Басқадай кредиторлық қарыздар есебі

Қазақста Республикасының білім және ғылым министірлігі

 

 

Бухгалтерлік есеп және аудит кафедрасы

 

 

 

Курстық жұмыс

тақырыпқа: «Басқадай кредиторлық қарыздар есебі»

 

Пән: Қаржылық есеп 1

      

 Мамандық:

Орындаған:                                                   

 

 

Жетекші:                                                      

 

 

 

 

___ _______20__ж.

курстық жұмыстың қорғалуы

баға_________________

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қостанай, 2013

 

Мазмұны

Кіріспе ………………………………………………………………..…..............		4
1 Кредиторлық қарыздар есебін ұйымдастырудың теориялық негіздері…….		6
1.1	Кредиторлық қарыздар: түсінігі мен түрлері ………………………..	7
2 «ШЫМКЕНТ ҚҰС» ЖШС кредиторлық қарыздармен есеп айырысу операцияларын ұйымдастыру ерекшеліктері ......……………………………...		30
2.1	Кредиторлық қарыздар бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру ...	35
3	«ШЫМКЕН ҚҰС» ЖШС кредиторлық қарыздар қозғалысын талдау және жетілдіру жолдарын ұсыну .......…….…….....................	40
3.1	Кредиторлық қарыздар айналымын  талдау ..….…………………….	45
Қорытынды ...…………………………………………………………….............		75
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .....……………………………………...........		80
Приложения ………………………………………………………………...........		85

 

 

КІРІСПЕ

 

Ауыл шаруашылығының дамуына үлкен  көңіл бөлініп, елімізде оның дамуына  жағдай жасалынып, жыл сайын елбасымыздың Жолдауында назардан тыс қалып отырған жоқ. Осы ауыл шаруашылығы екі үлкен саладан құралады. оның бірі мал шаруашылығы болса, екіншісі өсімдік шаруашылығы.

Аталған мал шаруашылығындағы оңтүстікте жақсы жолға қойылған сала бұл құс шаруашылығы. Оңтүстікті ғана емес, республикамыздың көптеген аймақтарын құс етімен, жұмыртқамен қамтамасыз етіп отырған бұл саланың қызметін ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері бар. Шикізаттық емес секторды дамыту аса маңызды екені алға міндет болып қойылып отырған жағдайда бұл кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуде оның есебі мен аудитін дұрыс ұйымдастырудың маңызы өте зор.

Кәсіпорын балансындағы негізгі баптары кредиторлық  қарыздар есебін  дұрыс жүргізіп, қажетті көрсеткіштерге қажетті  талдау жасап, оның нәтижелерін кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру үшін пайдалану үлкен маңызға ие. Кредиторлық қарыздар есебін дұрыс ұйымдастыру арқылы біз қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ететін негізгі көрсеткіштерге талдау жасап, кемшіліктер мен олқылықтардың алдын алу мүмкіндігіне ие бола аламыз. Осы аталған жағдайлар тақырыптың өзектілігін анықтап отыр.

Жұмыстың мақсаты құс шаруашылығындағы кредиторлық қарыздардың есебін ұйымдастыру ерекшеліктерін зерттеп, көрсеткіштерге талдау жасап, тиімділігін арттыру бойынша ұсыныстар жасау болып табылады.

Тақырыпты ашу үшін алға келесідей міндеттер қойылады:

• кредиторлық қарыздардың түсінігін ашу;
• кәсіпорында кредиторлық қарыздардың есебін ұйымдастыру ерекшеліктерін зерттеу;
• кредиторлық қарыздар есебінің дұрыс ұйымдастырылуын тексерудің қажеттілігін ашып көрсету;
• кредиторлық қарыздардың айналымдылығын талдап, оларды тиімділігін арттыру бойынша үұсыныстар жасау.

