Азаматтық іс жүргізудегі дәлелдеу мәселелері

Нақты деректер (деректер және деректер туралы мәліметттері) заң  талаптарын бұза отырып:

• іске қатысушы тұлғалардың заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыру;
• оларды ығыстыру арқылы;
• істі сотта қарауға дайындау кезінде немесе сотта қарағанда азамттық процестің өзге де ережелерін бұзатын болса, онда мұндай дәлелдемелеоге жол беруге болмайды.

Оны жеке қарастыратын болсақ:

• күш қолдану, қорқыту, алдау, сол секілді өзге де заңсыз іс-әрекеттерді қолдану;
• оларға түсіндірмеудің, толық немесе дұрыс түсіндірмеудің салдарынан туындаған іске қатысушы адамдардың өз құқықтары мен міндеттеріне қатысты жаңылуын пайдалану;
• осы азаматтық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыруға құқығы жоқ адамның іс жүргізу іс-әрекетін жүргізу;
• қарсылық білдіруге жататын адамның іс жүргізу іс-әрекетіне қатысу;
• іс жүргізу іс-әрекетінің тәртібін айтарлықтай бұзу;
• белгісіз көзден немесе сот отырысында анықтала алмайтын көзден;
• дәлелдеу барысында қазіргі ғылыми білімге қайшы келетін әдістерді қолдана отырып алынған болса, олар нақты деректердің растылығына әсер етсе немесе әсер етуі мүмкін болса, оларды сот дәлелдемелер ретінде пайдалануға жол бермейді.

Іс бойынша іс жүргізу  кезінде нақты деректерді дәлелдемелер ретінде пайдалануға жол беруге болмайтындығын, содай-ақ оларды шектеп пайдаланудың мүмкіндігін сот:

• өз бастамшылығы бойынша;
• іске қатысушы (тараптар, үшінші тұлғалар, прокурор) тұлғалардың өтініші бойынша белгілейді.

Заңды бұза отырып алынған  дәлелдемелер заңдық күші жоқ деп танылады және сот шешімнің негізіне жатқызыла алмайды, сонда-ақ іс үшін маңызы бар кез келген мән-жайды дәлелдеу кезінде пайдаланыла алмайды.

Дәлелдемелердің жарамдылығы  оларды алған кезде қолданылып жүрген заңға сәйкес белгіленеді.

Дәлелдемелердің растығы – соттың тексеру нәтижесінде дәлелдеменің шындыққа сәйкес келетіні.

Дәлелдемелердің қатыстылығы  және оған жол беру тәртібіне сәйкес дәлелдемелердің растығы анықталады. Дәлелдемелердің растығы сотта  іс жүргізу кезінде белгіленеді.

Біріншіден, рас дәлелдемелер сапалы ақпарат деректерінен алнуы қажет.

Екіншіден, дәлелдемелердің  растығы бірнеше дәлелдемелерді бір бірімен салыстыру арқылы анықталады.

Үшіншіден, іс бойынша  барлық дәлелдемелерді бағалау арқылыдәлелдемелердің  растығын анықтауға болады.

Азаматтық процесте дәлелдемелердің растығын анықтауда іс-бойынша тараптар және (немесе) өкілдер белсенді қатысуы керек.

Дәлелдемелердің азаматтық  істі шешу үшін жеткілігі. Егер дәлелдемелердің  қатыстылығы, оған жол беру, оның растығы  азаматтық процестің кез-келген сатысында бағаланатын болса, онда дәлелдемелердің азаматтық істі шешу үшін жеткілігі негізі істі шешу кезінде анықталады. Әрбір азаматтық іс бойынша дәлелдемелердің жеткілігі жеке сотпен бағаланады. әртүрлі жағдайларға лайықты болатын дәлелдемелердің жеткілігі жөнінде біржақты кеңес бере алмаймыз. Дәлелдемелердің жеткілігі болғанда сот істі шешуге дайын деп айтуға бола ма. Мұндай дәлелдемелердің жеткілігі – бұл санды емес сапа көрсеткіш. әр тарап өзінің талаптарының және қарсылықтарының негізі ретінде сілтеме жасайтын мән-жайларды дәлелдеуі тиіс.

Дәлелдемелердің жеткілігі-  бұл істі шешуге қажетті барлық дәлелдемелер жиынтығының сапасы.

Бірінші сатыдағы соттың әрбір сот отырысы туралы, сондай-ақ отырыстан тыс жасалған әрбір  жеке іс жүргізу әрекеті туралы хатама жасалады. Сот отырысының немесе отырыстан тыс жасалған жеке іс жүргізу әрекетінің хаттамасы істі қараудың немесе жеке іс жүргізу әрекетің жасаудың барлық елеулі сәттерін көрсетуге тиіс.

Сондықтан оларға: сот  тапсырмасы бойынша хаттамалар; дәлелдемелерді қамтамасыз ету куәлардан жауап алу, сараптама жүргізу, оқиға болған жерді қарап шығу және басқа да әдістер арқылы жүргізілген жатады.

Сот тапсырмалары – істі қараушы сот іске қатысушы адамның  басқа қалада немесе ауданда дәлелдемелер жинау қажеттігі туралы өтінішін қанағаттандырған жағдайда тиісті сотқа белгілі бір іс жүргізу әрекетін жасауға деген тапсырмалар. Соттың тапсырмасын орындау ҚР АІЖК-мен белгіленген ережелер бойынша сот отырысында жүргізіледі. Хаттамалар мен тапсырманы орындау кезінде жиналған барлық материалдар дереу істі қарап жатқан сотқа жіберіледі.

Өздері үшін қажетті  дәлелдемелерді ұсыну соңынан мүмкін болмайды немесе қиындық келтіреді  деп қауіптенуге негізі бар іске қатысушы адамдар соттан осы дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы сұрай алады. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету:

• куәлардан жауап алу;
• сараптама жүргізу;
• оқиға болған жерді қарап шығу;
• және басқа да әдістер арқылы жүргізіледі;
• Хатаманы сот отырысының хатшысы жасайды.
• Хаттама:
• қолмен жазылуы;
• машинкаға;
• компьтерде басу әдісімен дайындалуы мүмкін.
• Оны толық жасалуын қамтамасыз ету үшін;
• дыбысжазба құралдары;
• стенография пайдаланылуы мүмкін.

Хаттамада осықұралдардың қолданғаны туралы жазба жасалады.

Хаттамаға төрғалық етуші  және хатшы қол қояды, сондай-ақ онда барлық өзгерістер, түзетулер, толықтырулар олардың қол қоюымен куәландырылуға тиіс.

Іс бойынша төрғалық етуші әлдебір объективті себептермен  хаттамаға жасалған ескертпелерді  қарай алмаған жағдайда, олар істің материалдарына қоса тіркеледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

 

Өз ойымды қорытындылай келе, осы курстық жұмысты жазу барысында өзімді мазалаған бірнеше сұрақтарға жауабын таптым деп ойлаймын. Курстық жұмысты жазу барысында өзіме көптеген жаңалықтардың есігін айқара ашып көп заттардан хабардар болдым. Мысалға алатын болсақ: Дәлелдеу ұғымы, дәлелдеу құралы, дәлелдеуге жатпайтын құралдар, жазбаша дәлелдемелер, сарапшының қорытындысы, іс жүргізу хаттамасы және тағы басқалары.

Соттық дәлелдеу –  бұл істің  мән-жайларын соттық дәлелдемелер арқылы анықтау бойынша процеске қатысушылардың қызметі. Өзгеше айтар болсақ – бұл тараптардың және өзге де қатысушылардың дәлелдемелерді табыс етуге, жинауға және оларды зерттеуге әрекеті.

Осы түсініктемелерді келесі түрлерге бөліп қарастырады:

Жазбаша;

Ауызша;

Талап;

Мойындау.

Сарапшылардың қортындылары. Сарапшы – арнайы ғылыми білімі бар іске мүдделі емес адам. Сарапшының қортындысы – бұл сарапшының алдына сот немесе тараптар қойған мәселелер бойынша іс материалдарын зерттеуге, оның ішінде арнайы ғылыми білімдерді пайдалана отырып жүргізілген заттай дәлелдемелер мен үлгілерге негізделген ҚР АІЖК-де көзделген жазбаша нысанда ұсынылған қортындылар.

Соттық дәлелдеудің  пәні – істі қарап, шешу үшін сот  растығын анықтауға тиіс заңды фактілер. Талап немесе оның қарсылық білдіру  негізіне кіруі мүмкін дәлелдеуге жатпайтын фактілер дәлелдеу пәніне жатқызылмайды.

Дәлелдеу  пәніне қатысты  деректер құрамы әрбір іс бойынша  әртүрлі. Осы жағдайда қолдануға  тиіс материалдық құқық нормалармен  басшылық ете және тараптардың талаптарынан және қарсылықтарынан оны сот  анықтайды.

Әуелі дәлелдеу пәніне талап  негіздемесінің деректері жатқызылады, яғни талап қоюшымен талап негіздемесі  ретінде көрсетілген заңды фактілер, сондай-ақ талапқа қарсылық негіздемесінің  деректері, яғни жауапкермен талапқа  қарсы негіздемесі ретінде көрсетілген заңды фактілер. Сондықтан оларға: сот тапсырмасы бойынша хаттамалар; дәлелдемелерді қамтамасыз ету куәлардан жауап алу, сараптама жүргізу, оқиға болған жерді қарап шығу және басқа да әдістер арқылы жүргізілген жатады.

Сот тапсырмалары – істі қараушы сот іске қатысушы адамның басқа қалада немесе ауданда дәлелдемелер жинау қажеттігі туралы өтінішін қанағаттандырған жағдайда тиісті сотқа белгілі бір іс жүргізу әрекетін жасауға деген тапсырмалар. Соттың тапсырмасын орындау ҚР АІЖК-мен белгіленген ережелер бойынша сот отырысында жүргізіледі. Хаттамалар мен тапсырманы орындау кезінде жиналған барлық материалдар дереу істі қарап жатқан сотқа жіберіледі

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

 

 

1. ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі  13.07.1999  Соңғы редакцияның күні  11.12.2009
2. Егембердиев Е.О. Қазақстан республикасының азаматтық іс жүргізу құқығы Қарағанды 2003
3. Баймолдина З.Х. Гражданское процессуальное права РК Алматы: КазГЮА, 2001
4. «ҚР Неке және отбасы туралы» заңы  17.12.98  соңғы редакциясы  27.07.07
5. Учебник гражданского процесса. Под ред М.К.Треушникова М.., 2000
6. Гражданский процесс. Учебник. Под ред М.С.Шакарян М.., 2002
7. Гражданский процесс: Учебник под. ред В.А.Мусина М..,ТОО «Фирма ГАРДАРИКА» 2004
8. Жуйков В.М. О новеллах в гражданском процессуальном праве. Москва 2006
9. Особенности рассмотрения отдельных категорий гражданских дел. Ччебное пособие. Под ред. М.К. Треушникова М..,2007
10. Жуйков В.М. Права человека и власть закона М.., 2002
11. Азаматтық іс жүргізу құқығы бойынша оқу әдістемелік материал   Құрастырушылар: Акубаева Т.Н., Толеубеков  А.Т.  2008