Тауарлы- материалдық қорлар есебінің теориялық негізі

 

 

         Меншікті айналым капиталы = ағымдағы активтер- ағымдағы міндеттемелер =

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. Тауарлы-материалдық  қорлар аудиті және жетілдіру  жолдары

3.1 Тауарлы-материалдық  қорлар аудиті

   Тауарлы-материалдық қорларға сатып алу циклінің функционалды аудитін қаржылық есеп берудің мәліметтерін және белгілі бір кезең ішіндегі олардың қозғалысы туралы алғашқы құжаттарды қарастырудан басталады.Бастапқы есепті ұйымдастыруда қабылдауды,құжатта рәсімдеуді,тиеу-тасу жұмыстарын,материалдық ресурстардың қозғалысын,сақталуын және ұтымды қолданылуын бақылау мен орналастыруды тікелей жүзеге асыратын қойма шаруашылығы қызметкерлері маңызды рөл атқарады.

       Шаруашылық  жүргізуші субъектілерді сатын  алу,өндіріс және дайын өнімді өткізу циклдерінің функционалды аудитінің маңызды кезеңдері мыналар:

  1.Материалдық ресурстармен жабдықтауды ұйымдастыру жағдайын тексеру.

  2.Қалыптасқан тауарлық-материалдық  қорларды басқару жүйесін талдау.

  3.Қорлардың жағдайынжәне  олрдың қолданылу деңгейін бағалау.

  4.Қойма шаруашылығынұйымдастырудың  жағдайын тексеру.

  5.Тауарлық-материалдық қорлармен жасалатын операциялардыесепте көрсетудің дұрыстығын тексеру.

  6.Қорларды түгендеудің  жүйелілігімен дұрыстығынзерттеу.

  7.Тауарлық-материалдық құндылықтардықолдануды ішкі бақылау жағдайын бағалау.

  8.Жабдықтау-дайындау  іс-қызметі есебін,басқаруды және талдауды жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу.

       Тауарлық-материалдық  қорларды құру мен сақтау белгілі  біршығындарға кездеседі.Шынында,Қазақстанныңкен  өндіру өнеркәсібінде жабдықтау-дайындау  іс қызметінеқатысты шығындардың  жалпы сомасы оларға жасалған материалдық ресурстар қоры құнының 30%-не жуық болды. Бұдан шығатын қорытынды,шаруашылық жүргізуші субъектілердіңматериалдық құндылықтарға деген қажеттілігін ең аз шамадағы шығындармен қамтамасыз ету мақсат болып қойылады.

                                      

