«Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-нің қаржылық жағдайын талдау мен аудиті

      Ф к      S

 

 

Іскерлік белсенділік көрсеткішіне Т.Б. Крылова (47) енңбек өнімділігінде кіргізуді ұсынады. Біздің көзқарасымыз бойынша болу көрсеткіш қор қайтарымы секілді, шарушылық жүргізуші субъектінің қызметінің тиімділігін көбірек сипаттайды.

Сонымен, біздер кәсіпорынның іскерліңк белсенділігін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді қарадық, оларды талдау кәсіпорын өзінің қаражатын

қаншалықты тиімді жұмсағанын анықтауғы көмектеседі. Бұл көрсеткіштерді талдау мен қатар, кәсіпорынның нарықтық белсенділігін бағалауға болатын басқа да көрсеткіштерді қарап және жан – жақты талдап қорыту керек.

 

Кесте -7

    Айналым құралдарының айналымдығын талдау

                                  («Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-нің)

 

№	Көрсеткіштер	2005 жыл	2006жыл
1	Өнімді өткізуден түскен түсім	155644	2345052	2189408
2	Ағымдағы активтердің орташа шамасы	14209519	1195433	-13014086
3	Ағымдағы активтердің айналымдылығы	0,01	1,96	1,95
4	Бір айналым ұзақтығы	91,3	0,5	-90,8
5	Бір күндік айналым	36000	184	-35816

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Есептеу үшін ақша қаражаттарының шоттары бойынша («касса», (есеп айырысу шот», «Валюталық шот», «Банктегі арнайы шоттар» және т.б.) кезенінің басы мен соңындағы қалдықтар шамасы туралы ішкі есеп мәліметтері пайдаланылады. Осы мақсатта мына формула қолданылады.

 

 

 

Мұнда; ДСn – n айының басындағы қалдықтар;

         n  - кезеңдегі айлар саны.

Ақша қаражатының айналымын есептеу үшін талданып отырған кезеңдегі 1040 «Ағымдағы банктік шотындағы» барлық шоты бойынша кредит айналымын пайдалану керек, онда кәсіпорындардың көпшілік өздерінің контрагенттерінен ақша аударып есеп айырысатынын, ал ақша қаражатын касса арқылы беруде (қызметкерлердің еңбек ақысы немесе шаруашылық шығындарын төлеу) оны алдын – ала банктен алу болжанады.

Меншікті қаражат есебінен банктер арнайы шот ашып, оны пайдалану (чек кітапшалары, акредиттивтер) да есептесу шотынан сәйкес арнайы шотқа қаражат аудару мен байланысты болады. Бұл жағдайда ақша шоты бойынша несие айналымдарының сомасының айналымы шамасын есептеу үшін пайдалану қосарлас шотқа яғни, оның қортындысында кәсіпорындағы ақша қаражатының айналымдылық көрсеткіші айтарлықтай бұомалануына әкеліп соқтырар еді. Егер кәсіпорында есептесудің едәуір бөлігі касса арқылы беретін болса қолма – қол ақшамен жүргізілсе және арнайы шоттарды кұру заемдық негізде іске асырылса, онда 1010 – тармақтын «кассадағы барлық» және 1020 – тармақтын «банктегі арнайы шоттағы ақша қаражаты» шотында өзінің алдын –ала сомалар 1040 «Ағымдағы банк шотындағы барлық» шотының кредиттік айналым сомасына қосылу керек.

Талдау жүргізген кезіндегі айналымдар санын көрсететін ақша қаражатының айналымдылық коэффициентімен қатар олардың жеткілікті екендігіе бағалауға мүмкіндік беретін ақша қаражатының айналымы кезеңінің ұзақтығы анықталады. Осы мақсатта мына формула қолданылады:

 

 

 

 

 

Мұнда; До дс – ақша қаражатының айналым кезеңі;

              ДСс – ақша қаражатының орташа қалдығы;

              Др – талдау кезеңінің ұзақтығы;

              ДСо – талдау кезеңіндегі ақша  қаражатының айналымы;

 

Формула бойынша есептелген біздің кәсіпорындағы ақша қаражатының айналым кезеңі 2,08 –ден (наурыз) 4,86 (тамыз) күнге дейін ауытқыды. Басқаша айтқанда, кәсіпорынның шотына ақша түскен мерзімінен оның шығып кетуіне дейін, орташа үш күннен аз уақыт өтті (4,86 - 2,08).

Бұл кәсіпорында қаражатын айқын жетіспейтіндігін білдіреді, ол дебиторлық борыш есеп беру жылынын соңында едауір көлемді 1671 мың тенге, яғни өткен жылдың басымен салыстырғанда 46,6% артық жағдайда, бұл өте кауіпті болып табылады.

Кәсіпорындағы ақша қаражатының іс жүзіндегі қозғалысын ашып көрсету, оның ырғақты түсуі мен жұмсалуын бағалау және кәсіпорындағы қол жеткізген қаржы нәтижесі шамысын байланыстыру үшін ақша қаражатының түсуі (кемуі) мен шығуының (кетуі) барлық бағыттарын бөліп және талдаау керек.

Ақша қаражаты қозғалысының көрсетілген бағыттарын операциялық (ағымдағы), инвестициялық және қаржылық қызмет ауқымында қарау қажет.

 

10. Инвестицияланған капиталдың айналымдылығын.

Инвестицияланған капиталдың айналымдылық коәффициенті кәсіпорынның өзінің дамуына салған инвестицияны қоса есептегенде, оның ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді инвестицияларының айналым жылдамдығын көосетеді.

Алымындап сатудан түскен табыс (ақша), бөлімінде –кезеңдегі инвестицияланған капиталдың орташа шамасы:

 

 

 

 

Мұнда; Ди – және Ки – сәйкес ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді инвестициялар.

 Бұл коәффициенттің мағынасын сол кезеңдегі істегі капиталдың (барлық активтерден қысқа мерзіиді және ұзақ мерзімді инвестицияларды алып тастағанда), яғни тікелей өндірістік қызметтегі капиталдың айналымдылық коәффициентімен салыстырған абзал.

 

11. Істегі капиталдың айналымдығын алымында – сатудан түскен табыс (ақша), бөлімінде – кезендегі істегі капиталдың орташа шамасы келтірілген формула бойынша есептеледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мұнда: Фк – істегі капитал.

Бұл коэффициенттің мағнасын талдағанда өндірістік қызметке тікелей қатысатын капиталдың айналымдығының баяулағанын немесе жылдамдағаннан көруге болады. Өзінің дамуына салған инвестицияны қоспағанда, активтердің жалпы айналымдылық көрсеткіштерімен салыстырғанда бұл коэфициенттің алынған мағынасы кәсіпорынның  сатудан түскен табысын (ақша) тікелкй әсер етпейтін инвестициялардан тазарған.

 

12. Перманенттік капиталдың айналым жылдамдығын сатудан түскен табысты кезеңдегі перманентті капиталдың орташа шамасына бөлу жолымен алынған коэффициент анықтайды:

 

 

 

 

 

Мұнда: Пер/к  - перманенттік капитал = меншікті капитал + ұзақ мерзімді міндеттемелер.

Бұл коэффициент кәсіпорыннның ұзақ мерзімдік пайдалануындағы капиталдың қаншалықты тез айналатындығын көрсетеді. Оның мәні меншікті капиталдың айналымдылық көрсеткішіне ұқсас, тек бір айырмашылығы, талдағанда кәсіпорынның ұзақ мерзімді міндеттремелерінің әсерін еске алу керек.

 

13. Іскерлік белсенділік индексі айналым капиталын басқару өрісінде, кезеңдегі кәсіпорынның негізгі қызметі бойынша кәсіпкерліктің тиімділігін сипаттайды. Ол талдау процесіндегі істегі капитал айналымдығы мағынасын негізгі қызметтің табыстылығына (рентабельділігі)көбейту арқылы есептеледі:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Іскерлік белсенділік көрсеткішіне Т.Б. Крылова (47) енңбек өнімділігінде кіргізуді ұсынады. Біздің көзқарасымыз бойынша болу көрсеткіш қор қайтарымы секілді, шарушылық жүргізуші субъектінің қызметінің тиімділігін көбірек сипаттайды.

Сонымен, біздер кәсіпорынның іскерліңк белсенділігін сипаттайтын негізгі көрсеткіштерді қарадық, оларды талдау кәсіпорын өзінің қаражатын

қаншалықты тиімді жұмсағанын анықтауғы көмектеседі. Бұл көрсеткіштерді талдау мен қатар, кәсіпорынның нарықтық белсенділігін бағалауға болатын басқа да көрсеткіштерді қарап және жан – жақты талдап қорыту керек.

 

Кесте -7

    Айналым құралдарының айналымдығын талдау

                                  («Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-нің)

№	Көрсеткіштер	2005 жыл	2006жыл
1	Өнімді өткізуден түскен түсім	155644	2345052	2189408
2	Ағымдағы активтердің орташа шамасы	14209519	1195433	-13014086
3	Ағымдағы активтердің айналымдылығы	0,01	1,96	1,95
4	Бір айналым ұзақтығы	91,3	0,5	-90,8
5	Бір күндік айналым	36000	184	-35816

 

 

Талдау бойынша айналым құралдарының айналымдылығын талдаған кезінде айналымдылығы жыл басында 0,01 ал, 2006 жыл 1,96 өткен жылмен салыстырғанда, 1,95 күнге жоғарлады. Бір күндік айналым 2005 жылы 36000 күн 2006 жылы 184 күн болып, өткен жылмен салыстырғанда 35816 күнге қысқартылып айналым жылдамдытылды деуге болады.

 Кесте – 8

Қорлар және дебиторлық борыштардың айналымдылығының коэффициентін есептеу

(«Оңтүстік Жарық Транзит»  ЖШС-нің)

мың тг.

№	Көрсеткіштер	2005ж	2006ж	Ауытқуы
1	Өнімді өткізуден түскен түсім	155644	2345052	2189408
2	Қорлардың орташа жылдық мөлшері	294342	256332	-38010
3	Өнімнің өзіндік құны	47328	1630464	1583136
4	К қор (ретпен)	0,5	9,1	8,6
5	К қор (3/2)	0,2	6,3	6,1
2	Дебиторлық берешек орташа жылдық шамасы	13886833	863282	-13023551
3	Дебиторлық берешек айналым коэффициенті	0,01	2,7	2,69
4	Дебиторлық берешектің өтеу мерзімі	36000	133	-35867

 

«Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС –нің қорларының айналымдылығын талдау кезінде өнімді өткізуден түскн түсім 2005 жылы 155644 мың теңге, 2006 жылы 2345052 мың теңге, ал өткен жылмен салыстырғанда 2189408 мың теңгеге төмендегені байқалды. Осы өнімді өткізуден түскен түсімнің өсіне өнімнің өзіндік құны 1583136 мың теңгеге жоғарлады. Бірақ қорлардың айналымдылық коэффициенті есеп беру жылы, 9,1 пайызға, 2006 жылы 0,5 пайызға ие болып, өткен жылмен салыстырғанда 8,6 пайызға жоғарлады. Сондықтан қорлардың айналымдылығына көп назар аудару керек. Егер де қорлар айналымдылығы жақсы болса өндіріс тиімділігіне жақсы әсерін тигізеді. Осы кестеде  көрсеткендей талданылып отырған кәсіпорынның дебиторлық борыштар 13023551 мың теңгеге төмендеді. Дебиторлық берешектің айналым коэффициенті 2005 жылы 0,01 пайызға, 2006 жылы 2,7 пайызға ие болып, өткен жылмен салыстырғанда 2,68 пайызға, жоғарлады.

Өндірісте айналым қорларын пайдалануы бағалау өнеркәсіп кәсіпорында  маңызды мәселенің бірі – айналым қорларын пайдалануды үнемі жақсарту болып табылады. Шикізаттарды, отынды, көмекші материалдарды т.б. неғұрлым тиімді пайдаланылса, соғұрлым  белгілі өнім санын өндіруге кететін шығындар азайып, өндіріс өнімдерінің көлемі көбейуге мүмкіндік болады. Материалдар ресурстарының  шығыны және материалды ресурстарының пайдалану деңгейін пайдалану көрсеткіштеріне  бөлінеді. Материалдар ресурстарының  шығыны оның  өндірістегі тұтынылуы мен көрсетілуін айтады. Өнімді шығару жоспарын орындау кәсіпорынның тікелей материалдық ресурстарының санына өндірісте  жұмсалған шығын көлемімен қамтылып көрсетіледі. Сонымен бірге материалдық ресурстарды жөндеу мұқтаждығына қызмет ететін ішкі зауыт көліктеріне, қосалұы шаруашылықты қамтуына, мәдени тұрмысқа қажетті шығындар жұмсалады.

 

2.3 Кәсіпорынның  мүліктік  жағдайын бағалау мен табыстылықты  талдау.

Кәсіпорынның мүліктік жағдайын бағалауда 1- ші көрсеткіші:

Кәсіпорын активтерінің құнын анықтағанда кәсіпорынның қызмет ауқымы мен сенімділік деңгейін марапаттайды, кәсіпорынның қаржылық жағдайының индикаторларын есептеуге негіз болады. Бұл көрсеткішті анықтауда баланс активінің екі бөлімінің қорытындысының қосындысы, яғни баланс валютасы.

Өндірістік мақаттағы мүлік коэффициенті – кәсәпорынның өндірістік потенциялын сипаттайды.

2. Кмүлік=негізгі құралдар+өндірістік құралдар+аяқталмаған өндіріс/баланс валютасы>0,5

Кмүлік=4322400+294342\18434809=0,25(2005жыл)

Кмүлік=4374837+256332\5364227=0,86(2006жыл)

Кәсіпорын активтерінің қозғалыс коэффициент – қарызды өтеудегі қаражат үлесін немесе кәсіпорын активтерінің жалпы құнындағы ағымдағы активтерінің үлесін сипаттайды.

3. Активтер қозғалысы=ағымдағы активтер\баланс =0,5-тен кіші емес;

Кактивтер қозғалысы=27063900\30684491=0,88(2005жыл)

                                       442606672\47900511=0,92(2006жыл)

Қозғалыстағы және иммобилизацияланған қаражаттардың арақатынас коэффициені-ағымдағы және ұзақ мерзімді активтердің арасындағы арақатынасты көрсетеді. Бұл арақатынастың оптималды және қауіпті мөлшері салалық ерекшеліктерге байланысты.

4.Киммобилизацияланған қаражаттардың  арақатынас коэффициенттері =ағымдағы активтер\ ұзақ мерзімді активтер.

=0,5-тен кем емес:=14209519\4225290=3,4(2005жыл)

                                  1195433\4168794=0,3(2006жыл)