекіту және өңдеу мектепке дейінгі кезеңде оқытудың басты мәні болып табылады.

      Курстық жұмыстың екінші бөлімінде мектепке дейінгі жастағы балалардың қоршаған орта жөніндегі білімдерін жинақтау үшін оқыту - тәрбиелеу үдерісіндегі дидактикалық ойындардың тиімді қолданылуын анықтау мақсатында тәжірибелі - экспериментті зерттеу жұмысын жасадық.

Қорыта айтсақ, зерттеу мақсаты - мектепке дейінгі жастағы балалардың қоршаған орта жөніндегі білімдерін жинақтау үшін оқыту - тәрбиелеу үдерісіндегі дидактикалық ойындардың қолданылуын оқыту да,  дидактикалық ойындардың қолданылуының тиімділігін анықтау да қолжетімді, міндеттерін жүзеге асыруға әбден болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

1. А.Р. Алиякбарова. Окружающий мир. Экология 2002 ж.  35 б.

2. А.К. Бондаренко. Дидактические игры в детском саду. 1989 ж. 87 б.

3. А.В Корзун, С.В.Кишко. Программа экологического воспитания детей дошкольного и младшего школьного возраста. 2000 ж. 6 бет

4. А.В.Корзун. Мир чувственного восприятия. 2000 ж. 23 б.

5. А.В.Корзун Системный подход в ознакомлении детей с природой и природоохранной деятельностью. 2000 ж. 12,23,24 б.

6. А.И.Мазаев. Праздник как социально - художественное явление. 1978 ж. 6 б.

7. Б.Рысбайқызы, М.Сансызбайқызы. «Ойнада, ойлан» 2000 ж. 32 б.

8. В.Н.Аванасева. «Дидактическая игра как форма организации обучения в детском саду» 1982 ж. 120 б.

9. Воспитание. «Ориентир». 2001 ж. 166 б.

10.Е.В.Проскура. Развитие познавательных способностей дошкольника.Дошкольное воспитание. 1999 ж. 88 б.

11.И.Э.Куликовская. Становление мировидения детей дошкольного возраста в контексте культуры. Дошкольное образование. 2000 ж. 8 б.

12.И.Я.Гуткович, О.Н.Самойлова. Сборник дидактических игр по формированию системного мышления дошкольников: Пособие для воспитателей детских садов. 1998 ж. 59-60 б.

13.Л.Ю.Павлова  «Сборник дидактических игр по ознакомлению с окуружающим миром. Для работы с Детьми 4-7 лет» 42 б.

14.Л.А.Каменева. Как знакомить дошкольников  с природой. 1983 ж. 63 - 65 б.

15.Руководство играми детей в дошкольных учреждениях. 1988 ж. 12,13,15,16,17 б.

16.Н.С.Сарымбекова. «Воспитание любви к природе» 1994 ж. 37 б.

17.Н.Ф.Виноградова .Умственное воспитание детей в процессе с природой 1978 ж. 135 б.

18.Н.Н.Поддъяков. Новые подходы к исследованию мышления дошкольников.Вопросы психологии. 1989 ж. 112-113 б.

19.С.В.Кишко. Описание интеллектуальных развивающих игр природоведческого и природоохранного содержания. 2001 ж. 72 б.

20. Практикум по возрастной и педагогической психологии 1987 ж. 320 б.

21. Бала және балабақша журналы.№9. 2012 ж. 12 б.

22. Бала және балабақша журналы.№15. 2011 ж. 10 б.

23. Бала және балабақша журналы.№1. 2012 ж. 7 б.

24. Бала және балабақша журналы.№ 3. 2010 ж. 18 б.

25. Бала және балабақша журналы.№6. 2010 ж. 12 б.