Зерттеу обьектісі «Шымкент құс» ЖШС. Аталған кәсіпорын құс шаруашылығы саласында тәжірибесі мол. Сапа менеджменті талаптарына сай жұмыс атқаратын кәсіпорындардың бірі.

Дипломдық жұмыс  құрылымы.  Жұмыс кіріспеден,  үш бөлімнен, қорытындыдан тұрады.   Бірінші бөлімде кредиторлық қарыздар теориялық тұрғыдан зерттелініп, түсінігі, түрлері мен тану және бағалау ерекшеліктері қарастырылды. Екінші бөлімде «Шымкент құс» ЖШС кредиторлық қарыздар бойынша есеп айырысулар ерекшілігі қарастырылды. Үшінші бөлімде кредиторлық қарыздар қозғалысына талдау жасалынып, кәсіпорын қызметінінің тиімділігін арттыру бойынша бизнес жоспар жасалынады. Қорытындыда негігі нәтижелер туралы жазылады.

Тақырыпты зерттеу барысында  заң актілері, нормативтік құжаттар, бухгалтерлік есепті ұйымдастыру ережесі, Ұлттық қаржылық есеп стандарттары мен  Халықаралық қаржылық есеп стандарты, отандық және Ресей ғалымдардың еңбектері пайдаланылды.

 

1. КРЕДИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАР ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1. Кредиторлық қарыздар: түсінігі мен түрлері

 

Кредитордың қарыз – кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке тұлғаларға міндеттемелері (берешегі).

Пайда болу сипатына қарай кредиторлық қарыз қалыпты және ақталмаған болып бөлінеді.

Қалыпты кредиторлық  қарыз пен кәсіпорынның бизнес-жоспарын орындау барысына, сондай-ақ есеп айырысудың іс жүзіндегі формаларымен байланыстыларын  санаған жөн.

Бұларға төлеу мерзімі келмеген акцептелген есеп-қисап құжаттары бойынша жабдықтаушыларға қарыз және бюджетке төлемдері өтіп кеткен қарыз және т.б.

Ақталмаған кредиторлық  қарыз болып бюджетпен есеп айырысу  бойынша - қаржы органдарына, еңбекті  өтеу бойынша-кәсіпорын қызметкерлеріне, мерзімінде төленбеген есеп-қисап құжаттары бойынша - жабдықтаушыларға және т.б мерзімі өткен қарызтер саналады.

Кредиторлық қарызті  тексерудің басты міндеттері мыналар:

1) Төлем тәртібін сақтауды тексеру.

2. Есептеуде қолданылатын бағаның, тарифтің және басқа құндық көрсеткіштердің негізділігін тексеру.
3. Кредиторлық қарыз сомасының шынайылығын тексеру.
4. Есептеулерді реттеу мен кредиторлық қарызті азайту жөніндегі ұсыныстарды дайындау.

Кредиторлармен есеп айырысу жағдайын бақылауды ұйымдастыру келісім-шарттық және есептік тәртіптің нығаюына тапсырылған ассортиментте және төлемдік тәртіпті сақтау үшін жауапкершілікті арттыру сапасымен өнімді жеткізу жөніндегі міндеттемелерді орындауға, кредиторлық қарызті қысқартуға және соған орай шаруашылық жүргізуші субьектінің қаржылық жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді.

Мерзімі бойынша кредиторлық  қарыздар екіге бөлінеді:

1. Қысқа мерзімді кредиторлық қарыз.
2. Ұзақ мерзімді кредиторлық қарыз.

Сондай ақ  арнайы әдебиеттерде кредиторлық қарыз міндеттеме ретіндеде

қарыстырылады.

Міндеттеме - бұл реттеу экономикалық табыстарды құрайтын ресурстардың шығуына  әкелетін бұрынғы оқиғалардан туындайтын дара кәсіпкердің немесе ұйымның  қолданыстағы міндеті. Міндеттеменің  келесідей түрлері бар (Сызба 2 көрсетілген ):

1. Шартты міндеттеме
2. Қаржылық міндеттеме
3. Бағалау міндеттемесі

 

 

Сызба 1. Міндеттеменің жіктелінуі.

