Тауарлы- материалдық қорлар есебінің теориялық негізі

        Табиғи шығын нормаларына сәйкес материалдардың жоғалуы туралы актісі. Субъектінің қоймасына жабдықтаушылардан келіп түскен кезде табиғи шығын нормаларына сай қорлардың кемігені анықталса немесе өңделгеннен кейін оларға табиғи шығын нормалары қойылған болса, осы акты жасалады. Қорларды қабылдауды жүргізген кезде жасалынған актіге кіріс ордері қосымша қызмет атқарады. Комиссия 2 дана етіп жасап қол қойып, 1-ші данасын бухгалтерияға өткізеді, ал қорлардың жоғалуына материалды жауапты тұлғалар ол сол адамдардың есебіне есептен шығаруға негіз бола алады, ал оның екінші данасы қоймада калады.

             Материалдардың (тауарлардың) бүлінуі, сынуы, қирауы туралы актісі. Кәсіпорында бүлінудің, сынудың, қираудың нәтижесінде арзандатуға және қорларды (тауарларды) есептен шығару үшін пайдаланылады. Ол 2 дана етіп жасалынады. 1-ші дана бухгалтерияға жіберіліп, қорлардың жоғалуына себепші болған материалды жауапты тұлғаларға есептен шығаруға негіз болады, 2-ші данасы бөлімшеде қалады.

             Тауарлы-материалдық қорды босатқанда рәсімделстін құжаттар. Кәсіпорынның қоймасынан материалдар өнімді әзірлеуге және басқа да шаруашылык қажеттілігі үшін цехтарға, сондай-ақ сыртқа өңдеуге немесе артығын сатуға босатқан кезде пайдаланылады.

Тауарлы- материалдық қорлар цехтан цехқа берілсе, онда оны өндірістің ішіндегі қозғалысы деп санайды, ал егер де орталық қоймадан цех қоймасына берілсе, онда ол өндіріс шығыны ретінде танылады.

            Материалдардың шығысы мынадай кұжаттар бойынша рәсімделеді: лимиттік-жинақтама картасы; материалдарды айырбастауға (қосымша босатуға) арналған талап-актісі; материалдарды босатуға (ішкі орын ауыстыруға) арналған талап накладнойы.

Лимиттік-жинақтама картасы - өнімді дайындауда үздіксіз пайдаланылатын құндылықтарды босату, сондай-ақ ендіріс қажеттілігіне керек құндылықтарды босатудың белгіленген лимиттерін (шектерін) сақтауға, ағымдағы және қоймадағы материалдық қорларды бақылауға және оларды есептен шығаруға негіз бола алатын құжат. Лимиттік-жинақтама карталары жабдықтау белімі немесе жоспарлау бөлімі материалдардың (номенклатуралық нөмірлердің) бір түріне (атауына) 2 дана етіп дайындалады. Бір данасы ай басталғанша цехқа (учаскеге) — қорды пайдаланушыға, 2-шісі — қоймаға немесе цехтың (учаскенің) қоймасына беріледі. Өндіріске қорлар қоймалардың, цех өкілдерінің лимиттік-жинақтама картасы ұсынған кезде ғана босатылады. Қоймашы екі данаға да босатылған қорлардың күні мен мөлшерін жазған соң, лимитте қалған қалдығы шығарылады. Лимиттік – жинақтама картасы келтірілді.(таб 165б)

         

 

 

 

 

 

 

 

 

            2.Кәсіпорынның тауарлы-материалдық қорларын талдау   .

       2.1 Тауарлы-материалдық қорларды  талдаудың міндеттері мен                                  

                       көздері

              Материалдық қорлар - бұл шаруашылық субъектісінің өнімді өндіру, қызмет көрсету немесе жұмыстарды орындау мақсатындағы шаруашылық қызметте пайдалану үшін сатып алатын әр түрлі шикізаттар, материалдар, отындар, энергиялар, жартылай фабрикаттар.

             Материалдық қорлар өндіріс процесінде қолданатын материалдық ресурстардың жиынтығынан тұратын материалдық шығындарға айналады. Олар өндіріске кететін шығындардың жалпы жиынтығының 70% -ын құрайды. Бұл өнімнің жоғары материалсыйымдылығын көрсетеді. Өнімнің материал-сыйымдылығын азайту жұмыстың жақсартудың маңызды бағыты болып табылады. Себебі қорлардың барлық түрлерін үнемді жұмсау өндірістің тиімділігі мен өзіндік құнының азаюын қамтамасыз етеді. |

            Талдау кезінде қүны бойынша жэне материалдық қордың жеке түрлері бойынша жалпы шығындары анықталады.. Сосын нақты материалдық ресурстардың фактілік шығындары талданады. Мұндай талдаудың негізі қоғамдық тамақтану қүрамы жинақтарында, тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібіндегі бастапқы шикізаттардың закладка технологиясында, металл өндіруде технологиялық схемалары, құрылыстағы бірыңғай нормалар мен нормативтер және т.б. болып табылады.