                      Қорларды сатып алу мен басқарудың функционалдық аудит                                                                                                                  

                                                                                        Бағдарламасы

Аудит процедуралары	Ақпарат көздері мен  бағалау     критерийлері
1	2
1Материалдық-техникалық  қамтамасыз ету мен бухгалтерлік  есепті ұйымдастыруды талдау	Жылдық,тоқсандық және ағымдағыесеп,сонымен жедел мәліметтер
2.Бастапқы есепті,қорлардың  қозғалысы туралы есеп беру  жағдайын тексеру	4-9 БЕС қойма есебі  карточкалары ТМҚ жоғалту туралы  акті
3.ТМҚ синтетикалық  және аналитикалық есебінің дұрыстығын тексеру	Бас кітап,6,7,10,журнал ордер  есеп регистрлері
4.Баланстағы ТМҚ бағалаудың  дұрыстығын тексеру	4-7,30 БЕС, материалдық  құндылықтарды түгендеу актісі
5.ТМҚ бар болуымен  сақталуын,уақтылығымен дұрыстығын  зерттеу	Материалдарға жауапты адамдар мен шарттар,бастапқы құжаттар,түгендеу актілері
6.Қойма шаруашылығын  ұйымдастырудың дұрыстығын зерттеу	Техникалық құжаттама,қойма  шаруашылығын ұйымдастырудың стандарттары мен нормативтері
7.Қойма есебін,ТМҚ  қозғалысы бойынша бастапқы құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын тексеру	Бастапқы құжаттар,қойма  есебініңкартокалары
8.Кәсіпорынның өндірістік  қорлармен соңғы есеп беру  күндерінің қамтамасыз етілуін  бағалау	Стандарттар,нормалар мен  нормативтер,техникалық шарттар
9.Түскен материалдарды  алуды тексеру	Бастапқы құжат, шот-фактура,кіріс  ордері
10.Өніммен жабдықтау,жұмыспен  қызметті орындау,сақталуын бақылау	Бас кітап,шарттар,нарядтар,сертификаттар
11.ТМҚ-ны өндіріске  босату жөніндегі операциялардың  негізділігімен оларды шоттарда  көрсетудіңдұрыстығын талдау	10журнал ордері,бас  кітап
12.ТМҚ бағалау тәсілдерін  таңдаудың дұрыстығын тексеру	6,10 журнал ордер,
13Қорлардың қозғалысын  ішкі бақылау жағдайын тексеру	Ішкі тәртіп,4-10,13,24,30 БЕС
14.ТМҚ өткзу мен  қайта өңдеуге беру дұрыстығын  тексеру	Сенім хаттар,кіріс ордері,24,30 БЕС
15.ТМҚ табиғи кему,бүліну  және оларды арзандатудағы белгіленген  нормадан тыс кем шығуын есептеп  шығаруға арналған құжаттар талдау	Түгендеу актісі, нарықтық баға мен сатып алу бағалары туралы мәліметтер

 

      Шаруашылық  жүргізуші субъектілердің тауарлық-материалдық қорларының құрамдас бөліктерінің бірі – дайын өнім. Аудитор дайын өнімді тиеу мен өткізу жағдайын тексеріп мыналарды анықтауы тиіс:

       1.Дайын  өнімен жабдықтауға арналған  шарттар жасалған ба және оларды рәсімдеу дұрыстығы.

       2.өнімді  тиеуге арналғанқұжаттарды рәсімдеудіңдұрыстығы.

3.Тиелген өнімнің бағасын  рәсімдеудің дұрыстығы.

4. Дайын өнімді тиеу  өткізу есебінжүргізудің дұрыстығы.

5.Өнімді тиеу мен  өткізужөніндегі бухгалтерлікөткізбелердіжасаудың  дұрыстығы.

6.Синтетикалық және  аналитикалықесеп жазбаларының 1210/301»Алынатын  шоттар» және 6010/701 «Дайын өнімді(тауарларды,жұмыстарды,қызметтерді) өткізуден түсетін табыс» шоттры бойынша сәйкестігі.

         Тауарлық-материалдық қорларды түгендеумен  оның қорытындысын талдау заттарды сатып алу,өнімді өндіру мен өткізу циклдері функционалды аудмт кезінде жеке шара болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

       

                  3.2 Аудиторлық қорытынды

             Аудит - дегеніміз жүргізілген қаржы және шаруашылық операцияларының дұрыстығын және олардың Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкестігін  бағалау мақсатында заңды және жеке тұлғалардың қаржылық есептілігін және өзге де құжаттарын аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың тәуелсіз тексеруі болып табылады. Олар тексеру жүргізген соң аудиторлық қорытынды жасайды.Мұнда мына жағдайлар ескеріледі:

          1.Жүргізілген аудит нәтижелері  бойынша аудиторлық қорытынды  жасалады,ал аудиттің стандартына сәйкес болуға тиіс.

          2.Аудиторлық қорытынды заңдарға  сәйкес аудит жүргізуге міндетті аудиттелген субъектілердің қаржылық сәйкестілігінің ажырамас бөлігі болады.

          3.Жеке кәсіпкер болып табылатын  аудитор жасаған аудиторлық қорытындысына қол қойып, оны жеке мөрімен  куәландырады.

          4.Аудиторлық ұйымның аудиторлық қорытындысына атқарушы-аудитор қол қойып,оны жеке мөрімен куәландырады.

     Аудиторлық  қорытынды-бухгалтерлік,салық және  өзге есептік заң актілері  талабына сәйкестігі туралы деректер, ақпараттар келтірілген аудитордың  клиентке беретін ресми құжаты.Аудиторлық қорытындының бар болуы субъектіні мемлекеттік бақылаушы органдардың тексеруінен босату деген сөз емес.