 

Шарты міндеттеме - бұл: өткен  жағдайлардың нәтижесінде туындайтын және оның болуы бір немесе бірнеше  белгіленбеген, субъектінің толық  бақылауында болмайтын келешектегі оқиғалардың болуымен не болмауымен ғана расталатын ықтимал міндеттеме;

өткен жағдайлардың нәтижесінде  туындайтын, бірақ: міндеттемелерді  реттеу үшін экономикалық пайдасы бар  ресурстардың шығуын талап ететін ықтималдықтың  жоқтығынан; немесе міндеттеменің шамасы сенімділіктің жеткілікті дәрежесімен өлшенбейтіндіктен, танылмайтын қолданыстағы міндеттеме;

Қаржылық міндеттеме - мынадай: шартпен: ақша қаражатын немесе өзге де қаржылық активті басқа субъектіге беру;

субъект үшін ықтимал  тиімсіз жағдайларда басқа субъектімен қаржылық активтермен немесе қаржылық міндеттемелермен алмасу белгіленген міндеттеме;

есеп айырысу субъектінің  меншікті үлестік құралдарымен жүзеге асырылатын немесе жүзеге асырылуы мүмкін және мынадай:

кәсіпорынның меншікті үлестік құралдарының ауыспалы санын субъект беретін және беруге міндетті болатын;

ақша қаражатының немесе басқа қаржылық активтің белгіленген  сомасын алмастыруға қарағанда  есеп айырысу субъектінің меншікті үлестік құралдарының белгіленген  санына өзге тәсілмен жүргізілетін немесе жүргізілуі мүмкін. Бұл мақсаттар үшін ұйымның меншікті үлестік құралдарына болашақта субъектінің меншікті үлестік құралдарын алуға немесе жеткізуге шарт болып табылатын құралдар қосылмайтын шарт болып табылатын кез келген міндеттеме;

Міндеттеменің ажырамас сипаттамасы субъектіде нені болмасын қандай да болмасын белгілі бір түрде  әрекет ететін немесе қолданатын міндеттеменің  бар болуы болып табылады. Міндеттеме қандай да болмасын заңды тұлғадан шыққан, сол сияқты практикадан алынған болуы мүмкін. Заңды міндеттеме міндетті шарттан немесе заңнамалық шарттан шығады және мәжбүрлі тәртіппен орындалуы мүмкін. Практикадан шығатын міндеттеме - мынадай жағдайларда субъектінің іс-әрекетінен туындайтын міндеттеме:

1) саясат немесе жеткілікті түрде нақтылы ағымдағы өтініш деп жарияланған өткен қызметтің орныққан практикасында субъект басқа тараптарға ол өзіне белгілі бір міндеттерді қабылдайтындығын көрсетсе; және

2) нәтижесінде субъект  осы тараптарда өзіне қабылдаған  міндеттерді орындайтындығына қатысты негізделген күтулер жасаса.

21. Қолданыстағы міндеттемені  реттеу, әдетте, ақша қаражатын төлеуді,  өзге де активтерді беруді, қызметтер  көрсетуді, қолданыстағы міндеттемені  басқа міндеттемемен ауыстыруды  немесе міндеттемені жеке капиталға  ауыстыруды көздейді. Міндеттеме, сондай-ақ кредит берушінің өзінің құқықтарынан ерікті немесе мәжбүрлі бас тартуы сияқты басқа да құралдармен өтелуі мүмкін.

Бағалау міндеттемесі көлемі бойынша белгісіз не белгіленбеген  орындалу мерзімі бар міндеттемені білдіреді. Кейде «бағалау міндеттемелері» термині амортизация, активтердің құнсыздануы және күмәнді қарыздар сияқты баптар контексінде пайдаланылады. Мұндай баптар міндеттемелерді тану емес активтердің баланстық құнын түзету болып табылады, сондықтан да осы бөлімде қаралмайды. 