            Сосын материалдық қордың дұрыс пайдалануы туралы сипаттама беріледі. Материалдық қорда бекітілген техникалық немесе басқа да құ жаттар негізінде өндірістің технологиялық схемаларымен сәйкес өндірістік бағдарламаға негізделген кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметінде қолданылуы керек.

           Материалдық қорларға жалпы қажеттілік өнім (жұмыс, қызмет көрсету) бірлігіне кеткен шығындар немесе операцияға, процесске кеткен нормалардан шығады. Материалдык қорларды пайдалануды өндірістік қорлар мен резервтер құ ру   үшін      негізгі,   қосымша   және   қызмет   көрсететін   өндірісте,   капиталды  құрылыстарда айрықшаланады. Өндірісте материалдық ресурстарды пайдаланудың мазмұны олардың нормативті, жоспарлы шығындарымен салыстырғанда фактілік шығындарды талдауына негізделеді. Мұндай талдау тұрақты орындалады, басқа жаққа ауытқуы толық талданылады.

Материалдық қорларды пайдалануды талдаудың міндеттері мыналар болып табылады:

- түрлері, сорты, маркасы, сапасымен қамсыздандыру уақыты бойынша қажетті материалдық қорлармен шаруашылық жүргізуші субъектінің қамтамасыз етілу деңгейін анықтау;

-   өсіңкілікте өнімнің материалсыйымдылық деңгейін талдау;

• өнімнің    материалсыйымдылық    деңгейінің    өзгеруіне    байланысты    жеке 
  факторлардың эсерін зерттеу;
• материалдарды    мәжбүрлі    ауыстыру    салдарынан    болған    шығындарын, 
  сонымен қатар материалдардың жоқтығы кесірінен жүмысшылардың жэне қүрал- 
  жабдықтардың тоқтап қалуын анықтау;
• өнімнің    өзіядік    құнына   және    өнімді    шығару    көлеміне    материалдық қорларды пайдаланумен материалдық-техникалық жабдықталуын 
  ұйымдастырудың әсерін бағалау;
• материалдық шығындарды төмендету мүмкіндіктерінің (ішкі шаруашылық 
  резервтер) пайдаланылмауын анықтау жэне олардың өндіріс көлеміне әсері.  

Ал, материалдық қорлармен қамтамасыз ету мен пайдалануды талдаудың міндеттері:

а) материалдық-техникалық   жабдықтаудың   нақты   жоспарларын   бағалау,олардың өнімді өндіру көлеміне, оның өзіндік құны мен басқа да көрсеткіштеріне ықпалы мен олардың орындалу дәрежесі;

б) материалдық қорларды пайдаланудың тиімділігі деңгейін бағалау;

в) материалдық қорларды үнемдеудің ішкі өндірістік резервтерін анықтау жә не оларды пайдаланудың нақты шараларын өңдеу.

         Материалдық қорларды талдау үшін ақпарат көздеріне материалдық-техникалық жабдыкталу жоспары, материалдар мен шикізаттарды жеткізіп берулерге     келісім-шарттар     мен     мәлімдемелер,     материалдық     қорларды пайдаланумен өндіріске кеткен шығындар туралы статистикалық есеп беру формалары, материалдық-техникалық жабдықтау бөлімінің оперативті берілгендері, материалдық қорлардың түсуі, шығысы және қалдығы туралы аналитикалық бухгалтерлік есептің берілгендері және т.б. жатады.

         Ал,    шаруашылық    жүргізуші    субъектілердің    материалдык    қорлармен қамтамасыз етілуін талдаудың ақпарат көздеріне мына берілгендер жатады:

- бизнес-жоспар;

-  оперативті-техникалық жэне бухгалтерлік есептің берілгендері;

• материалдық    қорлардың   түсуі,     шығыны    және     қалдығы    туралы 
  аналитикалық бухгалтерлік есептің мэліметтері;
• «Өнімді (жұмыс, қызмет көрсету) өндіруге жэне өткізуге кеткен шығындар 
  туралы мэліметтер».

Материалдық қорларды талдаудың мақсаты – қорларды тиімді пайдалану есебінен өндірістің тиімділігін жоғарылату.

Материалдық қорларға қажеттіліктің өсуі экстенсивті жэне интенсивті жолдармен қанағаттануы мүмкін.

Материалдық қорларда қанағаттанудың экстенсивті жолы материалдарды көп көлемде өндіру мен сатып алуды көздейді, ол үлесті материалдық шығындардың өсуіне әкеледі, Бірақ өнімнің өзіндік құны төмендеуі мүмкін, егер өндіріс көлемі жоғары болғанда немесе тұрақты шығындар азайтылғанда.