                         Аудиторлық қорытындылар:

1.Сөзсіз(ескертпесіз жасалған қорытынды)

2.Шартты(ескертпемен  жасалған қорытынды(

3.Жағымсыз қорытынды

4.Қорытынды жасаудан  бас тарту болуы мүмкін.

  Аудиторлық қорытынды  дашаруашылық жүргізуші субъектінің  есеп қиабы балансы қолданып  жүрген заңдарға,бухгалтерлік және  салық есебіне,есеп қисапта табылған  бұзушылықта және қателерді жою  жөнінднгі кеңес ұсыныстарға сәйкестігі туралы деректер келтіріледі.Аудиторлық қорытынды 6аудит стандартына сәйкес болуы,аудитордың қолы мөрі басылуы тиіс.

  Ұзақ мерзімді  активтердің аудіті.

Негізгі құралдардың  жиыны-688673

Ғимараттар мен үйлер-1169

Көлік құралдары-2207458

Басқада негізгі құралдар-2533

Негізгі құралдардың  тозуы-1862853

Негізгі құралдардың қалдық құны-688673

Соның ішінде:

Үйлермен ғимараттар-331405

Машина және құралдар-9495

Басқа да негізгі құралдар-3168Ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздардың жиыны-688673

Басқа да дебиторлық қарыздар-

Ағымдағы активтердің  аудиті.

Тауарлық –материалдық қорлардың жиыны-12595

Соның ішінде:

Материалдар-12595

Аяқталмаған өндіріс-

Ағымдағы активтердің  жиыны-12596

 

 Міндеттемелер аудиті.

Жарғылық капитал-6983034

 Ұзақ мерзімді міндеттемелер аудиті.

Кредиторлық қарыздар-7618748

Басқа да кредиторлық  қарыздар-58460

Ағымдағы міндеттемелер  жиыны-7684303

Балансы-701269

      Тауарлы-материалдық  қорлар аудиті.Тауарлы-материалдық  қорлар есебі орташа құн әдісімен жүргізіледі.Сатып алынған материалдар,отындар және басқа да қорлар кәсіпорынның орталық қоймасына кірістеледі.01.01.06. тауарлы-материалдық қорлар 12595 теңге құраған.Бұл қойма карточкаларында есепке алынады және кірісті бақылау актілерінде кірістеледі,тіркеу журналына есепке алынады.Аудиторлық тексеру барысында ешқандай қате қаржылық есебі мүлтіксіз дұрыс болғ,ан жағдайда,бухгалтерлік есеп заңдылықпен,мемлекет бекіткен ереже-нұсқау талабына,бухгалтерлік аудиторлық стандарттарына сәйкес жүргізілген жағдайда ғана беріледі.

Қаржы есебіне аудиторлық қорытынды жасадық,қаржы есебінің мәліметіне субъект басшысы жауапты.біздің міндетіміз сол қаржы есебіне тексеру жасап,аудиторлық қорытынды беру.біз аудиторлық тексеруді Қазақстанның аудит стандартына сәйкес жүргіздік.Онда анықталған мақсат бойынша,қаржы есебінің дұрыстығын,айтарлықтай келешегінің жоқ екнін анықтап бухгалтерлік есеп көрсеткіштерін негізге ала отырып аудиторлық қорытынды мазмұнын анықтау.Сол үшін субъектінің шаруашылық барысының тапсырушы шартындакөрсетілген объектілер тексеріледі.Нақты айтқанда,банк операциясы,касса операциясы,өндіріс процесі дайын өнім сату және қызмет көрсету әрекеттері,еңбек ақы төлем есебі,материалдық емес активтер несие алу тексеріледі.

     Біздің  ойымызша тапсырушының есебі  31.12.05жылға,шаруашылық субъектінің 01.01.06 жыл аралығындағы барлық бөлімдерінің қаржылық жағдайын толық дұрыс көрсеткен.Бухгалтерлік есеп Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүргізілген.