Банк шоттары мен есеп айырысу

Мазмұны

 

 Кіріспе.........................................................................................................3

1 Банктік шоттар туралы ұғым.....................................................6

1.1. Банктік шоттар туралы ұғым  және пайдалану жүйесі.........................6

1.2. Банктегі ағымдағы шот ашу  операциялары........................................11

1.3. Төлем тапсырмаларын дайындау.........................................................12

2 Кәсіпорынның банктегі  шоты және есеп айырысу

операциялары.......................................................................................16

2.1. Есеп айырысу операциялары ,олардың  жітелуі..................................16

2.2. Кассалық операцияларды  жүргізудің  тәртібі кассалық кітап 

жүргізу...........................................................................................................18

2.3. Банкаралық корреспонденттік  қатынасьарды ұйымдастыру және 

олардың есебі.................................................................................................25

Қорытынды...............................................................................................27

Пайдаланған әдебиеттер тізімі...................................................30

 

 

                                                                                                                                                                                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

                                                                                                                                                

Банктік шоттар арқылы есеп жүргізу қазіргі кезед өте  жиі қолданылатын болды. Банкте есеп жүргізген кезде бірнеше құжттар  толтырылады. Банкте шоттар ашу, есеп айырысу,кассалық операцияларды орындау банктік операциялар болып иабылады.

Банктік шоттарды ашу  – ағымдық және жинақ шоттар, корреспонденттік шоттар қолданылады.

Ағымдық және жинақ шоттар – жеке және заңды тұлғалардың  жекелеген бөлімшелерінің банктік  шоттары, ал корреспонденттік шоттар – банктік операциялардың жекелеген түрлерін атқаратын банктер мен ұйымдардың банктік шоттары.

Банктік шоттарды ашу  үшін клиент банкте бірнеше құжатттарды  толтырады. Норматитік құжаттармен қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың негізгі формалары:

1. Төлем тапсырмасы
2. Чек
3. Вексель
4. Төлемдік талап тапсырмасы
5. Аккредитив
6. Инкассалық өкім
7. Төлем құжаттары

Чек кітапшалары қолма-қол  ақшасыз төлемдерді атқару , қолма-қол  ақшалай құжатты алу үшін қолданады. Чек кітапшасын ашу үшін кәсіпорын  банк – чек беруші мен шарт жасасады және арнайы шотта соманы депозитке салуы туралы өтініш тапсырма көрсетеді.

Ақшалай баламалар –  ақшалай құжатқа ұқсас, бірақ  басқаша сыныпталады. Оларға қазыналық  вексельдер, коммерциялық қағаздар және депозиттік сертификаттар жатады. Көбінесе ұйымдардың арасында есеп айырысу банк жүйесінің жәрдемімен қолма- қол ақшасыз жүргізіледі. Есеп

айырысу шотын ашу үшін кәсіпорын банкідегі құжаттарды өткізеді:шот ашу жөніндегі өтініш, кәсіпорын ұйымдастырылуының заңдылығы туралы құжат, жарғы көшірмесінің бір данасы, мөрдің таңбасы мен қоса кәсіпорынның қаржыларын басқарушылардың қолтаңбалары нотариуспен бекітілген еік карточка, кәсіпорынның тіркеуі туралы статистикалық органдардан анықтама және есепке қою туралы салық испекциясының анықтамасы . Банктің қызметтері үшін шығыстар кәсіпорынның шығындарына , кәсіпорынның уақытша еркін қаржыларын пайдаланғаны үшін банктің төлемдері - оның негізгі емес қызметттерінің табыстарына апарылады,.

Ақшалай чегі банкіге  қолма-қол ақшаның көрсетілген  көлемінде есеп айырысу шотынан босату туралы бұйрық болып саналады.

Төлем тапсырмасы,бұл-банкіге  тиісті қаржыларды жеткізушілер,салық  органы және басқа ұйымдарға аудару туралы тапрырма.

Бухгалтерлік  есеп  көптеген  жылдар  бойы  басқа  ғылымдар  сияқты дамып,  қоғамның  экономикалық - әлеуметтік  жағдайларына     сай  өзгеруіне  ұшырап  келе  жатқан,  сондай-ақ  өмірде  өзінің      ерекшелігімен  оқшауланатын  ғылым  болып  табылады.

Бұл  курстық  жұмыстың  мақсаты:  арнай шоттардағы ақша қаражаттарымен  танысу және  де  оның  ішіндегі  әрбір шотқа экономикалық, есептік талдау жасап көрсету.

Курстық жұмыс міндеті: Арнайы шоттардағы ақша қаражаттарын толық мағұлымат арқылы ашып жазу.

Қурстық жұмыстың өзектілігі: бүгінгі  таңда  ел  экономиканың  нарықтық  жолға  көшуіне байланысты  жаңа  кәсіпкерлік  қызметкердің  пайда  бола  бастауына сәйкес  бухгалтерлік  есептің  маңызы  мен  рөлі  арта  түсуде.  Осыған орай  бухгалтерлік  есептің  мазмұны  мен  құрылымына  өзгерістер  енгізілді.