Материалдық қорларда қажеттілікті қанағаттандырудың интенсивті жолы өндіріс процесінде материалдарды үнемді шығыстауды көздейді. Бұл үлесті материалдық шығындардың азаюын қамтамасыз етеді және өнімнің өзіндік құнын төмендетеді.

 

 

                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

               2.2 Кәсіпорынның шаруашылық қызметіне талдау

   «Электр бекіткіш бұйымдарының зауыты»Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің балансы активтерініңқұрамы мен құрылымының динамикасы

 

 

Көрсеткіштер	Есепті жыл  басы		Есепті жыл  соңы		Жыл басындағы  өзгеріс		Құрылымдық өзгеріс
	Салыстырым дылығы	Үлес    салмағы	Салыстырымдылығы	Үлес салмағы	Салыстырымдылығы	Үлес салмағы	(4-2)
А	1	2	3	4	5	6	7
Активтердің құны барлығы	190968	100%	701269	100%	510301	79%	0
Ұзақ мерзімді активтер	162647	1%	688673	1%	526026	-12%	-
Ағымдағы активтер	28321	99%	12596	99%	-15725	80%	-

 

         Негізгі құралдардың нақты құны -0,5

Баланс активтерінің құны

  Жыл басы =28321

                      162647

 

Жыл  соңы=12596

                    688673

 

        Активтердің есепті жыл басындағы  сомасы 190968 мың тенге ал үлес салмағы 100% болды.Есепті жыл соңында оның сомасы 79%  -ға,яғни 510301 мың тенгеге ұлғайды.701269 мың тенгені құрады. Құрамында еш өзгеріс жоқ. Ұзақ мерзімді активтердің құны есепті жыл басында162647мың тенгені, үлес салмағы 1% –ы құраған болатын.Есепті жыл соңында бұл сома 12%  -ға,яғни 526026 мың тенгеге өсті,688673 мың тенгені,үлес салмағы 1% –ы көрсетті.

       Ағымдағы  активтердің есепті жыл басындағы  сомасы 28321 мың тенге, ал үлес  салмағы 99%  -ы құраған еді. Есепті жыл соңында бұл көрсеткіш сомасы 80%  -ға, яғни -15725 мың тенгеге кеміді, үлес салмағы 99%  .12596 мың тенге құрады. Құрылымында еш өзгеріс жоқ. Жыл басында және жыл соңында да активтердің қаржылық тұрақтылығы жоғары,яғни оларды шамасы0,5-ке тең болуы керек,бірақ менің есебімде олардың шамасы 0,1 және 0,01-ге тең болып шықты

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

              Баланс пассивінің құрау көздерінің  құрамы мен құрылымы

 

Көрсеткіштер	Есепті жыл басы		Есепті жчл соңы				Құрылымдық өзгеріс
	Салыстырмалылығы мың  тг	Үлес салмағы	Салыстырмалылығы мың тг	Үлес салмағы	салыстырмалылығы	Үлес салмағы
А	1	2	3	4	5	6	7
Пассивтің құны барлығы	190968	100	701296	100	510301		-
Қысқа мерзімді міндкттемелер	4111087	95	7684303	98	3573216		3
Ұзақ мерзімді міндеттемелер	-	-	-	-	-	-	-
Капитал	3920119	5	-6893034	2	3062915		13

 

 

 

 

 

 

 Пассивтің құны, барлығы 190968 мың тенге үлес салмағы 100   болды. Есепті жыл соңында бұл сома        ,яғни  510301 мың тенге ұлғайып, 701269 мың тенге, үлес салмағы 100    құрады.  Құрылымда өзгеріс жоқ.

    Қысқа мерзімді міндеттемелердің  жыл басындағы құны  4111087  мың тенге,үлес салмағы  100    болды.  Есепті жыл соңында  бұл сома       -ға  яғни  3573216  мың тенге ұлғайып 98   -ды7684303  мың тенгені құрады.

   Ұзақ мерзімді  міндеттемелер  жоқ.

Есепті  жыл  басында  капиталдың  құны -3920119  мың тенге,яғни  5  -ды құраған болатын.  Есепті жыл  соңында   бұл  көрсеткіш      - болды.  Құрылымдық өзгерісі  13  -ға  тең.

     Жыл басында   қаржылық тәуелсіздік төмен,  яғни  мәні         тең .   Жыл соңында  қаржылық  тәуелсіздіктің  мәні      құрап,  төмен

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          Меншік капиталы 

 

Баланс баптары	Жыл басы		Жыл соңы		ауытқуы
	Салыстырмалылығы  мың тг	Үлес салмағы	Салыстырмалылығы  мығ тг	Үлес салмағы	Салыстырмалылығы  мың тг	Үлес салмағы
А	1	2	3	4	5	6
Жарғылық капитал	-	-	-	-	-	-
Резервтік капитал	-	-	-	-	-	--
Бөлінбеген  табыс	-3945683	83	-6893034	79	-3037351
Меншікті капитал  барлығы	-39202119	100	-6893034	100	-3062915