Бастапқы тану

Субъект бағалау міндеттемелерін:

1) субъектіде өткен  оқиғаның нәтижесінде әрекет  ететін міндеттеме болғанда; және

2) міндеттемені жабу  үшін экономикалық пайданы беру  талап етілуі мүмкін болса;  және

3) міндеттеме сомасы  сенімді түрде бағалануы мүмкін болғанда ғана тануға тиіс.

Сирек жағдайда әрекет ететін міндеттеменің бар-жоғы түсініксіз болады. Мұндай жағдайда, егер есепті күні барлық бар куәліктерді ескере отырып, әрекет ететін міндеттеме бар болса, өткен оқиға әрекет ететін міндеттеменің туындауына алып келуші болып саналады.

 Субъект бағалау  міндеттемесін баланстағы міндеттеме  ретінде тануға, егер:

1) ол қорлардың өзіндік  құнына енгізілетін шығындардың  бір бөлігі болып табылмаса,  немесе

2) негізгі құралдардың  өзіндік құнында танылмаса, сондай-ақ шығысты пайданың немесе залалдың құрамында бағалау міндеттемесінің мөлшеріне тең сомаға тануға тиіс.

Бастапқы өлшеу

   Субъект есепті күнге міндеттемені жабу үшін қажетті соманы ең үздік есептік бағалау негізінде бағалау міндеттемелерін өлшейді.

1) Өлшенетін бағалау  міндеттемелері баптардың ірі  жиынтығын қамтитын жерде есептік  бағалау тиісті ықтималдықтарды  ескере отырып, ықтимал нәтижелердің  барлық салмақтап көру жолымен  жүргізіледі.

2) Бағалау міндеттемесі жалғыз  міндеттеме бойынша туындағанда, жеке, неғұрлым ықтимал нәтиже міндеттеменің ең үздік есептік бағалауы болуы мүмкін. Алайда осындай жағдайдың өзінде субъект басқа да ықтимал нәтижелерді қарастырады. Басқа ықтимал нәтижелер негізінен неғұрлым ықтимал нәтижеден жоғары немесе төмен болса, онда ең үздік есептік бағалау неғұрлым жоғары немесе неғұрлым төмен шамада болады.

Ақшаның уақытша құнының әсері  елеулі болған кезде бағалау міндеттемелерінің  сомасы соманың келтірілген құнын  білдіруге тиіс, ол, күтіліп отырғандай, міндеттемені жабу үшін талап етіледі. Дисконттау ставкасы (немесе ставкалары) ақшаның уақытша құнының ағымдағы нарықтық бағалауын көрсететін салыққа дейінгі ставка (немесе ставкалар) болуға тиіс. Міндеттеменің өзіне тән тәуекелдер дисконттау ставкасында не міндеттемені жабу үшін қажетті сомада, бірақ осы көрсеткіштің екеуінде де емес, көрсетілуге тиіс.

Бағалау міндеттемелерін  жабу үшін қажетті шығындардың бір  бөлігін немесе барлығын басқа тарап  өтейді деп күтілетін кезде (мысалы, сақтандыру талабы бойынша) міндеттемені жапқан субъектінің өтемақы алуы шартымен субъект өтемді жеке актив ретінде таниды. Алуға жататын өтемақы баланста актив ретінде ұсынылуға тиіс және әрекет ететін бағалау міндеттемесінің орнына қарсы есептелмейді. Пайда мен залал туралы есептерде субъект тиісті бағалау міндеттемесіне жататын шығыстардың орнына басқа тараптан алынған өтемді есептей алады. Субъект бағалау резервтерін өлшеу кезінде активтердің күтілетін істен шығуынан түсетін басқа да кірістерді алып тастауға тиіс.