Қазақстан   Республикасында  нарықтық  қатнастар  заңдылығының  экономикалық  өзгеруімен  және  меншікті  ұйымдардың  көбейюі,  бизнеспен кәсіпкерліктің  дамуы,  басқару жүйесінің демократиялық жолдармен реттелуіне  байланысты  және  бұған қосымша батыс идиологиясы мен ұсыныстары  бухгалтерлік есеп  бағытындағы  консервативтік  екі  жүйені жойды.  Бухгалтерлік  есеп,  бұдан  туындайтын  қаржылық  қортынды  есеп  нарықтық  қатнастардың  негізінің  қалайтындығына  кәсіпкер,  бизнесмендер  мен  меншік  иелері  және  ұйымдарды  басқарушылардың  көзі  жетті.  Сонымен қатар,  бухгалтерлік  есеп  пен аудит,  қаржы мен банк  істері  өрісінде  іске  асырылатын  шаралар жиі-жиі өзгеріске түсетін болды.

Біздің  елімізде қызмет  ететін  кәсіпорындар  мен  ұйымдар  ақшалармен  есеп  айрысу  операцияларын  Қазақстан  Республикасының  Ұлттық  банк  мекемесі  белгіленген  ережелермен  тәртіпке  сәйкес  жүргізіп отырады.

Қазіргі  таңда  ақша  қозғалысының  басқару  қаржы  нарығының  күрделігіне  байланысты  маңызды  мәселе  болып  саналып  отыр.  Бәсеке  қабілеттілігі  - кәсіпорындармен  ұйымдармен  бүгінгі  күннің  талабына  сай,  алдағы  уақыттарда  дамуына  қажетті  құрал – жабдықтармен  қамтамасыз  етілуін  талап  етеді.  Ақшалар мен  оның  бағаларын  дұрыс  алып  көрсету  және  жіктеу  кәсіпорын  қызметінің  нәтижесін  дұрыс  бағалау  үшін  қажет.

Транзиттік  экономика  жағайында  функционалды  аудиттің  өте  өзекті  бағыты  ағымдағы  активтің  ең  жылжымалы  және  толық  өтімді  элементтері қатарына  жататын  ақша  мен  оның  баламаларының  төлеу  циклы  мен  қозғалысын  тексеру  болып  табылады.  Ақшалай  операциялар  қарқынды  кең  ауқымды  сипатта.  Дәл  осы  учаскіде  үлкен  резервтер  мен  әр  түрлі  бұрмалауоар  жасырынған. Ақшалай  және  кассалық – банктік  операцияларды  жүргізу  заңнамалық,  жалпы  мемлекеттңк,  ведомствалық  және  басқа  нормативтік  актілермен  жеткілікті  түрде  қатаң  реттелген.

Ақшалай  қаражатты  басқару  қаржы  нарығындағы  өте  күрделі  қиындықтарға  байланысты  үлкен  мәнге  ие.  Бәсекеге  қабілеттілік  технологиялық  процестерді заманға сай жаңарту мен одан  әрі даму  үшін  фирмадан  ақшалай қаражат талап етеді.  Сондықтан ақшалай қаражатпен  олардың баламаларын дұрыс ашып  көрсету мен компанияның өтемпаздығын  дәл бағалау үшін  қажет.

Банкаралық есеп айырысуларды ұйымдастыруға – оларды өткізу нақтылығына уақытты және өткізудің еңбек сиымдылыған қарастыруға қатысты жоғары талаптар қойылады.

Банктер экономиканың әр түрлі субъектілері арасындағы есеп айырысулар тізбегінде бастапқа және ақырғы буын болып табылатындықтан, оларды банктер арасындағы есеп айырысу жүйесі болмаса өткізу мүмкін болмас еді.

 Аталған байланыста банкаралық есеп айырысуды ұйымдастыруға нақты маңызды қағидалар келесілер:

Басты қағида – басқа банктер  мен соның ішінде клиент төлемдері бойынша есеп айырысуды толық мөлшерде , үздіксіз жүргізуді қамтамасыз ететін банктің өзіндік өтімділігін сақтау. Банкаралық есеп айырысудың дұрыс жүргізілуіне бақылау жасау қағидасы да жоғары маңыз алады. Оның спецификасы мен ерекше рөлі - өткізілетін сомалардың сақталуы мен бірыңғайлығын үнемі  өзара  бақылайды. Банктік шоттар арқылы  есеп айырысу операциялары орындалады.

                                                                                                                               

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Банктік шоттар туралы ұғым

1. Банктік шоттар туралы ұғым және пайдалану жүйелері.

 

Өзіндік балансы бар  және меншік айналымдық қаражатқа ие,заңды тұлға болып табылатын әрбір субъект Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі Басқармасының 2000 ж. 2 маусымдағы №266 «Клиенттердің Қазақстан Республикасы банктерінде банктік шот ашу,жүргізу және жабу тәртібі туралы нұскаулық»Қаулысына сәйкес бос ақшалай қаражатты сақтаумен емес жүргізу үшін банктерде ағымдағы, корреспонденттелетін немесе жинақ шоттарын ашады.

Ағымдық және жинақ шоттар-жеке және заңды тұлғалардың заңды  тұлғалардың жекелеген бөлімшелерінің (филиалдарының және өкілдіктерінің) банктік шоттары.

Корреспонденттік шоттар-банктік  операциялардың жекелеген түрлерін атқаратын банктер мен ұйымдардын шоттары.Аударымдық операцияларды жүзеге асыратын субъектілерге корреспонденттік шоттар Ұлттық банктің операцияларға лицензиясы бар болса ғана ашылады.

Банктік шоттар банк шоты шарты бойынша ашылады.

Ағымдағы немесе корреспонденттік шоттары ашқан кезде банк клиенттің пайдасына түскен ақшаны қабылдауға,клиенттің клиентке немесе үшінші тұлғаларға тиісті ақша сомасын аудару туралы ұйғарым орындауға және банктік шот шартында қарастырылған басқа да қызметтерді көрсетуге міндетті.  

Банктік шотты ашу  клиент банкке мынадай құжат ұсынады:

1. Қазақстан Республикасының Заңды тұлғалары-резиденттер мен олардың жекелеген бөлімшелері;
2. қаражат бөлушілер (басшының,бас бухгалтердің) қойған қолдарының үлгілері бар құжат және нотариалды куәландырылған,екі дана мөр бедерлемесі
3. клиенттің салықтық есепке (СТТН) қойылған фактісін растайтын салық қызметі органы берген құжаттың түпнұсқасы;
4. мемлекеттік тіркеуден (қайта тіркеуден) өту фактісін растайтын (мемлекеттік тіркеу туралы куәлік,статистикалық карточка), уәклетті орган берген,белгіленген формадағы құжаттың көшірмесі;
5. фирмалар мен өкілдіктер үшін-Қазақстан Республикасы заңды тұлға-резиденті филиал немесе өкілдік басшысына берген сенімхаттың көшірмесі;
6. жарғының (жекелеген бөлімшелер үшін – Ережелер) нотариалды куәландырылған көшірмесі,не болмаса клиенттің үлгі жарғы негізіндегі қызмет фактісін растайтын құжат;
7. банк белгілеген үлгідегі өтініш.

Бірінші қол қою құқығы кәсіпорын басшысында,екінші бас  бухгалтерде.Банктік шотқа субъектке  хабарланатын нөмір беріледі және операцияны рәсімдейтін барлық құжаттарға қойылады.

Ағымдағы шотқа оның иесіне тиесілі төлемдердің негізгі  массасы-тауарларды,қызмет көрсетулерді,материалдық  құндылықтарды өткізуден түскен түсімдер,банкте несие алу және т.б. түседі.

Ағымдағы шоттан жабдықтаушылардың  алынған тауарлық-материалдық қорлар үшін қойған қоған шоттар төленеді,бюджеттен есеп айырысулар,еңбекақыға,зейнетақыға,жәрдемақыға және шаруашылық қажеттіліктерге қолма-қол ақша беру жүргізіледі.Ағымдағы шотқа соманы есептеп жазу немесе есептен шыгару жөніндегі операцияларды  шоттың жазбаша өнімі негізінде ақшамен немесе олардың  (жабдықтаушылардың,мердігерлердің төлем құжаттарын төлеу) келісімімен,шаруашылық істері жөніндегі алқаның,соттардың,салық және қаржы органдарының шешімі бойынша даусыз тәртіппен өндірілетін  төлемдерден басқасы,  жүргізіледі.  Ағымдық шоттағы қаражат   жеткіліксіз немесе мерзімінде төленбеген барлық құжаттар қаржы түскен мүмкіндігіне қарай төленеді.

Банктегі ақшаны пайдаланғаны үшін банк шартпен белгіленетін мөлшерде және тәртіппен сыйақы төлейді.Мұндайда мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:

1030 «Ағымдағы банктік шоттағы теңгемен ақша қаражаты» шоты кредиті

Клиент банктік қызмет ету шарты бойынша көрсеткен  қызметі үшін шартта қарастырылған  жағдайлармен,тәртіппен төлейді.Мұндайда мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:

7210 « Жалпы және әкімшілік шығыстар » шот дебеті

1030 «Ағымдық банктік шоттағы теңгемен ақша қаражаты» шот кредиті.

Нормативтік  құжаттармен  қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың мынадай негізгі формалары ұсынылады:

1. Төлем тапсырмасы.
2. Чек.
3. Вексель.
4. Төлемдік талап-тапсырма.
5. Аккредитив.
6. Инкассолық өкім,салық қызметі органдары мен кеден органдарының инкассолық өкімі.
7. Ұлттық банктің құқықтық-нормативтік актілерімен белгілеген басқа да төлем құжаттары.

Төлеуші мен алушы  арасында қаражат  есептеу формалары шартпен

немесе  келісіммен белгіленеді.

Төлем  тапсырмаларымен  есеп айырысу дегеніміз-ақша жіберушінің  тапсырмада көрсететін алушы-банкке тапсырады.

Ақша жіберуші қызмет көрсететін алушы-банкке белгіленген  формадағы бланкпен төлем тапсырмасын ұсынады.